Nonro mag Chenro mar Chokruok mar Ngimawa kod Tijwa
JUN 3-9
MWANDU MA YUDORE E WACH NYASAYE | JO-GALATIA 4-6
“‘Ngero’ Mamulo Ngimawa”
it-1-E 1018 ¶2
Hagar
Ka luwore gi jaote Paulo, Hagar miwuoyo kuome e ngero ochung’ ne oganda Jo-Israel machon ma ne otimo singruok mar Chik gi Jehova e Got Sinai, ma en singruok ma ne “onyuolo nyithindo ma bedo e bwo tuech.” Nikech Jo-Israel ne siko timo richo, ne ok girito singruok mar Chik. Chikno ne omiyo Jo-Israel ok obedo thuolo kendo nong’adonegi bura ni gin joricho monego otho; kuom mano, ne gin wasumbni. (Joh 8:34; Rum 8:1-3) Jerusalem ma kinde Paulo nipimo gi Hagar nikech Jerusalem machon ma ne en taon maduong’ ma nochung’ ne riwruok mar oganda Jo-Israel nodhi e tuech kanyachiel gi nyithinde. Kata kamano, Jokristo mowal gi roho gin nyithind “Jerusalem man malo,” ma chalo kaka chi Nyasaye e yor ranyisi. Mana kaka Sara ne en dhako ma ni thuolo, e kaka Jerusalem man malo bende ni thuolo. To mana kaka Ishmael nosando Isaka, e kaka nyithind Jerusalem ma ni e tuech bende nosando nyithind “Jerusalem man malo” ma Wuod Nyasaye noseketo thuolo. Kata kamano, ne oriemb Hagar gi wuode, mondo onyis ni Jehova bende ne dhi were chuth gi oganda mar Jo-Israel.—Gal 4:21-31; ne bende Joh 8:31-40.
Bed gi Yie Motegno Kuom Pinyruoth
11 Kata obedo ni singo ma Nyasaye notimo gi Ibrahim nokwongo chopo kane koth Ibrahim odonjo e Piny Manosingi, Ndiko nyiso ni singruogno ne dhi kelo gueth moko mang’eny ne jomamoko. (Gal. 4:22-25) Jaote Paulo lero kotelne gi roho mar Nyasaye ni bat maduong’ mar koth Ibrahim en Kristo, to bat matin mar kodhino en kueth mar Jokristo mowal kuom roho ma kwan-gi en 144,000. (Gal. 3:16, 29; Fwe. 5:9, 10; 14:1, 4) Dhako manyuolo kodhino en “Jerusalem man malo” tiende ni bad riwruok mar oganda Nyasaye manie polo moting’o chuech mag roho momakore gi Nyasaye. (Gal. 4:26, 31) Mana kaka singruok ma Nyasaye notimo gi Ibrahim nonyiso, koth dhako ne dhi kelo gueth mogundho ne dhano.
Nono Puonj Manie Wach Nyasaye
w09-SW 4/1 13
Be Ing’eyo?
Ang’o momiyo Yesu noluongo Jehova ni “Aba, Wuora” sama nolemo?
ʼAb·baʼʹ en wach ma yudore e dho Aram ma tiende en “wuoro” kata “A Wuora.” Kuonde adek ma wachno yudoree e Muma, oti kode e lamo kiwuoyo kuom Jehova Wuonwa ma ni e polo. Wachno nyiso ang’o?
The International Standard Bible Encyclopedia wacho kama: “E kinde Yesu, ʼabbāʼ ne en wach ma nyithindo nohero luongogo wuonegi ka ginyisogo winjruok maber ma ne nie kindgi gi wuonegi kod kaka ne gimiyogi luor. Bende, ne en wach ma nyithindo ne dendogo wuonegi kendo ne en achiel kuom weche ma nyithindo ne kwongo ng’eyo sama ne gipuonjore wuoyo. Yesu notiyo gi wachno e kinde ma nolemo kosayo Wuon-gi ahinya mondo okonye. Ka ne Yesu ne puodho mar Gethsemane kodong’ mana seche matin to otho, noluongo Jehova ni “Aba, Wuora” sama nolemo.—Mariko 14:36.
