Be Chike ma ne Nyasaye Omiyo Jo-Israel ne Gin Makare Adier?

KINDE moro, kot ma iyale jomahundu e piny moro ma loka ne oyie gi weche mag miriambo e ong’ado buch tho ne chwo moko ariyo ma ne odonjnegi gi ketho mar nek. Bang’e ka ne adiera onenore ayanga, okil moko ne otimo matek ma gigonyo achiel kuom joma ne ong’adne buch thogo. Kata kamano, onge gima okil molony ahinyago ne nyalo timo ne ng’at machielocha nikech nosenege.

Kata obedo ni inyalo ng’ad bura e yo maok kare e ute ng’ado bura kamano, Muma to jiwowa niya: “Mano makare chutho e ma iniluw.” (Rapar mar Chik 16:20) Piny moro amora ma jong’ad-bura ng’adoe bura e yo makare, jo pinyno yudo ber. Chike ma Nyasaye nomiyo Jo-Israel machon ne konyogi e ng’ado bura kare kendo e yo ma ok gibuon ng’ato. Wanon ane Chike Nyasayego mondo wane kabe “yorene duto gibet madieri.”— Rapar mar Chik 32:4.

JONG’AD-BURA “MAN GI RIEKO, KENDO MOLONY”

Dwaro mar ji chopo kare sama jong’ad-bura gin joma olony, ging’ado bura e yo makare, kendo gionge mibadhi. Chike Nyasaye ne dwaro ni jong’ad-bura obed gi nyalo ma kamano. Kane Jo-Isrealgo pod woutho e thim, Nyasaye ne owacho ne Musa mondo oyier “ji motegno, moluoro Nyasaye, jo madieri,” mondo obed jong’ad-bura. (Wuok 18:21, 22) Higni piero ang’wen bang’e, Nyasaye ne ochako onwoyo ne Musa gimomiyo ne dwarore ni jong’ad-bura obed “ji man gi rieko, kendo molony.”—Rapar mar Chik 1:13-17, The Bible in Luo, 1976.

Bang’ higni mang’eny, Ruoth Jehoshafata mar Juda nomiyo jong’ad-bura chik niya: “Paruru gi mutimo: nimar ok ung’ado bura nikech dhano to nikech Jehova; kendo en kodu kuom ng’ado bura. To emomiyo mondo luor mar Jehova obed kuomu; ritreuru utim kamano: nimar gi marach onge kod Jehova Nyasachwa, kata dewo wang’ ji, kata kawo asoche.” (2 Weche mag Ndalo 19:6, 7) Ruoth ne paro ne jong’ad-bura ni po nono ging’ado bura ka gibuono ji kata kawo asoya, to Nyasaye ne dhi kumogi kuom gimoro amora marach ma ne dhi timore bang’e.

Jo-Israel duto ne dak gi kuwe kendo ne giwinjo ni gin gi rit makare sama jong’ad-bura ne luwo Chike Nyasaye. Chikego ne nigi puonj mamoko ma ne konyo jong’ad-bura mondo oyal buche e yo makare kata mana mago ma korgi ne tek. Puonj mamokogo ne gin mage?

PUONJ MA NE KONYO E NG’ADO BURA MAKARE

Kata obedo ni jong’ad-bura ma ne iyiero ne nyaka bed chwo mariek kendo molony, ne ok oyienegi ng’ado bura ka giketo geno kuom lony ma ne gin-go kata riekogi giwegi. Jehova Nyasaye ne omiyogi puonj ma ne tayogi mondo ging’ad bura e yo makare. Magi gin moko kuom puonj ma ne tayo jong’ad-bura e piny Israel.

