“Aseketo Wechena e Dhogi”

1, 2. Ang’o momiyo in gadier kuom weche ma isomo e Muma?

‘NITIE osiep mapadore kodi moloyo owadu.’ (Nge. 18:24) Be iseneno kaka wechego mondiki kuom much Nyasaye gin adier? Inyalo geno gima osiepni madier wacho. Ka owachoni wach moro maber kata oleroni gima obiro timo, donge inyalo geno wachno? Ka onyisi ni itim lokruok moro madwarore, iyie gi wachno kendo ikawo okang’ mar rieyo gino. Osenyiso kuom kinde malach ni odwaro konyi gadier, kata mana sama ochiwoni puonj moro marieyi. Odwaro mondo weche odhini maber, kendo in bende idwarone kamano mondo omi osiep manie kindu osiki.

² Inyalo yudo osiepe machalo kamano kuom jogo ma ne Nyasaye otiyogo e ndiko buge manie Muma. Inyalo yie gi gima giwacho. Ibedo gadier ni gima giwacho biro konyi. Jo-Israel machon ne onego obed gi paro ma kamano kuom ‘jogo ma ne wacho wach moa kuom Nyasaye, kaka roho maler ne telonigi.’ (2 Pet. 1:20, 21) Ng’at ma ne Nyasaye otiyogo e ndiko buk maduong’ie moloyo mar weche mokor, ne en Jeremia,a kendo ne ondiko bug Yuagruok koda buge moko ariyo mag Muma.

3, 4. Jomoko kawo nade bug Jeremia kod bug Yuagruok, to ang’o momiyo paro ma gin-go ok ni kare? Chiw ranyisi.

³ Kata kamano, nyalo bedo ni iseneno ka jomoko masomo Muma, paro ni weche ma ne Jeremia ondiko ok nyal konyogi. Nenore ni giparo ni bug Jeremia kod bug Yuagruok oting’o mana weche siem mager kendo ni gikoro mana masiche.b Be mano en paro makare kuom bugego?

⁴ En adier ni weche Jeremia oting’o siem koda puonj mag rieyo ng’ato, to waduto wang’eyo ni seche moko osiepni nyalo rieyi kata miyi siem. Yesu bende ne orieyo osiepene ma ne gin joote kane gibedo gi paro maok owinjore. (Mari. 9:33-37) Kata kamano, wach maduong’ ma ne Yesu puonjo ne kelo geno, konyiso ji gima onego gitim mondo omi Nyasaye oyie kodgi kendo giyud mor e kinde mabiro. (Math. 5:3-10, 43-45) Weche ma ne Jeremia ondiko bende chal kamano, nikech gin achiel kuom “Ndiko duto” makonyo kuom “rieyo ji.” (2 Tim. 3:16) Jeremia nonyiso maler paro ma Nyasaye ne nigo kuom jogo ma ne wuondore ni tiyo ne Jehova to ne onego giyud chandruoge nikech yoregi maricho. Bug Jeremia kod bug Yuagruok podi oting’o weche mag geno kendo ginyiso kaka wanyalo yudo gweth e kinde mabiro. Jeremia nokoro koda weche moko manyiso kaka Nyasaye ne dhi timo gik moko ne joge kaluwore gi dwaro mare; kendo wechego sani mulowa achiel kachiel. E wi mano, ibiro yudo ei buge ariyogi weche makelo geno kendo ma jiwi.​—Som Jeremia 31:13, 33; 33:10, 11; Yuagruok 3:22, 23.

