KJOAʼMIYA XI CHOTʼAYA 23
Tosi tonda tsjoacha katamao xíngio
“Je lʼíle [kjoatsjoacha] ñaki tíbʼájnga̱ní, je lʼíle Jah” (CANT. 8:6).
KJOAJNDA 131 “Je xi Niná tsakʼékjao”
XI TÍNCHJA̱NIa
1. Jméni xi tso je Biblia nga kui nchja̱ni xi tʼatsʼe kjoatsjoacha.
KʼIANGA kui nchja̱ni Biblia xi tʼatsʼe kjoatsjoacha itso: “Je lʼíle ñaki tíbʼájnga̱ní, je lʼíle Jah. Ninga nʼio kifaʼa je nandá alikui koa̱nle kjoaʼaxin je kjoatsjoacha, ni jejinla xo̱ngá koaixjakao” (Cant. 8:6, 7).b Kui bakóyaná texto jebi nga tʼatsʼe Jeobá nroani kjoatsjoacha. Kʼoa kʼoati kui tsoyaná nga koa̱n tsjoake koa̱n xínkjín ngantsjai nichxin jngo xʼin kao jngo chjoón xi jechixan.
2. Jméni xi tjínnele sʼin xi jechixan nga tosi tonda tsjoake koa̱n xínkjín.
2 Xi jechixan machjén nga koakongañále kjoatsjoacha xínkjín ánni nga tosi tonda tsjoake koa̱nni xínkjín ngantsjai nichxin. Si̱kjaʼaitsjenla joma kʼianga lʼí bʼetsee, kʼianga tsín kjuitsʼaoya kjitʼaa binyajiaan chikín. Kʼoati ma je kjoatsjoacha, tjínnele koakongañále kjoatsjoacha xínkjín xi jechixan ánni nga tosi tonda tsjoake koa̱nni xínkjín. Tonga tsakui nichxin tsín tinanda koakonile kjoatsjoacha xínkjín kʼiatsa jme kjoa kjoaʼatojin, jolani tsa tao̱n ñʼai koa̱nle, tsa chʼin ska̱tʼale kʼoa tsakuije̱ nga xtile sikuinda. Kʼiatsa jechixain, jméni xi sʼiain nga tosi tonda tsjoacha koai̱n je chjoónli kʼoa tsa xʼinli. I̱ kjoaʼmiya jebi jan koya tjínni xi chótʼayajiaan xi koasenkaono nga tsjoa sa̱tío tokon.c
TOSI TONDA JE JEOBÁ TIMIYO
Tojo kisʼin je José kao María, xi jechixan kʼoati machjén nga miyole Jeobá koa̱n (Chótsenlai párrafo 3)
3. Ánni machjénni nga miyole Jeobá koa̱n xi jechixan (Eclesiastés 4:12; kʼoati chótsenlai sén xi faʼaitʼa).
3 Je xi koasenkao xi jechixan nga tosi tonda tsjoake koa̱n xínkjín kʼiaa nga miyole Jeobá koa̱n nga jngó jngó. Ánni. Kʼiatsa miyole Jeobá ma, ngisaa choa ñʼai koa̱nle nga sitjoson jmeni xi tso je Jeobá kʼoa chókjoajinle tojme kjoa xi kjoaʼatojin kʼoa tosi tonda tsjoake koa̱n xínkjín (tʼexkiai Eclesiastés 4:12).d Je xi miyole Jeobá ma kʼoatisʼin síkjaʼaitsjen joni je kʼoa kjenngile jokjoan. Tobʼelañá, ndʼéní, tsejtaa kʼoa síchatʼale xínkjín (Efes. 4:32–5:1). Kʼianga je Niná kjenngile xi jechixan ngisaa tsjoake ma xínkjín. Jngo tichjaa xi Lena ʼmi, xi jetsʼato 25 nó nga chixan, itso: “Ngisaa choa ñʼai maná nga tsjoacha maa kʼoa nga bakolee kjoaxkóntokon jngo chjota xi miyole Niná ma”.
4. Ánni nga je María kao José kiskoejinni Jeobá nga xijchále koan je Jesús.
