• Vyalingiwile Vene Ndi?
    Kaposhi (Kaposhi ka Kukengela ka Kulilongetha)—2016 | March
    • Muvila wa Yesu vautunditha ha chiti cha kuyandethela oku vandongethi vendi vali na kumwena halako

      MUTWE WAKAMA | VIKA YESU VYAYANDELELE NA KUTHSA?

      Vyalingiwile Vene Ndi?

      Mu chithika cha mu mwaka wa 33 C.E., Yesu kaNazaleta vamuthsiyile. Vamuvangeyeye ngwavo wapwile muka-mpindangano, cho vamupupangele makote na kumupameya ha chiti. Wathsile vuthsi vwa kuvavala manene. Oloni Njambi wamuthangwile, cho mukwetile matangwa 40 kutunda hathangukilile, Yesu welukile mwilu.

      Eyi ñanda tukaiwana mu mavulu awana a Viñanda Vyavivwa aje ali mu Vithoneka vya chiNgiliki vya vaka-Kilisitu. Kumani evi vyuma vyalingiwile vene ndi? Echi chinapu chihula cha theho. Umona kuvyalingiwile, cho likulahelo lya vaka-Kilisitu kulyethi na theho, cho lalo naumo wai akayoya myaka yoshe mu Palandaisi. (1 Kolinte 15:14) Oloni nga evi vyuma vyalingiwile vene, cho vyuma vya kulutwe vitwakulahela vije vitukai na kuleka vakwetu, vikalingiwa. Viñanda Vyavivwa vyapwa vya vuthunga indi vya makuli?

      VUKALEHO VULIKO

      Viñanda Vyavivwa kuvyapwile vithimo vya ngocho, oloni vyapwa vya vuthunga vije vivalumbununa mu kushula. Chakumwenako, mathzina a mitambela ivanathonekamo apwa a vuthunga, mitambela imo tunatha kuyako nambe ano matangwa. Vanu vavanendekamo kuvakele mpundu, nambe vaka-kulilongetha viñanda vya kuthañulu vakavatumbula.—Luka 3:1, 2, 23.

      Yesu vamutumbwile nameme kuli vaka-kuthoneka va kujeneka kukulahela va mu chita cha myaka cha kulivanga nechi cha mu chivali.a Ngila ivamuthsiyililemo ivanendeka mu Viñanda Vyavivwa yalitombola na ngila ivakele na kuthsiyilamo muka-mulonga vaLoma. Cho lalo, vathonekele vuthunga ha vyuma vyalingiwile, mwafwa kuvashwekele tupenga twa vandongethi va Yesu. (Mateo 26:56; Luka 22:24-26; Yowano 18:10, 11) Vyoshe evi vitunathimutwiya vimwetha ngwavo vanu vaje vathonekele Viñanda Vyavivwa vendekele vuthunga hali Yesu.

      VATICHO KUTHANGUKA KWA YESU?

      Nameme vwingi vwa vanu vatava ngwavo Yesu kwakele cho wathsile, oloni vamo kuvatavele ngwavo wathangukile. Nambe vapositolo vendi kuvatavele muvavalekele lwa kulivanga ngwavo Yesu nathanguka. (Luka 24:11) Oloni vapositolo na vandongethi va Yesu vamo, vatavele ngwavo wathangukile muvamumwene. Cho lalo kwakele vanu vakupwa 500 vaje vamumwene na mesho kapu.—1 Kolinte 15:6.

      Vandongethi vathzivukile ngwavo nga vambulula muthzimbu, vatha kuvayandetha na kuvathsiya. Oloni vambulwile mu kuthimpa vya kuthanguka kwa Yesu ku vanu voshe, nambe kuli vaje vathsiyile Yesu. (Vilinga 4:1-3, 10, 19, 20; 5:27-32) Kuma vandongethi vanethi kuthimpa ngocho ngwe kuvatavele ngwavo Yesu wathangukile ndi? Vuthunga vwa ñanda ya kuthanguka kwa Yesu vukevwo vwalingitha vaka-Kilistu va kulivanga nava va matangwa ano vapange na ndthzili.

      Viñanda Vyavivwa vya kuthanguka na kuthsa kwa Yesu vyapwa vya vuthunga. Nga muvitanda mwamuvwa, mutava ngweni vyalingiwile. Cho lalo muvikulahela manene nga muthzivithitha vyanenethele ngwavo vilingiwe. Ñanda inatako ilumbununa vyanenethele ngwavo vilingiwe.

      a Munu umo muka-kulilongetha viñanda vya kuthañulu wapwile Tacitus uje wathemukile mu ma 55 C.E. Wathonekele ngwendi “Kilisitu vamuyandethele mwamuvi mu thimbu yashwanene Timbelyase, cho lalo ha thimbu eyi vene, Pontiyu Pilato wapwile nguvulu.” Yesu lalo vanamutumbula kuli Suetonius na kaYunda Josephus muka-kulilongetha vya kuthañulu (va muchita cha myaka cha kulivanga) na Pliny, nguvulu wa mwanike wa ku Mbitaniya (wa ku vushangumukilo vwa chita cha myaka cha mu chivali).

