Nonro mag Chenro mar Chokruok mar Ngimawa kod Tijwa
© 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
NOVEMBA 3-9
MWANDU MA YUDORE E WACH NYASAYE WER MAMIT MOLOYO WENDE DUTO 1-2
Sigand Hera Madier
Be Joma Okendore Nyalo Bedo gi Hera Mosiko?
9 Kend ok en mana gima ji ariyo yie ayie dak kanyachiel kuom kinde ka ok giherore. Kar mano, hera e kido maduong’ monego obed ei kend mar Jokristo. To ma en kit hera mane? Mita dobed hera ma itayo gi puonj ma yudore e Muma? (1 Joh. 4:8) Koso dobed hera ma jabedo e kind joot? Dobed hera man e kind osiepe mogenore? (Joh. 11:3) Koso en hera ma nitie e kind wuowi gi nyako? (Nge. 5:15-20) Kiwacho adier, hera madier kendo ma riwo ji ariyo manie kend, oriwo gik mokwan-go duto. Hera madier en gima ineno kuom gik ma ng’ato wacho kendo timo. En gima dwarore ahinya mondo dichwo gi dhako mokendore otim gik ma nyiso ni giherore ma ok giweyo dijegi ma pile ka pile omon-gi timo kamano. Gik ma kamago biro miyo kend obed gi mor kendo motegno. Nitie ogendni moko ma dichwo igamo ne nyako kendo bedo matek mondo ginere ka pok odiechieng arus ochopo. Joma okendore kamano onego owach ne nyawadgi kaka ohere nimar mano biro konyo kend margi odhi maber.
10 Ka joma okendore timo gik ma nyiso ni giherore gadier, mano konyo e yo machielo. Ruoth Suleman nochiwore loso ne nya Shulem gige dusruok kaka tigo “motwang’ gi dhahabu, mitweyo gi stad mag fedha.” Nopake konyise ni ‘ober ka dwe,’ kendo ‘oler ka wang’ chieng’.’ (Wer 1:9-11; 6:10) Kata kamano, nyakono nochung’ kar tiende ma ok oyie weyo jakwath ma noseherocha. Ang’o ma nokonyo nyakono mondo osik kohero mana jaherane? Onyisowa gimomiyo. (Som Wer Mamit Moloyo Wende Moko 1:2, 3.) Gima nokonye ne en paro kaka jakwath ‘nohere.’ Hera ma jakwath noherego ne berne “moloyo divai” ma jamiyo chuny dhano obed mamor, kendo nying wuowino ne chalone suya ma “mit ka mo mang’we ng’ar” miwirogo yie wich. (Zab. 23:5; 104:15) Ee, sama ng’ato paro kaka jaode ohere, mano miyo winjruokgi medo bedo motegno. Mano kaka en gima ber mondo joma okendore otim gik ma nyiso ni giherore kinde duto!
Puonj Manie Wach Nyasaye
Be Joma Okendore Nyalo Bedo gi Hera Mosiko?
11 Bug Wer Mamit bende chiwo puonj mathoth ne Jokristo ma ok nie kend, to ahinya ahinya ne jogo ma pod manyo ng’at ma gibiro kendorego. Nya Shulem ne ok ohero Suleman kata matin. Kodwaro mondo nyi Jerusalem okuong’rene, nokonegi niya: “Kik ujiu hera, kik ujiwe, nyaka ndalo ochop.” (Wer 2:7; 3:5) Nikech ang’o? Nikech ok en gima owinjore hero ng’ato ang’ata moriwo, ma ok ing’eyo ni en ng’at ma chalo nade. Omiyo, en gima nyiso rieko ka Jakristo ma dwaro donjo e kend ohore sama omanyo ng’at ma obiro hero gadier.
NOVEMBA 10-16
MWANDU MA YUDORE E WACH NYASAYE WER MAMIT MOLOYO WENDE DUTO 3-5
Gimomiyo Ber ma Iye En Gima Duong’
Be Joma Okendore Nyalo Bedo gi Hera Mosiko?
8 Ok weche duto ma otigo e wendno nyiso mana ber mineno gi oko. Ne ane gima jakwadhno wacho e wi weche ma wuok e dho nyakono. (Som Wer Mamit Moloyo Wende Moko 4:7, 11.) Owacho ni dhoge chalo gi “peth kich moton.” Nikech ang’o? Mano en nikech mor kich ma pod nie pedni, mit moloyo mor kich ma yamo osegoyo. ‘Mor kich gi chak ni e bwo lewe,’ tiende ni weche ma nyakono wacho mit winjo kendo beyo mana kaka chak gi mor kich. Nenore maler ni sama jakwath nyiso nyakono ni “dendi duto long’o; onge mbala kuomi,” ok owuo mana kuom berne ma oko kende.
w00 11/1 11 ¶17
Paro ma Nyasaye Nigo e Wi Timbe Maler
17 Ng’at machielo mar adek ma nonyiso ni omakore gi tim matir ne en Nya-Shulam. Nikech nojachia kendo ne pod otin, ne ok omako mana wang’ wuoyi ma jakwath kende, to nomako bende wang’ Solomon, ruodh Israel ma nomewo. E sigand Solomon mar Wer Mamit, Nya-Shulam nosiko ka en gi timbe maler, to mano nomoro joma nodak machiegni kode. Kata obedo ni Nya-Shulam notamore mako osiep gi Solomon, pod roho maler notayo Solomon e ndiko sigand nyakono. Wuoyi ma jakwath ma Nya-Shulam noherono bende nomiye luor nikech timbene maler. Nitie kinde ma wuoyino nowacho ni Nya-Shulam ne chalo gi “puodho ma jaber mochiel motegno.” (Wer Mamit Moloyo Wende Duto 4:12) E piny Israel machon, puodho ma jaber nipidhoe alode mamit, maupe, kod yiende ma beyo-beyo. Puothe kaka mago nichieloga motegno gi ohinga kendo ng’ato ne nyalo donjo e puothego mana kokadho gie rangach. (Isaya 5:5) Wuoyino ne neno chia kod timbe maler mag nyakono kaka puodho ma jaber ma ne ok yot donjoe. Nyakono timbene ne ler adier. Noikore nyiso hera mana ne ng’ama bang’e ne dhi bedo chwore.
g04 12/22 9 ¶2-5
Kit Ber Maduong’ie Mogik
Be ber ma iye nyalo mako wang’ jomamoko? Georgina, mosebedo e kend kuom higni apar kama wacho niya: “Kuom hignigo duto, asebedo ka ahero chwora nikech en jaratiro kendo ok owuondaga. Gima duong’ e ngimane en moro Nyasaye. Mano osemiyo obedo ng’at ma dewo jomamoko kendo ma jahera. Okwayaga paro ka pok otimo yiero, to mano miyo aneno ni ogena. Ang’eyo ni ohera gadier.”