5. Weche ma Jeremia nondiko nyalo konyowa nade?

⁵ Mor mwayudo sani kaka oganda Nyasaye koda geno ma wan-go mar kinde mabiro, otudore gi gik ma Jeremia nondiko. Achiel kuom gik mabeyogo en winjruok maber ma wan-go kaka owete. Weche ma Jeremia nondiko biro konyowa dhi nyime tego winjruokno, kendo luwo weche ma ne jaote Paulo ondikogi: “Owetewa, . . . meduru bedo molony; jiwreuru, beduru gi paro achiel, beduru kukuwe; kendo Nyasach hera kod kuwe nobed kodu.” (2 Kor. 13:11) Weche Jeremia bende otudore achiel kachiel gi wach mwalando. Kata obedo ni wanyiso jomoko ni wadak e ndalo mag giko kendo miyogi siem kuom giko mabiro ne pinyni, wach ma wating’o en wach mamiyo ji geno. E wi mano, weche mag Jeremia nyalo konyowa e ngimawa mapile. Gigo ma waromogo e ngimawa mapile, chalre e yore mang’eny gi ngima Jeremia kod wach ma nolando. Mondo omi wang’e tiend wachno, weuru wanon chal mar ngima janabi ma ne oketonwa ranyisi maber, kaachiel gi ote ma Nyasaye nomiye ka wachone niya: “Aseketo wechena e dhogi.”​—Jer. 1:9.

6, 7. Ang’o momiyo wanyalo bedo gadier ni Nyasaye ne dwaro tiyo gi Jeremia, to ang’o ma ne timore e piny Juda e kinde ma ne onyuole?

⁶ Jonyuol machiegni yudo nyathi, kinde mang’eny paro kuom nyathigino. Gipenjore kama: Obiro chal nade, obiro hero ang’o, kendo obiro timo ang’o e ngimane? Nyalo bedo ni jonyuolni bende nopenjore penjogi. Jonyuol Jeremia bende nyalo bedo ni ne openjore kamano. Kata kamano, wach Jeremia to ne opogore. Nikech ang’o? Jachwech mar gik moko duto, noketo chunye kuom ngima Jeremia kod gik ma ne Jeremia dhi timo.​—Som Jeremia 1:5.

⁷ Kane pok onyuol Jeremia, Nyasaye notiyo gi nyalo ma en-go mar ng’eyo ndalo mabiro. Noketo chunye kuom nyathi ma wuowi ma ne idhi nyuol e od jodolo ma nodak yo masawa mar Jerusalem. Mano ne en kar higini mag 650 Ka Ndalowa Podi (K.N.P.), ma ne gin kinde marach nikech Juda ne ni e bwo loch marach mar Ruoth Manasse. (Ne ite mar 19.) Kuom thoth higini 55 mag lochne, Manasse notimo gik maricho e wang’ Jehova. Bang’e, Amon wuode bende noluwo yo marachno. (2 Ruo. 21:1-9, 19-26) Lokruok maduong’ ahinya ne otimore e kinde ruodh Juda ma ne okawo kar Amon. Ruoth Josia ne omanyo Jehova. Kane ochopo higa mar 18 mar lochne, noyudo osegolo lamo mar nyiseche manono e piny Juda. Nyaka bed ni mano nomoro jonyuol Jeremia; nimar e kinde loch Josia, ema ne Nyasaye omiyo Jeremia ote mar bedo janabi.​—2 Weche 34:3-8.

NYASAYE YIERO JAL MABIRO WUOYO E LOYE

8. Ne omi Jeremia ote mane, to ne oneno nade migawono?

⁸ Ok wang’eyo ni hik Jeremia ne romo nade sama ne Nyasaye wachone niya: “Aseketi ibedi janabi ni ogendini.” Nyalo bedo ni ne en jahigini 25 kama, nikech mago e higini ma ng’ato ne nyalo chako tiyo kaka jadolo. (Kwan 8:24) Kata bed ni hike ne gin adi, Jeremia nodwoko Nyasaye kama: “A Ruoth Nyasaye! ne, ok anyal wuoyo, ni kech an nyathi.” (Jer. 1:6) Ne oluor matin, nikech nyalo bedo ni noparo ni podi otin ahinya, kendo ni ok ne oromo tiyo e migawo maduong’no mar wuoyo gi ji e lela ka en janabi.

