CILONGESA 49
MWASO 44 Lilombelo lya Munu wa Kulikehesa
Mukanda wa Yombi Wasa Kumikwasa Bati Omwo Munangula Bakweni?
“Hano, shukulu-kambu, obe Yombi, ziba majwi ange.”—YOMBI 33:1.
BILI MUNO MU CILONGESA
Mukanda wa Yombi utulongesa mutwasa kunangwila bakwetu mu ngila yaibwa.
1-2. Mwafwa bika kukwapwile kwakwasi kuli babusamba ba Yombi batatu na Elihu kumuzembeleka?
BUFUKO bwa Yombi bwoshe mubwahwile, banu babangi bazibukile byalingiwile. Babusamba ba Yombi batatu, Elifazi, Biudadi na Zofa baile kuli Yombi mu lifuti lya Uzi mangana bakamutakamese. Bakasamene manene mubamwene byuma byalingiwile kuli Yombi.
2 Acisinganyekeni byuma byalingiwile. Byuma byoshe byakele nabyo Yombi byahwile. Butanga bwendi bwa bimanga, bingombe, tumele na bidonki boshe bahwile. Bana bendi na bwingi bwa bangamba bendi batsile. Njibo muje mubatsililile bana bendi nayo yabihile. Kutundaho, Yombi wabinjile manene. Mubila wendi woshe wakele na bimbandu, co wakele na kuziba kubabala. Elifazi, Biudadi na Zofa mubetele, bawanene Yombi natumama mu lito oku ali na kuziba kubabala. Bika bibalingile aba banalume? Ha matangwa 7 abakele na Yombi, kubendekele nambe cuma cimo nameme bakele na kumumona oku ayanda. (Yombi 2:12, 13) Mu kwita kwa simbu, mukwenje wa lizina lya Elihu nendi wezile mangana akumone Yombi, co watumamene kumukulo. Munima yebi, Yombi washangumukile kwendeka. Wasingile litangwa lyasemukile na kwendeka ngwendi ngwe watsile lika. (Yombi 3:1-3, 11) Cili bene, Yombi watondele bukwasi bwa babusamba bendi. Oloni kwabakaluwilile kumuzembeleka mwafwa bapandele kuwana majwi a kwendeka na mwakuwendekela mangana bamwese ngwabo bamwaka mbunge. Tumoneni byuma bibalingile.
3. Bika bitusimutwiya muno mu cilongesa?
3 Yehova wahwimininine Mosesa asoneke byuma bibendekele babusamba ba Yombi batatu na Elihu nebi bibalingile. Anukeni ngweni Elihu wendekele byuma byamulekele Yehova, oloni cisholoka Elifazi wendekele byuma bije byatundile ku sipilitu yaibi. (Yombi 4:12-16; 33:24, 25) Ngeci, ku mukanda wa Yombi twasa kuwanako binangulo byabibwa na binangulo byabibi bibanene. Muno mu cilongesa tusimutwiya muwasa kutukwasela mukanda wa Yombi nga tunangula bakwetu. Cakulibanga, tusimutwiya ha myanja yaibi ya babusamba ba Yombi batatu. Kutundaho, tusimutwiya ha mwanja waubwa wa Elihu. Co lalo tusimutwiya ha byuma bibesi kulilongesele Baisalele ku mukanda wa Yombi nebi bitwasa kulilongesako.
BABUSAMBA BA YOMBI BATATU BAMUNANGWILE BATI?
