CILONGESA 52
Bandokazi ba Bambanda, Kanyameseni Busamba Bweni na Yehova
‘Banakazi nabo banapande . . . kulinga byuma mu kwesekela, bapwe ba kulongwa mu byuma byoshe.’—1 TIMO 3:11.
MWASO 133 Lemeseni Yehova mu Bwanike Bweni
BILI MUNO MU CILONGESAa
1. Tunapande kulinga bika nga tushaka kukola ku sipilitu?
TUKAZIBI kubwaha kumona mwanike wamundondo akola na kupwa mukulunu. Banike bakakolo bwasi, co byahi bibakalingi mangana bakole. Oloni kupwa ba kulongwa kuli Yehova na Yesu kukwesi kulizila ngoco. Tunapande kulingako bimo.b (1 Kori 13:11; Hebe 6:1) Nga tushaka kupwa ba kulongwa, tunapande kukanyamesa busamba bwetu na Yehova. Tutonda lalo sipilitu ya Yehova mangana itukwase kukala na bifwa bije bimuzibisa kubwaha, tulilongese bipangi bimo bije bitukwasa mu kuyoya na kulibwahesela bipangi bitunasa kukala nabyo kulutwe.—Visi 1:5.
2. Bika bitulilongesa ku mukanda wa Genese 1:27, co bika bitusimutwiya muno mu cilongesa?
2 Yehova watangele munalume na munakazi. (Tandeni Genese 1:27.) Banalume na banakazi banaliseze mu ngila ibabatangelelemo, oloni kuli bingila bikwabo lalo mubanalisezela. Cakumwenako, Yehova watangele banalume na banakazi kulinga bipangi bya kuliseza-seza. Ngeci, banapande kukala na bifwa bimo na kulilongesako byuma bimo, bije bibakwasa kulinga mwamubwa bipangi byanabana Yehova. (Gene 2:18) Muno mu cilongesa, tusimutwiya byuma bibanapande kulinga bambanda mangana bakole ku sipilitu. Mu cilongesa cinatako tusimutwiya ha byuma bibanapande kulinga bakwenje.
KALENI NA BIFWA BYA BUNJAMBI
Kutembwinina bifwa bya banakazi ba kusañulu baje bapangelele Njambi mu kulongwa ba kufwa ngwe Rabeka, Esita na Abingaile kumikwasa kukola ku sipilitu (Taleni paragirafu 3-4)
3-4. Bandokazi ba bambanda basa kuwana kuli myanja yaibwa ibanapande kutembwinina? (Taleni na cikupulo.)
3 Mbimbiliya inamwesa banakazi ba kuliseza-seza baje bazemene Yehova na kumupangela. (Yeni ha jw.org na kutanda ñanda ya “Women in the Bible—What Can We Learn From Them?”) Ngwe muumwesela mukanda hacinemana cilongesa cetu, bakele na ‘kulinga byuma mu kwesekela, bapwile ba kulongwa mu byuma byoshe.’ Kutundaho, bandokazi ba bambanda banasa kuwana bandokazi ba kukola mu bikungulukilo baje bazema Yehova, co basa kutembwinina bifwa byabo.
4 Bandokazi ba bambanda, kuma kuli bandokazi bamo ba kukola ku sipilitu mu cikungulukilo bamunananguka, baje basa kumikwasa ku sipilitu ndi? Nangukeni bifwa byabo byabibwa na kubitembwinina. Mu maparagirafu anatako, tusimutwiya ha bifwa bitatu bya seho bibanapande kukala nabyo bandokazi mangana bakole ku sipilitu.
5. Mwafwa bika bandokazi banapande kupwa ba kulikehesa?
5 Kulikehesa cinapu cifwa cimo citunapande kukala naco tubaboshe cije citulingisa tukole ku sipilitu. Nga munakazi alikehesa, alikuwa kulikwatasana na bakwabo, co akala na busamba bwa kukanyama na Yehova. (Jems 4:6) Cakumwenako, munakazi uje wazema Yehova, uje lalo wapwa wa kulikehesa akakabangeya cinangulo cili ku mukanda wa 1 Korinte 11:3. Oku ku mukanda, Yehova namwesa banu banana moko ya kutwamenena mu cikungulukilo na mu naanga.c
