KJOAʼMIYA XI CHOTʼAYA 28
KJOAJNDA 88 Takonái je ndiaali
Ánni ndatjínni nga si̱jé kjoafaʼaitsjen
“Sʼele kjoachjine je xi kjoafaʼaitsjen síjé” (PROV. 13:10).
XI TÍNCHJA̱NI
Jmé xi sʼiaan nga koasenkaoná je kjoafaʼaitsjen xi bʼainá.
1. Jméni xi sʼiaan nga nda katabichómani jme xi bʼendajiaan (Proverbios 13:10; 15:22).
KUI xi mená ngatsʼiaa nga nda katabichómani jmeni xi bʼendajiaan kʼoa ya Énle Niná kʼoatso nga si̱jé kjoafaʼaitsjen kʼianga jme xi sʼiaan (tʼexkiai Proverbios 13:10;a 15:22b).
2. Jméni xi tso Jeobá nga tsjoáná.
2 Tojé Jeobá xi ngisa nda kjoafaʼaitsjen tsjoáná. Kuinga machjénni nga si̱jélee kjoachjine kʼianga kʼoétsʼoalee kʼoa je itsoná: “Kʼianga tsjoale kjoafaʼaitsjen skotsenle” (Sal. 32:8). Kui xi tsonile nga je Jeobá tsjoáná kjoafaʼaitsjen xi machjénná kʼoa tijé basenkaoniná nga bitjosonná.
3. Jmé xi chótʼayajiaan i̱ kjoaʼmiya jebi.
3 I̱ kjoaʼmiya jebi ño koya tjínni xi chótʼayajiaan. Xi títjon, jméni xi sʼiaan nga koasenkaoná je kjoafaʼaitsjen xi kʼoainá. Xi majaoni, ʼyáni xi koa̱n tsjoáná kjoafaʼaitsjen. Xi majanni, ánni ndatjínni nga kuenta sʼiaan je kjoafaʼaitsjen xi kʼoainá. Kʼoa xi mañoni, ánni nga tsín koa̱n kjaʼaí xi kʼoakuitsoniná jmeni xi sʼiaan.
JMÉNI XI SʼIAAN NGA KOASENKAONÁ JE KJOAFAʼAITSJEN XI KʼOAINÁ
4. Jósʼiaan nga koasenkaoná je kjoafaʼaitsjen xi bʼainá.
4 Nga nangitokon maa ngisaa nda basenkaoná kʼianga kjoafaʼaitsjen bʼainá. Tobʼelañá, ngisaa ʼyaa jonʼia kʼianga je chjónangilee je xi ngisa tjínle kjoafaʼaitsjen kʼiatsa jme xi sʼiaan. Kʼiatsa tsín nangitokon maa alikuijin koasenkaoná je Jeobá kʼoa tsínjin si̱tjosoán jme xi tso Biblia (Miq. 6:8; 1 Ped. 5:5). Tonga tsa nangitokon maa chʼa̱ʼénjián je kjoafaʼaitsjen xi tsjoáná Jeobá.
5. Jósʼin tsakakó David nga tsín ngʼakon koan.
5 Kataʼyala jme xi bakóyaná jokisʼin David kʼianga kjesa rey majin. Nangitokon koan ninga nʼio nda koanle kisikjane kʼoa yaa ndʼiale je rey Saúl kichosíkjane (1 Sam. 16:18, 19). Kʼianga jekiskoejin Jeobá nga rey koa̱n kitsjoale nganʼiotsjele (1 Sam. 16:11-13). Kʼoa je David nkjín kontrale chjota israelita kisikʼien, jolani xi Goliat tsakʼin kʼoa kuinga tsakʼasjengʼani naxinandá (1 Sam. 17:37, 50; 18:7). Kʼiatsa ngʼakonlani koan David kʼoajinsʼin kisikjaʼaitsjen nga jebe jmeni xi sʼín kʼoa nga tsín machjén nga kjoafaʼaitsjen kʼoaile, tonga tsín kʼoakisʼin.
