Biñanda bya Kupangesa mu Mukanda wa Biwano bya Buyoye Bwetu Baka-Kristu na Cipangi Cetu
© 2023 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
MAY 1-7
BISIMPI BYA SEHO BYA MU LIJWI LYA NJAMBI | 2 MIZIMBU 17-19
“Moneni Bakweni Ngwe Mwakabamwena Yehova”
Mupangesa Byuma Bimunatanda Ndi?
7 Njosefati muna Asa, ikeye walingile bati? Wakele na bifwa byabibwa byabingi. Njosefati walingile byuma byabibwa byabingi mwafwa wakulahelele Njambi. Oloni nendi walingile byuma mu ngila yaibi. Cakumwenako, walyambatelele na Mwene wamubi Ahabe wa bumwene bwa ku kunto. Njosefati walikwatasanene na Ahabe mu kulwisa Basilya nameme bamunangwile kuli kapolofweto Mikaya. Njosefati watewele kumutsiya mu nzita, ngeci welukile ku Yelusalema. (2 Mizi. 18:1-32) Mukemwo kapolofweto Yehu wamwihwile ngwendi: “Kuma yobe unapande kukwasa baka-bubi na kuzema baje bazinda Shukulu Kalunga ndi?”—Tandeni 2 Mizimbu 19:1-3.
Singanyekeseseni ha Cizemo ca Yehova Cije Cikakalako Simbu Yoshe
8 Yehova ashaka tuzibuke ngwetu watuzema, co kesi kutala lika ha kujeneka kulumbunuka kwetu. Akaka manene mbunge ku byuma byabibwa bitukalingi. (2 Mi 16:9) Cakumwenako, walingile ngoco kuli Mwene Njosefati wa Juda. Simbu imo, Mwene Njosefati wakungulwile maswalale bendi na kukalikwatasana na Mwene Ahave wa Isalele mu kulwisa Lamote ya mu Ngiliyande ku Silya. Nameme tupolofweto ba makuli bakupwa 400 balekele Mwene wamubi Ahave ngwabo akahyana mu nzita, oloni Mikaya uje wapwile kapolofweto wa busunga wa Yehova, wamulekele ngwendi bakamuhyana. Ahave wakatsililile mu nzita, co Njosefati ikeye wakobokelele ha cala. Mwelukile ku Jelusalema bakamunangwile mwafwa ya kulikwatasana na Ahave. Nameme ngoco, Yehu muna Hanani muka-kumona bimona walekele Njosefati ngwendi: ‘Kuli byuma byabibwa bibanawana muli yobe.’—2 Mi 18:4, 5, 18-22, 33, 34; 19:1-3.
9 Njosefati mwashangumukile kuyula, walekele bana ba bimyene na Balebi na tupilistu ngwendi baye mu binganda byoshe bya Juda mangana bakalongese banu babanakala na kuyula bya mashiko a Yehova. Eci cipangi cendele mwamubwa, mwafwa nameme banu baje bakele mu binganda byalizengelekele na Juda bashangumukile kutewa Yehova. (2 Mi 17:3-10) Nameme Njosefati walingile byuma byabibi, oloni Yehova kebalele byuma byabibwa byalingile. Ou muzimbu utumwesa ngwawo, nameme twapwa banu bakujeneka kulumbunuka, Yehova atwalelelaho kutumwesa cizemo nga tutwalelelaho kulinga mwoshe mutwasela kumuzibisa kubwaha.
Kutondesesa Bisimpi bya Seho
Pangeleni Yehova na Mbunge Yeni Yoshe
10 Njosefati muna Asa ‘walingile bije byabibwa ku mesho a Shukulu Kalunga ngwe mwalingile ishe Asa.’ (2 Mi. 20:31, 32) Mu ngila muka? Ngeci lika mwa ishe Asa, Njosefati washongangeyeye banu bashakezeke Yehova. Walingile ngoco mu kulongesa banu byuma bije byakele mu “libulu lya Lishiko lya Shukulu Kalunga.” (2 Mi. 17:7-10) Waile ku mutambela wa ku kunto ya bumwene bwa Baisalele na ku lifuti lya malundu lya Efalime “ngeci elwise banu kuli Shukulu Kalunga.” (2 Mi. 19:4) Njosefati wapwile mwene uje “wapangelele Shukulu Kalunga” na mbunge yendi yoshe.—2 Mi. 22:9.
11 Tubaboshe twasa kupanga cipangi ca kulongesa banu canatwana Yehova. Kuma mwalyakela cilengo ca kulongesa banu Lijwi lya Njambi ngonde na ngonde na kubakwasa mangana bamupangele ndi? Nga mupanga na nzili, co Yehova amikwasa kushangumuka bilongesa bya Mbimbiliya. Mukalombela ngweni mulinge ngoco ndi? Munalyana kupangesa simbu yeni ya kuhwima ku kulinga eci cipangi ca seho ndi? Ngeci lika mwa Njosefati uje waile ku malundu a Efalime mu kukwasa banu balemese Njambi wa busunga, netu twasa kwendela banu baje banazeye ku sipilitu. Kutundaho, bakulunu bakalingi mangenzi a bunyungi mangana bakwase banu bali mu citingitingi cabo banatundu mu cikungulukilo baje banecela bilinga byabo byabibi.
