Eneerë

¿Tiko Jyobaa dyajtuunyë Timoteo mëjwiin kajaa? Yëˈko yajnigëxëˈkë oybyë jäˈäyˈäjtën (Filip. 2:​19-22). Extëmë apostëlë Pablo tnimaytyakyë Timoteo, ta nˈijxëm ko Timoteo ijt yujy tudaˈaky, tuumbëjäˈäy, yajtukjotkujkˈäjt ets oy Diosmëduuny. Tsyojk ja myëguˈuktëjk ets myëmääy myëdäj. Päätyë Pablo mëk ttsojkyë Timoteo ets tyukjotkujkˈäjt ko ttuknipëjkyë tuunk mëdiˈibë tsip mbäät yajtuny. Pën ëtsäjtëm niˈigyë nyajmëjwindëjkëm ja oybyë jäˈäyˈäjtën mëdiˈibë Jyobaa tyukjotkëdakypy, ta xytsyokäˈänëm ets niˈigyë xyajtunäˈänëm mä kongregasionk (Sal. 25:9; 138:6). Pääty nˈokmënuˈkxtakëmë Jyobaa parë yëˈë xytyukˈijxëm mäjaty tsyokyëty nnayaˈoˈoyëm. Nˈokwinmäˈäyëm mëdiˈibë jäˈäyˈäjtën xytsyiptakxëm nyajnigëxëˈkëm ets nˈoktuˈunëmë mëjääw parë nyajmëjwindëjkëm. ¿Waˈandaa xytyëgoyˈäjtxëm nyajnigëxëˈkëm niˈigyë paˈˈayoˈowën? ¿Tsojkëbëdaa niˈigyë nduˈunëmë mëjääw parë ääw jot jyënäˈändët ets nbudëjkëm ja nmëguˈukˈäjtëm? Pën kyaj nnijäˈäwëm wiˈixën njäˈäyˈäjtëm, oy ko nyajtëˈëwëm tuˈugë mëtnaymyaayëbë wiˈixën xyˈijxëm (Prov. 27:6). w22.04 paj. 23 parr. 4, 5

Jyobaa tsyojkypy parë nyajpatëm agujk jotkujk. Nnijäˈäwëm ko tuk pëky mëdiˈibë yajkypyë Diosë myëjääw, yëˈë jotkujkˈäjtën (Gal. 5:22). Ets mas niˈigyë nnayjyäˈäwëm agujk jotkujk ko tijaty nyäjkëm, këdiinëm ko nˈaxäjëm, pääty agujk jotkujk nnayjyäˈäwëm ko nduˈunëm ja Diosë tyuunk ets ko nbudëjkëm ja nmëguˈukˈäjtëm (Apos. 20:35). Extëm jyënaˈanyë tekstë mëdiˈibë tyam yajkäjpxp, apostëlë Pablo ojts tnigajpxy majtsk pëky parë nyajpatëm agujk jotkujk. Tuk pëky, tsojkëp nmoˈoyëmë Jyobaa mëdiˈibë mas oy, ko duˈun nduˈunëm, ta niˈigyë agujk jotkujk xyajnayjyawëyäˈänëm (Mat. 22:​36-38). Myëmajtsk pëky, kyaj nnayˈijxkijpxyëm mëdë nmëguˈukˈäjtëm. Nˈokmëjkuˈëˈëw nˈokmëjkugäjpxëmë Jyobaa, pes yëˈë xymyoˈoyëm, extëm ja oyˈäjt mëkˈäjtën, ja wijyˈäjtën ets ko tijaty njäjt nnijäˈäwëm. Ets pën jamë nmëguˈukˈäjtëm mëdiˈibë niˈigyë tyukjäjttëp wiˈixë jäˈäy tmëtmaytyaktsoonët o wiˈix kyäjpxwäˈkxtë mä telefënë, nˈoktukxondakëm ko dyajtundë ja wyijyˈäjtën mä tmëjkuˈëw tmëjkugäjpxëdë Jyobaa. w22.04 paj. 10 parr. 1, 2