6. Jósʼin ʼyañá nga tsakʼaʼén David kʼianga kjoafaʼaitsjen tsakʼaile (kʼoati chótsenlai sén xi faʼaitʼa).
6 Kʼianga jetsakatéxoma David jé kisimiyo chjota xi nda kjoafaʼaitsjen kitsjoale (1 Crón. 27:32-34). Kisitjoson je kjoafaʼaitsjen xi tsakʼaile, alikui kini tsa chjoón kʼoa tsa xʼin xi kjoafaʼaitsjen kitsjoale. Tobʼelañá, kʼianga kiskajin Abigaíl, je chjoónle Nabal, kʼoakitsole nga tsín jée katabajngile yaole kʼoa nga tsín jme xi katasíkao Nabal ningalani ngʼakon koan. Je David tsakʼaʼén jotsakʼinle kʼoa tsínni kisikʼien Nabal (1 Sam. 25:2, 3, 21-25, 32-34).
Je rey David nangitokon koan kʼoa tsakʼaʼén jmeni xi kitsole Abigaíl (Chótsenlai párrafo 6)
7. Jmé xi bakóyaná je choa̱le David (Eclesiastés 4:13; kʼoati chótsenlai sén xi faʼaitʼa).
7 Je choa̱le David kui bakóyaná nga tsín koa̱n kʼoasʼin si̱kjaʼaitsjeen nga tojeʼyaa jonʼia kʼoa nga tsínti machjénni nga ʼya xi kjoafaʼaitsjen tsjoáná kʼiatsa jme xá kjinená jinnaxinandále Jeobá. Tosa kʼoasʼiaan jokisʼin David, chʼa̱ʼén kʼianga kjoafaʼaitsjen kʼoainá kʼoa tsínkui kjuinñá tsa xʼin kʼoa tsa chjoón xi kjoafaʼaitsjen tsjoáná (tʼexkiai Eclesiastés 4:13).c Kʼiatsa kʼoasʼiaan, alikui kjoa sʼe̱ná, nda sa̱tío tokoán kʼoa kʼoati nda sa̱tío kon xi ngikʼa.
Kuinóʼyá kʼiatsa kjoafaʼaitsjen kʼoainá kʼoa tsínkui kjuinñá ʼyáni xi kjoafaʼaitsjen tsjoáná (Chótsenlai párrafo 7)i
ʼYÁNI XI NDA KJOAFAʼAITSJEN TSJOÁNÁ
8. Ánni nga je Jonatán kisijénile kjoafaʼaitsjen je David.
8 Ijngola koya kataʼyaa je choa̱ xi bakóyaná jokisʼin David. Jé kisijéle kjoafaʼaitsjen je chjota xi miyole Jeobá ma kʼoa chjota jebi kʼoati koanjinle jme kjoa xi jaʼatojin David. Tobʼelañá, kʼianga tsakʼamjechjinga jé Jonatán kiskonangile tsa koa̱n koaikon ijngokʼanile je rey Saúl, kuinga je kiskonanginile nga̱ miyole Jeobá ma je Jonatán kʼoa nda be jokjoan je Saúl nga nʼaile koan (1 Sam. 20:9-13). Jósʼin chjénngiaa je choa̱le David.
9. ʼYáni xi koa̱n kʼoakʼuínlee kʼiatsa kjoafaʼaitsjen machjénná. Jngo choa̱ tʼejnai (Proverbios 13:20).
9 Kʼiatsa kjoafaʼaitsjen machjénná koaan je kʼoakʼuínlee je ndsʼee xi nda tjío ngixko̱n Jeobá kʼoa xi koa̱njinle jmeni xi kʼuínleed (tʼexkiai Proverbios 13:20).e Tobʼelañá, kʼiatsa jngo ndsʼee xi mele kuixan koa̱njin je sijéle kjoafaʼaitsjen jngo ndsʼee xi tíjna toje kʼoa ndajin kjoafaʼaitsjen tsjoále ndsʼee jebi kʼiatsa ya Biblia kʼoangini jme xi kuitso. Tonga tsa je sijéle kjoafaʼaitsjen jngo ndsʼee xi jenkjín nó tjínle nga chixan ngisajin nda kjoafaʼaitsjen tsjoále kʼoa kuitsoyajinle josʼin biyoaa kʼianga jebixaan.