4. Mwafwa bika babusamba ba Yombi batatu bonwele kumuzembeleka? (Taleni na cikupulo.)
4 Mbimbiliya yendeka ngwayo babusamba ba Yombi batatu bezile na kusimpisa Yombi na kumuzembeleka mwafwa ya kuziba bukalu bwaliwanene nabwo. (Yombi 2:11) Nameme ngoco, bonwele kushulisilila cilengo cabo ca kuzembeleka Yombi. Mwafwa bika? Kuli byuma bitatu byabalingisile bonwe kuzembeleka Yombi. Cakulibanga, kubatolililile mwamubwa Yombi mangana bazibisise mwamubwa byakele na kuliwana nabyo. Oloni bakebo basinganyekele ngwabo Yehova nana Yombi kashitiko mwafwa nalingi bubi.a (Yombi 4:7; 11:14) Camucibali, byuma byabingi bibendekele mubamunangwile byamwesele ngwabyo kubamuzibilile ngozi, co kubyamukwasele, oloni byamuzibisile manene kubabala ku mbunge. Cakumwenako, majwi abendekele babusamba ba Yombi batatu azibikile kupwa amabwa, oloni apwile angoco. (Yombi 13:12) Biudadi welukilile kwendeka lubali ngwendi Yombi wakele na kutatoka manene. (Yombi 8:2; 18:2) Zofa wazibisile Yombi kubabala ku mbunge mwamwendekele ngwendi ‘kakele na mana.’ (Yombi 11:12) Camucitatu, nameme kubayalumukilile Yombi, byuma bibendekele nomu mubabyendekelele byamwesele ngwabyo kubamusingimikile, co kubamumwesele cizemo. (Yombi 15:7-11) Aba banalume batwaleleleleho kumwesa ngwabo Yombi walingile bubi kutubakana kumuzembeleka na kukanyamesa likulahelo lyendi.
Nga muli na kunangula mukweni, keti mulinge byuma bije bimulingisa alizibe ngwendi mubababwa manene kumutubakana. Oloni cilengo ceni cinapande kupwa ca kumukwasa (Taleni paragirafu 4)
5. Bika byalingiwile Biudadi na Elifazi na Zofa mubanangwile Yombi?
5 Biudadi na Elifazi na Zofa mubamanesele kunangula Yombi, Yombi walizibile manene kubabala ku mbunge kutubakana ha kulibanga. Ngeci Yombi washangumukile kulimanena. (Yombi 19:2) Co oku kwamulingisile ajeneke kusinganyeka mwamubwa na kwendeka mu kulusuka. (Yombi 6:3, 26) Byuma bibendekele babusamba ba Yombi batatu kubyalitombwele na bisinganyeka bya Yehova. Co lalo kubazibilile Yombi mema ku mbunge. Ngeci Satana wabapangesele mu kuzeyesa Yombi. (Yombi 2:4, 6) Ou muzimbu wesi kukwasele bati Baisalele, co wasa kutukwasa bati?
6. Bakulunu ba mu Isalele bapandele kulilongesa bika ku mwanja waubi wa babusamba ba Yombi batatu?
6 Bukwasi muka bubesi kuwanene Baisalele? Munima ya kwangula muyati wa Isalele, Yehova wangwile banalume baje bapwisilemo bitondeka mangana bapwe bakulunu baje basompa Baisalele kwesekesa na mashiko endi a kusungama. (Detro 1:15-18; 27:1) Aba banalume bapandele kutolilila mwamubwa simbu kanda banangule banu nambe kubasompa. (2 Kolo 19:6) Co lalo bapandele kwihula bihula kutubakana kusinganyeka lika ngwabo bazibuka ñanda mu kushula. (Detro 19:18) Kutundaho, bapandele kusimutwiya mwamubwa na banu baje bakele na kwija na kulomba bukwasi bwabo. Mwafwa bika? Mwafwa kulinga ngoco, kwesi kukwasele Baisalele babaleke mwoshe mubakele na kulizibila. (Ekizo 22:22-24) Ebi bikebyo bibapandele kulilongesa bakulunu ba mu Isalele ku muzimbu wa Yombi.