Buk man malono dhi nyime wacho kama: “ʼAbbāʼ ma en wach miluongogo Nyasaye ok yudre mayot e buge mag Jo-Yahudi ma nondik e ndalo Jo-Greece gi Jo-Rumi, nikech ne ok nyal nenore maber tiyo gi wach mapileno e luongo Nyasaye.” Bugno medo wacho ni “bedo ni Yesu . . . noluongo Nyasaye gi nyingno nyiso kaka ne en gi winjruok maber ahinya gi Nyasaye.” Kuonde ariyo mamoko ma “Abba” yudoree e barupe ma Paulo nondiko nyiso ni Jokristo mokwongo bende ne luongoga Jehova kamano sama gilamo.—Jo-Rumi 8:15; Jo-Galatia 4:6.
w10-SW 11/1 15
Be Ing’eyo?
En paro mane ma jaote Paulo ne nigo sama nowacho ni ne en gi ‘mbelni ma nyiso ni en misumba Yesu’?—Jo-Galatia 6:17.
▪ Jokristo ma Paulo nonyiso wechego ne nyalo winjo tiendgi e yore mopogore opogore. Kuom ranyisi, e kinde machon, ne inyalo ti gi chuma maliet e keto alama kuom joma ne omak e lweny, jomahundu ma ne kwelo e hekalu, kod wasumbni ma noringo olal. Ka ne oket alama ma kamago kuom dhano, ne ikwane kaka ng’at ma ok owinjore omi luor.
Kata kamano, nitie seche ma alama miketo e del ne nyiso gima chielo. Kuom ranyisi, e kinde machon, ng’ato ne nyalo keto alama e dende mondo onyis ni nowuok e oganda mane kata nolemo e din mane. Ka luwore gi buk miluongo ni Theological Dictionary of the New Testament, “Jo-Siria ne chiwo luor ne nyisechegi ma Hadad gi Atargatis kuom keto alama moko e badgi kata e ng’utgi . . . Joma ne lamo Dionysus to ne keto alama mar it yiend ivy e dendgi.”
Jonon Muma mang’eny ma ndalowagi neno ni Paulo ne wuoyo kuom mbelni ma noyudo e kinde mopogore opogore ma nisandee ka ne en jamisonari. (2 Jo-Korintho 11:23-27) Kata kamano, nyalo bedo ni Paulo ne wacho ni kit ngimane (to ok mbelni masie) ne nyiso ni ne en Jakristo.
JUN 10-16
MWANDU MA YUDORE E WACH NYASAYE | JO-EFESO 1-3
“Chenro ma Jehova Oketo kod Kaka Ochopogi”
it-2-E 837 ¶4
Wach Maler ma Noum
Pinyruodh Mesia. E weche ma Paulo nondiko, nolero adimba kaka ne oel wach maler ma noum e wi Kristo. E Jo-Efeso 1:9-11, Paulo lero kaka Nyasaye noelo “wach maler ma noum” motenore gi dwache, kae to owacho kama: “Wach moumno en ka luwore gi gima more kod dwache owuon mar timo ka luwore gi chenrone mar loso gik moko ka kinde ma ne oket osegik chuth, eka ochok gik moko duto kanyachiel e Kristo, gik manie polo kod gik manie piny. Ee, kuome e ma wanie kode e winjruok achiel kendo ne oketwa joma biro yudo pok kode, wan ma Nyasaye noseyangowa motelo ka luwore gi dwaro mare kaka jal ma chopo gik moko duto moseng’ado ka luwore gi dwache.” Wach ma noumno otudore gi Pinyruodh Nyasaye moseketo e lwet Mesia. “Gik manie polo” ma Paulo ne wuoye gin Jokristo ma nigi geno mar dhi locho gi Kristo e Pinyruodh polo. “Gik manie piny” gin joma biro bedo raia mag Pinyruodhno e piny ka. Yesu nonyiso jopuonjrene ni wach maler moum notudore gi Pinyruoth, ka nowachonegi niya: “Un osemiu wach maler moum mar Pinyruodh Nyasaye.”—Mar 4:11.