Daniel, ma nokendo e higa mar 1987 wacho kama: “Ahero jaoda ahinya nikech ojachia, to ahere moloyo nikech kido mabeyo ma en-go. Odewoga jomamoko kendo otemo matek mondo otim gik ma morogi. En gi kido mabeyo mag Jokristo. Mano osemiyo amor bedo kode.”
E piny ma sani, ji ohero mana keto pachgi kuom ber ma oko, kata kamano, onego watem matek mondo wane ber ma iye ma jomamoko nigo. Ok yotga chuno ber mineno gi oko, to kata ka wayude, ok en-ga gima duong’. Kata kamano, wanyalo bedo gi ber ma iye ka wanyago kido mabeyo mag Jokristo. Muma wacho kama: “Ber mar wang’ nyalo wuondo ji kendo chia bende rumo, to dhako moluoro Jehova ibiro paki.” To komachielo, Muma siemowa niya: “Dhako ma jaber ma tamore rieko chalo gi tere mar dhahabu e um anguro.”—Ngeche 11:22; 31:30.
Wach Nyasaye konyowa bedo gi “bidhruok ma iye mar chuny, ma ok kethre, ma nyiso ni [wan] gi chuny ma terore mos kendo mamuol. Mano e gima nigi duong’ moloyo e wang’ Nyasaye.” (1 Petro 3:4) Kuom adier, ber ma iye duong’ moloyo ber mar wang’. Kendo ji duto nyalo bedo gi ber ma kamano.
Puonj Manie Wach Nyasaye
w06 11/15 18 ¶4
Puonj Mayudore e Bug Wer Mamit Moloyo Wende Duto
2:7; 3:5—Ang’o momiyo ne dwarore ni nyi Jerusalem okuong’re “gi nying mwanda kod nyakech manie thim”? Ji oheroga neno mwanda gi nyakech nikech bergi. E yo ma kamano, Nya-Shulam ne dwaro ni nyi Jerusalem osingrene ni ne ok gibi temo chune gi hera nikech berne.
NOVEMBA 17-23
MWANDU MA YUDORE E WACH NYASAYE WER MAMIT MOLOYO WENDE DUTO 6-8
Bed Ohinga, To Ok Dhoot
it “Wer Mamit Moloyo Wende Duto” ¶11
Wer Mamit Moloyo Wende Duto
Nenore ni bang’e Solomon noweyo Nya-Shulam mondo odog dalagi. Ka ne owetene onene, ne gipenjore kama: “Macha ng’a ma biro kowuok e thim kokwako jaherane?” (Wer 8:5a) Owetene ne pok ofwenyo ni nyamin-gi ne nigi hera ma ok yiengni. E higni moko mokalo, owadgi moro nowacho kuome kama: “Wan gi nyaminwa moro ma pod tin ma thundene pok owuok. Koro wabiro time nade chieng’ ma wuoyi moro nobi ni dware?” (8:8) Owadgi machielo nodwoko kama: “Ka en ohinga, wabiro duso wi ohingano gi fedha, to ka en dhoot, to wabiro dine gi bepe mag sida.” (8:9) Kata kamano, nikech Nya-Shulam ne ok oyie mondo ng’ato ang’ata oyondhe gi hera, kendo nomakore gi jaherane (8:6, 7, 11, 12), nonyalo wacho gi chuny maler niya: “An ohinga, kendo thundena chalo gi ot modhi malo. Omiyo, jaherana nyalo neno ni chunya okuwe.”—8:10.
yp 188 ¶2
Be Ng’ato Onego Odonj e Timbe mag Nindruok ka Pok Okendo Kata Okende?
Siko ka wan-gi timbe maler konyowa mondo kik wadonj e chandruoge mang’eny. Muma wuoyo kuom nyako matin ma nosiko gi timbe maler kata obedo ni nohero ahinya osiepne ma wuoyi. Mano e momiyo nonyalo wacho gi chir niya: “An ohinga, kendo thundena chalo gi ot modhi malo.” Ne ok en kaka dhoot ma yawre ayawa ma yot sama othung’e mondo otim timbe maricho mag nindruok. Nosiko ka en gi timbe maler kendo nochung’ motegno ka ohinga! Nowinjore oluonge ni nyako “ma ler” kendo nonyalo wacho kuom wuoyi ma ne dhi bedo chwore niya: “Jaherana nyalo neno ni chunya okuwe.” Chuny mokuwe ma ne en-go nomiyo giduto gibedo mamor.—Wer Mamit Moloyo Wende Duto 6:9, 10; 8:9, 10.
yp2 33
Ranyisi mar Nya-Shulam
Nya-Shulam nong’eyo ni nonego osik ka en gi paro maler e wi weche mag nindruok. Nonyiso osiepene kama: “Kuong’renauru: Ni kik uchuna gi hera nyaka obi kende.” Nya-Shulam nong’eyo ni gombo nyalo yondho ng’ato ma mone timo yiero maber. Kuom ranyisi, nong’eyo ni jomamoko ne nyalo thung’e ma oher ng’at ma ok owinjore kode. Kata mana gomboge owuon ne nyalo wuondo pache. Omiyo, Nya-Shulam nosiko kochung’ motegno ka “ohinga.”—Wer Mamit Moloyo Wende Duto 8:4, 10.
Be pachi otegno kendo ineno hera e yo mowinjore kaka Nya-Shulam? Be inyalo tiyo gi pachi e timo yiero kar luwo aluwa kaka iwinjo e chunyi? (Ngeche 2:10, 11) Seche moko, jomamoko nyalo chuni gi hera ka pok iikori. In bende inyalo chako parori e wi wachno. Kuom ranyisi, sama ineno ka wuoyi moro wuotho gi nyako ka gimako lwetgi, be mano nyosoga chunyi kendo miyo igombo bedo kaka gin? Be mano nyalo miyo ichak kisera gi ng’at ma nigi yie mopogore gi mari? Nya-Shulam nochung’ motegno kodok korka weche mag kisera. In bende inyalo timo kamano.
Puonj Manie Wach Nyasaye
Be Joma Okendore Nyalo Bedo gi Hera Mosiko?
3 Som Wer Mamit Moloyo Wende Moko 8:6. Wach motigo ni ‘ligek mach mar Jehova’ kiwuoyo e wi hera puonjowa gik mathoth. Hera madier chalo ‘ligek mach mar Jehova’ nikech en e ma nochako herano. Nochueyo dhano e kite owuon ka dhano nigi nyalo mar nyiso hera. (Chak. 1:26, 27) Kane Nyasaye otero Hawa dhako mokwongo ir Adam ma bende ne en dichwo mokwongo, weche ma Adam notiyogo ne chalo wer mamit. Onge kiawa ni Hawa bende nohero Adam nikwop ‘nokawe kuom dichwo.’ (Chak. 2:21-23) Nikech Jehova nochueyo dhano duto gi nyalo mar nyiso hera, en gima nyalore mondo dichwo gi dhako obed gi hera madier kendo mosiko e kindgi.