6. Bambanda basa kutembwinina bati Rabeka uje wapwile wa kulikehesa?
6 Tusimutwiyeni hali Rabeka. Wapwile munakazi wa kulongwa na mana, co mu kuyoya kwendi kwoshe wangwile mwamubwa byuma. Wazibukile simbu yaibwa ya kulingako bimo. (Gene 24:58; 27:5-17) Nameme ngoco, wakele na kasingimiko, co lalo wapwile wakwononoka. (Gene 24:17, 18, 65) Nga mupwa ba kulikehesa ngwe Rabeka na kwononoka baje bali na moko ya kutwamenena, mwakela baka-naanga yeni na cikungulukilo mwanja waubwa.
7. Bambanda basa kutembwinina bati Esita uje wanangukile hayalengelele nzili yendi?
7 Kunanguka hayalenga nzili yetu. Baka-Kristu boshe banapande kunanguka hayalenga nzili yabo. Mbimbiliya ngwayo: ‘Baka-kulikehesa bakala na mana.’ (Visi 11:2) Nameme Esita wapwile lishano, wazibukile hayalengelele nzili yendi. Kalyalesele. Wapwile wa kulikehesa. Wamwesele ngoco mwatolililile na kukabangeya cinangulo ca ndolome yendi Molendekai uje wapwile mukulunu kuli ikeye. (Esita 2:10, 20, 22) Neni mwasa kumwesa ngweni muzibuka hayalenga nzili yeni, nga mulomba bukwasi na kupangesa byuma byabibwa bibaminangula.—Tito 2:3-5.
8. Kwesekesa na mukanda wa 1 Timothi 2:9, 10, kumona byuma mu ngila inapande kukwasa bati bandokazi kwangula mwamubwa bizalo na sholwesi inapande?
8 Esita wamwesele lalo ngwendi wapwile wa kulikehesa mu bingila bikwabo. ‘Wakele na mubila waubwa, co wakele na kusholoka mwamubwa.’ Nameme ngoco, Esita kakele manene mbunge ku sholwesi yendi. (Esita 2:7, 15) Bandokazi, mwasa kutembwinina bati mwanja wa Esita? Ngila imo imwasa kulingilamo ngoco, inapu kukabangeya byuma bili ku mukanda wa 1 Timothi 2:9, 10 (Tandeni.) Kapositolo Paulu walekele banakazi baje banapu baka-Kristu kusholoka nambe kuzala mu ngila yaibwa ije imwesa ngwayo ba kulikehesa. Majwi a Cigriki apangesele Paulu aha amwesa ngwawo bandokazi banapande kuzala mu ngila ije izibisa Njambi kubwaha. Zalesi yabo kuyapandele kutanwisa banu. Tuli na kukandelela kuli yeni bandokazi boshe muli na kupangesa eci cinangulo!
9. Twasa kulilongesa bika kuli Abingaile?
9 Kunanguka cinapu cifwa cibanapande kukala naco bandokazi boshe baje banakolo ku sipilitu. Kunanguka kulumbununa bika? Kunapu kumona byuma mubinapande. Cashu ca kwangununa byuma byabibwa ku byabibi na kwangula mwamubwa byakulinga bije binapande. Tusimutwiyeniko hali Abingaile. Munalume wendi kangwile mwamubwa byuma, co byuma byalingile byasele kukobelesa naanga yendi yoshe mu bukalu. Abingaile walingileko byuma bimo bwasi-bwasi. Kunanguka kwendi kwobwele naanga yendi. (1 Samwe 25:14-23, 32-35) Kupwa baka-kunanguka lalo kutukwasa kuzibuka simbu yaibwa ya kwendeka na ya kwoloka. Co lalo kutukwasa twake mbunge bakwetu mu ngila yaibwa na kujeneka kulinga byuma mu kutubakanesa.—1 Tesa 4:11.
LILONGESENI BYUMA BIJE BYASA KUMIKWASA
Bubwa muka butundamo nga mulilongesa kutanda na kusoneka mwamubwa? (Taleni paragirafu 11)
10-11. Mwasa kukwasa bati bakweni nga mulilongesa kutanda na kusoneka? (Taleni na cikupulo.)