MAY 8-14
BISIMPI BYA SEHO BYA MU LIJWI LYA NJAMBI | 2 MIZIMBU 20-21
“Kulaheleni Yehova Njambi Yeni”
w14 12/15 23 ¶8
Tulikwatasaneni Omwo Tuli na Kushwenya ku Mamaneselelo a Matangwa a Kukotoka
8 Mu simbu ya Mwene Njosefati, banu ba Njambi babalwisile, “ku mbunga ya maswalale babangi” ba ku mafuti abazengelekele. (2 Mi 20:1, 2) Banu ba Njambi kubalwisile bitozi babo mu nzili yabo, oloni balombele Njambi mangana abakwase. (2 Mi 20:3, 4) Co lalo bapangelele hamo, kubalingile munu na munu alilingila mwashakela. Mbimbiliya ngwayo: “Banalume boshe ba mu Juda na banakazi babo na banike bemanene ku njibo ya Shukulu Kalunga.” (2 Mi 20:13) Banike hamo lika na bakulunu bakabangeyeye mashiko a Yehova, co Yehova wabobwele kubitozi babo. (2 Mi 20:20-27) Ou muzimbu watumwesa bitunapande kulinga hakupwa banu ba Yehova nga tuliwana na bukalu.
Yeni Munalyambata Ololo, Pangeleni Yehova mu Kuyoya Kweni Kwoshe
7 Yehova watumine Kalebi wa lizina lya Njazele mangana akanangule Njosefati. Yehova wendekele ngwendi: “Mukakale lika mu myela yeni na kubandamena, mukamona Shukulu Kalunga mwakamihyanesa ku bitozi beni.” (2 Mi 20:13-17) Omu keti mukemwo mubakele na kulwila binzita. Oloni awa mashiko kuwatundile kuli munu embwe, atundile kuli Yehova. Njosefati wakulahelele manene Njambi, co walingile byamulekele. Omwo baile na kulwa, Njosefati kalekele maswalale ba bitongwe ngwendi bakale kulutwe embwe, oloni wakeleko baka-kwimba baje kubakele na bitwa. Yehova washulisilile byakulahesele Njosefati mwafwa wahyanene bitozi babo.—2 Mi 20:18-23.
Kutondesesa Bisimpi bya Seho
it-1 1271 ¶1-2
Njeholame
Njeholame kakabangeyeye bingila byabibwa bya ishe Njosefati mwafwa ya bilinga byabibi bya munakazi wendi Ataliya. (2 Vi 8:18) Njeholame watsiile bandolome bendi bakupwa 6 na kutsiya bana babimyene bamo babanalume ba mu Juda, co lalo walingisile banu ba mu Juda bajeneke kukabangeya mashiko a Yehova na kushangumuka kulemesa binjambi ba makuli. (2 Mi 21:1-6, 11-14) Simbu yoshe ya yulile Njeholame, mu Juda kumwakele kwoloka. Baendome na baka Limbena batengulukilile Juda. (2 Vi 8:20-22) Mu mukanda wasonekele kapolofweto Elinja kuli Njeholame wamunangwile ngwendi: “Kenga, Shukulu Kalunga akahisa banu bobe na bana bobe na banakazi bobe, co akanyongesa lalo bufuko bobe boshe. Ngeci bene ukabinja manene mwimo, co mila yobe ikabinja manene ha litangwa na litangwa.”—2 Mi 21:12-15.
Obu bupolofweto bwalishulisilile. Yehova watabesele Baalabe na Bafilisitiya kuhyana lifuti lya Juda na kutwala banakazi ba Njeholame na bana bendi mu bunzinda. Yehova watabesele lika muna Njeholame wa munalume wa mutinikila wa lizina lya Yowahaze kwoboka, (uje ibakele na kutumbula lalo ngwabo Ahaziya) mwafwa ya cikumiiyo ca bumwene ca lingile na Devidi. “Omo byoshe ebi byahwile, Shukulu Kalunga wakobelesele mushongo waubi manene mu mila ya mwene Njeholame.” Omwo kwetile myaka ibali “mushongo wakulile manene,” co mwene watsile. Ebi bikebyo byalingiwile kuli ou munalume wamubi, omwo watsile “naumo wahi wakele na busiwa.” Bamusindile mu nganda ya Devidi, “oloni keti mu bimbumbo bya bumwene.” Ahaziya munendi wa mutinikila ikeye wamwingile ha litanda.—2 Mi 21:7, 16-20; 22:1; 1 Mi 3:10, 11.
MAY 15-21
BISIMPI BYA SEHO BYA MU LIJWI LYA NJAMBI | 2 MIZIMBU 22-24
“Yehova Akabezikisa Banu ba Kusimpa”
Yowashe Katwaleleleho Kupwa Wakulongwa Kuli Yehova Mwafwa Walikwatasanene na Banu Bababi
Ei yapwile simbu yaikalu manene mu Jelusalema mu nganda muje mwakele tempele ya Njambi. Te batunda ha kutsiya Mwene Ahaziya. Acisinganyekeni byuma byabibi byalingile Ataliya ina ya Ahaziya. Walingisile batekulyendi, bana ba Ahaziya babanalume babatsiye. Bika byamulingisile ngoco? Walingile ngoco, mwafwa washekele ngwendi ikeye ayule keti batekwilwila bendi embwe.
Nameme ngoco, mutekulya Ataliya wa lizina lya Yowashe ikeye wobokele mwafwa kukuyendi byahi bya zibukile. Kuma mushaka kuzibuka mwobokelele Yowashe ndi? Teñazi yendi Njehoshemba ikeye wakamushwekele mu tempele ya Njambi. Wasele kulinga ngoco mwafwa munalume wendi Yehoyanda wapwile Kapilistu Wakama. Boshe babali balingile moshe mubaselele mangana ba nyungilile Yowashe.
Yowashe Katwaleleleho Kupwa Wakulongwa Kuli Yehova Mwafwa Walikwatasanene na Banu Bababi
Yowashe ba munyungililile mu tempele ha myaka ya kupwa 6. Mwakele ku tempele ba mulongesele byabingi hali Yehova na mashiko endi oshe. Yowashe mwakele na myaka 7, Yehoyanda walingileko bimo mangana Yowashe apwe mwene. Kuma mushaka kuzibuka mwalingilile ngoco na byuma byalingiwile kuli kuku ya Yowashe wamubi Ataliya ndi?