NOVEMBA 24-30
MWANDU MA YUDORE E WACH NYASAYE ISAYA 1-2
Geno ne Joma “Opong’ gi Richo”
ip-1 14 ¶8
Wuoro gi Yawuote ma Ong’anyo
8 Isaya dhi nyime chiwo siem mager ne oganda mar Jo-Juda: “Yaye, nobed malit ne oganda mohero richo, oganda ma opong’ gi richo, koth jo morochore, nyithind mibadhi! Giseweyo Jehova; gisechayo Ng’at Maler mar Israel; giselokone ng’egi.” (Isaya 1:4) Timbe maricho nyalo medore ma bed mang’eny kendo nyalo turo ng’ato mana ka osigo ma pek. E ndalo Ibrahim, Jehova nowacho ni Jo-Sodom gi Jo-Gomora notimo “richo madongo.” (Chakruok 18:20) Gima chal kamano bende koro timore ne Jo-Juda, nikech Isaya wacho ni ‘gipong’ gi richo.’ E wi mano, oluongogi ni “koth jo morochore, [kendo] nyithind mibadhi.” Kuom adier, Jo-Juda ne chalo gi nyithindo mohero richo. ‘Giseloko ng’egi’ ne Jehova kendo weye.
ip-1 28-29 ¶15-17
“Walos Weche”
15 Jehova koro wuoyo gi ogandano e yo mang’won. “Jehova owacho niya, ‘koro, biuru walos weche. Kata obedo ni richou kwar ka remo, ginibed ma rachar ka pe; kata gikwar ka otamba makwar, ginibed ma rachar ka yie rombe.’” (Isaya 1:18) Jomoko loko weche michakogo e ndikoni e yo ma ok owinjore. Kuom ranyisi, The Bible in Luo, 1976 keto wechego ni, “Koro biuru, wapor wach kaachiel,” ka gima ne nyaka giwinjre e ka ging’ad paro mogik. Ooyo, ok en kamano! Kata obedo ni ogandano nong’anyo ne Jehova kendo ne giwuondore, ne ok otimonegi gimoro amora marach. (Rapar mar Chik 32:4, 5) Ndikono ok wuo e wi mbaka ma joma romre goyo mondo giwinjre e wi wach moro, to owuoyo kuom kaka onego ong’ad bura e yo makare. Chal mana ka gima Jehova otero Jo-Israel e kot mondo oyalgi.
16 Wachno nyalo buogo ng’ato, kata kamano, Jehova en Jang’ad Bura mang’won kendo ma kecho ji. Oikore weyo ne ji richogi e yo malach ahinya. (Zaburi 86:5) En kende e monyalo weyo ne Jo-Israel richogi ma “kwar ka remo” kendo lwokogi ma gibed “ma rachar ka pe.” Dhano ok nyal golo chilo ma richo kelo kata gitim kinda manade, kata gichiw misango ma chalo nade, kata gilem e yo mane. Mana Jehova kende e ma nyalo lwoko richowa. Nyasaye weyonwa richowa mana ka waloko chunywa gadier kendo ka waweyo richono chuth.
17 Jehova gombo ahinya timo kamano, to mano e momiyo otiyo gi ranyisi machielo e lero ni richo ma chal gi “otamba makwar” nobed ka yie rombo ma rachar kendo manyien. Jehova dwaro ni wang’e ni oikore weyonwa richowa chuth kata ka gin richo madongo ahinya, tek mana ni waloko chunywa gadier. Joma yudo ka teknegi yie gi wachno nyalo puonjore kuom ranyisi mar Manase. Ne otimo richo madongo ahinya kuom higni mang’eny. To e ma pod noloko chunye ma owene richone. (2 Weche mag Ndalo 33:9-16) Jehova dwaro ni ji duto, moriwo nyaka joma otimo richo madongo, ong’e ni pod ginyalo ‘loso weche’ kode.
Puonj Manie Wach Nyasaye
ip-1 39 ¶9
Od Jehova Oting’ Malo
9 E kindegi, en adier ni jotich Nyasaye ok chokre e got moro sie ma nigi hekalu moger gi kite. Hekalu mar Jehova ma ne nitie Jerusalem nokethi gi jolweny mag Rumi e higa mar 70 B.K. E wi mano, jaote Paulo nolero ni hekalu ma ne ni Jerusalem kod hema mar romo ma nokwongone ne gin ranyisi. Ne gichung’ ne gima duong’ moloyo, ma en “hema madier ma Jehova e ma ne ogero, to ok dhano.” (Jo-Hibrania 8:2) Hemano e chenro mar lamo Jehova kokalo kuom misango mar Yesu Kristo. (Jo-Hibrania 9:2-10, 23) Ka luwore gi wachno, “got ma od Jehova nitiere” ma iwuoyo kuome e Isaya 2:2 ochung’ ne lamo maler mar Jehova moting’ malo e wi lamo mamoko duto. Joma nie lamo maler ok chokrega kamoro sie, to adiera e ma riwogi.
DESEMBA 1-7
MWANDU MA YUDORE E WACH NYASAYE ISAYA 3-5
Jehova ne Geno ni Joge ne Dhi Winje
ip-1 73-74 ¶3-5
Nobed Malit ne Puoth Mzabibu ma Nyago Olemb Bungu!
3 Bedo ni Isaya nowero ne jowinjone wer ma nolos e yor ngeroni kata ooyo, nyaka bed ni nomako pachgi ahinya. Thothgi nong’eyo kaka nipidho mzabibu, omiyo ne ginyalo winjo maber gima Isaya ne wuoyoe. Mana kaka joma pidho mzabibu e kindegi, wuon puoth mzabibu ok pidh koth mzabibu, to opidho mzabibu maber ahinya mogol e mzabibu machielo. Opidho mzabibuno “e bath got ma nyak ahinya,” kama onyalo dongoe maber.
4 Wuon puodho nyaka ti matek mondo e ka oyud nyak. Isaya wuoyo e wi tich matek ahinya ma wuon puodho timo mar ‘puro kendo golo kite e puodhono.’ Nyalo bedo ni otiyo gi kite madongo e ‘gero ohinga mabor.’ E kinde machon, jorit ne bedo e wi ohingago ka girito cham mondo jokuoge kik kwalgi kendo le kik kethgi. Bende, wuon puodho tiyo gi kite e chielo kuonde mopidhie mzabibugo. (Isaya 5:5) Nitimo mano mondo ogeng’ pi kik ywer lowo ma malo manie puodho.