10. Jmésa xi chótʼayajiaan.
10 Jekaʼyaa nga machjén nga nangitokon koaan kʼoa kʼoati kaʼyaa ʼyáni xi koa̱n kʼoakʼuínlee tsa kjoafaʼaitsjen machjénná. Ndʼaibi, kuila kataʼyaa ánni machjénni nga kuenta sʼiaan je kjoafaʼaitsjen xi bʼainá kʼoa ánni nga tsín koa̱n kjaʼaí xi kʼoakuitsoniná jmeni xi sʼiaan.
ÁNNI NDATJÍNNI NGA KUENTA SʼIAAN JE KJOAFAʼAITSJEN XI BʼAINÁ
11, 12. 1) Jméni xi tsín koa̱n kʼoasʼiaan. 2) Jókisʼin rey Rehoboam kʼianga kjoafaʼaitsjen kisijé.
11 Kʼiatsa jngo chjota xi kjoafaʼaitsjen sijé tonga tsa jeni tjínndajinle jmeni xi sʼin tokuijinni xi mele nga kʼoakʼuínle nga ndatjín jmeni xi jetjínndajinle, je xi kʼoasʼín tokui fini josʼin síkjaʼaitsjen. Kataʼyala jokisʼin je rey Rehoboam.
12 Jé Rehoboam tsakatéxoma ya naxinandá Israel kʼianga jekʼien Salomón. Nga kui nichxin ndasʼin tjío je chjota israelita, tonga tsín kisasenle nga xáʼai tsakánele je Salomón, kuinga kʼoakitsonile Rehoboam nga katasítja̱le je xá xi tjíosʼín. Je Rehoboam kʼoakitso nga si̱kjaʼaitsjenjin kʼoa jé kisijéle kjoafaʼaitsjen je xi chjotajchínga sʼin tjíole naxinandá (1 Rey. 12:2-7). Tonga tsínni tsakʼaʼén jmeni xi tsakʼinle, tsakui nichxin tojeni tjínndajinle jmeni xi sʼin kʼoa tokuini xi koanmele nga kʼoakʼuínle nga ndatjín jmeni xi sʼin, kuijin nga je kisijé ijngokʼanile kjoafaʼaitsjen je chjota xi ñatjen koanjchínga (1 Rey. 12:8-14). Je Rehoboam tosaa kui kʼoakisʼin jmeni xi kitsole chjota xi ñatjen koanjchínga. Nga kʼoakisʼin nkjín chjota israelita xi tsínti kisitjosonni kʼoa kjaʼaí rey tsakásjai xi koatexomale (1 Rey. 12:16-19).
13. Jméni xi sʼiaan kʼiatsa kjoafaʼaitsjen si̱jé.
13 Jmé xi bakóyaná jokisʼin Rehoboam. Kui bakóyaná kʼiatsa kjoafaʼaitsjen si̱jé machjén nga chʼa̱ʼén jmeni xi kʼuínná kʼoa tsín tokui kjuinñá josʼin ni̱kjaʼaitsjeen. Koaan i̱ tso xi si̱kjaʼaitsjenjiaan: “Kʼiatsa kjoafaʼaitsjen sijé, jósʼian kʼiatsa tsín sa̱sénna jme xi kʼuínna”.
14. Jméni xi kuenta sʼiaan kʼianga kjoafaʼaitsjen bʼainá. Jngo choa̱ tʼejnai (kʼoati chótsenlai sén xi faʼaitʼa).
14 Si̱kjaʼaitsjenla tsa jngo ndsʼee xi xá kʼoaitʼale jñani nda koa̱nchjíle tonga tsa kʼoakʼuínle nga nkjín xomana nga xin koaisíxá. Nga kjesa kjoéjin je xá xi tíbʼaitʼale, síjéle kjoafaʼaitsjen jngo xi chjotajchínga sʼin tíjna kʼoa ndsʼee jebi kui síkjaʼaitsjenjinle nga kʼoatso Biblia nga je kjinele kuitsoyale Énle Niná je xi tjío ya yaniʼyale (Efes. 6:4; 1 Tim. 5:8). Jmeni xi ʼmile ndsʼee alikui sasénle, kuinga kjaʼaísa ndsʼee kjonanginile kʼoa chaan kajin jngo xi kʼoatsole nga ndatjín nga skoé je xá xi tíbʼaitʼale. Nga kʼoasʼín je ndsʼee alikuijinni kui xi mele nga kjoafaʼaitsjen kʼoaile, tokuijin xi mele nga kʼoakʼuínle nga ndatjín jmeni xi tjínndajinle nga sʼin. Kuenta sʼiaan nga tsín nda bichómani nga tokui mangínñá josʼin nikjaʼaitsjeen (Jer. 17:9). Kʼoa sakʼoani nda basenkaoná je kjoafaʼaitsjen xi bʼainá ninga tsín sasénná.