10 Ndokazi napande kulilongesako byuma bije byasa kumukwasa. Byuma byalilongesa ndokazi nga acili mwanike byasa kumukwasa mu kuyoya kwendi kwoshe. Tusimutwiyeni ha byakumwenako binatako.
11 Lilongeseni kutanda na kusoneka mwamubwa. Mu bisemwa bimo banakazi kubesi kubalongesa kutanda na kusoneka. Oloni munakazi woshe uje napu muka-Kristu napande kulilongesa kutanda na kusoneka.d (1 Timo 4:13) Keti mutabese byuma byoshe-byoshe kumyonowesa kulilongesa kutanda na kusoneka. Bika bitundamo nga mulifwita? Kulilongesa kutanda na kusoneka kwasa kumiwanesa cipangi. Kutundaho lalo, kumikwasa mulilongese mwamubwa Lijwi lya Njambi na kulilumbununa mwamubwa mu lihya. Co mushwena manene kuli Yehova mwafwa muzibisisa mwamubwa byuma bimulilongesa na kusinganyekesesaho.—Yosh 1:8; 1 Timo 4:15.
12. Bika bitulilongesa ku mukanda wa Visimo 31:26?
12 Lilongeseni kusimutwiya mwamubwa. Baka-Kristu boshe banapande kuzibuka mwakusimutwiiya mwamubwa. Jemusi watunangwile ngwendi: “Munu woshe azambule kutolilila, keti azambule kwendeka, keti alubale bwasi.” (Jems 1:19) Nga mutolilila mwamubwa bakweni mubendeka mumwesa ngweni muli na ‘kubazibila ngozi.’ (1 Pita 3:8) Nga kumwesi na kuzibisisa mwamubwa byali na kwendeka munu nambe mwali na kulizibila, mwasa kumwihula bihula. Co singanyekeseseni, simbu kanda mwendeke. (Visi 15:28) Lihuleni ngweni: ‘Kuma byuma binjishaka kwendeka bya busunga, co lalo bitakamesa ndi? Kuma bimwesa kasingimiko na ngozi ndi? Lilongeseni kuli bandokazi ba kukola ku sipilitu baje bakasimutwiya mwamubwa. (Tandeni Visimo 31:26.) Akeni mbunge ku byuma bibakendeka, nomu mubakendekela. Nga mulinga ngoco, co kumipwila kwakwasi kulikwatasana na bakweni na kukala nabo mu kwoloka.
Munakazi uje nalilongesa kunyunga mwamubwa baka-njibo yendi akakwasa manene naanga yendi na cikungulukilo (Taleni paragirafu 13)
13. Bika byasa kumikwasa kunyunga mwamubwa njibo? (Taleni na cikupulo.)
13 Lilongeseni kunyunga mwamubwa njibo. Mu mitambela yaingi, banakazi bakalingi manene bipangi bya ha njibo. Bisemi beni ba banakazi nambe bandokazi bamo ba kukola basa kumilongesa mwakulingila mwamubwa ebi bipangi. Ndokazi wa lizina lya Cindy ngwendi: “Njalilongesa ngwange nga munu apanga na nzili cipangi cimo, awana kubwahelela mu cipangi calinga. Kulilongesa bipangi bya kufwa ngwe kuteleka, kujelesa, kutunga na mwakupangesela mwamubwa bimbongo kwanjikwasa manene mu kuyoya, co kwanjikwasa lalo njilinge byabingi mu cipangi ca Yehova. Banana banjilongesele lalo kukala na mbunge ya kutambula bangenzi. Oku kwanjikwasa njilizibuke na bandolome na bandokazi babangi baje bananjilongesa byabingi.” (Visi 31:15, 21, 22) Ndokazi akapanga na nzili uje ali na sipilitu ya kutambula bangenzi, uje lalo asa kunyunga mwamubwa njibo asa kukwasa manene naanga na cikungulukilo.—Visi 31:13, 17, 27; Bili 16:15.