Ajotkumonë kyutëgoyaˈany tukëˈëyë relijyonk mëdiˈibë kyaj tyëyˈäjtënëty ets monyˈixan monyjyawëyandëbë nax käjpn (Diˈibʉ Jat. 18:​8-10). Atsëˈëgëyan ajawëyanëdëbë jäˈäy ko nety kyutëgoy tukëˈëyë relijyonk mëdiˈibë kyaj tyëyˈäjtënëty ets waˈan nëjkx jyamˈatyë amay jotmay. Per ninuˈun nDiosmëduˈunëm, agujk jotkujk njantsy nnayjyawëyäˈänëm ko nety të kyutëgooytyaˈay ja relijyonk mëdiˈibë jeky të tmëtsipˈatyë Dios. Ets ko wingoombë nety mä nˈawäˈätspëtsëmäˈänëm. Daniel ojts tnaskäjpxë ko “ja ëxpëjkën mëdiˈibë jantsy tëyˈäjtën myëjwindëkëyaˈany”. Ets duˈunën ja tyam tyuny jyatyëty, pes niˈigyë njaygyujkëm tijaty ojts yajnaskäjpxë (Dan. 12:​4, 9, 10). Ko yˈadëëwdäˈäy tijaty ojts yajnaskäjpxë, ta niˈigyë ndukˈijxpajtëmë Jyobaa ets nmëbëjkëmë yˈAyuk (Is. 46:10; 55:11). Pääty, nˈokˈyajkëktëjkëm niˈigyë mëbëjkën ko nˈëxpëjkëmë Biiblyë ets nbudëjkëmë jäˈäy parë nanduˈun tmëwingondëdë Jyobaa. Pesë Jyobaa kyuwäˈänaampy niˈamukë pënaty mëduunëdëp ets myoˈoyaampy ja agujkˈäjt jotkujkˈäjtën (Is. 26:3). w22.07 paj. 6, 7 parr. 16, 17

Extëm jyënaˈanyë Diˈibʉ Jatanʉp, yëˈë xytyukˈijxëm ko ja Diosë gyobiernë të yˈanaˈamtsondaknë jam tsäjpotm ets ko Satanás të yajkujëbijpnaxy yä Naxwiiny (Diˈibʉ Jat. 12:​1-9). Agujk jotkujk jyantsy nyayjyäˈäwëdë pënaty jukyˈäjttëp jam tsäjpotm, per ëtsäjtëm niˈigyë të xymyoˈoyëmë amay jotmay. ¿Tiko? Jaˈko Satanás jaa tyam dyajxeemyë yˈakë mä Diosmëduumbëty mëdiˈibë jukyˈäjttëp yä Naxwiiny (Diˈibʉ Jat. 12:​12, 15, 17). ¿Ti xypyudëkëyäˈänëm parë ninäˈä Jyobaa ngamastutëm oyë Satanás xyjyanibëdëˈkëm? (Diˈibʉ Jat. 13:10). Tuk pëky, yëˈë ko nnijäˈäwëm ti tunan jatanëp mä tiempë myiny kyëdaˈaky. Extëm nˈokpëjktakëm mä Diˈibʉ Jatanʉp japë apostëlë Juan ojts tnimaytyaˈaky tuk pëky majtsk pëky wiˈixë Jyobaa xykyunuˈkxäˈänëm mä tiempë myiny kyëdaˈaky. Tuk pëky yëˈë wiˈix kyutëgoyaˈanyë Diosë myëtsip. Mä tsyondaˈagyë liibrë Diˈibʉ Jatanʉp, xytyukˈijxëm yajxon ko tijaty ojts yajkujayë mä yäˈädë liibrë niwij nikajp (Apoc. 1:​1, TNM). w22.05 paj. 8 parr. 1-3