A kui xi mená nga kjoafaʼaitsjen kʼoainá axo tokui xi mená nga kʼoakʼuínná nga ndatjín josʼin tinikjaʼaitsjeen (Chótsenlai párrafo 14)
ÁNNI NGA TSÍN KOA̱N KJAʼAÍ XI KʼOAKUITSONINÁ JMENI XI SʼIAAN
15. Jméni xi tsín koa̱n kʼoasʼiaan kʼoa ánni.
15 Kui xi mele Jeobá nga ñásoa chjoéjiaan jmeni xi sʼiaan (Gál. 6:4, 5). Tojosʼin tiʼya, kʼianga jme xi bʼendajiaan machjén nga chótʼayajiaan jmeni xi tso Biblia kʼoa si̱jélee kjoafaʼaitsjen je ndsʼee xi jekjoatse nga nda tjíosíxále Jeobá. Tonga tsín koa̱n kʼoakʼuínlee nga je kʼoakatatsoná jmeni xi sʼiaan. Tsín koa̱n nga i kʼuínlee xíngiaa: “Jósʼiain tsa jilani xi i̱ kjimai”. Kʼoati tsín ndatjín nga tokui kʼoasʼiaan josʼín xi ngikʼa, tosa ñásoa si̱kjaʼaitsjejiaan jmeni xi sʼiaan.
16. Jméni xi tjínnele kisʼin je chjotale Cristo xi tsakatio ya jtín xi kisʼejna Corinto (1 Corintios 8:7; 10:25, 26).
16 Kataʼyala jokisʼin je chjotale Cristo xi tsakatio ya jtín xi kisʼejna Corinto kʼianga siglo 1. Je chjotale Cristo jebi tjínnele kiskosonnile jokisʼin tsa ski̱ne kʼoa tsa mai je yao xi xkóson tsakʼaitʼale. Je Pablo i kitsole: “ʼYanía nga je xkóson nijmejin i̱ sonʼndebi, nga tsín tsa tjínsa xi kjaʼaí, tojngo Niná” (1 Cor. 8:4). Tjínkʼa chjotale Cristo xi tsakatse yao ninga xkóson jetsakʼaitʼale. Tonga tjínkʼa xi tsín yao kiskine ánni nga tsín chʼao sa̱tíoni kjoafaʼaitsjenle. Nga jngó jngó xi kitsoni jmeni xi kisʼin (tʼexkiai 1 Corintios 8:7;f 10:25, 26g). Je chjotale Cristo alikui koa̱n nga je kʼoakuitsole xínkjín jmeni xi sʼin, kʼoati tsín koa̱n nga to xínkjín skénngile jmeni xi sʼin, nga̱ jngó jngó nga tsjoále kuenta je Niná (Rom. 14:10-12).
17. Jósʼin kuichomani tsa tokui kʼoasʼiaan josʼín xi ngikʼa. Jngo choa̱ tʼejnai (kʼoati chótsenlai sén xi faʼaitʼa).
17 Kʼoati maa tsanda ñá nichxin xi tiyoaa ndʼaibi. Si̱kjaʼaitsjenla tʼatsʼe xi ya tjosjejinni nga ño koya xi tjínle je njín, ñá xi kuixónñá tsa si̱chjén kʼoa tsa mai.h Ningalani tsín majinyejená jokjoantjínni xi tʼatsʼe njín, tonga ñá xi chjotale Cristo maa tjínnele chjoéjiaan jmeni xi sʼiaan (Rom. 14:4). Kʼiatsa tokui kʼoasʼiaan josʼín je xi ngikʼa alikuijin nda sʼe̱ tokoán, tonga tsa ñásoa kjoásjaiyaa jótso je Biblia jchajián josʼiaan (Heb. 5:14). Kuinga nʼio tjínnile kjoandosin nga títjonkjoanla kjoásjaiyaa kʼoa si̱kjaʼaitsjejiaan je kjoafaʼaitsjen xi tsjoá je Biblia. Tonga tsa jmesani xi ñʼai maná, je chjónangile je ndsʼee xi jengisa tjínle kjoafaʼaitsjen.