Yehoyanda wasanenene banalume bakele na kunyunga lipela lya mwene kubushweke, baje bakeleko ha simbu ije. Wabalekele omwo ikeye na mwebwendi ba nyungililemo umo wa bana ba mwenwe Ahaziya. Munima, Yehoyanda washolwele Yowashe kuli baje banalume bakele na kunyunga lipela lya mwene, co bamwene ngwabo ikeye wafwililile kuswana ha litanda. Co baliyongwele byuma bibapandele kulinga mangana bamupwise mwene.
Yehoyanda wakambatele Yowashe na kumupwisa mwene. Co banu bakandelelele na kutambeka ngwabo: “Mwene ayoye myaka yoshe!” Banalume baka-kunyunga lipela lya mwene bazengelekele Yowashe mangana bamunyungilile. Ataliya mwazibile miyoyo ya kubwahelela yakele ku njibo ya Shukulu Kalunga, washatukilileko mangana akabonowese bibakele na kulinga. Oloni Yehoyanda walekele banalume baka-kunyunga lipela lya mwene ngwendi batsiye Ataliya.—2 Vi 11:1-16.
it-1 379 ¶5
Kutsinda, Mwela wa Kutsindila
Yehoyanda kapilistu wakama mwatsile bamutsindile mu “bimbumbo bya bumwene mu nganda ya Devidi.” Ikeye lika munu katundile mucikota ca bumwene ibatsindile mu bimbumbo bya bumwene mwafwa ya kulongwa kwendi.—2 Mi 24:15, 16.
Kutondesesa Bisimpi bya Seho
it-2 1223 ¶13
Zakaliya
12. Zakaliya wapwile muna kapilistu wakama Yehoyanda. Munima ya kutsa kwa Yehoyanda, mwene Yowashe katwaleleleho kupwa wa kulongwa kuli Yehova mwafwa katolililile kutupolofweto ba Yehova, oloni watolililile kuli baka-kunangula bababi. Zakaliya mwehwa wa Yowashe wa nangwile banu ha bilinga byabo byabibi. (2 Mi 22:11) Oloni kutubakana kumutolilila na kutengulula futisi yabo yaibi, ba mwashele mamanya mu mwela wa kusompela wa tempele. Mu majwi endi ama maneselelo simbu kanda atse, Zakaliya wendekele ngwendi “Shukulu Kalunga amone eci ciunalingi nobe lalo akunyanyamese.” Awa majwi a Zakaliya ali shulisilile omo Basilya bakunyongesele nganda ya Juda. Yowashe bamutsiile mwafwa “watsiile bana ba Yehoyanda muka-kukombelela,” kwasalele lika bana bendi babali. Libulu lya Greek Septuagint na lya Latin Vulgate lyendeka ngwalyo Yowashe bamutsiile mwafwa ya “mwana” wa Yehoyanda ya tsiile. Bisoneka bya mulibulu lya Masoretic na lya Syriac Peshitta linendeka ngwalyo “bana,” kumwesa ngwe bapwile babangi, hamo mwafwa ya bulemu bwa muna Yehoyanda, Zakaliya uje wapwile kapolofweto na kapilistu.—2 Mi 24:17-22, 25.
MAY 22-28
BISIMPI BYA SEHO BYA MU LIJWI LYA NJAMBI | 2 MIZIMBU 25-27
“Yehova Akakwilwisila Byabingi Kutubakana Bije”
it-1 1266 ¶6
Yowashe
Yowashe watabesele mwene wa Juda kupangesa maswalale ba Isalele mukulwisa ba Endome. Nameme ngoco, kapolofweto wa Njambi mwamunangwile. Ngeci, katabesele mwene wa Juda kupangesa maswalale bendi nameme bamufwetele bimbongo byakweta ku $660,600. Maswalale ba Baisalele balubalele manene mubabalekele ngwabo beluke kwimbo, mwafwa batondele kukambatako ku bufuko bubakapukula munima ya kuhyana nzita. Maswalale ba Baisalele baje kubaile na Amaziya ku nzita mubelukile, balwisile binganda bya ba Juda mukati ka Samaliya na Mbeteholoni.—2 Mi 25:6-10, 13.
Twasa Kumakela Bati Bubwa bwa Yehova?
16 Lyaneni mangana mupangele Yehova mu kushula. Kuzibisa Yehova kubwaha kukutondeka kuseza byuma byoshe bitwashaka. (Kwambu 5:19, 20) Oloni nga twonowa kulinga byabingi mu munga ya Yehova mwafwa ya kushaka lika kutwalelelaho kulinga byuma bitwashaka, co tunalifu na munalume wa mu cisimo ca Yesu uje wonowele kupangela Njambi mwafwa ya kushaka kulikungulwila bufuko. (Tandeni Luka 12:16-21.) Ndolome Christian wendekele ngwendi: “Kunjakele na kuwana simbu yaingi ya kupangela Yehova na kukala na naanga yange.” Ou ndolome na mwebwendi bashangumukile kulinga bupainiya. Oloni bapandele tahi kulikela bipangi asinoni base kulinga bupainiya. Ngeci bashangumukile cipangi ca kujelesa binjibo na maofisi mangana bawane bimbongo bya kulikwasesa. Co lalo, bajaukile na byuma byabindondo bibakele nabyo. Kuma bali na kulibeya indi? Christian wendekele ngwendi: “Ha simbu ino tuli na kulikuwa manene cipangi ca kwambulula. Co lalo, tukabwahelela kumona banu batukalilongesa nabo Mbimbiliya na baje batukambulwila oku balilongesa bya Yehova.”
Kutondesesa Bisimpi bya Seho
w07 12/15 10 ¶1-2
Kuma Kuli Munu WaKuhya Kusipilitu Akamishongangeya Kulinga Byuma Byabibwa Ndi?