7. Beya lalo bakele na kunangula bakwabo mu Isalele, co besi kuwanene bukwasi muka ku muzimbu wa Yombi? (Provebia 27:9)
7 Bakulunu ba mu Isalele keti bakebo lika bakele na kunangula bakwabo. Kaisalele woshe ipwe mwanike nambe mukulunu, wasele kwolola mukwabo nga nalingi byuma byabibi na kumukwasa akanyamese busamba bwendi na Yehova. (Samu 141:5) Omu mukemwo mubakalikwasela babusamba ba busunga. (Tandeni Provebia 27:9.) Ngwe Baisalele basinganyekesesele omwo babusamba ba Yombi basimutwiiyemo nendi, ngwe bazibukile byuma bije kubapandele kwendeka nambe kulinga omwo banangula bakwabo.
8. Bika bitunapande kujenjuka omwo tunangula bakwetu? (Taleni na bikupulo.)
8 Bika bitulilongesako? Ha kupwa baka-Kristu, tutonda kukwasa bandolome na bandokazi betu omwo baliwana na bukalu. Co twasa kulinga ngoco nga tujenjuka kulinga byuma bibalingile babusamba ba Yombi batatu. Cakulibanga, tunapande tahi kuzibuka ñanda yoshe mu kushula kutubakana kushatukila kwana munu cinangulo. Camucibali, tunapande kwana cinangulo cije cinemana ha busunga bwa mu Lijwi lya Njambi, kutubakana kwendeka lika biyongola byetu ngwe mwalingilile Elifazi. (Yombi 4:8; 5:3, 27) Camucitatu, kutwapandele kwendeka majwi amabi aje azibisa bakwetu kubabala ku mbunge. Anukeni ngweni Elifazi na babusamba bendi bendekele majwi amo a busunga, co mu kwita kwa simbu kapositolo Paulu wasonekele majwi amo endekele Elifazi. (Esekeseni Yombi 5:13 na 1 Kori 3:19.) Nameme ngoco, majwi amangi abendekele babusamba ba Yombi batatu kutalesa kuli Yehova kuwapwile a busunga, co azibisile Yombi kubabala ku mbunge. (Yombi 42:7, 8) Ngeci, Yehova wendekele ngwendi byuma bibendekele babusamba ba Yombi kubyapwile bya busunga. Omwo tunangula bakwetu, tunapande kumona ngwetu byuma bitwendeka kubimwesa ngwabyo Yehova wapwa wamubi nambe kulingisa bangamba bendi balizibe ngwabo kabazemene. Tusimutwiyeni oni bitulilongesa ku mwanja wa Elihu.
Nga muli na kunangula bakweni: Cakulibanga, zibukeni ñanda yoshe mu kushula. Camucibali, pangeseni Lijwi lya Njambi. Co camucitatu, endekeni mu cizemo (Taleni paragirafu 8)
ELIHU WANANGWILE BATI YOMBI?
9. Mwafwa bika Yombi watondele bukwasi munima ya kusimutwiya na babusamba bendi batatu, co Yehova wamukwasele bati?
9 Yombi na babusamba bendi batatu balingile bimata ha simbu yailaha. Bendekele byuma byabingi manene bije binashulisa macapita 28 mu Mbimbiliya. Byuma byabingi bibendekele byamwesele ngwabyo balubalele manene. Co ebi bikebyo byalingisile Yombi atwaleleleho kuziba kubabala ku mbunge. Yombi anga wacitondele kumuzembeleka na kumwolola. Yehova wamukwasele bati? Yehova wapangesele Elihu mu kunangula Yombi. Mwafwa bika Elihu wolokele kulu kweta noho baje banalume bamanesele kulinga bimata? Elihu wendekele ngwendi: “Yange nji mwanike, yeni munakolo. Mukemwo njinolokele mu kumyana kasingimiko.” (Yombi 32:6, 7) Elihu wazibukile ngwendi bakulunu bakala na mana mwafwa banayoyo simbu yailaha, co banaliwana na byuma byabingi mu kuyoya kutubakana banike. Oloni munima ya kutolilila mwamubwa Yombi na babusamba bendi batatu, Elihu washangumukile kwendeka. Elihu wendekele ngwendi: “Kukola likalyaco keti cikeco cilingisa munu akale na mana. Co lalo bakulunu keti bakebo lika bazibuka byuma byabibwa.” (Yombi 32:9) Byuma muka bikwabo byendekele Elihu, co wabyendekele bati?