4 Jngola choa̱ kataʼyaa xi ya Biblia faʼaitʼa. Ngatsʼi xi ya kitjenni ntje̱le David, jé María kao José kiskoejin Jeobá nga xijchále koan je Jesús, xi Mesías koan nga koanskanni. Kuinga je kiskoejinni nga̱ miyole mani kʼoa nda síxále Niná nga jao chjota jebi. Jméni xi bakóyale je choa̱le María kao José xi jechixan.
5. Jméni xi tjínnele sʼin je xi xʼin nga koaitjenngi je choa̱le José.
5 Je José kisitjoson jmeni xi tso je Jeobá kʼoa kui xi tsakasenkao nga ndasʼin tsakatio ya yaniʼyale. Janla kʼa kʼoakitsole Niná josʼin sikuinda je familiale kʼoa tokjoan kisitjoson José jotsakʼinle ninga ñʼai koanle (Mat. 1:20, 24; 2:13-15, 19-21). Nda kisikuinda je María nga kʼoakisʼin José jokitsole Jeobá kʼoa kuijin nga nʼio tsjoake koanni kʼoa tsabexkónni je María. Jon xi xʼion, kʼoati koa̱n chjénngilao jokisʼin je José. Koaan ya Biblia kjoásjao je kjoafaʼaitsjen xi koasenkaono josʼin si̱kuindao je familiano.e Kʼiatsa si̱tjoson je kjoafaʼaitsjen xi faʼaitʼa ya Biblia ninga ñʼai koa̱n sakʼoano kʼoasʼin koakoño nga tsjoachao yánchjínno. Tsa kʼoasʼiaon, ngisaa ndasʼin kuiyo. Jngo tichjaa xi Vanuatu tsʼe xi jetsʼato 20 nó tjínle nga chixan, itso: “Ngisaa ʼbexkoán je xʼinna kʼianga ya Biblia básjaijin je kjoafaʼaitsjen xi fitjenngi. Nda sʼe tokoan kʼoa tsín jao tjínna jmeni xi sʼín”.
6. Jméni xi bakóyale choa̱le María je yánchjín xi jechixan.
6 Je María miyole Jeobá koan. Likui tokui tsakʼéjngoni kon ninga tsakakóyale José xi tʼatsʼe Niná. Nda tsabe jotso je Énle Niná (chótʼai nota xi tsʼe estudio xi faʼaitʼa Lucas 1:46). Tsakʼasjeʼaa nichxin nga kisikjaʼaitsjenjin xi tʼatsʼe Niná (Luc. 2:19, 51). Nga miyole Jeobá koan je María nʼio ndasʼin tsakʼejnakao je xʼinle. Nkjín tichjaa xi kʼoati sʼín jokisʼin je María. Kataʼyala choa̱le jngo tichjaa xi Émiko ʼmi. Itso: “Kʼianga sʼa tijna toʼan nda kotʼaya je Énle Niná, tonga kʼianga jechixan, jé xʼinna bʼétsʼoa kʼoa jé tsoya xi tʼatsʼe Niná, kʼiaa koanjinna nga tokui kjimajngoni tokoan jmeni xi bakóyana je xʼinna. Koanjinna nga tjínnele ansoa skotʼaya ánni nga nʼio sʼe̱jnani je kjoamakjainna. Bʼasjeʼaña nichxin nga toʼan nga bʼetsʼoale Jeobá, nga bʼexkia Biblia kʼoa nga sikjaʼaitsjenjian jmeni xi tso” (Gál. 6:5). Jon xi yánchjín mao, kʼiatsa tosi tonda je Jeobá si̱miyo ngisaa tsjoake koa̱nno je xʼinno kʼoa kʼoakuitsono nga nda tinʼiao (Prov. 31:30).
7. Jméni xi bakóyale xi jechixan jokisʼin je José kao María.
7 Nda kisixá je José kao María nga nda tsakatio ngixko̱n Niná. Koanjinle nga nʼio chjíle nga skoe̱xkón je Niná nga jngo yaniʼya mani (Luc. 2:22-24, 41; 4:16). Sakʼoajin ñʼai koanle, ngisaa kʼianga jekoannkjínya, tonga nda kitjosonle je xá xi kjinele. Kʼoa nʼio nda choa̱ bʼéjnale xi jechixan. Kʼiatsa ʼndíxti tjínno kʼoajinti sakʼoa ñʼai mano kʼianga mangíon kjoajtín kʼoa nga chotʼayajtíon ya yaniʼya. Kʼoajinti sakʼoa ñʼai koa̱nno nga ñatjen chótʼayao kʼoa nga ñatjen kʼoétsʼoao nga jngo chjoón jngo xʼin maño. Tsa kʼoasʼiaon, ngisaa koa̱nmiyo je Jeobá kʼoa nda kuiyokao xíngio. Kuinga nʼio chjínile nga kui ngisa kuenta sʼiaon josʼin ʼyaxkón je Jeobá.