Uziya mwakele na myaka 16 bamupwisile mwene uje wa yulile bumwene bwa kumbwela mu Juda. Wayulile ha myaka yakutubakana 50, kushangumuka kumamaneselelo a myaka ya ma 900 B.C.E kweta kumaputukilo a myaka ya ma 800 B.C.E. Kushwa ku bwanike bwendi Uziya “watwaleleleleho kulinga byuma byabibwa mu mesho a Shukulu Kalunga.” Bika byamukwasele atwaleleleho kupwa wa kulongwa kuli Yehova? Mizimbu ya kusañulu imwesa ngwayo ‘Uziya wapangelele Shukulu Kalunga mu kulongwa mu matangwa ayoyele Zakaliya uje wamulongesele bya bu Njambi. Co Yehova wamubezikisile.’—2 Mi 26:1, 4, 5.
Ou ukewo lika muzimbu wa mu mbimbiliya unendekeka bya Zakaliya uje wapwile muka-kunangula mwene. Zakaliya “muka-kulongesa byuma bya Njambi wa busunga” wa shongangeyeye mwene Uziya kulinga byuma byabibwa mu mesho a Shukulu Kalunga. Baka-kusoneka mbimbiliya ya Expositor banangukile ngwabo Zakaliya “wazibukile mwamubwa bisoneka, co lalo wapwile wa kuhya ku sipilitu.” Umo wa baka-kulilongesa mbimbiliya wendekele ngwendi Zakaliya “wazibukile mwamubwa bupolofweto, co wapwile munu wa mana, co lalo wapwile munu wamubwa. Cisholoka ngwe ikeye wa shongangeyeye Uziya apwe mwene wamubwa.”
MAY 29–JUNE 4
BISIMPI BYA SEHO BYA MU LIJWI LYA NJAMBI | 2 MIZIMBU 28-29
“Mwasa Kulemesa Yehova nameme Munakolela mu Naanga Ije Kuyesi na Kumulemesa”
Tembwinineni ba Busamba ba Yehova Bakulongwa
8 Lute kalifwile ngeci mwa Hezekiya uje wasemukilile mu lifuti muje bakele na kulemesa Yehova. Oloni keti Baisalele boshe balemesele Yehova. Mwene Ahazi ishe ya Hezekiya wapwile umo wa banu baje kubalemesele Yehova. Ou munalume wamubi walingisile banu baakele na kuyula mu Yuda bashangumuke kulemesa binjambi beka, co lalo wa jwalesele na tempele ya Yehova ije yakele mu Jelusalema. Acisinganyekeni bukalu bwaliwanene nabo Hezekiya ku bwanike, ba ndolome bendi bamo babenyekele mu tuhya kupwa ñombelo ku binjambi ba makuli.—2 Vi 16:2-4, 10-17; 2 Mi 28:1-3.
Tembwinineni babusamba ba Yehova bakulongwa
9 Hezekiya waliwanene na bukalu mwafwa wakolelele mu naanga yaibi. Ngeci, ngwe kwapwile kwakwasi kuli ikeye kupwa munu wamubi uje kononokele Yehova. Twendeka ngoco mwafwa banu bamo baje banaliwana na bukalu bwabundo ku bukalu bwaliwanene nabwo Hezekiya, ‘banalubalela Yehova’ na munga yendi. (Vis 19:3) Banu bamoco bakendeka ngwabo nga munu na kolela mu naanga ya banu babilinga byabibi, co nendi akala na yoyesi yaibi. Co lalo nga bisemi bendi bakele na bifwa byabibi, nendi atembwinina bifwa byabo byabibi. (Eze 18:2, 3) Kuma ebi biyongola binapu bya busunga ndi?
10 Mwanja wa Hezekiya utukwasa tumone ngwetu ebi biyongola binapu bya makuli. Munu kapandele kwendeka ngwendi kunafwila kulubalela Yehova, mwafwa keti ikeye akanenela banu tuyando. (Yom 34:10) Cili bene, nga bisemi bali na bilinga byabibi, basa kungumuna bana. (Vis 22:6; Kol 3:21) Oloni kusemukila mu naanga ya bilinga byabibi kukulumbunu ngabo nga bana bakola kubakasa kulyangwila kulinga byuma byabibwa. Twendeka ngoco mwafwa Yehova natwana bwana bwakulyangwila byuma bitushaka kulinga mu buyoye bwetu. (Kwi 30:19) Hezekiya wapangesele bati obu bwana bwakulyangwila byakulinga?
11 Nameme ngwabo ishe ya Hezekiya wapwile umo wa bimyene bababi manene ba Juda, oloni Hezekiya wapwile munu wamubwa. (2 Vi 18:5, 6) Nameme ishe wapwile munu wamubi manene, oloni kwakele banu bababwa. Cakumwenako, ha simbu ya yoyele Hezekiya kwakele tupolofweto ba Yehova bakufwa ngwe Isaya, Mika na Hoziya. Acisinganyekeni byuma byabingi byalilongesele mwene Hezekiya kuli aba banalume bakulongwa omwo watolililile kubinangulo byabo bije byatundile kuli Yehova. Ngeci, Hezekiya walyakelele cilengo ca kubwaesa byuma byoshe byabibi byabiisile ishe. Walingile ngoco, omwo wapangele na nzili mu kujelesa tempele na mu kulombelela banu mangana Njambi aba konekele na kunyongesa tumponya boshe bamakuli. (2 Mi 29:1-11, 18-24; 31:1) Co omwo waliwanene na mapakeso akumulwisa kuli mwene wa Asiliya Senakelivi, Hezekiya wamwesele kusimpa na likulahelo. Wakulahelele ngwendi Njambi abobola, co majwi endi na mwanja wendi byatakamesele Baisalele. (2 Mi 32:7, 8) Mukwita kwa simbu, Hezekiya mwalyalesele bamunangwile, co walikehesele na kutenguluka. (2 Mi 32:24-26) Cili bene Hezekiya katabesele mwanja waubi wa ishe umwonowese kupwa wa kulongwa kuli Yehova na kumwonowesa kukawana mwomyo wa myaka yoshe kulutwe. Wamwesele ngwendi wapwile kabusamba ka Yehova wamubwa, co natumwesa mwanja waubwa utunapande kutembwinina.