  • Vika Yesu Vyayandelele na Kuthsa?
    Kaposhi (Kaposhi ka Kukengela ka Kulilongetha)—2016 | March
    • Vanu va miyati ya kulithethza valikuwa kuyoya mu Palandaisi

      MUTWE WAKAMA

      Vika Yesu Vyayandelele Na Kuthsa?

      “Vuvi vwethzile hano ha kaye hali munu umo lika [Andama], cho vuvi vwendi vunanene kuthsa. Cho kuthsa kunete ku miyati yoshe ya vanu omwo voshe vanalingi vuvi.”—Loma 5:12

      Va Andama na Eva vanatala ku miti uvavavyanethele; Va Andama na Eva vanakuluvala; Chula vachitwala ku vihilo

      Mukumbulula vati nga munu amihula ngwendi: “Ushaka kuyoya myaka yoshe ndi?” Vavangi vanatha kukumbulula ngwavo vashaka, oloni vakathembulula. Vakendeka ngwavo kuthsa kukaija kuli yetu mwafwa tuli na kuyoya.

      Oloni vati cho nga vamihula ngwavo: “Ushaka kuthsa ndi?” Kwendeka lika vuthunga, vavangi vanatha kukumbulula ngwavo embwe. Echi chimwetha vika? Nameme tukaliwana mu vukalu, oloni tukashaka kuyoya myaka yoshe. Mbimbiliya imwetha ngwavo Njambi watangele vanu na chithzango cha kuyoya myaka yoshe. Yatuleka ngwavo “nalingitha vanu kuyongola vyuma vya kulutwe.”—Muka-kwambulula 3:11.

      Oloni vanu kuvethi na kuyoya myaka yoshe. Mwafwa vika? Kuli vimo vyanalingi Njambi mangana amanethe ovu vukalu ndi? Viyendeka Mbimbiliya vikanyametha, cho ituleka vyayandelele Yesu na kuthsa.

      VIKA VINANENE KUTHSA?

      Mu tupetulu vatatu va kulivanga mu mukanda wa Kushangumuka vendeka ngwavo Njambi mwatangele va Andama na Eva, wayongwele ngwendi vayoye myaka yoshe. Wavalekele vivapandele kulinga mangana vawane okwo kuyoya. Oloni vakevo kuvononokele kuli Njambi, cho vonowele kuyoya myaka yoshe. Eyi ñanda vaithoneka mu ngila yayathi manene, cho vanu vavangi vakayombwanetha na kuthinganyeka ngwavo chithimo. Oloni viñanda vyavingi vya kuthañulu vya mu mukanda wa Kushangumuka vyapwa vya vuthunga ngwe vije vivathoneka mu Viñanda Vyavivwa.a

      Vika vinatundu mu kujeneka kwononoka kwa Andama? Mbimbiliya ikumbulula ngwavo: “Vuvi vwethzile hano ha kaye hali munu umo lika [Andama], cho vuvi vwendi vunanene kuthsa. Cho kuthsa kunete ku miyati yoshe ya vanu omwo voshe vanalingi vuvi.” (Loma 5:12) Omwo Andama kononokele kuli Njambi, waviyithile. Wathzimbalethele kuyoya kwa myaka yoshe, cho mu kwita kwa thimbu wathsile. Ha kupwa vana vendi, netu tunatambulako vuvi vwendi. Mukemwo tukavinji na kukuluvala na kuthsa. Twatambula vuvi vutwala kukuthsa muvakatambwila vanike vifwa vimo kuli vithemi vavo. Oloni kuli vimo vyanalingi Njambi mangana amanethe ovu vukalu ndi?

      VYANALINGI NJAMBI

      Njambi wavwahethele ngila ya kwilwitha nambe ngwetu kulandela vana va Andama vwana vwa kuyoya myaka yoshe, vuje vwathzimbalethele Andama. Njambi walingile vati ngocho?

      Ku Loma 6:23 Mbimbiliya ngwayo: “fweto ya vuvi inapu kuthsa.” Echi chimwetha ngwavo vuvi vukevwo vunanene kuthsa. Andama wavihithile, mukemwo wathsile. Netu tukavitha, mukemwo tukatambula fweto ya vuvi, kuthsa. Oloni twathemukilile mu vuvi kwa kujeneka kulishakela. Njambi mu chithzemo chendi watumine Munendi Yesu kwakutufwetela “vuvi” vwetu. Echi chalingiwile vati?