8. Jméni xi koa̱n sʼin kʼianga skótʼayajtín je xi kjoa tjínle ya yaniʼyale.
8 Jméni xi koasenkaono tsa kjoa tjínno. Kʼiatsa ñʼai mano nga chotʼayajtíon ya yaniʼyano koaan tochoa choa chótʼayajion jmeni xi tsjoachao nga jao. Kui xi koasenkaono nga nda kuiyo kʼoa nga ñatjen kʼoasʼiaon je xále Niná.
TIKʼAYALAO NICHXIN XINGIO
9. Ánni machjénni nga sikʼayale nichxin xínkjín xi jechixan.
9 Tosi tonda tsjoake koa̱n xínkjín xi jechixan tsa sikʼayale nichxin xínkjín. Tsa kʼoasʼiaon jchaño jotjío tokon nga jngó jngó (Gén. 2:24). Kataʼyala jokoan je Lilia kao Ruslan kʼianga jechixan. Ndʼaibi jetsʼato 15 nó tjínle nga chixan. Itso: “Alikuini kʼoakji nichxin kinikʼayalaijin xíngijin josʼin koanmenajin tsakai. Tsín koanʼanajin nga̱ tsee xá tjín ya yaniʼya. Kinixáníjin kʼoa ʼndíxti kisʼenajin. Koanjinnajin nga tsín tinda kuiyokaonijin xíngijin tsa tsín si̱kʼayalaijin nichxin xíngijin”.
10. Jósʼin koaitjenngi xi jechixan jmeni xi tso Efesios 5:15, 16.
10 Tjínnele ndakjoan kʼoendajin jmeni xi sʼin xi jechixan ánni nga sikʼayanile nichxin xínkjín (tʼexkiai Efesios 5:15, 16).f Jngo ndsʼee xi Nigeria tsʼe xi Uzondu ʼmi, itso: “Kʼianga bʼendajian jme xi sʼian, kʼoati bʼetʼaxoan nga sikʼayale nichxin je chjoónna. Kʼoa alikuila kjaʼaí xá sʼian kʼianga je sikʼayale nichxin” (Filip. 1:10). Kataʼyala josʼín je Anastasia, chjoónle je superintendente xi ya Moldavia tjío. Kʼoatso josʼin bʼéndajin jmeni xi sʼín. Itso: “Kʼiaa kʼoasʼian je xá xi tjínna kʼianga kui kʼoasʼín je xʼinna jme xá xi kjinele ya jinjtín. Kʼoa jemaʼanajin nga joaijin nga maskanni”. Jméni xi koa̱n sʼiaon tsa ñaki tsín maʼano nga nikʼayalao nichxin xíngio.
Jméni xi koa̱n sʼin je xi xʼin kao xi chjoón (Chótsenlai párrafo 11, 12)
11. Jméni xi ñatjen kʼoakisʼin je Áquila kao Priscila.
11 Kʼoati nda choa̱ tsakʼéjnale xi jechixan je Áquila kao Priscila, xi tsakatio nga siglo 1 (Rom. 16:3, 4). Ningalani tsín nʼio tse jme xi bʼéyanajmí Biblia josʼin tsakatiokao xínkjín, tonga kʼoatso nga ñatjen kisixá, ñatjen kitsoyason kʼoa kitsjoanganʼiole xi kjaʼaí (Hech. 18:2, 3, 24-26). Kʼianga tʼatsʼe Áquila kao Priscila nchja̱ni Biblia ñatjen bʼaxki̱ nga jao.