Tim nonro matut. Nyasaye ne ochiko jong’ad-bura mag Israel kokalo kuom Musa niya: “Winjuru weche me kind oweteu, kendo ng’aduru bura kare.” (Rapar mar Chik 1:16) Jong’ad-bura nyalo ng’ado bura kare mana ka ging’eyo weche duto e wi wach moro ma giyalo. Mano e momiyo Nyasaye ne ochiko jong’ad-bura kama: “Ininon wach, kendo nidwar tiende, kendo nitim kinda kuom penjo.” Jong’ad-bura ne nyaka non kabe wach ma odonjnego ng’ato “en adieri, kendo wachno ong’ere chutho” kapok gichako yalo wachno.—Rapar mar Chik 13:14; 17:4.

Winj dwond joneno. Weche mag joneno ne dwarore ahinya sama ne itimo nonro e wi wach moro. Chik Nyasaye ne lero kama: “Janeno achiel ok nodonj ni ng’ato kuom keth moro manade, kata kuom richo moro manade, koketho e yo moro manade: nosir wach e dho joneno ariyo, kata e dho joneno adek.” (Rapar mar Chik 19:15) Chik Nyasaye ne ochiko joneno niya: “Kik iland wach mar miriambo; kik iket lueti kanyachiel gi ng’a marach mar doko janeno ma ok kare.”—Wuok 23:1.

Joneno ne nyaka wach adier. Kum ma ne imiyo jowach miriambo e kot ne chiwo siem mager ne jomamoko ma ne wachno omako. Chik ne wacho kama: “Jobura nonon wach ahinya; to ne, kobedo ni en janeno ma miriambo, kendo oyude koriambo kuom owadgi; koro unutimne mana kaka nogeno timo nowadgi; kamano nigol richo oa e kindu.” (Rapar mar Chik 19:18, 19) Omiyo, ka ne ng’ato oriambo e kot mana ni mondo okaw mwandu nyawadgi, ne onego ochul mwandu ma romre gi ma ne odwaro mayo nyawadgino. To kapo ni ne owacho miriambo ma oneg nyawadgi ma onge ketho, en bende ne nyaka nege. Chikno ne miyo joneno duto wacho adiera.

Ng’ad bura ma ok ibuono ng’ato. Ka jong’ad-bura ne oseyudo adiera duto, e ka ne gibedo thuolo mar ng’ado bura. Chop kae, ne nitie wach moro maduong’ e Chik Nyasaye ma ne dwarore ni onon matut: ‘Kik idew ng’a modhier, kata luoro ng’a maduong’: to ng’ad bura makare ni jabuti.’ (Tim Jo-Lawi 19:15) Jong’ad-bura ne nyaka ng’ad paro kaluwore gi adiera duto ma giyudo bang’ nono wachno, to ok kaluwore gi kaka ng’ato nenore gi oko kata huma ma en-go.

Puonjgi mayudore e Chike Nyasaye ma ne omi Jo-Israel higni mang’eny mosekalo, pod inyalo tigo e kot ma ndalogi. Kapo ni oluw puonjgi, to jang’ad-bura biro ng’ado bura makare.

E ndalowagi, jang’ad-bura winjo ywaruok manie kind ji ariyo — Jong’ad-bura biro nga’do bura makare ka giluwo puonj mayudore e Chike Nyasaye

JOMA NE YUDO BER NIKECH BURA MONG’AD KARE

Musa nopenjo Jo-Israel niya: “Ere oganda maduong’ man gi chik gi buche makare kamano kaka chikni duto maketo nyimu tinendeni?” (Rapar mar Chik 4:8) Kuom adier, onge piny moro amora kendo ma nigi chike gi buche makare kaka mago. E kinde loch mar Ruoth Solomon, ma ne ong’ado e chunye mar luwo chike Jehova ka pod ne en rawera, ji “nodak mokuwe” kendo ne gin gi mwandu. Bende, “ne gichiemo kendo ne gimetho ka gimor.”—1 Ruodhi 4:20, 25.

Gima lit en ni bang’e Jo-Israel ne oloko ne Nyasaye ng’egi. Omiyo, kokalo kuom janabi Jeremia, Nyasaye ne owacho kama: “Neuru, gisedagi wach Jehova, en rieko manadi ma gingo?” (Yeremia 8:9) Jerusalem nobedo ‘dala maduong’ motimo remo’ kendo mopong’ gi timbe “duto modwanyore.” Gikone ne okethe modong’ gunda kuom higni 70.—Ezekiel 22:2; Yeremia 25:11.