      Va Andama na Eva vanatala ku miti uvavavyanethele;

      Kuthsa kwa Yesu kunatutuvila ngila ya kukayoya myaka yoshe mu kuvwahelela

      Munu umo lika wa kulumbunuka Andama wanenele vuvi na kuthsa mwafwa ya kujeneka kwononoka. Cho kwatondewele lalo munu wa kulumbunuka uje wononokele kutwala na ku kuthsa mangana atupatule ku vuvi. Mbimbiliya ngwayo: “Ngwe omwo vanu voshe vavapwithile vaka-vuvi a kujeneka kwononoka kwa munu umo lika, mu ngila eyi vene voshe vakavapwitha vaka-vuthunga ku mesho a Njambi ha kwononoka kwa munu umo lika.” (Loma 5:19) Owo “munu umo lika” ikeye Yesu. Wapwile munu wa kulumbunukab, cho watundile mwilu kwakututhsila. Echi chinatulingitha tupwe vanu vavavwa ku mesho a Njambi, cho lalo tukakala na mwonyo wa myaka yoshe.

      OVYO VYAYANDELELE YESU NA KUTHSA

      Mwafwa vika Yesu wapandele kuthsa mangana apatule vanu ku vuvi? Mwafwa vika Njambi Muka-ndthzili Yoshe kashikile lika ngwendi vana Andama vavatavethe kuyoya myaka yoshe? Njambi wakele na ndthzili ya kulinga ngocho. Oloni kulinga ngocho ngwe kukwasholwele vuthunga vwa lishiko lyendi lya kwendeka ngwavo fweto ya vuvi inapu kuthsa. Eli lishiko kethi lya kutengulula lika thimbu yoshe yoshe. Lyamwethele kuthompa mu vuthunga.—Myatho 37:28.

      Ngwe Njambi kathompele mu vuthunga eyi ñanda, ngwe vanu vanathembulula ngwavo na mu viñanda vikwavo mukemwo mwakalingila. Chakumwenako, ngwe nethi kuthzivukile vati vana va Andama vaje vanapande kuyoya myaka yoshe? Kuma vanu ngwe vamukulahela ngwavo akalinga vyanakulahetha ndi? Kuthompa mu vuthunga kwa Yehova mu kuvwahetha vya kutwovola, kwatulingitha tukulahele ngwetu Njambi akalingi vyavivwa thimbu yoshe.

      Njambi natutuvila ngila ya kukayoya myaka yoshe mu Palandaisi hano hathi kwitila mu ñombelo ya Yesu. Kengeni majwi a Yesu ku Yowano 3:16. Wendekele ngwendi: “Omwo Njambi wathzemene vaka-kaye manene ngechi wanene Munendi umo lika, ngechi woshe akulahela kuli ikeye kethi anyonge, oloni akale na mwonyo wa myaka yoshe.” Kuthsa kwa Yesu kukumwetha lika ngwavo Njambi akathompo mu vuthunga, oloni kumwetha lalo ngwavo wathzema manene vanu.

      Oloni mwafwa vika Yesu wayandele na kuthsa vuthsi vwa kuvavala manene vuje vuvanendeka mu mikanda ya Viñanda vyavivwa? Omwo Yesu wakanyamenene vyetheko vyakama na kutwalelelaho kupwa wa kulongwa, wamwethele ngwendi Liyavolo wakwithile omwo wendekele ngwendi vanu kuvatha kutwalelelaho kulongwa kuli Njambi nga valiwana mu vyetheko. (Yombi 2:4, 5) Awa majwi a Satana hamo asholokele ngwe a vuthunga omwo wongumwine munu wa kulumbunuka Andama. Oloni Yesu wa kulumbunuka uje walifwile na Andama, ikeye watwaleleleho kwononoka nameme mu thimbu ya tuyando. (1 Kolinte 15:45) Yesu wamwethele ngwendi nameme Andama ngwe walyangwilile kwononoka kuli Njambi, ngwe wononokele. Yesu mwakanyamenene vyetheko, watwakelele mwanja utunapande kukavangeya.—1 Petulu 2:21.

      VUKWATHI VUMWATHA KUWANA

      Yesu wathsile vene. Natutuvila ngila ya kukayoya myaka yoshe. Neni mushaka kuyoya myaka yoshe ndi? Yesu watulekele vitunapande kulinga. Wendekele ngwendi: “Cho mwonyo wa myaka yoshe ukewo ou, ngechi vakuthzivuke yove Njambi umo lika wa vuthunga, cho na kuthzivuka Yesu Kilisitu, uje iwatumine.”—Yowano 17:3.

      Vaje vanathoneka eyi mangazini, vali na kumilanya mulilongethe vyavingi hali Njambi wa vuthunga Yehova na Yesu Kilisitu. Vakaleho va Yehova vamwatunga navo vavwahelela manene kumikwatha. Mwatha kuwana vukwathi vukwavo lalo ha wembusaiti yetu ya www.jw.org.

      a Kengeni mutwe wa “The Historical Character of Genesis,” mu livulu lya Insight on the Scriptures, ha liputa 922, livanathoneka Vakaleho va Yehova.

      b Njambi wanungulwile kuyoya kwa Munendi kutunda mwilu na kuchaka mwimo lya Maliya. Ngechi Maliya wemitile. Cho sipilitu ya kujela ya Njambi yavingilikiyiye Yesu mangana kethi atambule kujeneka kulumbunuka kwa Maliya.—Luka 1:31, 35.