5 Bang’ ka wuon puodho oseloso puodho e yo maber kamano, ogeno ni obiro yudo nyak maber. Omiyo, oloso kar biyo divai. Be mano e gima timore? Ooyo, nikech puoth mzabibuno nyago mana olemo maricho.
ip-1 76 ¶8-9
Nobed Malit ne Puoth Mzabibu ma Nyago Olemb Bungu!
8 Isaya luongo Jehova, ma e wuon puoth mzabibu ni “jaherana.” (Isaya 5:1) Isaya ne nyalo luongo Nyasaye kamano nikech ne en-gi winjruok maber kode. (Pim gi Ayub 29:4; Zaburi 25:14.) Kata kamano, hera ma janabino noherogo Jehova ne ok nyal pim gi hera ma Jehova nyiso “puothe mar mzabibu” ma en ogandane.—Pim gi Wuok 15:17; Zaburi 80:8, 9.
9 Jehova nopidho “puothe” ma ne en ogandane e piny Kanaan kendo nomiyogi chike ma ne dhi ritogi mondo ogendni mamoko kik chidgi. (Wuok 19:5, 6; Zaburi 147:19, 20; Jo-Efeso 2:14) E wi mano, Jehova nomiyogi jong’ad-bura, jodolo, kod jonabi mondo otagi. (2 Ruodhi 17:13; Malaki 2:7; Tich Joote 13:20) Ka ne jolweny mager omonjo Jo-Israel, Jehova ne miyogi joma ne nyalo resogi. (Jo-Hibrania 11:32, 33) Mano ne nyalo miyo Jehova openj kama: “Ang’o ma ne ok atimo ne puothani ma ne onego atim?”
w06 6/15 18 ¶1
“Rit Mzabibuni Maber”!
Isaya nopimo “od Israel” gi puoth mzabibu ma gikone nonyago “olemb bungu,” kata olemo mokethore. (Isaya 5:2, 7) Olemb bungu kata mzabibu mag bungu tindo ahinya kopim gi olemb mzabibu mopidhi kendo kothgi e mopong’oga igi. Mzabibu mag bungu ok nyal tigo e loso divai kendo ok nyal chamgi. Mano e momiyo Jehova nopimo mzabibugo gi Jo-Israel ma nong’anyone kendo ketho chikege kar timo gik makare. Bedo ni mzabibuno nonyago olemo maricho ok nyis ni wuon puodho ne ok oloso puodho maber. Ooyo, Jehova nosetimo gimoro amora ne ogandaneno ma ne nyalo konyogi nyago olemo mabeyo. To mano e momiyo Jehova nopenjo kama: “Ang’o ma ne ok atimo ne puothani ma ne onego atim?”—Isaya 5:4.
w06 6/15 18 ¶2
“Rit Mzabibuni Maber”!
Nikech Jo-Israel ma ne gin kaka mzabibu mar Jehova ne ok nyag olemo, Jehova nomiyogi siem ni nodhi ketho ohinga ma ne ritogi. Ne ok odhi loso puodho mar ranyisino kata pure. Koth ma ne dhi konyo puodhono mondo onyag ne ok dhi chue kendo kuthe gi buya e ma ne dhi pong’o iye.—Isaya 5:5, 6.
Puonj Manie Wach Nyasaye
ip-1 80 ¶18-19
Nobed Malit ne Puoth Mzabibu ma Nyago Olemb Bungu!
18 E Israel machon, puothe duto ne gin mag Jehova. Joute mag Israel ne nigi lope ma nomigi gi Nyasaye ma ne oyienegi kodesa ne ng’ato to ok usone “chuth.” (Tim Jo-Lawi 25:23) Chikno ne konyo mondo ji kik ma jowetegi lopegi. Bende, mano ne konyo ji mondo kik gibed modhier ahinya. Kata kamano, nitie jomoko ma nodak Juda ma ne ketho chikni. Mika nondiko kama: “Gigombo puothe kendo giyakogi; gigombo ute, kendo gikawogi; gimayo ng’ato ode, gimayo ng’ato pokne.” (Mika 2:2) Ngeche 20:21 to chiwo siem kama: “Mwandu ma ng’ato yudo e yo mayot bang’e ok nokelne gueth.”
19 Jehova nosingo ni nodhi kumo joma ne igi lachgo kendo ma noyudo mwandu e yor mibadhi. Utegi ne dhi “dong’ nono.” Puothegi ne ok dhi nyak maber. Ok onyiswa kinde sie ma wechego ne dhi chopoe kod kaka ne gidhi chopo. Nenore ni ne gichopo e okang’ moro ka ne otergi e tuech e piny Babulon.—Isaya 27:10.
DESEMBA 8-14
MWANDU MA YUDORE E WACH NYASAYE ISAYA 6-8
“An Ka! Ora!”
ip-1 93-94 ¶13-14
Jehova Nyasaye nie Hekalune Maler
13 Wawinj ane gima ne onyis Isaya. “Eka ne awinjo dwond Jehova ka penjo niya: ‘Abiro oro ng’a? Ng’ano ma nobednwa jaote?’ Mi nadwoko niya: ‘An ka! Ora!’” (Isaya 6:8) Ne dwarore ni Isaya e ma odwok penjo ma Jehova nopenjono nikech ne onge janabi moro machielo ma ne gin-go ka noneno fwenyno. Jehova nong’eyo ni Isaya ne dhi yie mondo oore. Ne okwongo openjo Isaya ni, “Abiro oro ng’a?” kae to bang’e openje ni “Ng’ano ma nobednwa jaote?” Penjo mar ariyono nyiso ni Jehova ne ok ni kende, to ne en gi ng’at machielo. Mano ne en ng’a? Ne en Wuode ma miderma ma bang’e nobiro e pinyka kendo noluonge ni Yesu Kristo. To Wuodeno bende e ma ne en-go ka nowacho ni, “Wachue dhano e kido machal kodwa.” (Chakruok 1:26; Ngeche 8:30, 31) Ee, Jehova nigi Wuode achiel kende ma miderma e polo malo.—Johana 1:14.