9, 10. Juda ne chal nade e kinde ma Jeremia nobedo janabi, to ang’o momiyo migawone nobedo matek bang’e?

⁹ Ne oket Jeremia obed janabi e kinde ma Ruoth Josia ne golo lamo mar miriambo e piny kendo dwoko lamo madier. Kata bed ni tudruok e kind Jeremia kod Josia ne en maromo nade, Juda koro ne en kama ber tiyoe kaka janabi madier. Zefania kod Nahum bende ne gin jonabi e Juda e higini mokwongo mag loch Josia.c Hulda janabi madhako, bende notiyo e kindego, kendo nokoro ni gik maricho ne dhi yudo Juda. Jeremia noneno gik marichogo ka timore. (2 Ruo. 22:14) Adier nitie kinde moko ma nochuno osiepe Jeremia kaka Ebed-melek kod Baruk, ores ngimane kuom tho kendo rite kik wasigu hinye.

¹⁰ Inyalo winjo nade ka Nyasaye oketi janabi mondo iting’ ote mapek kitero ne ji? (Som Jeremia 1:10.) Kuom ranyisi, ne ane achiel kuom weche ma ne dwarore ni Jeremia oland. E higa mar 609 K.N.P., oganda lweny mag Babulon nochako wuoth mar dhi monjo Jerusalem. Ruoth Zedekia ne dwaro winjo wach mamore moa kuom Nyasaye kokalo kuom Jeremia. Kata kamano, wach ma ne Nyasaye dwaro nyiso ruodhno ne ok en wach maber.​—Som Jeremia 21:4-7, 10.

NE EN MANA DHANO KAKA WAN

11. Ang’o ma ne nyalo miyo Jeremia one ni chopo migawone ne tek, to ang’o ma ne ojiwe mondo ochop migawone?

¹¹ Kaw ane ni wadak e kinde Jeremia, to dwarore ni waland ote mag bura mager moseng’ad ne ruodhi maricho, jodolo mopong’ gi mibadhi, kod jonabi mag miriambo. Ne nyaka Jeremia tim kamano. Kata kamano, Nyasaye ni kodwa, mana kaka ne en-gi Jeremia. (Jer. 1:7-9) Nyasaye ne ni gadier ni Jeremia ne dhi chopo oteno, ma ojiwe gi wechegi: “Asetimi dala maduong’ mar bur, gi siro mar nyinyo, gi ohingini mag mula, e nyim piny ngima, e nyim ruodhi mag Yuda, e nyim jodong gwenge mage, e nyim jodolo mage, kendo e nyim jopinyni. Mi giniked kodi; to ok giniriembi: ni mar an kodi, Jehova owacho, mondo agoli e chandruok.”​—Jer. 1:18, 19.

12. Moko kuom gik mamiyo ngimawa chalre gi ngima Jeremia gin mage?

¹² Kik wapar ni Jeremia ne nigi nyalo moro makende. Ne en mana dhano kaka wan. Kata obedo ni Jeremia nodak e tieng’ machon mopogore gi marwa, ber ng’eyo ni noyudo chandruoge machal gi ma wayudo. Mana kaka Jeremia ne romo gi ji mopogore opogore, e kaka wan bende waromo kodgi e ngimawa mapile, kod sama watiyo tijewa mag kanyakla. Magi duto nyisowa ni wanyalo yudo puonj kuom Jeremia, ma ne en “dhano machalo kodwa gi kite” mana kaka janabi Elija. (Jak. 5:17) Ne ane moko kuom gik mwanyalo puonjore kuom ngima Jeremia.

13, 14. Ang’o momiyo nyalo bedo ni Jokristo moko osewinjo rem, kendo bedo gi chuny monyosore kaka Jeremia nobedogo e lwet Pashur, kaka onyis e ite mar 10?