“Jehova Achiel” Choko Joode
3 Musa nonyiso Jo-Israel niya: “Jehova Nyasachwa en Jehova achiel.” (Rapar 6:4) Tije Jehova kaachiel gi dwaro mage otudore adimba. Omiyo, “mondo omi ndalo ma noketo ochopi,” Nyasaye noketo ‘chenro’—matiende ni, yo mar riwo chwechne duto mariek obed e achiel. (Som Jo Efeso 1:8-10.) Chenroni biro chopo dwaro mar Nyasaye e okenge ariyo. Okang’ mokwongo en mar iko kanyakla mar Jokristo mowal ne ngima e polo ka gin e bwo Yesu Kristo kaka Jatendgi. Okang’ mokwongoni nochakore e Pentekost 33 E.N., kane Jehova ochako choko jogo ma ne dhi locho gi Kristo e polo. (Tich 2:1-4) To nikech Jokristo mowal osekwan kaka joma kare ne ngima nikech rawar mar Kristo, giyie ni gin “nyithind Nyasaye.”—Rumi 3:23, 24; 5:1; 8:15-17.
4 Okang’ mar ariyo en mar iko jogo mabiro dak e Paradis e pinyka e bwo Pinyruodh Mesia ma en Kristo. “Oganda mang’ongo” ema biro kwongo dak e Paradis. (Fwe. 7:9, 13-17; 21:1-5) Kae to, e kinde Loch mar Kristo mar Higini Gana Achiel, dhano moko tara gi tara ibiro chier mondo gin bende gidag e paradis. (Fwe. 20:12, 13) Par ane kaka chier biro medo ketowa kanyachiel! E giko higini gana achielno, “gik manie piny” biro kalo e tem mogik. Jogo mabiro chung’ motegno e temno biro bedo “nyithind Nyasaye” me piny.—Rumi 8:21; Fwe. 20:7, 8.
Nono Puonj Manie Wach Nyasaye
Kik Gimoro Amora Omoni Yudo Duong’ ma Nyasaye Chiwo
15 Ere kaka wanyalo konyo jomoko mondo oyud duong’ mawuok kuom Nyasaye? Yo achiel en kuom ketonegi ranyisi maber mar nano. Paulo nondiko ne Jo-Efeso kama: “Akwayo mondo kik chunyu a kisanda nikech un. Sandnago e duong’ maru.” (Efe. 3:13) Ang’o momiyo Paulo ne wacho ni sandnego e duong’ mar Jo-Efeso? Nikech noikore tiyo ne owetene kata obedo ni noyudo chandruok, Paulo ne nyisogi ayanga ni tiyo ne Nyasaye onego obed gima duong’ e ngima Jakristo. Ka dine chuny Paulo nyosre nikech tembe mane okale, donge mano domiyo owetego oparo ni osiep manie kindgi gi Jehova, tijgi mar lendo, kod geno margi gin gik manono? To nikech nonano, Paulo noketo ranyisi ne owetego ni bedo japuonjre Kristo duong’ moloyo gimoro amora ma ng’ato nyalo chiwore timo.
“Ung’e Hera mar Kristo”
21 Wach motigo e dho-Grik molok ni “ung’e” tiende en “ng’eyo gimoro nikech osetimoreni.” Ka waluwo ranyisi mar Yesu kuom chiwore mondo wakony jomoko, kuom kechogi, kendo weyonegi kethogi kowuok e chunywa, wabiro ng’eyo gadier kaka Kristo noherowa. Timo gigo biro miyo wang’e “hera mar Kristo modhierore ng’eyo” maok opimnwa apima. Kendo kik wiwa wil ni kaka wamedo bedo kaka Kristo, e kaka wamedo sudo machiegni gi Jal ma ne Yesu luwo ranyisine ma en Jehova Nyasachwa ma jahera.