Kutondesesa Bisimpi bya Seho
w12 2/15 24-25
Natane Wakundwiyiye bulombelo bwa busunga
Natane wazambwilile kutabesa Devidi kutungila Yehova tempele. Natane wendekele biyongola byendi kutubakana kwihula Yehova tahi. Ha litangwa lya kulifwa ku butsiki Yehova walekele Natane akaleke Devidi ngwendi keti ikeye amutungila tempele, oloni umo ku bana bendi ikeye akamutungilayo. Co lalo Natane walekele Devidi ngwendi Yehova akakanyamesa litanda lyendi, co ‘likakalako myaka yoshe.’—2 Sa 7:4-16.
Biyongola byakelenabyo Natane kutalesa kukutunga tempele kubyalitombwele na cizango ca Njambi. Nameme ngoco, Natane kayayabalele, oloni walikehesele na kulinga mwashakelele Yehova. Tunapande kutembwinina mwanja wa Natane nga Yehova atunangula. Tuzibuka ngwetu Yehova kalubalele Natane mwafwa ikeye lalo yapangesele kukaleka Devidi biyongola byendi. Cisholoka ngwe Yehova wahwiminine Natane na Ngande mangana baleke Devidi byakubwaesa baka-kwimba bakupwa 4000 baje bakele na kupangela ku tempele.—1 Mi 23:1-5; 2 Mi 29:25.
JUNE 5-11
BISIMPI BYA SEHO BYA MU LIJWI LYA NJAMBI | 2 MIZIMBU 30-31
“Kukunguluka Hamo Kwapwa Kwa Seho”
it-1 1103 ¶2
Hezekiya
Hezekiya Wemanene Bulombelo bwa Busunga na Ntwima. Hezekiya wamwesele ngwendi wemanene bulombelo bwa busanga na ntwima mubamupwisile mwene oku ali na myaka 25. Cakulibanga, wa bwaesele tempele na kushongangeya banu balemeselemo Yehova. Camucibali, wakungulwile tupilistu na Balebi, co wabalekele ngwendi: “Njinayongola kulinga cikumiiyo na Shukulu Kalunga Njambi ya Isalele.” Eci cikumiiyo capwile ca kutwalelelaho kupwa wa kulongwa kuli Yehova mwafwa Baisalele becelele kwononoka mashiko a Yehova. Walekele Balebi bashangumuke lalo kulinga cipangi cabo, co babwaesele tulyalya na bingenjo bya kulikwasesa mu kwimba myaso ya kushangazala Shukulu Kalunga. Yapwile Nisani mu ngonde ya cilika ca paseka, oloni tembele na tupilisitu na balevi bacijwalele. Mu Nisani ha litangwa lya bu 16, Baisalele bamanesele kujelesa tempele na bikwata byayo. Litangwa lya kulitila lya kukonekela bubi mu Isalele lyetele. Bana ba bimyene na banu babangi banenele milambu yaingi ya kusambesa ku bubi na ya kwenyekela ku mutula.—2 Mi 29:1-36.
it-1 1103 ¶3
Hezekiya
Banu kubalingile cilika ca paseka mwafwa bapwile bakujwala, ngeci Hezekiya wapangesele lishiko lije lyatabesele banu bakujwala balinge cilika mu ngonde yateleko. Kalanyele lika Bajuda, oloni walanyele na Baisalele omwo watumine mikanda kushangumukila mu Mbele-Shemba kwakweta na ku Dani. Banu babangi bashendumwine baje babatumine kutwala mikanda. Oloni banu bakucikota ca Ashele, Manase na Zembuloni balikehesele, co baile. Co lalo na bamo ba ku cikota ca Efalime na Isakale nabo baile. Na banu babangi baje kubapwile bana ba Isalele, baile. Baisalele baje bakele mu bumwene bwa ku Kunto kwabakaluwilile kuya ku cilika ca paseka, mwafwa nabo bakele na kubashendumuna ngwe mwa baje babatumine kutwala mikanda. Co lalo babangi hakati kabo balikelele kupwa bakulongwa kuli Yehova. Basilya nabo bashendumwine manene Baisalele ba ku bumwene bwa ku kunto.—2 Mi 30:1-20; Kul 9:10-13.
it-1 1103 ¶4-5
Hezekiya
Munima ya cilika ca paseka bajuda balingile lalo cilika ca makende akujeneka musima ha matangwa akupwa 7. Babwahelelele manene. Ngeci, babwezeleleleko lalo matangwa akwabo akupwa 7. Nameme ije yapwile simbu yaikalu manene, oloni Yehova wababezikisile, co ‘munganda ya Jelusalema mwakele kujolela omwo kumwakele cuma cimo calingiwile cakulifwa neci tunde ha simbu ya mwene Solomoni muna Devidi.’—2 Mi 30:21-27.