¹³ E ngimani, donge iseromo gi gigo mamiyi mor koda gigo manyoso chunyi? Kamano bende e kaka ne otimore ne Jeremia. Nitie kinde moro ma jadolo mong’ere ahinya miluongo ni Pashur, ne ogoye mi otweyo tiendene, bedene, koda ng’ute e yadh lodi, mi Jeremia odolore e yadhno kuom seche mang’eny. E wi rem ma ne oyudono, ne omedo nano nimar jo akwede bende ne jare. Be iparo ni ne di nano, ka ihinyo ringreni kata ka iyanyi?​—Jer. 20:1-4.

¹⁴ Nikech chal ma ne Jeremia nitiere, wanyalo ng’eyo gimomiyo nowacho kama: “Nohag nyuola . . . Marang’o naa e ich, kendo yudo chandruok mar tich gi parruok malit, kendo neno wich kuot ndalona duto?” (Jer. 20:14-18) Nenore maler ni ne nitie gik ma ne miyo chuny Jeremia nyosore. Be kinde moko isewinjo ka chunyi onyosore ahinya, ma iparo ni ok in dhano mowinjore, ka ineno ni gima itimo en kanono kendo paro ni onge tiende idhi nyime tiyo ne Jehova? Jogo duto mosebedo gi chuny monyosore kamano, nyalo yudo kony kuom ng’eyo maber gigo ma ne Jeremia oromogo e ngimane, kendo neno kaka bang’e weche ne obedone maber.

15. En puonj mane mwayudo kuom ng’eyo ni Jeremia seche moko ne bedo gi chuny mamor, to mapiyo nono kendo chunye nyosore?

¹⁵ Weche ma Jeremia nondiko ka chunye onyosore, mayudore e Jeremia 20:14-18, ne ondiko mapiyo bang’ kosewuoyo kuom wer ne Jehova kendo pake. (Som Jeremia 20:12, 13.) Be in iwuon seche moko isewinjo ka chunyi mor, kae to mapiyo nono morno rumo? Nende imor ahinya, to bang’e kendo iwinjo ka chunyi onyosore. Nenore ni waduto wanyalo yudo kony kuom nono gik ma ne Jeremia oromogo. En adier ni Jeremia ne nigi luoro kod paro mayudo dhano pile, mana kaka wan. Omiyo, wanyalo yudo puonj mabeyo ahinya koda jip kuom nono gik ma Jeremia notimo, koda kaka nokedo gi luoro mapile ma dhano nigo. En jal ma Jachwech ne otiyogo e yo makende kaka jaote mawuoyo e loye.​—2 Weche 36:12, 21, 22; Ezra 1:1.

16. Chal mar Jeremia korka wach kend nyalo konyo jomage?

¹⁶ Gimachielo mamiyo ngima jomoko chalo gi mar Jeremia en korka wach kend. Nyasaye nomiyo Jeremia chik ma ne nyalo bedo ni ok yot, ne ochike kama: Kik ikend. (Som Jeremia 16:2.) Ang’o momiyo Jehova ne ochiko Jeremia kamano, to mano ne omulo ngimane nade? En puonj mane mwanyalo yudo kuom wachni, manyalo konyo owete koda nyimine mapok odonjo e kend nikech giyiero timo kamano, kata nikech gineno ni podi ok nyalre? Kuom adier, be nitie gimoro e weche ma Nyasaye ne ochiko Jeremia, ma Joneno mokendore onego opar matut? To nade kuom jogo manie kend to onge “yawuowi gi nyiri”? Weche ma ne otimore e ngima Jeremia nyalo konyowa nade?

17. Weche janabi mayudore e Jeremia 38:20 nyalo miyo wapar ang’o?

¹⁷ Ber ng’eyo ni nitie kinde ma Jeremia nowacho ne ruoth ma ne locho e Juda niya: “Winj duond Jehova, asayi, kuom wach mawachoni: kamano piny nobedi kodi maber, inibedi mangima.” (Jer. 38:20) Wechegi tayowa e yo maber ahinya kuom kaka onego watim ne jomoko. Mano oriwo koda kaka onego watim ne jogo ma podi ok ti ne Jehova, to gin jogo mwanyalo konyo mondo otim kamano. Bende, kaka Jeremia ne otimo ne jogo ma ne oluoro Nyasaye, ketonwa ranyisi maber monego waluw ndalogi. Ee, wanyalo puonjore gik mang’eny kuom Jeremia.