JUN 17-23
MWANDU MA YUDORE E WACH NYASAYE | JO-EFESO 4-6
“Rwakreuru gi Gige Lweny Duto Moa Kuom Nyasaye”
Un Rowere—Chung’uru Motegno Mondo Ukwed Jachien
JAOTE Paulo nopimo ngima Jokristo gi ngima jolweny ma kedo. Lweny ma wagoyo ok en masie. Kata kamano, jowasigu ma wakedogo to gin joma nitie adier. Satan kod jochiende gin jolweny molony ahinya. Omiyo, nyalo nenore ka gima ok wanyal loyo lwenyno. Rowere e ma Satan nyalo monjo e yo mayot ahinya. Ang’o ma ginyalo timo mondo gilo lweny manie kindgi gi chuech maricho mag roho? Adiera en ni rowere nyalo loyo lwenyno kendo moko kuomgi osetimo kamano! Nikech ang’o? En nikech gidhi “nyime yudo teko kuom Ruodhwa.” Kata kamano, rowere timo gik mathoth mopogore gi geno teko mar Nyasaye. Girwakore maber ne lweny. Mana kaka jolweny ma osetieg maber, gin gi “gige lweny duto moa kuom Nyasaye.”—Som Jo-Efeso 6:10-12.
Un Rowere—Chung’uru Motegno Mondo Ukwed Jachien
4 E yo ma kamano, adiera ma wapuonjore e Wach Nyasaye ritowa mondo puonj mag miriambo kik hinywa. (Joh. 8:31, 32; 1 Joh. 4:1) Kaka wamedo hero adiera ma wapuonjore, e kaka wabiro dak kaluwore gi chike makare mag Nyasaye ma ipimo gi “rageng’ mar akor.” (Zab. 111:7, 8; 1 Joh. 5:3) E wi mano, ka wa ng’eyo adiera ma yudore e Wach Nyasaye e yo makare, wabiro chung’ motegno mondo wasir adierago sama jowasigu kwedogi.—1 Pet. 3:15.
7 Mano doko ranyisi mowinjore ndi ma nyiso kaka chike makare mag Jehova nyalo rito chunywa! (Nge. 4:23) Mana kaka jalweny ok nyal wilo rageng’ mar akor ma olos gi nyinyo gi ma olos mayom yom, wan bende ok dwaher wilo chike makare mag Jehova gi chike ma wan wawegi waneno ni ber. Paro ma wang’ado orem ma ok nyal miyowa rit makare. (Nge. 3:5, 6) Mano e momiyo nyaka wang’i kinde ka kinde ka rageng’ mar akor ma Jehova omiyowa pod rito chunywa.
10 Kata obedo ni wuoche ma jolweny Jo-Rumi ne rwako ne konyogi e lweny, wuoche mar ranyisi ma Jokristo rwako to konyogi mondo gidhi giland weche mag kuwe. (Isa. 52:7; Rumi 10:15) Kata kamano, dwarore ni ng’ato obed gi chir sama thuolo oneno. Roberto ma en jahigni 20 wacho niya: “Ne aluor lendo ne joklas wetena. Wiya ne kuot. Kaparo chien ne ok onego abed maluor. Sani amor lendo ne mbesena.”
Un Rowere—Chung’uru Motegno Mondo Ukwed Jachien
13 Moko kuom ‘aserni ma kakni ka mach’ ma Satan tiyogo en wacho miriambo ni Jehova ok dewi kendo ok oheri. Ida ma jahigni 19 osebedo ka neno ni en ng’at manono. Owacho kama: “Kinde mang’eny anenoga ni Jehova ok ni machiegni koda kendo ok odwar bedo osiepna.” Ere kaka osebedo ka onyagore gi wachno? Owacho niya: “Dhi e chokruoge osejiwo yie mara ahinya. Chon nabedoga abeda e chokruok ma ok achiw paro nikech naneno ni onge ng’ato ang’ata ma ne dwa winjo gima awacho. Sani aiko chokruok maber kendo atemo chiwo paro diriyo kata didek. Timo kamano ok yot, kata kamano awinjoga maber sama asechiwo paro. Owete gi nyimine bende osebedo ka jiwa ahinya. Tinde awuok e chokruok ka ang’eyo ni Jehova ohera.”
16 Mana kaka ogudu rito obwongo mar jalweny, e kaka “geno mar warruok” bende rito pachwa. (1 The. 5:8; Nge. 3:21) Bedo gi geno miyo waketo pachwa kuom gik ma Nyasaye osingo kendo konyowa bedo gi paro mowinjore sama wayudo chandruoge. (Zab. 27:1, 14; Tich 24:15) Kata kamano, ka wadwaro ni “ogudu” okonywa maber, nyaka warwake e wiwa to ok ting’e e lwetwa.