Ja Diosmëduumbëty pyuwäˈägëyandëp ja Diosë kyutujkën. Ko nety duˈun tˈixtë ja myëtsipëtyë Jyobaa, ta jyantsy jyotˈambëkäˈändë. ¿Ti net tunan jatanëp? Ta Diosë kyäjpn mëdiˈibë yajpatp abëtsëmy nyaxwinyëdë, nyibëdëˈëgäˈänëdë tuk grupë nasiongëty. Mä Biiblyë ja yajtijy Gog mëdiˈibë tsoˈomp Magog, mëdiˈibë nëgooyë tyukjotˈambëkanëndë (Ezeq. 38:​14, 15). ¿Ti Jyobaa tyunaampy ko nety yajnibëdëˈëky ja kyäjpn parë axëëk yajtunäˈäny? Yëˈë duˈun jyënaˈany: “Nëgooyëts njantsy jyotˈambëkäˈäny” (Ezeq. 38:​18, 21-23). Mä Diˈibʉ Jatanʉp kapitulo 19 tnimaytyaˈaky ti net tunan jatanëp. Jyobaa yëˈë kyaxaampy ja yˈUˈunk parë yajnitsiptunët ja nyax kyäjpn ets dyajkutëgoyët ja myëtsipëty. Perë Jesus kyaj naytyuˈuk tsyiptunäˈäny, pesë Biiblyë jyënaˈany ko pyanëjkxëdë ‘nimayë tsiptuumbëty mëdiˈibë tsäjpotm’, yëˈë anklëstëjk ets mëët ja 144,000 (Diˈibʉ Jat. 17:14; 19:​11-15). Mä yäˈädë tsip tyunyëty, ja mä kyutëgoyaˈany tukëˈëyë organisasion ets niˈamukë jäˈäy mëdiˈibë myëtsipˈäjttëbë Jyobaa (Diˈibʉ Jat. 19:​19-21). w22.05 paj. 17 parr. 9, 10

Ko Adán mëdë Eva pyokytyuundë, ta Jyobaa ttukwandaky ja tyëëm yˈäätsë Adán mëdiˈibë yajpatp mä Génesis 3:15: “Nyajnaymyëtsipˈatanëbëts mijts mët ja toxytyëjk ets mä mdëëm mˈääts ets mä ja toxytyëjkë tyëëm yˈääts, yëˈë mgutaˈanëˈëganëp ets mijts xyajtsayutäˈäny mä tyekyˈëxpoˈkxën”. Mëdiˈibë ojts yajnaskäjpxë mä Génesis naymyënëjkxëp mëdë wiinkpë liibrë mëdiˈibë miimp mä Biiblyë. Duˈun extëmë tejpxyny, tuˈugyë dyaˈityë jäˈäxy ko yaˈˈawëˈënmuky, nanduˈunën mëdiˈibë ojts yajnaskäjpxë mä Génesis 3:​15, tuˈugyëp mët tukëˈëyë tijaty myaytyakypyë Biiblyë. Pes yëˈë tyukˈyeˈeytyaapy ko Dios ojts twandaˈaky myinäˈäny tuˈugë Yajnitsokpë mëdiˈibë nety xyaˈˈawäˈätspëtsëmäˈänëm parë dyajkutëgoyaˈanyë Satanás ets pënaty puwäˈkëp. Ko duˈun nnijäˈäwëm, ¡agujk jotkujk xyajnayjyäˈäwëm! Ko nˈëxpëjkëmë Biiblyë yëˈë xypyudëkëyäˈänëm parë njaygyujkëm wiˈixën ja yˈadëy ets wiˈixën tyam ndukˈoyˈäjtëm. w22.07 paj. 14 parr. 1-3

Parë mbäät xypyudëkëdë ja mˈuˈunk mˈënäˈk ets ttsoktëdë Jyobaa, jëjpˈam ets xymyëdattët ja wijyˈäjtën. Pääty amdowdë Jyobaa parë mmoˈoyëdët (Sant. 1:5). Jyobaa yëˈë mëdiˈibë mas oy mbäät xyˈëwij xykyäjpxwijëm. Ets tam tiko duˈun njënäˈänëm. Tuk pëky, yëˈë ko Jyobaa yëˈë mëdiˈibë mas jeky kujk jukyˈäjtp extëmë uˈunkteety (Sal. 36:9). Ets ja tuk pëky, yëˈë ko xëmë ndukˈoyˈäjtëmë yˈëwij kyäjpxwijën (Is. 48:17). Jyobaa yajkypy kanäk pëkyë naybyudëkëdë mët yëˈëgyëjxmë Biiblyë etsë nyax kyäjpn parë mbäät xypyudëkëdë ja mˈuˈunk mˈënäˈk ets ttsoktëdë Jyobaa (Mat. 24:45). Extëm nˈokpëjktakëm, mbäät xypyäättë ëwij käjpxwijën mëdiˈibë mbäät mbudëkëdë mä jw.org, mä jyënaˈany “Tijatyë Biiblyë tukniˈˈijxëp” ets ta net “Kasäädë jäˈäy etsë familyë”. Mä yäˈädë sitio, tap nanduˈun myiny kanäägë bideo mä yaˈentrebistarattë ets tˈaduunaxtë uˈunktääk uˈunkteety, mëdiˈibë mbäät mbudëkëdë parë xykyuytyundët ja käjpxwijën mëdiˈibë yajkypyë Jyobaa mä wiˈix xyajˈyaaktëdë mˈuˈunk mˈënäˈk (Prov. 2:​4, 5). w22.05 paj. 27 parr. 4, 5