12. Jméni xi koa̱n sʼin xi jechixan nga ngisa sikʼayale nichxin xínkjín (kʼoati chótsenlai sén xi faʼaitʼa).
12 Jósʼin koa̱n skénngile xi jechixan jokisʼin je Áquila kao Priscila. Kʼianga si̱kjaʼaitsjenjion jme xá xi tjínno nga jngó jngó kuenta tʼiaon jméni xi koa̱n ñatjen kʼoasʼiaon. Tobʼelañá, je Áquila kao Priscila ñatjen kitsoyason. A kʼoati nʼiao tsanda jon. Je Áquila kao Priscila ñatjen kisixá nga jao. Tsakui nichxin tsín tojngo xá tjínno nga jao. Tonga koaan ñatjen kʼoasʼiaon je xá xi tjín ya yaniʼya (Ecl. 4:9). Tsa kuinyakao xíngio koaan cho̱banajmío kʼoa nda sa̱tío tokon. Jetsʼato 50 nó nga chixan je Robert kao Linda, kʼoa itso je Robert: “Ningalani tsín nanda maʼanajin, kʼianga baneya chxoa̱ jé chjoónna síxíya. Tsa kʼiaje̱ nga ya ndaindʼia tisitsje, nga basenkaona je chjoónna nda sʼe tokoan. Ngisaa machriantʼalaijin xíngijin kʼianga ñatjen kʼoanʼiaijin tsa jmeni, kʼoa ngisaa tsjoachaijin xíngijin”.
13. Jméni xi machjén nga sʼin xi jechixan tsa mele nga koa̱nchriantʼa kjoaixile xínkjín.
13 Kuenta tʼiaon nga tsín tsakui xi tsonile nga jekjimachriantʼalao xíngio kʼianga ñatjen tiyo. Jngo tichjaa xi jechixan xi Brasil tsʼe, itso: “Kʼianga tse xá tjínná kʼoa nga tsín maʼaná, tsakui nichxin kʼoasʼin si̱kjaʼaitsjeen nga jenda tiyoaa nga tojngo niʼya tiyoʼyá. Tonga majinna nga tsín tsa tokui xi machjén nga ñatjen kuiyuijin, kʼoati machjén nga kuenta sʼian je xʼinna”. Kataʼyala josʼín je Bruno kao Tays nga kuenta sʼín xínkjín. Itso je Bruno: “Fayotʼaxinníjin teléfono kʼianga ya tiyokoaijin xíngijin”.
14. Jméni xi koa̱n sʼin xi jechixan tsa tsín tsjoake nga ñatjen kʼoasʼín tsa jmeni.
14 Jméni xi koa̱n sʼiaon tsa tsín tsjoachao nga ñatjen kʼoanʼiao tsa jmeni, tsa kjaʼaí kjaʼaínile xi tsjoachao nga kʼoanʼiao kʼoa tsa tsín sasénno nga ya ñatjen biyokao xíngio. Si̱kjaʼaitsjenla ijngokʼá joma kʼianga lʼí bʼetsee. Bijbi matseya je lʼí kʼianga yáxi̱ binyajiaan, kʼoa xijema, sa yʼai sa yʼai kjoan chikín xi binyajiaan. Tikʼoasʼinni, kʼoasʼin tingalao yaono nga ya kuiyokao xíngio nga nyaon nyaon ninga tochoatse. Kui kʼoatʼiaon jmeni xi tsjoachao nga jao tonga li yaonojin nijtilao (Sant. 3:18). Ninga tochoatse nga ya kuiyokao xíngio nga nyaon nyaon, tosi tonda tsjoacha koa̱on xíngio.
JCHAXKÓN XÍNGIO
15. Ánni nga nʼio chjínile nga skoe̱xkón xínkjín xi jechixan.