20 Paulo nopimo Wach Nyasaye gi ligangla ma Jehova omiyowa. Kata kamano, nyaka wabed molony e tiyo kode sama wakedo ne yiewa kata sama dwarore ni walok pachwa e wach moro. (2 Kor. 10:4, 5; 2 Tim. 2:15) Ere kaka inyalo medo lony e tiyo gi Muma? Sebastian ma jahigni 21 wacho niya: “Bang’ somo sula moro e Muma, andikoga ndiko moro ma omora. Atemo mondo abed gi ndiko mang’eny ma ahero. Timo kamano miyo ang’eyo paro ma Jehova nigo.” Daniel ma ne osewuo kuome motelo wacho niya: “Sama asomo Muma, ayieroga ndiko moko ma anyalo konyogo ji sama an e tij lendo. Asefwenyo ni ji chiko itgi sama gineno ni ihero weche manie Muma, kendo itimo duto ma inyalo mondo ikonygi.”
Nono Puonj Manie Wach Nyasaye
it-1-E 1128 ¶3
Bedo Maler
Roho maler. Jehova e ma chiko kaka otiyo gi tekone kata rohone e timo gimoro amora modwaro. Rohono ler kendo Nyasaye tiyo kode mana e timo gik mabeyo. Kuom mano, iluonge ni “roho maler.” (Za 51:11; Luk 11:13; Rum 1:4; Ef 1:13) Sama roho maler tiyo kuom ng’ato, omiyo ng’atno timo gik maler. Sama ng’ato timo timbe mochido kata gimoro amora ma kwedo roho maler, ‘omiyo rohono lit.’ (Ef 4:30) Kata obedo ni rohono ok en ng’ato, en teko ma Nyasaye tiyogo e nyiso kite maler, omiyo, en gima inyalo ‘mi lit.’ Ka wang’iyo gi timo gik maricho, mano nyalo ‘nego mach mar roho mar Nyasaye.’ (1Th 5:19) Ka ng’ato odhi nyime gi timbe maricho, ochwanyo roho maler kata ‘omiye lit,’ to mano nyalo miyo Nyasaye obed jasik ng’at ma timo gigo. (Isa 63:10) Ng’at ma miyo roho maler lit nyalo chopo kama koro oyanyo rohono, to mano en richo ma Yesu Kristo nowacho ni ok nyal we ne ng’ato e ndaloni kod e ndalo ma biro.—Mat 12:31, 32; Mar 3:28-30; ne SPIRIT.
it-1-E 1006 ¶2
Ich-Lach
Nenore e Timbe Ng’ato. Ich-lach nyalo nenore e gik ma ng’ato timo ma elo gombo maricho ma en-go. Jakobo nowacho ni ka gombo marach osetegno, onyuolo richo. (Jak 1:14, 15) Kuom mano, ng’ama iye lach inyalo fweny gi timbene. Jaote Paulo nowacho ni ich-lach en lamo sanamu. (Ef 5:5) Ng’at ma iye lach ma gombo gimoro ahinya keto gima ogombono bedo nyasache nikech gino e ma oketo motelo, to ok tiyo ne Jachuech.—Rum 1:24, 25.
JUN 24-30
MWANDU MA YUDORE E WACH NYASAYE | JO-FILIPI 1-4
“Kik Ubed gi Parruok e Wi Gimoro Amora”
‘Kuwe mar Nyasaye Oloyo Ng’eyo Duto’
10 Ang’o ma nyalo konyowa mondo kik waparre e wi gimoro amora kendo mondo wabed gi “kuwe mar Nyasaye”? Weche ma Paulo nondiko ne Jo-Filipi nyiso ni gima nyalo konyo ng’ato mondo kik obed gi parruok en lemo. Omiyo, kinde duto ma waparore, onego walem ka wanyiso Nyasaye weche duto ma chandowa. (Som 1 Petro 5:6, 7.) Lem ka in gi yie ni Jehova winji kendo odewi. Sama ilemo, ‘gone erokamano’ nikech gik ma beyo ma osetimoni. Wamedo geno Jehova nikech wan gadier ni “onyalo timo weche duto mokadho ma wakwayo kata ma waparo.”—Efe. 3:20.