14. Bika bimulilongesa kuli Crystal, co munapande kulyangwila kulinga bika?
14 Liziliseni kulinga bipangi bimo likalyeni. Baka-Kristu boshe banapande kulizilisa kulinga bipangi bimo likalyabo. (Filp 4:11) Ndokazi wa lizina lya Crystal ngwendi: “Bisemi bange banjikwasele njangule bilongesa binjapandele kulilongesa ku sikola mangana njase kulilongesako bipangi bimo. Batate banjishongangeyeye kulilongesa cilongesa cije cimwesa mubinendela bimbongo na mwakutulikila bimbongo bibakapangesa mu kampani. Cije cilongesa canjikwasele manene.” Bandokazi kubapandele lika kulilongesa bipangi bije byasa kubawanesa bipangi ha kuliyoyesela. Basa kulilongesa na mwakupangesela mwamubwa bimbongo bibanasa kukala nabyo. (Visi 31:16, 18) Nga mujauka na byuma bimuli nabyo na kujeneka kulanda byuma bije kumwasa kufwetela, co mukala na simbu yaingi ya kupangela Yehova.—1 Timo 6:8.
LIBWAHESELENI BIPANGI BYA KULUTWE
15-16. Bandokazi ba bazike bakakwasa bati bakwabo? (Maki 10:29, 30)
15 Nga mukala na bifwa byabibwa bije bizibisa Yehova kubwaha na kulilongesa bipangi bimo mu kuyoya, ebi byuma bimikwasa manene ha simbu imwangula byuma bimo mu kuyoya. Tusimutwiyeniko ha byuma bimo bimwasa kulinga ha simbu ino.
16 Mwasa kulyangwila kupwa muzike ha simbu ya kupwamo. Ngwe mwendekelele Yesu, banakazi bamo bakalyangwila kupwa bazike, nameme keti cacasi mu cisemwa cabo kulinga ngoco. (Mate 19:10-12) Bamoco banasa kupwa bazike mwafwa ya byuma bimo bya kuliseza-seza. Simbu yoshe anukeni ngweni Yehova na Yesu bamimona kupwa ba seho manene nameme kumwesi mu bulo. Mu kaye koshe, bandokazi ba bazike bakakwasa manene mu bikungulukilo mubali. Ha kuwana ngwe bazema bakwabo baka-Kristu, co lalo babaka mbunge, aba bandokazi bakapu bene ngwe bisemi nambe babushuko ba ku mubila ku banu babangi.—Tandeni Maki 10:29, 30; 1 Timo 5:2.
17. Ndokazi wa mumbanda asa kulibwahesela bati kukobela mu cipangi ca simbu yoshe?
17 Mwasa kukala mu cipangi ca simbu yoshe. Bandokazi bakakwasa manene mu cipangi ca kwambulula. (Samu 68:11) Kuma mwasa kulyakela cilengo ca kukobela mu cipangi ca simbu yoshe ndi? Mwasa kupwa painiya, kukwasa mu cipangi ca kutunga nambe kukapangela ha Betheu. Lombeleni kuli Yehova na kumuleka cilengo ceni. Simutwiyeni na baje banashulisilila laja ebi bilengo, co balombeni bamileke byuma bimunapande kulinga mangana mushulisilile cilengo ceni. Nonekeni mwamubwa byuma na kumona indi mwasa kushulisilila oco cilengo. Nga mushulisilila cilengo ca kukobela mu cipangi ca simbu yoshe, Yehova amipangesa manene mu munga yendi.
Nga muli na kusinganyeka bya kushomboka, munapande kwangula mwamubwa munu imulyambata nendi (Taleni paragirafu 18)
18. Mwafwa bika ndokazi napande kwangula mwamubwa munu wa kulyambata nendi? (Taleni na cikupulo.)
18 Mwasa kulyangwila kukobela mu bulo. Bifwa na byuma bitunasimutwiya byasa kumikwasa kupwa munakazi wa kushomboka wamubwa. Nga mushaka kushomboka, munapande kwangula mwamubwa munu wa kulyambata nendi. Eci cinapu cimo ca byuma bya seho manene bimunasa kwangula mu kuyoya. Anukeni ngweni nga mushomboka, munalume uje amyambata ikeye amitwamenena. (Loma 7:2; Efeso 5:23, 33) Lihuleni ngweni: ‘Kuma nakolo ku sipilitu ndi? Kuma kupangela Yehova cikeco cuma ca seho manene mu kuyoya kwendi ndi? Kuma akangula mwamubwa byuma mu kuyoya ndi? Kuma akalitabela tupenga twendi ndi? Kuma akasingimika banakazi ndi? Kuma anjikwasa kukanyamesa busamba bwange na Yehova, kunjinyunga ku mubila na kupwa kabusamba kange wakama ndi? Kuma akalingi mwamubwa byuma ndi? Cakumwenako, bipangi muka byali nabyo mu cikungulukilo, co akabilingi bati?’ (Luka 16:10; 1 Timo 5:8) Oloni neni munapande kulibwahesela kupwa munakazi wamubwa nga mushaka kushomboka kuli ndolome wamubwa.