Awa akeko apwile mashangumukilo akwilwisa bulombelo bwa busunga keti lika cilika ca ngoco ngwe mutumwena mu byuma byateleko. Omwo bamanesele ciwano, Baisalele boshe baile ku nganda na nganda ya mu Juda na kushimbula bimanda bya mamanya, kubatozola miti ya kulombelela ya Ashela njambi wa munakazi, co basiwile mitula na mitambela ije bakele na kulemesela baka-kujeneka kukulahela. Balingile ngoco ku mitambela yoshe ya mu Juda na mu mafuti a Mbenjemani, Efalime na Manase, co boshe belukile ku membo abo. (2 Mi 31:1) Hezekiya wamwesele banu mwanja waubwa omwo wapokwele linyoka wa kopa mu bimbazubwila uje ya fulile Mosesa, mwafwa Baisalele bapwisile uje linyoka ngwe njambi yabo, co bashangumukile kumwenyekela insense. (2 Vi 18:4) Munima ya cilika ca makende akujeneka musima, Hezekiya walingile mwoshe mwaselele mangana Baisalele batwaleleleho kukundwiya kulemesa kwa busunga na kukwasa tupilisitu baje banakala na kulinga cipangi ca ku tempele. Wabalekele bononoke lishiko lya kulambwila Balebi na tupilisitu cabulikumi na ca bushuka bwakulibanga, mwafwa ya cipangi cibakele na kulinga. Balingile ngoco kutundilila kwisi ya bimbunge byabo.—2 Mi 31:2-12.
Kutondesesa Bisimpi bya Seho
“Nga Mwazibuka byuma Ebi, Mukabezika Nga Mukabilinga”
14 Ngila ikwabo itumweselamo kulikehesa, inapu kutolilila ku bakwetu. Mukanda wa Yakomba 1:19 utuleka ngwawo: ‘zambuleni kutolilila.’ Yehova natwakela mwanja waubwa mu kutolilila bakwetu. (Kusha 18:32; Yosh 10:14) Tucimoneni ñanda ili ku mukanda wa Kutuhuka 32:11-14. (Tandeni.) Yehova kapandele kutolilila ku biyongola bya Mosesa, oloni wamutabesele kwendeka mwalizibililile. Mwasa kutolilila munu uje akasebuka simbu yoshe na kulinga byanendeka ndi? Yehova akatolilila mwamubwa baje bakamulombo na likulahelo.
15 Tubaboshe tunapande kulihula ngwetu: ‘Nga Yehova asa kulikehesa na kutolilila ku banu ngwe mwa Abilahama na Lakele na Mosesa na Yoshwa na Manowa na Elinja na Hezekiya, kuma yange kunjapandele kusingimika bandolome bange na kutolilila biyongola byabo na kubilinga ndi? Mu cikungulukilo nambe mu naanga yange muli umo injinapande kwaka manene mbunge ha simbu ino ndi? Njinapande kulinga bika? Co njikamukwasa bati?’—Kusha 30:6; Maako 13:9; 1 Vimye 17:22; 2 Mizi 30:20.
JUNE 12-18
BISIMPI BYA SEHO BYA MU LIJWI LYA NJAMBI | 2 MIZIMBU 32-33
“Takameseni Bakwetu mu Simbu Yaikalu”
it-1 204 ¶5
Asilya
Senakelivi. Senakelivi muna Sangone wamucibali, walwisile bumwene bwa Juda mu mwaka wabu 14 wa ciyulo ca Hezekiya (732 B.C.E). (2 Vi 18:13; Isa 36:1) Hezekiya watengulukilile ba Asiliya, co wabyanene cikumiiyo calingile ishe Ahazi na mwene wa ba Asiliya. (2 Vi 18:7) Byalingile mwene Hezekiya byalubalesele mwene Senakelivi ngeci walwisile binganda bya Juda, co wahyanene binganda byakupwa 46. (Isa 36:1, 2) Mwakele ku cilombo cabo ku Lakishi walekele Hezekiya ngwendi amufwete ngolinde ya bulemu bwakweta ku $11,560,000 na Siliba ya bulemu bwakweta ku $1,982,000. (2 Vi 18:14-16; 2 Mi 32:1;Isa 8:5-8) Nameme Hezekiya wafwetele ebi bimbongo, oloni Senakelivi watumine baka-kumwendekelako mangana bakaleke Hezekiya ngwabo abatabese kwa kufungulula Jelusalema kwa kujeneka kubalwisa. (2 Vi 18:17–19:34; 2 Mi 32:2-20) Byalingile Senakelivi byalubalesele Yehova. Ngeci, Yehova watumine kangelo uje wakutsiile maswalale bakupwa 185,000 ba Basilya mu butsiki bumo lika co uje mwene wa Basilya wakele na kulyalesa welukile ku Ninivai. (2 Vi 19:35, 36) Mwaketele ku Ninivai bakamutsiile kuli bana bendi babali, co munendi Esalehandone wa mwingile ha litanda. (2 Vi 19:37; 2 Mi 32:21, 22; Isa 37:36-38) Ei mizimbu yoshe kutundisako lika muzimbu wa kutsa kwa maswalale bakweta ku 185,000 bana isoneka ha limanya lya mizimbu ya Senakelivi na ha limanya lya mizimbu ya Esalehandone.—CIKUPULO, Vol. 1, lip. 957.
Tunyungi 7 na Bamyata 8 Mubanatukundamena Ano Matangwa
12 Yehova simbu yoshe nalibwaesela kutulingila byuma bije kutwasa kulinga, oloni akatondo ngwendi tulingeko bitwasa. Hezekiya na bimyata bendi bayongwele kuzika tubwelubwelu twa mema twakele hanja ya nganda . . . co wabwaesele mitambela yoshe na bibumbe ije yatabukile myanzi, co watungile tuposhi, watungile lalo cibumbe ca hanja, . . . co lalo wafulile makunga amangi na bintelo.” (2 Mi 32:3-5) Yehova washakele kunyungilila na kutakamesa banu bendi. Ngeci, wapangesele banalume bakusimpa ba kufwa ngwe Hezekiya na bamyata bendi na tupolofweto ba kukanyama ku sipilitu.