‘Kuwe mar Nyasaye Oloyo Ng’eyo Duto’
7 Onge kiawa ni ka ne owete man Filipi osomo barua ma Paulo nondikonegi, ne giparo gik ma ne otimore ne Paulo kod kaka Jehova norese e yo ma ne ok gipar. Paulo ne temo puonjogi wach mane? Ne ok onego giparre. Gima duong’ ma nonego gitim en lemo, kae to Nyasaye miyogi kuwe. Kata kamano, ne ni “kuwe mar Nyasaye oloyo ng’eyo duto.” Mano tiende en ang’o? Muma moko loko wechego ni “okalo gik moko ma wagombo” kata “okalo chenro duto mag dhano.” Gima Paulo ne wacho en ni “kuwe mar Nyasaye” ber moloyo. Omiyo, kata obedo ni seche moko wanyalo neno ni yore duto odinore ma onge kaka wanyalo loyo chandruok moro, Jehova to ong’eyo kaka onyalo golowa e chandruok kendo onyalo timo kamano e yo ma ok wapar.—Som 2 Petro 2:9.
‘Kuwe mar Nyasaye Oloyo Ng’eyo Duto’
16 Ang’o ma biro timore sama wan gi “kuwe mar Nyasaye ma loyo ng’eyo duto”? Muma wacho ni kuweno ‘biro rito chunywa kod pachwa kokalo kuom Kristo Yesu.’ (Fil. 4:7) Wach molok ni “rito,” en wach ma itiyogo kiwuoyo kuom jolweny. Ne itiyo kode kiwuoyo kuom grup mar jolweny ma ne rito taon mochiel e kinde machon. Filipi ne en achiel kuom taondego. Joma nodak Filipi ne onge parruok moro amora ni jowasigu ne nyalo monjogi gotieno nikech ne ging’eyo ni jolweny ne rito taondgino. E yo ma kamano, ka wan gi “kuwe mar Nyasaye,” chunywa gi pachwa bedo mokuwe. Wang’eyo ni Jehova dewowa kendo odwaro ni ngimawa obed maber. (1 Pet. 5:10) Ng’eyo wachno konyowa mondo kik parruok nyos chunywa.
Nono Puonj Manie Wach Nyasaye
it-2-E 528 ¶5
Misengni
Chiwo miolo. Chiwo miolo nichiwo kanyachiel gi misengni mamoko, to ahinya-ahinya bang’ ka Jo-Israel nosedonjo e Piny ma Nosingi. (Kwa 15:2, 5, 8-10) Thothne ne en aena divai to ne iole e wi altar. (Kwa 28:7, 14; pim gi Wu 30:9; Kwa 15:10.) Jaote Paulo nondiko ne Jokristo ma ne ni Filipi niya: “Ka iola piny mana kaka chiwo miolo e wi misango mag konyo ji ma yieu osejiwou mondo utim, ail kendo amor.” E ndikono, notiyo gi misango miolo kaka ranyisi mondo onyisgo kaka nochiwore chuth mondo okony Jokristo wetene. (Fil 2:17) Ka nodong’ ndalo matin to otho, nondiko ne Timotheo kama: “Sani koro iola piny kaka chiwo miolo e kendo mar misango, kendo ndalo mibiro gonyae osekayo.”—2Ti 4:6.
w07-SW 1/1 26-27 ¶5
“Chier Motelo” Sani Dhi Nyime!
5 Kae to Jokristo mowal ma gin “Israel mar Nyasaye” nyaka riwre gi Ruoth Yesu Kristo e polo kama ‘gibiro bedoe gi ruodhgi kinde duto.’ (Jo-Galatia 6:16; 1 Jo-Thesalonika 4:17) Mano e ma Muma luongo ni “chier motelo.” (Jo-Filipi 3:10, 11; Fweny 20:6) Ka chier motelono oserumo, dhano tara gi tara ibiro chier e piny, ka gin gi thuolo mar dak nyaka chieng’ e Paradiso. Omiyo, bed ni wan gi geno mar dak e piny kata e polo, dwaher ng’eyo weche mathoth e wi chier motelono. En chier ma biro timore e yo mane, to notimre karang’o?