10. Bika byalingile Elihu simbu kanda anangule Yombi? (Yombi 33:6, 7)
10 Simbu kanda Elihu anangule Yombi, washakele ngwendi Yombi awe mbunge na kulibwahesela kutolilila ku byuma byashakele kwendeka. Bika byalingile Elihu? Wakwatele mbunge. Tuzibuka bati ngoco? Tuzibuka ngoco mwafwa Mbimbiliya inendeka ngwayo ha kulibanga Elihu walubalele. (Yombi 32:2-5) Ngeci, Elihu kendekele majwi amabi kuli Yombi nameme walubalele. Oloni walikehesele na kwendeka na Yombi ngwe mwakalingila kabusamba wa busunga. Cakumwenako, Elihu walekele Yombi ngwendi: “Tala! Nange njinafu ngeci mwobe ku mesho a Njambi wa busunga.” (Tandeni Yombi 33:6, 7.) Elihu wamwesele ngwendi watolililile mwamubwa Yombi. Co lalo simbu kanda Elihu anangule Yombi, wetulukile mu bisimpi bya seho byendekele Yombi. (Yombi 32:11; 33:8-11) Elihu walingile byuma bya kulifwa simbu ikwabo yanangwile Yombi.—Yombi 34:5, 6, 9; 35:1-4.
11. Elihu wanangwile bati Yombi? (Yombi 33:1)
11 Elihu mwanangwile Yombi kamulingisile alizibe ngwe wapwile wangoco, oloni wamusingimikile. Cakumwenako, Elihu wasanene Yombi ha lizina, oloni cisholoka babusamba bendi batatu bakebo kubatumbwile lizina lyendi. (Tandeni Yombi 33:1.) Elihu wanene Yombi simbu ya kwendeka mwakele na kumunangula, mwafwa wanukile ngwendi nendi washakele ngwendi bamwane simbu ya kwendeka omwo Yombi na babusamba bendi bakele na kulinga bimata. (Yombi 32:4; 33:32) Elihu wamwesele lalo ngwendi byuma byakele na kwendeka Yombi nebi byakele na kulinga, kubyapwile byabibwa. Co lalo wamwanukisile bifwa byabibwa byakala nabyo Yehova bya kufwa ngwe mana, nzili, kwakula mwamubwa na cizemo cendi cije kucesi kutenguluka. (Yombi 36:18, 21-26; 37:23, 24) Hamo cinangulo ca Elihu cacibwa cakwasele Yombi alibwahesele kutolilila ku binangulo bya Yehova. (Yombi 38:1-3) Mwanja wa Elihu wesi kukwasele bati banu kunima, co wasa kutukwasa bati?
12. Yehova wapangesele bati tupolofweto mu kukwasa Baisalele, co besi kuwanene bukwasi muka ku mwanja wa Elihu?
12 Bukwasi muka bubesi kuwanene Baisalele? Kakangi Yehova wakele na kupangesa tupolofweto mu kulongesa na kwolola Baisalele. Cakumwenako, mu simbu ya Maako, Yehova wapangesele kapolofweto wa munakazi Debora mu kunangula banu bendi. Co lalo wapangesele Samwele mu kunangula Baisalele kushwa ku bwanike. (Maako 4:4-7; 5:7; 1 Samwe 3:19, 20) Kutundaho, mu simbu ya bimyene, Yehova welukilile-ilukilile kutuma tupolofweto mangana bakanyamese banu bendi ku sipilitu na kunangula baje batundile mu bulombelo bwa busunga. (2 Samwe 12:1-4; Bili 3:24) Mwanja wa Elihu wesi kukwasele banalume na banakazi ba kunima kuzibuka bibapandele kwendeka na kulinga nga banangula bakwabo na kuzibuka mwakunangwila bakwabo mu cizemo.