14 Isaya ne ok odigni chiwo dwoko! Kata obedo ni ne ok ong’eyo ote ma ne idhi miye, nodwoko mapiyo ni: “An ka! Ora!” To bende ne ok openjo ni en ber mane ma nodhi yudo ka noyie chopo oteno. Nonyiso chuny mar chiwruok kendo noketo ranyisi maber ne jotich Nyasaye ma kindegi ma nochik ni oland “wach maber mar Pinyruoth . . . ne ogendni duto.” (Mathayo 24:14) Mana kaka Isaya, gimakore gi migawo momigi kendo gichiwo neno ne “ogendni duto” kata obedo ni ji mang’eny ok rwak wach. Bende, gin gi chir mar dhi nyime chiwo oteno mana kaka Isaya notimo nikech ging’eyo ni ng’ama oorogi nigi teko duto.
ip-1 95 ¶15-16
Jehova Nyasaye nie Hekalune Maler
15 Jehova koro wacho ote ma Isaya onego omi Jo-Israel kod kaka gidhi rwako oteno. Onyiso Isaya kama: “Dhi iwach ne jogo niya: ‘Ubiro winjo pile, to weche ok nodonjnu; ubiro neno pile, to ok unufweny gimoro.’ We mondo chuny jogo obed matek mondo weche kik donjnegi, din itgi mondo kik giwinj wach gi itegi, din wengegi mondo kik ginen gi wengegi, kendo kik gilokre mi gichangi.” (Isaya 6:9, 10) Be mano nyiso ni koro Isaya ne dhi chiwo achiwa oteno ma ok odewo kaka owuoyo gi Jo-Yahudi mondo oketgi mabor gi Jehova? Ok en kamano kata matin! Jogi ne ae oganda ma Isaya bende ne ae kendo Isaya ne winjo mana kaka gin bende ne giwinjo. Kata kamano, weche ma Jehova nowachogo nyiso kaka Jo-Yahudigo ne dhi rwako ote ma Isaya ne dhi miyogi kata bed ni Isaya ne dhi timo kinda machalo nade.
16 Jo-Yahudigo e ma ne nigi chuny matek. Isaya ne dhi wuoyo kodgi “pile,” kata kamano, ne ok gidhi rwako oteno kata winjo tiende. Thothgi ne ok dhi neno kata winjo tiend oteno mana ka gima gin muofni kod momni. Nikech Isaya nodhi ir “jogo” nyadinwoya, mano nyiso ni ne ok gidwar winjo ote ma noteronegi. Ne gidhi nyiso maler ni gidino pachgi kod chunygi ne ote ma Nyasaye nomiyo Isaya mondo okelnegi. Kamano bende e kaka ji chalo e kindewagi. Ji mang’eny tamore chiko itgi ne Joneno mag Jehova sama gilandonegi wach maber mar Pinyruodh Nyasaye mokayo machiegni.
ip-1 99 ¶23
Jehova Nyasaye nie Hekalune Maler
23 Ka ne Yesu owuoyo e wi weche ma Isaya nowachogo, nonyiso ni wechego ne dhi chopo e ndalone. Thoth ji ne nigi chuny ma Jo-Yahudi nonyiso e ndalo Isaya. Ne gidino itgi kod wengegi ne ote ma Yesu ne landonegi kendo mano nomiyo okethgi. (Mathayo 23:35-38; 24:1, 2) Mano notimore e kinde ma jolweny mag Rumi nomonjo Jerusalem e higa mar 70 kitayogi gi jatend jolweny ma niluongo ni Tito, kendo ne giketho dalano kod hekalu mare. Kata kamano, nitie joma nowinjo Yesu kendo nobedo jopuonjrene. Yesu nowacho ni joma kamago ne dhi bedo joma “oguedhi.” (Mathayo 13:16-23, 51) Nonyisogi ni ka gineno “jolweny ka ogoyo kambi kendo gilworo Jerusalem,” nonego gichak “ringo ka gidhi e gode.” (Luka 21:20-22) Omiyo, “kodhi maler,” tiende ni joma nosenyiso yie kendo bedo oganda mar “Israel mar Nyasaye,” noresi.—Jo-Galatia 6:16.
Puonj Manie Wach Nyasaye
w06 12/1 9 ¶4
Puonj Mayudore e Bug Isaya—I
7:3, 4—Ang’o momiyo Jehova noreso Ruoth Ahaz ma ne timbene richo? Ruodhi mag Siria kod mag Israel ne chano golo Ruoth Ahaz e loch mondo giket wuod Tabeel moro ma ne ginyalo tiyogo e chopo dwachgi, to Tabeel ne ok ae anyuola mar Daudi. Chenro ma kamano ne dhi chocho singo mar Pinyruoth ma Jehova nosetimo gi Daudi. Jehova noreso Ahaz mondo orit anyuola ma nosesingo ni “Ruodh Kuwe” ne dhi wuokie.—Isaya 9:6.
DESEMBA 15-21
MWANDU MA YUDORE E WACH NYASAYE ISAYA 9-10
“Ler Maduong’” ma Nokor
ip-1 125-126 ¶16-17
Ruodh Kuwe ma ne Osingi
16 Ee, “ndalo ma biro” ma Isaya nokoro en kinde ma Yesu ne dhi bedo e piny. Ka ne Yesu ni e piny, ng’enyne nodak Galili kendo kuro e ma notimoe gik mang’eny. Taon mar Galili e kama Yesu ne ohango timoe honni kendo chako tije mar yalo kowacho niya: “Pinyruodh polo osekayo machiegni.” (Mathayo 4:17) E Galili kanyo e ma nogoloe twak mong’ere e wi got, noyiero jootene, notimoe hono mokwongo, kendo kanyo e ma nofwenyoree ne jolupne 500 bang’ ka nosechiere. (Mathayo 5:1–7:27; 28:16-20; Mariko 3:13, 14; Johana 2:8-11; 1 Jo-Korintho 15:6) E yo ma kamano, Yesu ne ochopo weche ma Isaya nokoro, kendo nomiyo “piny Zebulun kod Naftali” duong’. En adier ni Yesu ne ok olendo mana ne Jo-Galili kende, to nolando wach maber e piny Israel duto, moriwo nyaka Juda. To e yo ma kamano, ‘nomiyo pinyno obedo gi duong’.’
17 To nade weche ma ne Mathayo owacho e wi “ler maduong’” ma ne dhi rieny Galili? Isaya bende nokoro e wi wach lerno. Nondiko kama: “Jo ma ne wuotho e mudho oseneno ler maduong’. Kendo ler oserieny ne jo modak e piny motimo mudho.” (Isaya 9:2) E kinde ma ne Yesu nie piny ka, puonj kod timbe mag joma ne ok lam Nyasaye ne oumo ler mar adiera. Jotend din mar Jo-Yahudi ne omedo umo adiera kuom makore gi chike mag Jo-Yahudi kendo “miyo wach Nyasaye obedo kayiem nono.” (Mathayo 15:6) Joma chunygi ne ni kare kendo ma nobolore ne isando kendo ne gikia gima de gitim nikech ‘nitayogi gi muofni.’ (Mathayo 23:2-4, 16) Ka ne Mesia ofwenyore ne ji, wenge ji mang’eny noyepo, kendo ne gifwenyo adiera. (Johana 1:9, 12) Tije ma Yesu notimo e piny ka kaachiel gi gueth ma nokelo, e miwuoye e bug Isaya kaka “ler maduong’” ma norieny.—Johana 8:12.