19. Bika twendekela ngwetu bandokazi banabezika kupwa bakwasi?
19 Mbimbiliya ngwayo munakazi wamubwa napu mukwasi wa munalume wendi, co lalo ‘namufwila.’ (Gene 2:18) Kuma awa majwi amwesa ngwawo banakazi kubapwile ba seho ndi? Embwe. Kunapu kubezika, Yehova mwanangula munakazi kupwa mukwasi. Mbimbiliya kakangi ikamwesa ngwayo Yehova nendi wapwa “mukwasi”. (Samu 54:4; Hebe 13:6) Munakazi amwesa ngwendi napu mukwasi wamubwa nga akundwiya biyongola bya munalume wendi bije bikwasa naanga na kumukwasa mu byuma bikwabo. Munakazi uje nakolo ku sipilitu akapanga na nzili mangana na banu bamone bifwa byabibwa byakala nabyo munalume wendi. (Visi 31:11, 12; 1 Timo 3:11) Mwasa kulibwahesela kukapwa munakazi wamubwa mu bulo nga muzema manene Yehova na kukwasa baka-naanga yeni na cikungulukilo.
20. Cisemi wa munakazi asa kukwasa bati naanga yendi?
20 Mwasa kukapwa cisemi wa munakazi. Munima ya kushomboka, hamo mwasa kukala na bana. (Samu 127:3) Ngeci, kwa seho manene kusinganyekela kulutwe. Byuma bitunasimutwiya muno mu cilongesa byasa kumikwasa manene kupwa munakazi na cisemi wamubwa. Nga mumwesa cizemo, ngozi na kukala na mbunge ya kubandamena, mukwasa naanga yeni ipwe ya kubwahelela, co mulela mwamubwa na bana beni.—Visi 24:3.
Bandokazi ba bambanda babangi baje balilongesele biyendeka Mbimbiliya na kubipangesa banapu banakazi ba kukola ku sipilitu (Taleni paragirafu 21)
21. Tukalizibi bati hali bandokazi betu, co mwafwa bika? (Taleni cikupulo cili ha liputa lyakulibanga.)
21 Twamizema manene yeni bandokazi ha bipangi byoshe bimuli na kupangela Yehova na banu bendi. (Hebe 6:10) Muli na kupanga na nzili kumwesa bifwa bije byendelela na sipilitu ya Njambi, kulilongesako bipangi bije bimikwasa mu kuyoya na kukwasa bakweni na kulibwahesela mwamubwa byuma byeka bimwasa kulinga kulutwe. Yeni bandokazi boshe mu ba seho manene mu munga ya Yehova!
MWASO 137 Banakazi na Bandokazi ba Kulongwa
a Yeni bandokazi ba bambanda munapu manene ba seho mu cikungulukilo. Mwasa kukola ku sipilitu nga mukala na bifwa byabibwa, nga mulilongesa bipangi bimo na kulibwahesela byuma byasa kwija kulutwe. Nga mulinga ngoco, co mulikuwa bibezikiso byabingi mu munga ya Yehova.
b MAJWI ABANALUMBUNUNA: Munu uje napu muka-Kristu wa kukola ku sipilitu akatabesa sipilitu ya Njambi kumutwamenena keti mana a muno mu kaye. Akalingi mwoshe mwasela kutembwinina mwanja wa Yesu, co akapanga na nzili mangana akanyamese busamba bwendi na Yehova na kumwesa bakwabo cizemo ca busunga.
d Nga mushaka kuzibuka byabingi ha seho ya kutanda mwasa kutanda ñanda ya “Why Reading Is Important for Children—Part 1.”