ANG’O MA WABIRO PUONJORE?

18, 19. Gin yore mage mopogore opogore ma ng’ato nyalo tiyogo e nono bug Jeremia kod bug Yuagruok?

¹⁸ Bugni biro konyi nono kendo yudo puonj mayudore e bug Muma mar Jeremia kod bug Yuagruok. E yo mane? Kotelne gi roho maler, jaote Paulo nondiko kama: “Ndiko duto mowuok kuom much Nyasaye, konyo kuom puonjo ji, kuom kwero gik maricho, kuom rieyo ji, kendo kuom tiego ji mondo gibed jo makare.” (2 Tim. 3:16) Ndikogo oriwo koda buge ariyo monyis malogo.

¹⁹ En adier ni ji nyalo puonjore bug Jeremia kod bug Yuagruok ka gitiyo gi yore mopogore opogore. Kuom ranyisi, ng’ato nyalo puonjore bugego kosomo ndiko matindo mag bugego achiel kachiel, kodwaro ng’eyo tiend ndikogo e yo maler. Kata ng’ato nyalo nono kaka weche manie buge ariyogo chalre, konono tudruok manie kind joma iwuoyo kuomgi e buge ariyogi, kendo nono kaka weche manie bugego opogore gi gik matimore e kindewagi. (Pim gi Jeremia 24:6, 7; 1 Jo Korintho 3:6.) Yo moro machielo mar puonjruok bugego en nono gik ma ne timore e kinde Jeremia. (Jer. 39:1-9) Kuom adier, weche momedore ma ng’ato nyalo yudo sama opuonjore kotiyo gi yore ma kamago, nyalo konye ahinya sama onono bug Jeremia kod bug Yuagruok. Kuom mano, Sula mar 2 mawacho ni, “Tiyo ne Nyasaye e ‘Ndalo mag Giko,’” biro konyowa ng’eyo gigo ma ne timore e piny kane Jeremia podi ngima kendo ng’eyo kaka lwet Nyasaye ne chiko weche.

20. Bugni biro nono bug Jeremia kod bug Yuagruok e yo mane?

²⁰ Kata kamano, bugni to biro luwo yo mopogore. Wabiro nono bug Jeremia kod bug Yuagruok ka wakawogi kaka mich ma Nyasaye omiyowa mondo okonywa wadag kaka Jokristo e kindegi. (Tito 2:12) Wabiro ng’eyo e yo momedore ni buge ariyogi oting’o weche mang’eny ma “konyo kuom puonjo ji.” Gichiwonwa puonj makonyo kod ranyisi mopogore opogore manyalo konyowa bedo molony kendo moikore sama waromo gi chandruoge moko e ngima. Bugego biro konyowa kata bed ni pok wadonjo e kend, wasedonjo e kend, wan jodong-kanyakla, jopainia, jogo mapidho joodgi, mon manie utegi, kata jopuonjre mag skul. Waduto wabiro fwenyo ni nitie kony mowuok kuom Nyasaye ei buge ariyogi, kendo gibiro konyowa ‘ikore chuth ne tich mabeyo duto.’​—2 Tim. 3:17.

21. Ang’o momiyo in gi siso mar puonjruok bugni?

²¹ Sama inono sula ka sula mar bugni, many puonj minyalo tiyogo. Onge kiawa ni bug Jeremia kod Yuagruok biro jiwo adiera mar weche ma Paulo ne ondikogi: “Weche duto, ma nondik chon, nondikgi mondo wapuonjrego, mondo kuom kinda, kendo kuom hoch mar ndikogo wabedie gi geno.”​—Rumi 15:4.