KJOAʼMIYA XI CHOTʼAYA 12
KJOAJNDA 77 Lʼí xi tísíʼisen ndʼaibi
Ya kuiyoaa jña isen chon alikui kjoanjio kjuinjiaan
“Ngasʼa njio nío tonga ndʼaibindai jeʼisaon” (EFES. 5:8).
XI TÍNCHJA̱NI
Jmé xi bakóyaná jokitso Pablo kʼianga kui kinchja̱ni jñani isen chon kao ya jña njion chon tojo tso ya capítulo 5 xi tsʼe Efesios.
1, 2. 1) Kʼiáni kiskile carta Pablo je chjotale Cristo xi Éfeso tsʼe, jñáni tíjna nga kiski, kʼoa ánni nga kui kiskini. 2) Jmé xi chótʼayajiaan i̱ kjoaʼmiya jebi.
KʼIANGA tíjnaʼyanʼio Pablo ya Roma carta kiskile je ndsʼe̱ kʼianga kitsjoanganʼiole nga̱ tsín koan nga jesoa kikonle. Kʼiaa nga nó 60 kʼoa tsa 61 kisikasénle jngole carta je chjotale Cristo xi Éfeso tsʼe (Efes. 1:1; 4:1).
2 Jela me te nó tjínle nga kitsoyason Pablo Énle Niná ya Éfeso (Hech. 19:1, 8-10; 20:20, 21). Tsjoake koan je ndsʼe̱ kʼoa kui xi koanmele nga tosi tonda kixi koaitʼale Niná. Kuinga jao koya jebi chotʼayajiaan i̱ kjoaʼmiya jebi: Kʼianga kiskile je chjotale Cristo xi ya ngʼajmi koai, ánni nga kui kisikʼaxki̱ni tʼatsʼe jña isen chon kʼoa jña njio chon. Kʼoa jmé xi bakóyaná ñá jme xi kitso Pablo.
NJIO TJÍO TSAKAI TONGA KOANʼISENLE NGA JEKOANNI
3. Tojo tso ya capítulo 5 xi tsʼe Efesios, jmé choa̱ xi kisichjén Pablo.
3 Je Pablo kʼoakitsole je chjotale Cristo xi Éfeso tsʼe nga jinnjio tjío tsakai, tonga nga isen chon jña tsakatio nga jekoanni (Efes. 5:8). Kui choa̱ jebi kisichjén Pablo nga kui kinchja̱ni nga jekisikʼantjaiya yaole je chjotale Cristo xi Éfeso tsʼe. Kataʼyala ánni nga kʼoakitsonile nga jinnjio tjíojin tsakai.
4. Ánni kʼoabixónñá nga jinnjio tjíojin tsakai je chjota xi Éfeso tsʼe kʼianga tsín be jokjoantjínni xi tʼatsʼe Niná.
4 Jinnjio tjíojin tsakai nga tsín be jokjoantjínni xi tʼatsʼe Niná. Kʼianga kjesa chjotale Cristo majin nkjín koya jmeni xi koankjainle kʼoa xi xkón tsabe xi tsínni kʼoatjín. Yaa Éfeso kisʼejna je yo̱ngo̱le niná xi Ártemis tsakʼin kʼoa nʼio tsaʼyale nga kui nichxin. Nkjínsa xkóson tsakʼétsʼoale chjota xi ya tsʼe. Je chjota xi kui kisinda jokisʼe je yo̱ngo̱ xi tsʼe Ártemis kʼoa xi kui tsakaténa tsee tao̱n kinjele (Hech. 19:23-27). Je chjota xi ya tsʼe kʼoati nʼio tsaʼyale nga kjoabʼenda kisisin (Hech. 19:19).
5. Ánni kʼoabixónñá nga jinnjio tjíojin tsakai je chjota xi Éfeso tsʼe kʼianga tsín tsje kikao yaole.
5 Jinnjio tjíojin tsakai kʼianga tsín tsje kikao yaole. Nʼio kisichajngi chjota xi Éfeso tsʼe kʼoa alikui soa koanle nga kʼoakisʼin. Kjoachajngi kitjenkao je sʼuí xi tsakatío kao jme xi kiskotsenle ya teatro (Efes. 5:3). Alikui tichʼao koannile kjoafaʼaitsjenle chjota nga kʼoakisʼin (Efes. 4:17-19). Alikui chʼao kisatio kon kʼoa tsín kʼoasʼin kisikjaʼaitsjen nga kuenta tsjoále Jeobá. Nga tsín koanjinle jmeni xi ndatjín kʼoa jmeni xi chʼaotjín, je Pablo kʼoakitso nga tonjio tjío kjoafaʼaitsjenle kʼoa “totʼaxin tjíole kjoabijnachonle Niná”.