ip-1 126-128 ¶18-19
Ruodh Kuwe ma ne Osingi
18 Joma ne orwako lerno ne dhi bedo mamor. Nikech ang’o? Isaya nodhi nyime wacho kama: “Isemiyo oganda obedo gi huma; isemiyo mor ma gin-go omedore. Gimor ahinya e nyimi mana kaka ji mor e ndalo [keyo;] mana kaka ji mor sa ma gipogo gik moyaki.” (Isaya 9:3) Joma chunygi ni kare norwako wach ma ne Yesu gi jolupne ne lando kendo ne ginyiso ni gigombo lamo Nyasaye kuom roho kod adiera. (Johana 4:24) Mana bang’ higni ang’wen kama, ji mang’eny norwako yie kendo ne gibedo Jokristo. Nobatis ji 3,000 chieng’ Pentekost higa mar 33. Mana matin bang’ mano, “kwan-gi nomedore moromo chwo 5,000 kama.” (Tich Joote 2:41; 4:4) Kaka jopuonjre ne medo lando ler mar adiera, e kaka “kwan mar jopuonjre ne medore ahinya Jerusalem; oganda mang’ongo mar jodolo bende norwako yie.”—Tich Joote 6:7.
19 Mana kaka ji bedoga mamor sama gikeyo maber kata sama giyako mwandu bang’ ka giselocho e lweny, e kaka jolup Yesu bende ne mor ka ne gineno ka kwan mar jopuonjre medore. (Tich Joote 2:46, 47) Bang’ kinde, Jehova nomiyo ler orieny ne ogendini mamoko bende. (Tich Joote 14:27) Omiyo, ogendini duto ne mor nikech ne oyawnegi thuolo mar sudo machiegni gi Jehova.—Tich Joote 13:48.
ip-1 128-129 ¶20-21
Ruodh Kuwe ma ne Osingi
20 Ber ma tije mag Mesia ne dhi kelo ne dhi siko, mana kaka Janabi Isaya nowacho niya: “Iseturo jok ma giting’o, luth ma giting’ogo gik moko e gokgi, ludh nyapara margi mana kaka e ndalo Midian.” (Isaya 9:4) Higni mang’eny motelo ne kinde Isaya, Jo-Midian noloso chenro kaachiel gi Jo-Moab mondo girwak Jo-Israel e richo. (Kwan 25:1-9, 14-18; 31:15, 16) Bang’e, Jo-Midian ne omonjo kendo yako puothe Jo-Israel kod mwandugi mamoko kuom higni abiriyo. (Jong’ad Bura 6:1-6) Kata kamano, Jehova notiyo gi Gideon mondo olo Jo-Midian. Bang’ ‘ndalo Midianno,’ onge gimoro amora ma nyiso ni Jo-Israel noduogo osandore kendo e lwet Jo-Midian. (Jong’ad Bura 6:7-16; 8:28) E kinde mokayo machiegni, Gideon maduong’, ma en Yesu Kristo, biro tieko jowasik jotich Jehova e kindewagi. (Fweny 17:14; 19:11-21) Bang’ mano, mana kaka e “ndalo Midian,” ibiro yud loch mosiko kokalo kuom teko mar Jehova, to ok mar dhano. (Jong’ad Bura 7:2-22) Ok bi chak sand jotich Nyasaye kendo!
21 Yo ma Nyasaye notiyogo gi tekoneno ok nyis ni ohero lweny. Yesu, ma e Ruodh Kuwe, biro ketho jowasike mondo okel kuwe mosiko. Isaya koro ni ibiro keth gige lweny chuth e mach, kowacho niya: “Wuoch duto ma yiengo piny sa ma ji wuotho kod lewni duto monyum e remo nowang’ mana ka yien michwakogo mach.” (Isaya 9:5) Wuoch jolweny ma yiengo piny ok nochak owinj kendo. Lewni motimo remo mag jolweny ok nochak one kendo. Lweny ok nobedie kendo!—Zaburi 46:9.
Puonj Manie Wach Nyasaye
ip-1 130 ¶23-24
Ruodh Kuwe ma ne Osingi
23 Jang’ad rieko en ng’at ma chiwo paro. Ka ne Yesu nie piny, nochiwo paro makare. Wasomo e Muma ni “oganda nowuoro ahinya yo ma nopuonjogo.” (Mathayo 7:28) Yesu en jang’ad rieko molony, mang’won, kendo mong’eyo chal mar dhano e yo makende ahinya. Yesu ok chiwga mana siem kata kum, to kinde mang’eny, rieko mong’ado gin ma chiwo puonj kendo otimo kamano e yor hera. Paro ma Yesu ng’ado ber nikech ginyiso rieko, gilong’o chuth, kendo ok girem. Ka waluwogi, wabiro yudo ngima mochwere.—Johana 6:68.
24 Yesu ok ng’ad paro kotiyo gi riekone owuon. Kar mano, nowacho kama: “Weche ma apuonjo ok gin maga, to gin mag ng’at ma ne oora.” (Johana 7:16) Jehova e ma miyo Yesu rieko mana kaka nomiyo Solomon. (1 Ruodhi 3:7-14; Mathayo 12:42) Ranyisi mar Yesu onego ochwal jopuonj kod jong’ad rieko e kanyakla mag Jokristo mondo kinde duto giti gi puonj manie Wach Nyasaye.—Ngeche 21:30.
DESEMBA 22-28
MWANDU MA YUDORE E WACH NYASAYE ISAYA 11-13
Mesia ne Dhi Bedo Ng’at Machal Nade?
ip-1 159 ¶4-5
Resruok kod Mor e Bwo Loch mar Mesia
4 Higni mang’eny motelo ne kinde Isaya, jo Hibrania mamoko ma nondiko Muma nowuoyo e wi biro mar Mesia, Jatelo madier ma Jehova ne dhi oro e Israel. (Chakruok 49:10; Rapar mar Chik 18:18; Zaburi 118:22, 26) Kokalo kuom Isaya, Jehova nondiko weche momedore e wi Mesia. Isaya nondiko kama: “Bad yath moro biro twi e kisiki mar Jesse, kendo yath ma notwi e tiende nonyag olemo.” (Isaya 11:1; pim gi Zaburi 132:11.) Weche motigo ni “bad yath” kod “yath ma notwi” nyiso ni Mesia ne dhi wuok e anyuola mar Jesse kokalo kuom wuode Daudi, jal ma Jehova nowalo mondo obed ruodh Israel. (1 Samuel 16:13; Jeremia 23:5; Fweny 22:16) Ka Mesia madier nobiro, ma ne en “yath ma notwi” koa e dhood Daudi, ne odhi nyago olemo mabeyo.
