BIBAKEHULA BABAHA
Kuma Kulilalela ku Kanwa Kunapu Kulilala Bene Ndi?
Kwesekesa na muzimbu wa U.S. Centers for Disease Control and Prevention, bwingi bwa babaha ba myaka ya mukati ka 15-19 balilalelaho laja ku kanwa. Sharlene ngwendi: “Nga usimutwiya na babaha [bya kulilalela ku kanwa] bakuleka ngwabo bukalu bwahi.” Azam wasonekele libulu lya Oral Sex Is the New Goodnight Kiss ngwendi: “Kubekumona ngwe kwapwa kulilala bene.”
Mumona bati?
Kumbululeni bihula binatako na eyo nambe embwe.
Kuma munakazi asa kukala na limo nga bamulalela ku kanwa?
Eyo
Embwe
Kuma kuli mishongo yasa kutunda mu kulilalela ku kanwa?
Eyo
Embwe
Kuma kulilalela ku kanwa kunapu kulilala bene ndi?
Eyo
Embwe
Busunga buli?
Esekeseni bikumbululo byeni kuli ebi binatako.
Kuma munakazi asa kukala na limo nga bamulalela ku kanwa?
Cikumbululo: Embwe. Ebi bikebyo bikalingisa banu babangi basinganyeke mu kuhenga ngwabo kulilalela ku kanwa kukwasa kunena bukalu.
Kuma kuli mishongo yasa kutunda mu kulilalela ku kanwa?
Cikumbululo: Eyo. Munu alilalela ku kanwa asa kwambata mushongo wa hepatitis (A nambe B), genital warts (kuzimba ku bushwamwa,) gonorrhea, herpes (bimbandu ha mubila), HIV na syphilis.
Kuma kulilalela ku kanwa kunapu kulilala bene ndi?
Cikumbululo: Eyo. Ngila yoshe-yoshe ipwe kulilala, kulilalela ku kanwa, kulilalela ku matako nambe kukwata-kwata ku bushwamwa bwa munu weka—kwapwa kulilala.
Kuma hali bukalu ndi?
Tusimutwiyeni ha bisoneka bimo bya mu Mbimbiliya bije binendeka ha kulilalela ku kanwa.
Mbimbiliya ngwayo: ‘Eci cikeco cizango ca Njambi ngwendi . . . mujenjuke ku bupangala.’—1 Tesalonika 4:3.
Lijwi mpundu libananungulula ngwabo “bupangala” lilumbununa bingila byoshe bya kulilalela na munu kutwalyambatele nendi ipwe kulilala, kulilalela ku kanwa, kulilala na kasitu nambe kukwata-kwata ku bushwamwa bwa munu weka. Munu alikobelesa mu bilinga bya bupangala akobela mu bukalu bwakama kwambateselela na kutsiya busamba bwendi na Njambi.—1 Petulu 3:12.
Biyendeka Mbimbiliya: ‘Woshe akalingi bupangala ali na kubulumwina mubila wendi.’—1 Kolinte 6:18.
Kulilalela ku kanwa kwasa kunena bukalu bwa ku mubila nobu bwa ku sipilitu. Kwasa lalo kulingisa munu akale na bishoti. Libulu lya Talking Sex With Your Kids ngwalyo: “Baje bakalilalela ku bushwamwa bakalizibi ngwabo banashauka, bakalibeye na kupwa bangoco. Ngila yoshe-yoshe yaibi yalilalelamo munu na mukwabo munu, imukobelesa mu bukalu bwa ku mubila. Kulilala kwapwa kulilala bene.”
Biyendeka Mbimbiliya: “Yange Kalunga Njambi yeni, uje amilongesa byuma byabibwa.”—Isaya 48:17.
Kuma mutaba ngweni mashiko a Njambi aje endeka ha kulilala amikwasa ndi? Indi mumona ngweni amyaka mu cikela? Tahi tumikwase kukumbulula ebi bihula. Lingeni ngwe muli na kwendesa mota mu mukwakwa wa kuzezama manene uje uli na bimweso bimwesa lumbisi lumunapande kushatuka na ha hamunapande kwimana. Kuma mumona obyo bimweso ngweni bimyaka mu cikela indi ngweni biminyungilila? Bika bilingiwa nga yeni na bakweni baka-kwendesa bimota musembulula bimweso bibanaka?
Mashiko a ha mukwakwa kuwamitabesa mwendese mota mwoshe mumushakela, oloni aminyungilila. Mu ngila imolika, mashiko a Njambi kuwamitabesa mulilingile byuma mwoshe mumushakela, oloni aminyungilila
Mukemwo muwafwa na mashiko a Njambi. Nga muwasembulula, co zibukeni ngweni muteja bimukuna. (Ngalatiya 6:7) Libulu lya Sex Smart ngwalyo: “Nga mulikela kukulahela byuma bimwataba nebi bya seho na kulinga byuma bimuzibuka ngweni byabibibi, co muliziba ngweni mubangoco. Oloni nga muyoya kwesekesa na mashiko a Njambi, co mukala na bifwa byabibwa. Maneneni mukala na citakutaku ca kujela.—1 Petulu 3:16.