6. Ánni nga “jeʼisaon” kitsonile Pablo je chjota xi Éfeso tsʼe.
6 Nkjín chjota xi Éfeso tsʼe xi kisikʼantjaiya yaole, kuinga i̱ kitsonile Pablo: “Jeʼisaon nga tiyokao je Nainá” (Efes. 5:8). Kʼoasʼin kikao yaole jotso je Énle Niná kʼoa kui kisiʼisenle (Sal. 119:105). Alikui tikʼoakisʼinni josʼín ngasʼa kʼoa tsín tikisichajngini. Jé Niná kiskenngile, jé tsakʼétsʼoale kʼoa kui kʼoakisʼin jmeni xi sasénle (Efes. 5:1).
7. Jósʼin mangósoán kao je chjotale Cristo xi tsakatio ya Éfeso.
7 Tikʼoasʼinni ñá, ngasʼa alikui ʼyaa jotjínni xi tʼatsʼe Niná kʼoa tsín nda tsangínkoaa yaoná. Tjínjinkʼa xi kui sʼuí kichʼasjee xi tsínni sasénle Niná kʼoa tsa kinichajngiaa. Tonga nga jetsaʼyaa xi tʼatsʼe Niná alikui tikʼoakinʼiañá nga̱ jekui kuenta kinʼia jmeni xi sasénle Jeobá kʼoa jmeni xi mai kʼoa nʼio tíbasenkaoná nga kʼoatinʼia (Is. 48:17). Ninga kʼoalani, alikui choa ñʼai maná nga kui xi ndatjín kʼoanʼia kʼoa nga tosi tonda kʼoasʼin kuimaa joni tsa “xi isenle”. Kataʼyala jmé xi koasenkaoná.
Image digitally reproduced with the permission of the Papyrology Collection, Graduate Library, University of Michigan, P.Mich.inv. 6238. Licensed under CC by 3.0
Kʼoati basenkaoná je kjoafaʼaitsjen xi kitsjoale Pablo je chjotale Cristo xi Éfeso tsʼe (Chótsenlai párrafo 7)h
ALIKUI KJOANJIO KJUINJIAAN
8. Tojo tso Efesios 5:3-5, jméni xi tsín tjínnele tikʼoakisʼinni je chjotale Cristo xi Éfeso tsʼe.
8 (Tʼexkiai Efesios 5:3-5).a Nga tsín tikui kjoajndí kitsaojin ijngokʼani je chjotale Cristo xi tsakatio ya Éfeso tjínnele nga tsín tikui kʼoakisʼinni jmeni xi tsín sasénle Jeobá, jolani je kjoachajngi kʼoa nga tsínti énchi̱nga̱ kinchja̱ni. Je Pablo kʼoakitsole chjotale Cristo jebi nga tsín koa̱n kui kʼoasʼin ijngokʼa jmeni xi tsín sasénle Niná tsa mele sʼe̱le “ʼnde ya kjoatéxomale Cristo kao Niná”.
9. Ánni nga tsín koa̱n kui kuenta sʼianñá tojmeni xi kjoachajngi tjenkao.
9 Kʼoati machjén nga si̱kuindaa yaoná nga tsínkui kʼoasʼiaan jmeni xi tsín sasénle Niná, nga̱ je Biblia itso: “Ali kʼoajinsʼin nʼiao je xá xi tsín koa̱nntje̱no, xi totsʼe kjoanjio” (Efes. 5:11). Jngo chjota xi kui kotsenle je xi kjoachajngi tjenkao, xi kui nrʼoéle kʼoa xi kui fáoyani chanjin kui jée ska̱jin (Gén. 3:6; Sant. 1:14, 15). Jngo ʼnde jñani jngo grupo tsakʼénda je ndsʼee ya redes sociales nga mensaje kisikasénle xínkjín. Nga títjon kui tʼatsʼe Niná tsakjáoyani, tonga sa kjaʼaí sa kjaʼaínile xi tsakjáoyani kʼoa chaan kjoachajngi tsakjáoyani nga jekoanni. Nga koanskanni, tjínkʼa xi kʼoakitso nga ya kinroani nga kisichajngi.