15 Nʼio chjíle nga skoe̱xkón xínkjín xi jechixan. Tikʼoasʼinni joma je lʼí kʼianga bʼetsee. Tsa tsín kʼoéntjao̱lee ngotjo kjuitsʼaoni. Tikʼoasʼinni, tsa tsín skoe̱xkón xínkjín xi jechixan, alikui titsjoake koa̱nni xínkjín. Kʼiatsa skoe̱xkón xínkjín nga jngó jngó tosi tonda tsjoake koa̱n xínkjín. Ali tsakuijin xi tsonile nga kʼoasʼin si̱kjaʼaitsjeen tsa tibakoá kjoaxkóntokon, je xi ngisa chjíle kuinga kʼoasʼin sikjaʼaitsjen xi ijngo nga tísakóle kjoaxkóntokon. Je Penny kao Aret jetsʼato 25 nó nga chixan. Je Penny itso: “Nda tiyuijin ya yaniʼyanajin nga̱ ʼyaxkónníjin xíngijin. Bʼeyanajmílaijin xíngijin jotjío tokuinjin kʼoa josʼin nikjaʼaitsjainjin. Kuenta nʼiaijin xíngijin jotjío tokuinjin”. Jósʼin skoe̱ni je chjoónli kʼoa tsa xʼinli nga ʼyaxkuín. Kataʼyala jokisʼin je Abrahán kao Sara.
Je xi xʼin kʼoasʼin bakónile kjoaxkóntokon je chjoónle kʼianga nrʼoéle kʼoa nga kuenta sʼín jotjín kon (Chótsenlai párrafo 16)
16. Jméni xi bakóyale je xi xʼin jokisʼin je Abrahán (1 Pedro 3:7; kʼoati chótsenlai sén xi faʼaitʼa).
16 Je Abrahán tsabexkón je Sara. Kinrʼoéle kʼianga tsakjákaonajmí kʼoa kuenta kisʼin jotjín kon. Ñandia nga tsín ndatjín kon je Sara kʼoa nʼio tsakjákao je Abrahán kʼoa saʼnda jé tsakánele jmeni xi koan. Tonga je Abrahán alikui yaole kisijtile kʼoa alikui nʼio tsakjákao nga̱ be nga bexkón je Sara kʼoa tsjoánganʼiole jmeni xi sʼín. Je Abrahán tsakasénño jmeni xi kitsole Sara kʼoa tsakʼéndajin kjoa jebi (Gén. 16:5, 6). Jmé xi bakóyaná choa̱ jebi. Jé xi xʼin kjinele kʼoakuitso jmeni xi koa̱n ya yaniʼya (1 Cor. 11:3). Tonga kʼoati kuenta sʼín jmeni xi tso je chjoónle nga̱ tsjoake, ngisaa tsa je kʼoakaotʼale jmeni xi sʼin (1 Cor. 13:4, 5). Kʼoa nga sakʼoa tsín nda sʼe kon je xi chjoón, a bakolai kjoaxkóntokon kʼoa a kuenta nʼiai jotjín kon. Kʼoa a noʼyalai nga kʼoatso jotjín kon (tʼexkiai 1 Pedro 3:7).g Je Angela kao Dimitri jeme kantele nó nga chixan. Je Angela kʼoatso josʼín je xʼinle nga bakóle kjoaxkóntokon. Itso: “Je Dimitri kuenta sʼínna nga tsín ndatjín tokoan kʼoa nrʼoéna ninga tokʼia nga mena kuinchjanajmía. Tsejtaa kʼoa alikui yaole síjtile ninga kʼia nga tsín sin tjín tokoan”.
17. Jméni xi bakóyale xi yánchjín jokisʼin je Sara (1 Pedro 3:5, 6).
17 Je Sara kʼoasʼin tsakakóni nga bexkón je Abrahán kʼianga kitsjoanganʼiole jmeni xi kisʼin (Gén. 12:5). Ñandia nga toxijña chjota kichokonle je Abrahán kʼoa kisikʼasʼen niʼyale. Kʼoa je Abrahán kʼoakitsole je Sara nga nkjín nioxtila katasínda ningalani kjaʼaí xá tísʼín nga kʼia (Gén. 18:6). Je Sara kjitʼanangi kʼoakisʼin jokitsole Abrahán. Xi yánchjón koaan chjénngilao jokisʼin je Sara nga kʼoainganʼiolao je xʼinno jmeni xi sʼín. Tsa kʼoasʼiaon ngisaa nda kuiyokao xíngio (tʼexkiai 1 Pedro 3:5, 6).h Je Dimitri xi sajená kanikʼaxkiaa kʼoatso josʼín je chjoónle nga bakóle kjoaxkóntokon. Itso: “ʼBeña nga tsjoánganʼiona je chjoónna kʼianga jme xi sʼian ninga sakʼoa tsín mangósuinjin josʼin nikjaʼaitsjainjin. Kʼoa nga tsín ndasʼin bichómani jmeni xi sʼian alikui jotsona. Nda sʼe tokoan nga kʼoasʼín je Angela. Nʼio tsjoacha maa jngo chjota xi kʼoasʼín”.