Janabi Isaya nodak e kinde ma chandruoge ne ng’eny ahinya e piny Israel. Ka oparo gik ma ne otimore, ne olando adiera makende e wi Jehova Nyasaye kod Chikene kowacho niya: “Ka chik buchi obedo e piny, jo madak e piny gipuonjore tim makare.”—Isaiah 26:9.

Isaya ne mor ahinya koro kuom loch mar Ruoth ma Mesia ma en Yesu Kristo kowacho niya: “Ok anong’ad bura kogeno gi ma wang’e oneno, kata kwero ji kogeno gi ma ite owinjo: to nong’ad buch jochan gi tim makare, kendo nokwer ji ni jo mamuol me piny koluwo tim mowinjore.” (Isaiah 11:3, 4) Mano doko gueth ma jogo ma bolore ne Ruoth ma Mesia e Pinyruodh Nyasaye biro yudo!—Mathayo 6:10. ▪

a Tiend nying Jehoshafat en, “Jehova e Jang’ad-bura.”

Be Chik Nyasaye ne Oyie ne Ji Chulo Kuor?

Weche mondik e Muma ni “wang’ kar wang’, lak kar lak,” osekelo ywaruok mathoth e kind ji. (Wuok 21:24) Jomoko neno ni wechego nyiso ni Nyasaye oyie ne ji mondo ochul kuor. Kata kamano, parono opogore gi chik Nyasaye ma wacho kama: “Kik ichul kwor, kata kik chunyi omon gi nyithind jou.” (Tim Jo-Lawi 19:18) Ere kaka onego wawinj tiend weche ma yudore e bug Wuok 21:24?

Wuok 21:22 wuoyo kuom chwo moko ariyo ma ne dhawo kae to achiel kuomgi ohinyo dhako moro ma yach, ma iye owuok. Ka dhakono gi nyathine ne ok otho, chwor dhako mohinyoreno ne onge ratiro mar chulo kuor. Kar mano, dichwo ma ne ohinyo dhakono ne nyaka “chul mana kaka chwor dhakono oketone; enochul kaka jobura ong’ado.” E yo machielo, jobura ne nyalo chiko mondo dichwo mokelo hinyruokno ochul chuor dhako mohinyoreno. To ka dhakono kata nyathine ohinyre motho, joburago ne nyalo ng’ado ne janekno buch tho.

Kuom wachni, jong’ad-bura e ma ne nigi ratiro mar golo chik mar chulo “ngima kar ngima, wang’ kar wang’, lak kar lak . . . ” (Wuok 21:23, 24) Puonjno ne konyo jong’ad-bura mondo gichiw kum moromore gi ketho mar ng’ato. Janon weche Muma miluongo ni Richard Elliott Friedman nowacho kama: “Puonj maduong’ en ni onego omi ng’ato kum maromre gi ketho motimo.”

Ang’o momiyo paro mar ni Chik Nyasaye ne oyie ne ji mondo ochul kuor kendgi ne onya ahinya? Mondo wadwok penjono, we wanon ane weche Yesu ma yudore e Mathayo 5:38, 39, nowacho kama: ‘Usewinjo ka nowachi ni: “Wang’ kar wang’, kendo lak kar lak.” An to awachonu ni, kik utam ng’at marach; to ng’atno ma thalo lembi ma korachwich, lokne machielo bende.’ Nenore ni kinde ma Yesu ne owachoe wechego, jopuonj din moko ne osoyo ‘chik mayudore e Wuok 21:23, 24’ e chikegi, to mano ne omiyo ji thuolo mar chulo kuor kendgi. Kata kamano, Yesu nolero ni puonj ma kamago ne ok owinjore gi Chike ma Nyasaye ne omiyo Jo-Israel.