10. Jósʼin mele je Na̱i nga si̱kjaʼaitsjeen (Efesios 5:6).
10 Nʼio maña josʼin bʼanachaná je Na̱i nga tsín kataʼyaa jméni xi ndatjín kʼoa jméni xi chʼaotjín (Is. 5:20; 2 Cor. 4:4). Kuinga tsín tokʼoamaniná nga tsín chʼaotjín male chjota jmeni xi jndí sʼin bekon Jeobá (2 Ped. 2:19). Jmeni xi faʼa ya televisión, jmeni xi bakó ya película kao Internet kontra file jotso je kjoatéxomale Jeobá. Je Na̱i kui xi mele nga kʼoasʼin si̱kjaʼaitsjeen nga tsín chʼaotjín nga nichajngiaa, nga tosa kui xi bʼétsaojinná (tʼexkiai Efesios 5:6).b
11. Tojo koan je Angela, ánni nga nʼio chjísínile nga tosi tonda kjuintjenngiaa je kjoafaʼaitsjen xi tsjoá ya Efesios 5:7 (kʼoati chótsenlai sén xi faʼaitʼa).
11 Je Na̱i kui xi mele nga ya kjoájtaa je chjota xi tsín sítjoson kjoatéxomale Niná. Kuinga kʼoakitsonile Pablo je chjotale Cristo xi tsakatio ya Éfeso nga tsín ya katabájta chjota xi chʼao sʼín (Efes. 5:7). Nichxin xi tiyoaa ndʼaibi ngisaa timachjénngáni nga nda si̱kuindaa yaoná nga̱ tsín tojejin chjota xi fayajtaa xi koa̱nle sikʼantjaiya kjoafaʼaitsjenná. Kʼoati koa̱nle sikʼantjaiya kjoafaʼaitsjenná jmeni xi faʼaitʼa ya redes sociales. Jngo tichjaa xi Asia tsʼe, xi Angela ʼmic kʼoatso jókji xkón tíjna nga kui tsjentʼalee jmeni xi faʼaitʼa ya redes sociales. Itso: “Tobijbi síkʼantjaiya kjoafaʼaitsjenná. Alikui chʼao kisʼe tokoan nga je tsakajta chjota xi tsín bexkón kjoatéxomale Niná. Kʼoasʼin kisikjaʼaitsjen nga tsín chʼaotjín nga kui kʼoasʼian jmeni xi tsín sasénle Niná”. Je xi chjotajchínga sʼin tjío tsakinyakao tichjaa jebi nga kisikʼantjaiya yaole kʼoa nga tsín tikʼoasʼin kisikjaʼaitsjenni. Itsosa: “Ndʼaibi alikui tiya nʼio sisinña jmeni xi faʼaitʼa ya redes sociales, tosaa kui Énle Niná kotʼaya”.
Je si̱miyoaa xi kuinyakaoná nga si̱tjosoán kjoatéxomale Jeobá (Chótsenlai párrafo 11)
12. Jméni xi tjínnele sʼiaan tsa mená si̱tjosoán kjoatéxomale Jeobá.
12 ʼYañá nga tsín ndatjín kʼianga síchajngi je chjota, ningalani tjínkʼa xi kʼoasʼin síkjaʼaitsjen nga tsín chʼaotjín kʼianga kʼoasʼín (Efes. 4:19, 20). Koaan si̱kjaʼaitsjenjiaan jebi: “A yaa nʼio simiyoa xti xi ñatjen fia skuela, chjota xi ñatjen sixá kʼoa tsa je xi tsín bexkón kjoatéxomale Niná. A xinyale xi kjaʼaí jotjínni xi tʼatsʼe Niná ninga tsín sa̱sén kʼale”. Tojo tso ya 2 Timoteo 2:20-22, kʼoati machjén nga nda chósonnilee ʼyani xi si̱miyoaa ya jinjtín, nga̱ tsín tongatsʼi nga koasenkaoná nga kixi kjuintʼalee Jeobá.
“TIMAO JONI TSA ʼNDÍLE XI ISENLE”
13. Jósʼin tsoyanile nga “timao joni tsa ʼndíle xi isenle” tso je Biblia (Efesios 5:7-9).
13 Kʼianga jekʼoakitsole Pablo je chjotale Cristo xi Éfeso tsʼe nga tsín tikui kʼoakatasʼínni jokisʼin ngasʼa, i kitsosale: “Timao joni tsa ʼndíle xi isenle” (tʼexkiai Efesios 5:7-9).d Én jebi kui xi tsonile nga kʼoasʼin koanngínkoaa yaoná josʼín xi chjotale Cristo ma. Je xi koasenkaoná kʼiaa nga kʼoéxkiaa xo̱n xi bʼasje naxinandále Niná kʼoa nga kjitʼa kʼoéxkiaa je Biblia kʼoa chótʼayajiaan jmeni xi tso. Si̱kjaʼaitsjenjiaan jme xi kitsoya Jesús kao choa̱ xi tsakʼéjna, nga̱ jé Jesús je “lʼí xi síʼisen sonʼnde” (Juan 8:12; Prov. 6:23).