Nipën duˈun kyapokymyeˈkxy extëmë Jyobaa. Myëduˈuk, yëˈko Jyobaa xëmë xypyokymyaˈkxëm. Myëmajtsk, yëˈko yajxonën xyˈixyˈäjtëm ets yëˈëyë mëdiˈibë mbäät tnijawë pën të njantsy jyodëmbijtëm amumduˈukjot. Ets myëdëgëëk, yëˈko tyim joˈtsypyën ja poky kaytyey ets duˈunxyëp extëm kyaj të nbokytyuˈunëm. ¿Wiˈix ndukˈoyˈäjtëm? Mbäädë net wäˈäts nmëdäjtëm ja jot wyinmäˈäny etsë Jyobaa xykyupëjkëm. Kom ak pokyjyaˈay nyajpatëm duˈunyëm ndëgoyäˈänëm. Per xyjyotkujkmoˈoyëm ko nnijäˈäwëm ko Jyobaa paˈˈayoop ets nyijäˈäwëp ko tiiyëm xyajtëgoyäˈänëm. Pääty kyaj tiko yëˈëyë nmëmäˈäy nmëdäjëm ko nbokyjyaˈayˈäjtëm ets ko kyaj oy tijaty nduˈunëm (Sal. 103:​8-14; 130:3). Pën nduˈunëmë mëjääw parë njukyˈäjtëm extëmë Dios xynyëˈëmoˈoy xytyuˈumoˈoyëm, ta agujk jotkujk nnayjyawëyäˈänëm (Filip. 4:​4-6; 1 Fwank 3:​19-22). w22.06 paj. 7 parr. 18, 19

Satanás kyaj yëˈëyë xytyukˈatsëˈëgëyäˈänëm ko ja gobiernëtëjk xynyibëdëˈkëm. Yëˈë nanduˈun xytyukˈatsëˈëgëyäˈänëm ko wiˈix ja familyë jyënäˈändët ko të ndëjkëm ëxpëjkpë. Ets nimay yëˈë naytyukˈatsëˈkëdëp, këdiinëm ko axëëk yajtundët. Per kom tsyojktëp ja fyamilyë ets jyatukmëtsojktëp parë nanduˈun tˈixyˈattëdë Jyobaa ets ttsoktët, pääty mëk tjawëdë ko tˈëbäät tkäjpxpäättë Jyobaa ets pënaty mëduunëp. Näˈäty ja jëëky mëguˈuk mëdiˈibë nety xytyukmëtsipˈäjtëm, mbäät ok tyëkë ëxpëjkpë. Per ¿ti net ndunäˈänëm ko niduˈuk xyˈanmäˈäyëm ko kyaj xynyekyˈixäˈänëm? ¡Xyjyotkujkmoˈoyëm extëm jyënaˈanyë Salmo 27:10! Pën xëmë nyaˈijtëm winmäˈänyoty ko mëkë Jyobaa xytsyojkëm, ta kyaj ntsëˈëgëyäˈänëm oy ti tyun jyatëdët ets oyë jëëky mëguˈuk xymyastutëm, pes ijtëm seguurë ko xykyunuˈkxäˈänëm pën madakëm. Jyobaa xymyoˈoyäˈänëm tijaty mbäät nijukyˈäjtëm, xyjyotkujkmoˈoyäˈänëm ets xypyudëkëyäˈänëm parë niˈigyë nmëwingoˈonëm, nipën duˈun xykyakuentëˈatäˈänëm extëmë Jyobaa. w22.06 paj. 16, 17 parr. 11-13