Títjonkjoanla ñásoa kjoásjaiyaa je kjoafaʼaitsjen xi tsjoá Biblia kʼoa kʼia si̱jé kjoafaʼaitsjen nga koa̱nskanni (Chótsenlai párrafo 17)
TOSI TONDA SI̱JÉ KJOAFAʼAITSJEN
18. Jméni xi sʼín Jeobá.
18 Je Jeobá tsjoáʼndená nga ñásoa chjoéjiaan jmeni xi sʼiaan. Kui Biblia síchjén nga basenkaoná, kʼoati binyakaoná je ndsʼee nga nitjosoán je kjoafaʼaitsjen xi tsjoá Biblia. Kuinga kʼoasʼínni Jeobá nga tsjoakená (Prov. 3:21-23). Tonga jósʼin koakoá nga chjí ʼyatokoán jmeni xi sʼín.
19. Jmé xi sʼiaan nga tsjoa kʼoé kon je Jeobá.
19 Tsjoa satío kon je xi xijchá ma kʼianga nda síxále Jeobá je ʼndíxtile kʼoa nga binyakao xi kjaʼaí. Tikʼoasʼinni, je Jeobá nda sʼe kon kʼianga bená nga kui kʼoanʼia jmeni xi sasénle, nga nijé kjoafaʼaitsjen kʼoa nga chʼaʼén jmeni xi ʼminá.
KJOAJNDA 127 Jósʼin tjínnele kjuíkoa yaona
a Proverbios 13:10: “Je kjoangʼakon kjoabixkan bichómani, tonga sʼele kjoachjine je xi kjoafaʼaitsjen síjé”.
b Proverbios 15:22: “Alikui ndasʼin bichómani jngo kjoa tsa tsín cho̱bayañá, tonga ndasʼin bichótsjoá nga nkjín ma xi tsjoá kjoafaʼaitsjen”.
c Eclesiastés 4:13: “Ngisaa chjíle jngo tiʼndí xi chjine ninga ma̱ tíjna tikʼoajinni jngo rey xi chini ninga jejchínga, nga̱ tsín tibʼaʼénni kjoafaʼaitsjen xi bʼaile”.
d Jejin chjónangile chjota xi be tʼatsʼe jmeni xi mená jchaa ninga tsín testigole Jeobá ma, kʼiatsa banco timangián kʼoa tsa hospital timangián.
e Proverbios 13:20: “Je xi chjotachjine bʼamjekao chjinee koa̱n, tonga je xi chjotachini bájta kjoa ska̱jin”.
f 1 Corintios 8:7: “Tonga likui ngatsʼi xi tjínle je kjoachjine. Tjín kʼa xi kʼoasʼin koanngakaole xkóson saʼnda ndʼaibi. Kʼoasʼin kjine je kjoatjaobe joni tsa xi kjoakixi bʼaitʼale xkóson. Je kjoafaʼaitsjenle nga choakon kʼoamale xi jée tjínle male”.
g 1 Corintios 10:25, 26: “Ngayije yao xi saténa ya jña mʼe cho̱, chi̱nao nga tsín tsa jme xi chjónangio, jméni nga tsín chʼao sikaosíni kjoafaʼaitsjenno. 26 Nga̱ tsʼe Nainá je sonʼnde, kʼoa je ngayije xi nya sonʼndebi”.
h Tsa mesali jchai xi t’ats’e jebi chótʼai je libro Koaan nda kuiyoaa ngantsjai nichxin ya kjoaʼmiya 39, punto 5 kao jñani “Xi koasenkaosali” tso.
i XI TÍNCHJA̱NI SÉN XI FAʼAITʼA: Je xi chjotajchínga sʼin tíjna kjoafaʼaitsjen tsjoále je ndsʼee xi kʼoati chjotajchínga sʼin tíjna nga̱ tokinchja̱ti nga tsakatiojtín.