14. Jósʼin koasenkaoná nganʼiotsjele Niná.
14 Kʼoati machjén nga kui nganʼiotsjele Niná koasenkaoná tsa mená nga tosi tonda kui kʼoasʼiaan jmeni xi sasénle Niná nga̱ tsín tichʼaosʼin beni chjota je kjoachajngi (1 Tes. 4:3-5, 7, 8). Jé nganʼiotsjele Niná koasenkaoná nga tsínkui si̱siaan jmeni xi tso je chjota kʼoa josʼin makjainle, nga̱ tsín kʼoasʼin síkjaʼaitsjen josʼin mele Niná. Kʼoati koasenkaoná nga koakoá kjoanda kʼoa nga kui kʼoasʼiaan xi kixi tíjna (Efes. 5:9).
15. Jmé xi tjínnele sʼiaan nga tsjoáná nganʼiotsjele Jeobá (Efesios 5:19, 20).
15 Je Jesús kʼoakitso nga tsjoále Niná “je Espíritu Santo je xi sijéle nga je” (Luc. 11:13). Tsjoáná Niná je nganʼiotsjele kʼiatsa kui si̱jélee nga kʼoétsʼoalee. Kʼoati tsjoáná nganʼiotsjele kʼianga chʼasjengʼaa ya jinjtín (tʼexkiai Efesios 5:19, 20).e Kui nganʼiotsjele Niná koasenkaoná nga kui kʼoasʼiaan jmeni xi sasénle.
16. Jméni xi koasenkaoná nga nda chjoéjiaan jmeni xi sʼiaan (Efesios 5:10, 17).
16 Kʼianga kui kʼoasʼiaan xi nʼio tjínle kjoandosin machjén nga kuenta sʼiaan jmeni xi sasénle Jeobá (tʼexkiai Efesios 5:10, 17).f Kʼianga kui kuenta nʼia je kjoafaʼaitsjen xi tsjoá Biblia joxi kuini kuenta tinʼia josʼin síkjaʼaitsjen Jeobá tʼatsʼe jmeni xi mená sʼiaan. Tsa kuenta sʼiaan kjoafaʼaitsjen xi faʼaitʼa Biblia, koasenkaoná nga nda chjoéjiaan jmeni xi sʼiaan.
17. Jméni xi sʼiaan nga ngisa nda si̱chjén je nichxinná (Efesios 5:15, 16; kʼoati chótsenlai sén xi faʼaitʼa).
17 Je pastro Pablo kʼoati kitsole je chjotale Cristo xi Éfeso tsʼe nga nda katasíchjén nichxinle (tʼexkiai Efesios 5:15, 16).g Je Na̱i kui xi mele nga tokui si̱kʼayalee nichxinná jmeni xi chon sonʼnde ánni nga tsínti koa̱nʼaniná nga Niná si̱xálee (1 Juan 5:19). ʼNdele nga kui si̱kjaʼaitsjeen jmé xi sʼiaan nga ngisasa tse si̱xálee Niná, ngisajin choa ñʼai koa̱nná nga tao̱n si̱kinjee, nga sa tse sa tsesa chótʼayá jme skuela xi tjín i̱ Sonʼnde kʼoa tsa to xáná si̱siaan. Ningalani tsín chʼaotjín nga kui kʼoasʼiaan jebi, je xi ngisa chjíle kuinga kui xále Niná ngisa kʼoailee kjoandosin. Tsa mená nga tosi tonda kui kʼoasʼiaan jmeni xi sasénle Niná, tjínnele nda si̱chjén je nichxinná nga kui kʼoasʼiaan jmeni xi ngisa chjíle.
Kʼoatsakʼinle je chjotale Cristo xi Éfeso tsʼe nga nda katasíchjén nichxinle (Chótsenlai párrafo 17)
18. Jméni xi kisʼin je Donald nga nda kisichjén nichxinle.
18 Kjoásjailee josʼin nga ngisasa tse si̱xálee Niná. Kʼoakisʼin jngo ndsʼee xi Donald ʼmi, xi Sudáfrica tsʼe. Itso: “Kisikjaʼaitsjenña josʼin tijna. Kʼoakixinle Jeobá nga katabasenkaona nga ngisasa tse sixále. Kʼoakixinle nga katasokóna jngo xá xi tsjoáʼndena nga ngisasa tse xínyasoan. Tsakasenkaona Jeobá nga kisokoxána kʼoa ngisaa tse kinixálaijin kao chjoónna”.