13. Baka-Kristu ano matangwa basa kushongangeya bati bakwabo?
13 Bika bitulilongesako? Ha kupwa baka-Kristu, tukakwasa banu bazibuke cizango ca Njambi mutukabambulwila busunga bwa mu Lijwi lyendi, Mbimbiliya. Co lalo tukalingi ngoco mutukapangesa majwi amabwa aje atunga bandolome na bandokazi betu na kubashongangeya. (1 Kori 14:3) Bakulunu banapande kunyanyama mangana ‘bazembeleke’ bandolome na bandokazi babo mu cizemo nameme nga kuli bamo banalubala nambe nga bendeka byuma bije kubapandele kwendeka.—1 Thess. 5:14; Job 6:3.
14-15. Mukulunu asa kutembwinina bati Elihu omwo anangula mukwabo? Lumbununeni.
14 Acisinganyekeni ha cuma eci: Mukulunu umo mu cikungulukilo ananguka ngwendi kuli ndokazi umo nazeye. Owo mukulunu na mukulunu mukwabo bendela owo ndokazi mangana bakamushongangeye. Co owo ndokazi aleka obo bakulunu ngwendi nameme akai na kwambulula na kuya ku biwano, kapwile wa kubwahelela. Bika byalinga owo mukulunu?
15 Cakulibanga, napande kulinga mwoshe mwasela kuzibisisa binalingisa owo ndokazi alizibe ngoco. Asa kulinga bati ngoco? Asa kulinga ngoco nga ehula owo ndokazi bihula na kumutolilila mwamubwa omwo endeka. Hamo owo ndokazi ali na kuliziba ngwendi wapwa wangoco, co Yehova kamuzemene. Nambe hamo nalishoshomwena mwawanena byuma bya ku mubila bya ha litangwa na litangwa. (Luka 21:34) Camucibali, mukulunu asa kushangala owo ndokazi ha byuma byabibwa byali na kulinga. Cakumwenako, nasa kumushangala mwafwa ya kukunguluka na kwambulula muzimbu waubwa simbu yoshe nameme kukwesi kumupwila kwakwasi kulinga ngoco. Camucitatu, nga mukulunu azibisisa mwamubwa byuma byali na kuliwana nabyo owo ndokazi nebi binamulingisa alizibe mwali na kulizibila, co apangesa Mbimbiliya mu kumukwasa akulahele ngwendi Njambi wamuzema.—Gala 2:20.
TWALELELENIHO KULILONGESA BYUMA BYA SEHO KU MUKANDA WA YOMBI
16. Twasa kutwalelelaho bati kuwana bukwasi ku mukanda wa Yombi?
16 Kuli byuma byabingi bitwasa kulilongesa ku mukanda wa Yombi. Cakumwenako, mu cilongesa cinahu, mukanda wa Yombi unatulongesa binalingisa Yehova ecelele tuyando nomu mutwasa kukolesela nga tuli mu tuyando. Muno mu cilongesa, tunalilongesa mutwasa kunangwila bakwetu mwamubwa mu kutembwinina mwanja waubwa wa Elihu kutubakana kutembwinina babusamba ba Yombi batatu. Mwasa kwituluka mu byuma bimunalilongesa ku mukanda wa Yombi simbu kanda munangule bakweni. Co lalo, nga kuneti simbu kutunda hamwatandelele ou mukanda, mwasa kulyakela cilengo ca kuutanda lalo. Twakulahela ngwetu mulilongesa byuma bikwabo byabingi bya seho oku ku mukanda.
MWASO 125 ‘Banabwahelela Baje Batetela Bakwabo!’
a Cisholoka sipilitu yaibi ikeyo yashongangeyeye Elifazi asinganyeke ngwendi Yehova wamona banu boshe kupwa baka-kujeneka kusungama, co naumo wahi asa kumuzibisa kubwaha. Elifazi wakulahelele awa makuli. Ngeci bisimbu byoshe byakele na kwendeka na Yombi, wakele na kwilukila-ilukila kwendeka ebi biyongola bya kuhenga.—Yombi 4:17; 15:15, 16; 22:2.