5 Mesia ma nosingi ne en Yesu. Mathayo nowuoyo e wi weche manie Isaya 11:1 ka nowacho ni luongo Yesu ni “Ja-Nazareth” nochopo weche ma jonabi nokoro. Nikech nopon e gweng’ mar Nazareth, noluonge ni Ja-Nazareth, nying ma samoro otudore gi wach mitiyogo e dho Hibrania ma yudore e Isaya 11:1 ma en “bad yath.”—Mathayo 2:23, weche moler piny; Luka 2:39, 40.
ip-1 159 ¶6
Resruok kod Mor e Bwo Loch mar Mesia
6 Mesia ne dhi bedo jaloch ma chal nade? Be nodhi bedo kaka ruodh Asuria ma ne kwiny, kendo ma ne dwaro mana chopo gomboge owuon ka noketho pinyruoth ma nyandwat mar dhoudi apar mag Israel? Ne ok odhi bedo ruoth ma chal kamano. Isaya nowacho kama e wi Mesia: “Roho mar Jehova nobed kuome, roho mar rieko kod mar winjo tiend weche, roho ma ng’ado ne ji rieko kod mar teko, roho mar ng’eyo kod mar luoro Jehova. Enobed mamor nikech oluoro Jehova.” (Isaya 11:2, 3a) Mesia ne ok owal gi mo, to ne owale gi roho maler mar Nyasaye. Mano notimore ka Johana Jabatiso ne batiso Yesu kendo noneno ka roho maler mar Nyasaye lor kendo piyo kuom Yesu e kit akuru. (Luka 3:22) Roho mar Jehova ‘nobiro kuom’ Yesu, kendo nonyiso ni rohono tiyo kuome ka notimo gik moko e yor rieko, ng’eyo, kod teko. To mago doko kido mabeyo ma jatelo onego obedgo!
ip-1 160 ¶8
Resruok kod Mor e Bwo Loch mar Mesia
8 Yesu ma en Mesia oluoro Jehova e yo mane? Ok oluoro Jehova e yo ma ok owinjore, mana nikech inyalo miye kum. Kar mano, hera e ma chwale mondo omi Jehova luor mowinjore kode. Mana kaka Yesu, ng’at moluoro Nyasaye nigi gombo mar ‘timo gik ma more’ kinde duto. (Johana 8:29) Kokalo kuom wechene kod timbene, Yesu nopuonjowa ni onge mor maduong’ moloyo ma wanyalo yudo ka wadhi nyime wuotho ka waluoro Jehova.
ip-1 160 ¶9
Resruok kod Mor e Bwo Loch mar Mesia
9 Isaya nokoro moko kuom kido momedore mag Mesia kowacho niya: “Ok obi ng’ado bura kaluwore mana gi gima wang’e oneno, kata kwero ji kaluwore gi gima ite owinjo.” (Isaya 11:3b) Donge in be diher ni oyali e nyim jang’ad-bura ma chalo kamano? Kaka Jang’ad-bura mar piny mangima, Mesia ok chochga gi neno mag miriambo, riekni mopondo ma ji tiyogo, weche awinjo, kata dewo wang’ ng’ato nikech mwandu ma ng’atno nigo. Ok nyal wuonde nikech onyalo neno gik mang’eny moloyo mana ma nenore gi oko. Onyalo fwenyo gik mopondo kendo ‘ma iye mag chuny.’ (1 Petro 3:4) Yesu noketo ranyisi maber ahinya ne joma nigi ting’ mar ng’ado bura e kanyakla mag Jokristo.—1 Jo-Korintho 6:1-4.
ip-1 161 ¶11
Resruok kod Mor e Bwo Loch mar Mesia
11 Ka ne dwarore ni orie jolupne, notimoga kamano e yo ma ne miyo giyudo ber, to mano en ranyisi maber ma noketo ne jodong-kanyakla. To komachielo, joma timo gik ma ok kare biro yudo kum mager. Sama Nyasaye biro ng’ado bura ne piny marachni, Mesia biro chadho ogendni gi duol ma nigi teko koketho joma richo duto. (Zaburi 2:9; pim gi Fweny 19:15.) Gikone, onge ng’at moro amora ma ok kare ma biro dong’ e piny mondo oketh kuwe. (Zaburi 37:10, 11) Yesu ka nigi ligangla mar tim makare kod adiera e nungone, en-gi teko mar chopo wechego duto.—Zaburi 45:3-7.
Puonj Manie Wach Nyasaye
ip-1 165-166 ¶16-18
Resruok kod Mor e Bwo Loch mar Mesia
16 Lamo maler nokwong monj e puodho mar Eden ka ne Satan owuondo Adam gi Hawa mi ging’anyo ne Jehova. Chop sani, Satan pod kedo matek mondo omi ji mang’eny owe lamo Jehova. Kata kamano, Jehova ok bi weyo mondo lamo maler olal nono e wang’ piny, nikech wachno otudore gi nyinge kendo odewo ahinya joma tiyone. Omiyo, kokalo kuom Janabi Isaya, Jehova chiwo singo makende niya: “Chieng’no, tiend yadh Jesse biro chung’ kaka bendera ne ji. Ogendni duto nobi ire, kendo kare mar yueyo nobed gi duong’” (Isaya 11:10) E higa mar 537 K.K.P, Jerusalem, ma en dala ma Daudi noketo mobedo maduong’ e piny Israel, nobedo kaka ranyisi ne Jo-Yahudi ma nodong’ kendo ma nomakore gi Jehova mondo giduog giger hekalu.
17 Kata kamano, weche ma nokorgo ne dhi chopo e okang’ moloyo mano. Mana kaka waseneno, wechego ne dhi chopo kuom Mesia, ma ne dhi bedo Jatelo e wi ogendni duto mag piny. Jaote Paulo ne owacho weche ma yudore e Isaya 11:10 konyisogo ni joma wuok e ogendni mamoko bende ne idhi mi thuolo mar bedo Jokristo. Loko mar Septuagint keto weche ma Paulo nowachogo kama: “Isaya nowacho kama: ‘Nitie tiend yadh Jesse, kendo nitie jal ma biro chung’ e wi ogendni duto; ogendni duto biro keto genogi kuome.’” (Jo-Rumi 15:12) E wi mano, wechego chopo bende e kindewagi, kendo ji ma wuok e ogendni mopogore opogore nyiso ni gihero Jehova kuom riwo lwedo owete Mesia mowal.—Isaya 61:5-9; Mathayo 25:31-40.