Tunyungi 7 na Bamyata 8 Mubanatukundamena Ano Matangwa
13 Nameme Hezekiya wakanyamesele bibumbe na kuzika tubwelubwelu twamema, oloni kuli cuma cikwabo ca seho calingile. Hezekiya wapwile kanyungi wamubwa uje wakele banu mbunge. Ngeci, wakungulwile banu na kubatakamesa na majwi amabwa. Wabalekele ngwendi: ‘Kesi muzibile lyoba mwene wa ba Asiliya . . . omwo ou tuli nendi ali na nzili kutubakana uje ali kuli ikeye. Ikeye alina nzili ya bunu, oloni yetu tuli na Yehova Njambi yetu ikeye atukwasa kulwa nzita yetu.’ Awa majwi akutakamesa, akwasele banu bakulahele ngwabo Yehova ikeye abalwila. ‘Banu bakanyamene mwafwa ya majwi endekele mwene yabo.’ Nangukeni ngweni mbimbiliya ina mwesa ngwayo ‘majwi a Hezekiya’ akewo akwasele banu bapwe ba kusimpa. Hezekiya na bamyata bendi na maswalale bendi hamo lika na tupolofweto bakufwa ngwe Mika na Isaya bapwile tunyungi bababwa manene baje bakwasele banu ngwe mwakulahesele Yehova kwitila muli kapolofweto Mika.—2 Mi 32:7, 8; Mi 5:5, 6.
Kutondesesa Bisimpi bya Seho
Bika Bikulumbununa Kutenguluka kwa Busunga?
11 Mu kwita kwa simbu, Yehova wakumbulwile malombelo a Manase. Byuma byalombelele Manase byalingisile Yehova amone ngwendi natenguluka mu busunga. Ngeci, Yehova watolililile ku malombelo endi, co wamwilwisilile ha litanda. Manase wesekele mwoshe mwaselele kumwesa ngwendi cili bene watengulukile. Walingile byuma byonowele kulinga Ahave. Watengulwile futisi yendi. Co wecelesele banu kulemesa binjambi ba makuli na kubashongangeya balemese Yehova. (Tandeni 2 Mizimbu 33:15, 16.) Omwo Manase walingile ngoco wamwesele ngwendi wapwile wa kusimpa, co lalo wakele na likulahelo. Mwafwa bika? Simbu kanda atenguluke, walingile byuma byabibi manene ha myaka yaingi, co wamwesele mwanja waubi kuli baka-naanga yendi na bimyata bendi na banu boshe. Oloni omwo Manase wakulubalele, wesekele kubwahesako byuma bimo byabiisile. Hamo Manase ikeye wakwasele mutekulyendi Yosiya apwe munu wamubwa, mukemwo wakupwile mwene wamubwa manene.—2 Vi 22:1, 2.
12 Bika bitulilongesa kuli Manase ha kutenguluka? Walikehesele na kulingako byuma bikwabo mangana amwese ngwendi watengulukile. Walombele Yehova ngwendi amukonekele, co watengulwile futisi yendi. Wapangele na nzili mangana abwaheseko byuma bimo byabiisile. Co lalo, washangumukile kupangela Yehova na kushongangeya bakwabo balinge ngoco. Mwanja wa Manase umwesa ngwawo nameme baje banalingi bubi bwakama, Njambi asa kubakonekela. Obu bunapu bukaleho bwa kushula buje bumwesa ngwabwo Yehova Njambi ‘wapwa wamubwa, co akasambesa.’ (My 86:5) Yehova akakonekela boshe baje banatenguluka mu busunga.
JUNE 19-25
BISIMPI BYA SEHO BYA MU LIJWI LYA NJAMBI | 2 MIZIMBU 34-36
“Kuma Mbimbiliya Ili Na Kumikwasa Ndi?”
it-1 1157 ¶4
Hulunda
Yosiya mubamutandelele “libulu lya mashiko” lya wanene kapilisitu wakama Hilikiya mubakele na kubwaesa tempele, watumine banu mangana bakehule Yehova. Baile kuli Hulunda uje wakabalekele majwi a Yehova. Yehova wendekele ngwendi akanyanyamesa miyati ya baisalele ije kuyononokele mashiko akele mu “libulu.” Hulunda wendekele lalo ngwendi Yehova kakanyanyamesa Yosiya mwafwa ya kulikehesa kwendi, oloni bakamutsinda mu kwoloka ngwe mwa bakukulwila bendi.—2 Vi 22:8-20; 2 Mi 34:14-28.
w09 6/15 10 ¶20
Kaleni na Ntwima ha Njibo ya Yehova
20 Hasimbu ibakele na kulinga cipangi cakubwaesa tempele cakele na kutwamenena Mwene Yosiya, Kapilisitu Wakama Hilikiya wawanene “libulu lya mashiko a Shukulu Kalunga, mashiko aje anene Njambi kuli Mosesa.’ Hilikiya wanene eli libulu lya mashiko kuli Shafane uje walitandelele Yosiya. (2 Mi 34:14-18) Bika byalingile Yosiya mubamanesele kumutandela libulu lya mashiko? Watabwile cikobelo cendi, co walekele banalume baakele nabo ngwendi bakehule Yehova. Yehova wamukumbulwile kwitila muli kapolofweto wa munakazi Hulunda uje wamulekele ngwendi bilinga bimo byabibi byabulombelo bibakele na kulinga mu Juda byakele na kuzibisa Yehova kubabala ku mbunge. Nameme Yehova wayongwele kunyanyamesa Baisalele boshe mwafwa ya bilinga byabo byabibi, oloni wanangukile kulifwita kwa Yosiya, co wamulekele ngwendi ikeye kamunyanyamesa. (2 Mi 34:19-28) Bika bitulilongesako? Tushaka kutembwinina mwanja wa Yosiya. Tushaka kulinga mwoshe mutwasela kujeneka kukwata-kwata ku masinde nga Yehova atuleka tulingeko byuma bimo, mwafwa tuzibuka ngwetu nga tungumuka na bilongesa bya baka-kutengulukila, co tukobela mu bukalu. Tuzibuka ngwetu Yehova ananguka kulifwita kwetu omwo tukundwiya kulemesa kwa busunga ngwe mwanangukilile kulifwita kwa Yosiya.