19. Jmé xi sʼiaan nga tosi tonda ya kuiyoaa jña isen chon.
19 Nʼiojin nda tsakinyakao je chjotale Cristo xi Éfeso tsʼe je carta xi kisikasénle Pablo nga tosi tonda kixi kitʼale Jeobá. Kʼoati kuinyakaoná tsanda ñá. Tojosʼin kaʼyaa, basenkaoná nga nda chjoéjiaan josʼin kʼoétsaojiaan kʼoa ʼyáni xi si̱miyoaa. Kʼoati basenkaoná nga nda chótʼayá je Énle Niná ánni nga kui koandiaaniná. Kʼoati kaʼyaa jósʼin basenkaoná je nganʼiotsjele Niná nga kui kʼoanʼia xi ndatjín. Tsa koanngíntjenngiaa je kjoafaʼaitsjen xi kitsjoa Pablo, kui kʼoasʼiaan jmeni xi koayatsjoa kon Jeobá. Tsa kʼoasʼiaan, yaa kuiyoaa jña isen chon alikui kjoanjio kjuinjiaan.
JMÉ XI KAMAJINLI
Jmé xi nchja̱ni ya Efesios 5:8 nga kjoanjio kao kjoaʼisen síkʼaxki̱.
Jmé xi sʼiaan nga tsín kjoanjio kjuinjiaan.
Jósʼiaan nga kʼoasʼin kuimaa “joni tsa ʼndíle xi isenle”.
KJOAJNDA 95 Sa kjimaʼisen sa kjimaʼiseen
a Efesios 5:3-5: “Ali nikʼaxki̱jinjion xíngio niʼi̱tséjin kjoachajngi, ni ngayije xi nʼio chʼao tjín, ni kjoaxintakonjin. Je kjoabi likui ndiaa skénle chjotale Cristo. 4 Ni jejin éntsʼen nokjoao, ni énchi̱kónjin, ni énntsjénʼajin, xi tsín tsa bakinno, tosa tʼao kjoanda. 5 Jeʼyao jebi, nga nijngojin chjotachajngi, nijngojin xi kjoajndí tjíomasʼín, nijngojin xi xinkon, xi mangóson xi xkóson bexkón, nijngojin tjínle ʼnde ya kjoatéxomale Cristo kao Niná”.
b Efesios 5:6: “Nitoʼyajin xi katabʼanachano kao xi toxkia én. Xi tokui kjoabi nroanele kjoajtile Niná je chjota xi xíjin”.
c Alikui tsa ñaki kʼoaʼmi kʼa chjota xi bʼaxki̱ i̱bi.
d Efesios 5:7-9: “Ali yajin ñatje̱n maíkao nga je. 8 Ngasʼa njio nío tonga ndʼaibindai jeʼisaon nga tiyokao je Nainá. Timao joni tsa ʼndíle xi isenle. 9 (Je Espíritu Santo tsjoántje̱jin ni̱ma̱ná je xi kjoanda, xi tjínle kjoakixi, kʼoa je xi ñaki kʼoatjín)”.
e Efesios 5:19, 20: “Chja̱kao xíngio je énle Niná xi kuijndáo, tijndálao je xi bʼasjejeya Niná, tijndáo jajin ni̱ma̱no. Tijndálao, kʼoa chʼa̱sjejeyao je Nainá jajin ni̱ma̱no. 20 Ngantsjai ngayije tʼailao kjoanda Niná Nʼainá xi totʼatsʼe jaʼaínle Nainá Jesucristo”.
f Efesios 5:10, 17: “Chótʼao je xi sasénkon Nainá. 17 Xi kui, ali chi̱kónjin mao, tonga katamachoyano josʼin nga mele Nainá”.
g Efesios 5:15, 16: “Chótsaon, tsokʼoa, nga kixi timao, ali joni chjota xi tsínle kjoafaʼaitsjenjin, tonga joni chjota xi tjínle kjoafaʼaitsjen. 16 Ali nichxinjin nichalao yaono, nga̱ je nichxin kjaínga tochʼao chon”.
h XI TÍNCHJA̱NI SÉN XI FAʼAITʼA: Xo̱n xi kiskile Pablo je chjotale Cristo xi Éfeso tsʼe.