18 E kindewagi, ‘odiechieng’’ ma Isaya nowuoyoe nochakore ka Mesia nobedo Ruoth mar Pinyruodh Nyasaye e polo e higa mar 1914. (Luka 21:10; 2 Timotheo 3:1-5; Fweny 12:10) Chakre kindeno, Yesu Kristo osebedo kaka ranyisi ma nenore maler, kendo kama Israel mar roho kod joma wuok e ogendni duto ma gombo bedo gi sirkal ma kare chokoree. Yesu osebedo ka tayo tij lando wach maber ne ogendni duto mana kaka nokoro. (Mathayo 24:14, Mariko 13:10) Wach maberni nigi teko kendo omulo chuny ji. “Oganda moro mang’ongo ma onge ng’at ma . . . nyalo kwano” bolore ne Mesia kuom riwo lwedo Jokristo mowal ma pod nie piny ka e lamo maler. (Fweny 7:9) Kaka ji medo riwore gi Jokristo mowal e “od lamo” maler mar Jehova, gikelo duong’ ne “kar yueyo” mar Mesia, ma en hekalu maduong’ mar ranyisi mar Nyasaye.—Isaya 56:7; Hagai 2:7.
DESEMBA 29–JANUAR 4
MWANDU MA YUDORE E WACH NYASAYE ISAYA 14-16
Wasik Nyasaye Ok Bi Tony ma Ok Okum
ip-1 180 ¶16
Jehova Ketho Piny Mopong’ gi Ng’ayi
16 Mano ne ok otimore mapiyo e higa mar 539 K.K.P. Nyaka chop kindewagi, waneno maler ni weche ma Isaya nokoro e wi Mesia osechopo kare. Jasomo moro mar Muma nowacho ni “Babulon osebedo kojwang’ kuom higni miche kendo en mana gunda.” Nomedo wacho niya: “Kineno kaka ochal sani, mano biro paroni maler weche ma Isaya gi Jeremia nokoro kod kaka gisechopo kare.” En adier ni onge dhano moro amora ma nodak e kinde Isaya ma ne nyalo koro kethruok mar Babulon kod kaka gikone ne odhi dong’ gunda. Gimiwuoro en ni Babulon nopodho e lwet jo Media gi Persia higni 200 bang’ ka Isaya nosendiko buk miluongo gi nyinge! Higni moko mang’eny bang’ mano, nodong’ gunda. Donge wachni miyo wabedo gi yie motegno ni Muma en wach mokudh gi much Nyasaye? (2 Timotheo 3:16) E wi mano, nikech Jehova osechopo weche duto ma nokor e kinde mokalo, wanyalo bedo gadier ni weche duto mokor ma pok ochopo bende biro chopo kare e kinde mowinjore.
ip-1 184 ¶24
Jehova Ketho Piny Mopong’ gi Ng’ayi
24 E Muma, ruodhi ma ne wuok e anyuola mar Daudi ne ipimo gi sulwe. (Kwan 24:17) Chakre gi Ruoth Daudi, ruodhi mipimo gi ‘sulwego’ nolocho ka gin e Got Sayun. Bang’ ka Solomon nosegero hekalu Jerusalem, Sayun koro nitiyogo kiwuoyo kuom Jerusalem duto. E bwo chik Musa, ne dwarore ni chwo duto ma Jo-Israel odhi Jerusalem didek e higa. To mano nomiyo obedo “god chokruok.” Ka ne Ruoth Nebukadnezar oramo mar tieko ruodhi mag Juda kendo gologi e godno, nonyiso gombone mar locho e wi ruodhi ma nipimo gi ‘sulwego.’ Ne ok omiyo Jehova duong’ kata matin ka noloyo ruodhigo. Kar mano, nobedo gi ng’ayi kendo chal ka gima nokawo kar ruodhi ma ne locho e lo Jehova.
ip-1 189 ¶1
Jehova Chiwo Siem ne Ogendni
JEHOVA nyalo tiyo gi ogendni mamoko mondo orie joge nikech timbegi maricho. Kata kamano, ok owe ma ok okumo ogendnigo nikech timbegi mag gero, ng’ayi, kendo nikech gikwedo lamo madier. Omiyo, Jehova notayo Isaya chon mondo ondik “e wi bura ma ne idhi ng’ad ne Babulon.” (Isaya 13:1) Kata kamano, Babulon ne dhi sando jotich Nyasaye. E kinde Isaya, Jo-Asuria ne sando joma Nyasaye notimogo singruok. Ne giketho pinyruoth ma nyandwat mar Israel kod kuonde mang’eny e piny Juda. Kata kamano, loch mar Jo-Asuria ne en mana mar kinde matin. Isaya nondiko kama: “Jehova Nyasach oganda lweny osekuong’ore kama: ‘Gima aparo timo, nyaka timre, . . . Abiro ng’injo Asuria e pinya, abiro nyone e godena. Ibiro gol jok ma noketo kuomgi, kendo ibiro gol ting’ mapek ma ne oketo e gokgi.’” (Isaya 14:24, 25) Mana mapiyo bang’ ka Isaya nosewacho wechegi, Jo-Asuria koro ne ok nyal monjo Jo-Juda.
ip-1 194 ¶12
Jehova Chiwo Siem ne Ogendni
12 Weche ma nokorgo ne dhi chopo karang’o? Mana machiegni. “Mago e weche ma Jehova ne osewacho e wi Moab. Kendo koro Jehova wacho niya: ‘Ka higni adek pok orumo, kaluwore gi kaka jatich kwano higa, ji biro chayo duong’ mar Moab kendo tungni nobedie. Obiro dong’ mana gi ji manok kendo ma onge teko.’” (Isaya 16:13, 14) Ka luwore gi wechegi, nonro ma osetim gi joma kunyoga gik moko nyiso ni e higni mag 800 K. K. P., Jo-Moab ne osandore ahinya kendo kuonde mang’eny e pinyno ne odong’ gunda. Tiglath-pileser III ne owacho ni Ruodh Moab miluongo ni Salamanu ne en achiel kuom ruodhi ma ne chulega osuru. Ruodh Moab moro miluongo ni Kammusunadbi bende ne chulo Senakerib osuru. Esar-haddon kod Ashurbanipal ma ne gin ruodhi mag Asuria nowacho ni ne gilocho e wi ruodhi mag Moab miluongo ni Musuri kod Kamashaltu. Sani onge oganda Jo-Moab ma pod yudore e wang’ piny. Oseyud taonde ma nokethi chon ma ne iparo ni ne yudore e piny Moab. Kata kamano, nitie mana gik matin ma osekuny ma jotim nonro oseyudo ma nyalo konyowa ng’eyo adiera momedore e wi piny Moab ma en piny ma ne nigi teko kendo jasik Jo-Israel.
Puonj Manie Wach Nyasaye
w06 12/1 10 ¶11
Puonj Mayudore e Bug Isaya—I
14:1, 2—Ere kaka jotich Jehova ne “[otueyo] jo ma yande notueyogi,” kendo “bedo gi loch e wi jo ma ne chunogi gi tich matek”? Wechego nochopo e wi jotich Nyasaye kaka Daniel ma ne en jatelo maduong’ e piny Babulon e bwo loch mar Media gi Persia, Esta ma nobedo chi Ruodh Persia, kod Mordekai ma nobedo jatelo maduong’ (prime minister) e piny Persia.