Kutondesesa Bisimpi bya Seho
Mupangesa Byuma Bimunatanda Ndi?
15 Ca mamaneselelo, bika tulilongesa ku byuma byalingiwile kuli Mwene wamubwa Yosiya? Tucisimutwiyeni ha byuma byanenesele ngwabo bamuhyane na kutsa. (Tandeni 2 Mizimbu 35:20-22.) Yosiya ‘waile na kulwisa’ Mwene Neko wa ku Ingito, nameme uje mwene walekele Yosiya ngwendi kakele nendi na mulonga. Mbimbiliya ngwayo ‘Njambi wendekelele muli Mwene Neko.’ Co bika byakatukilile Yosiya na kukamulwisa? Kubabyendekele mu Mbimbiliya.
16 Oloni Yosiya wazibukile bati ngwendi majwi a Neko atundile kuli Yehova? Wapandele kwihula kapolofweto wa kulongwa Njelemiya. (2 Mi. 35:23, 25) Oloni kukwesi biñanda bimwesa ngwabo walingile ngoco. Co lalo, Neko wakele na kuya ku Kalekemishe kukalwisa ‘bitozi bendi,’ kesi Yelusalema embwe. Co lalo lizina lya Njambi kulyakundameneko, mwafwa Neko kashawile Yehova nambe banu bendi. Ngeci, Yosiya walingile mwamubi omwo walwisile Neko. Cuma muka citulilongesa ku byuma byalingile Yosiya? Omwo tuliwana na bukalu, tulinga mwamubwa kusinganyeka ha cizango ca Yehova ha ñanda oyo.
17 Nga kunasholoka bukalu, tunapande kusinganyeka ha binangulo bya mu Mbimbiliya na kumona mutunasa kubipangesela mu ngila yaibwa. Bisimbu bimo, tunasa kwihula bakulunu. Co lalo simbu imo tunasa kutondesesa ha byuma byoshe bituzibuka oho ha ñanda na kutondesesa mu mabulu etu. Oloni hamo kuli binangulo bikwabo bya mu Mbimbiliya bibasa kutwana bakulunu. Cakumwenako, ndokazi azibuka ngwendi napande kwambulula muzimbu waubwa. (Vi. 4:20) Ndokazi asa kulingabati, nga litangwa lya nangula kuya mu lihya munalume wendi uje keti Mukaleho atonda ngwendi akale ha njubo? Munalume endeka ngwendi kubakele na simbu ya kukala hamo lika mu matangwa a kunima, co ashaka lalo ngwendi bapangele hamo lika. Owo ndokazi nasa kusinganyeka ha sisoneka bya mu Mbimbiliya bije byendeka ha kwononoka kuli Njambi na ku lishiko lya kupwisa banu kupwa bandongesi. (Ma 28:19, 20; Vi. 5:29) Oloni napande kusinganyeka ha kasingimiko kanapande kumwesa munakazi na kukala na bisinganyeka byabibwa. (Ef 5:22-24; Fi. 4:5) Bati, munalume wendi akamubyanesa kuya na kwambulula simbu yoshe indi ashaka lika ngwendi apange bipangi bimo ha litangwa olyo bene? Tunapande kukala na bisinganyeka byabibwa omwo tulifwita kulinga cizango ca Njambi na kukala na citakutaku cacibwa.
JUNE 26–JULY 2
BISIMPI BYA SEHO BYA MU LIJWI LYA NJAMBI | EZELA 1-3
“Tabeseni Yehova Amipangese”
Muli na Kumona Byuma Byamwene Zakaliya Ndi?
BAYUNDA babwahelelele manene. Yehova Njambi ‘walingisile Mwene Siluse wa ku Pelesha’ apatule Baisalele baje bakele mu bundungo mu Mbambilone ha myaka yaingi. Mwene watabesele Bayunda beluke kwimbo lyabo mangana “bakatungulule njibo ya Yehova Njambi ya Isalele.” (Ez 1:1, 3, NWT) Ou muzimbu wazibisile manene Bayunda kubwaha. Mwafwa bazibukile ngwabo bakalemesa lalo Njambi wa busunga mu lifuti lije lyabanene.
Matemba na Chilongo Biminyungilila
2 Zakaliya wazibukile ngwendi baje Bayunda baile ku Yelusalema bakele na likulahelo lya kukanyama. Bakebo baje “wakasumwisile Njambi bimbunge byabo” kuseza membo abo na mingoso yabo. (Ez 1:2, 3, 5) Basezele lifuti lyabo lya bundambo na kuya ku lifuti lije kanda bamoneho laja. Cipangi ca kutungulula tempele ya Yehova capwile ca seho manene, cikeco cabalingisile bende bungenzi bwabulaha bwa makilomita akweta ku 1,600 na kwita mu minkinda na byana bya kutewesa.
Kutondesesa Bisimpi bya Seho
w06 1/15 19 ¶1
Bisimpi bya Kulitila bya mu Mukanda wa Ezela
Ez 1:3-6. Ngwe mwa Baisalele bamo baje basalele mu Babiloni, Bakaleho ba Yehova babangi ano matangwa nabo kubasa kupanga byabingi manene mu cipangi ca kwambulula nambe kukapangela kuje kuli bujene. Nameme ngoco, baka kwasa na kushongangeya baje basa kulinga ngoco, co lalo bakana milambu ije ikakwasa mangana cipangi ca kwambulula bya bumwene na kupwisa banu bandongesi citwaleleleho.