18. Jósʼin kuichomani tsa tosi tonda tsjoake koa̱n xínkjín xi jechixan.
18 Je Na̱i kui xi mele nga tsín titsjoake katamani xínkjín xi jechixan nga̱ be nga kʼoati sikjinle je Jeobá kʼiatsa tsín titsjoake koa̱nni xínkjín. Tonga nda koatiokao xínkjín xi jechixan tsa tsjoake kjoaixi xínkjín. Kʼoasʼin tsjoacha katamao xíngio jotso ya Cantar de los Cantares. Je Jeobá kuenta tʼiaon ngantsjai. Tikʼayalao nichxin xíngio. Kʼoa tsa kuenta sʼiaon josʼin síkjaʼaitsjen xi ijngo kʼoasʼin koakonilao kjoaxkóntokon xíngio. Tsa kʼoasʼiaon, jé Jeobá chʼa̱sjengʼao nga̱ tʼatsʼe nroani je xi ñaki kjoatsjoacha. Kʼoa tsjoacha koa̱on xíngio ngantsjai nichxin tojo ma je lʼí xi tsín fitsʼao.
KJOAJNDA 132 Jetojngo yao mañá ndʼaibi
a Kʼianga bixan chjota jngoo kjoatjao xi tʼatsʼe Jeobá nroani. Kʼianga jebixan bakóle kjoatsjoacha xínkjín je xʼin kao je chjoón. Tonga kʼianga jefi nichxin, tjínkʼa xi tsín titsjoake mani xínkjín. Tsa jechixain, je kjoaʼmiya jebi koasenkaoli nga tosi tonda tsjoacha koai̱n je chjoónli kʼoa tsa xʼinli kʼoa nga tsjoa sa̱tío tokon.
b Je xi ñaki kjoatsjoacha alikuikʼia fetʼa. Ya Biblia “je lʼíle Jah” tsole nga̱ tʼatsʼe Jeobá nroani.
c Je kjoafaʼaitsjen xi tsjoá kjoaʼmiya jebi kʼoati koasenkaoli ninga tsín kotʼaya Énle Niná je xʼinli kʼoa tsa chjoónli (1 Cor. 7:12-14; 1 Ped. 3:1, 2).
d Eclesiastés 4:12: “Xi ijngosani, tsa toje tsoʼba jngo chjota sichajin kʼiatsa ʼya xi kʼoeele, tonga tsa jao mani chókjoakaole. Kʼoa jngo nʼó xi jan kjikjao alikui ndi̱to̱n tjójtso”.
e Yaa koa̱nsjaitʼali je kjoafaʼaitsjen xi koasenkaoli ya sección jñani “Ayuda para las familias” tso xi faʼaitʼa ya jw.org kao ya JW Library®.
f Efesios 5:15, 16: “Chótsaon, tsokʼoa, nga kixi timao, ali joni chjota xi tsínle kjoafaʼaitsjenjin, tonga joni chjota xi tjínle kjoafaʼaitsjen. 16 Ali nichxinjin nichalao yaono, nga̱ je nichxin kjaínga tochʼao chon”.
g 1 Pedro 3:7: “Jon, xi xʼion, kʼoatisʼin tiyokao yánchjínno josʼin nga nda machoyano. Jchachjotao yánchjínno joni tsa jngo cho̱tsín xi ngisa xjoe, nga̱ tojngo tjínno kjoatjao xi kjoabijnachon, jméni nga je xi bʼetsʼoao likui sa̱téchjoasíni”.
h 1 Pedro 3:5, 6: “Nichxin jchínga je yánchjín xi tsje tjío, xi kiskoyale Niná, kʼoasʼin kisichjén ni̱ma̱ndale, nga nangi tsakatiole xʼinle. 6 Jo kisʼin Sara nga kisitjosonle Abraham, nga naina kitsole. Jon nío jaxtiyánchjínle Sara, tsa nda nʼiao, tsa tsínjme xi maxkónno”.