Ko Jesus jyukyˈajty yä Naxwiiny, yajniwäämbajt ko yëˈë myëduumbyë Satanás, pes ja jäˈäy jyënandë ko yëˈë “kax es amëˈuuk”, ko kyaj tmëjˈixy ja sääbëdë xëëw ets ko yëˈë nyibëdëˈkypyë Dios (Mat. 11:19; 26:65; Luk. 11:15; Fwank 9:16). Perë Jesus kyaj axëëgë jäˈäy tˈatsooy ko wixaty yˈanmääyëdë. Ëtsäjtëm oy ko nbanëjkxëmë Jesusë yˈijxpajtën, ko kyaj axëëk nyajjëmbijtëm ko pën xywyingäjpx xyjyëjpkäjpxëm (1 Peed. 2:​22, 23). Tsiptakp näˈäty nayjëjpkuwijtsëm (Sant. 3:2). Per ¿ti xypyudëkëyäˈänëm parë duˈun nduˈunëm? Pën mä mˈëwaˈkxy mgäjpxwaˈkxy kyaj oyë jäˈäy mwinˈixy mˈatsoyëty, këdii xytyimˈyajpojkojy. Sam, tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm jyënaˈany: “Xëmëts nwinmay ko tsojkëbë jäˈäy nduknijäˈäwëm ja tëyˈäjtën ets ko mbäät dyajtëgatsyë jyukyˈäjtën”. Waˈan nanduˈunë jäˈäy të jyotˈambëky mët ko njäjtëm mä nety kyaj pën tjëjpˈixy. Ko pën duˈun nbatëm, oy ko nmënuˈkxtakëmë Jyobaa parë kyaj njotˈambëjkëm ets parë kyaj nyajtëgoˈoyëmë mayˈäjt wintsëˈkën mä jam nmëtkäjpx nmëtmaytyakëm. w22.04 paj. 6 parr. 8, 9

Tuk pëky wiˈix mbäädë tääk teety tpudëkëdë yˈuˈunk yˈënäˈk parë niˈigyë tˈixyˈatëdë Jyobaa, yëˈë ko mëët tˈëxpëktëdë Biiblyë (2 Tim. 3:​14-17). Biiblyë myaytyakypy nanduˈun wiˈix mbäädë ënäˈktëjk mas niˈigyë tˈixyˈattë Jyobaa. Mä Proverbios miimp tuˈugë ijxpajtën mä tuˈugë uˈunkteety kyajpxy myaytyaˈaky mëdë yˈuˈunk, ets tˈanëëmë ko mbäät mas niˈigyë tnijawë wiˈixë Jyobaa jyaˈayˈaty ko tˈixët tijaty të dyajkojy (Prov. 3:​19-21). Uˈunktääk uˈunkteetyëty, ¿këdii agujk jotkujk mnayjyawëdë ko mëdë mˈuˈunk mˈënäˈk xynyigäjpx xynyimaytyäˈäktë tijatyë Dios të dyajkojy? Pën mduundëp duˈun, mbäät niˈigyë xypyudëkëdë parë tnijawëdët wiˈixë Jyobaa jyaˈayˈaty (Rom. 1:20). Jesus ojts tnimaytyaˈagyë Diosë kyojy pyëjktaˈaky ko jäˈäy dyaˈëxpëjky. Extëm nˈokpëjktakëm, ojts tˈanëëmë ja yˈëxpëjkpëty parë tˈixtëdë joon etsë pëjy ujts (Luk. 12:​24, 27-30). Duˈunën ttukniˈˈijxë ja yˈëxpëjkpëty nuˈunënë Tyeety yˈoyjyaˈayëty. Pën duˈunë Jyobaa tkuentëˈatyë joon ets ja pëjy yˈujts, pes nanduˈunën tmoˈoyaˈany ja kyay yˈukën pënaty mëduunëdëp ets tˈijxˈitäˈäny tkuentëˈatäˈäny. w23.03 paj. 20, 21 parr. 1-4

Nmoˈoyëmë dyoskujuyëmë Dios ko mbäät nmënuˈkxtakëm xyëëwgyëjxmë Jesus. Pesë Jyobaa yëˈë yajtuumbyë Jesus parë xymyoˈoyëm tijaty nˈamdoˈowëm. Pën nnuˈkxtakëm xyëëwgyëjxmë Jesus, Jyobaa myëdoowˈijtypy ets yˈatsoowëmbijtypy. Ets xypyokymyaˈkxäˈänëm mët yëˈëgyëjxm ko Jesus nyayäjkë extëmë wintsëˈkën (Rom. 5:1). Biiblyë jyënaˈany ko Jesus yëˈë “ndeetywyintsëngopkˈäjtëm” ets “yˈuˈunyë tsäjpotm mä Dios yajkutiky” (Eb. 8:1). Nanduˈun jyënaˈany ko “nmëdäjtëm tuˈuk diˈibë xynyikäjxtutëm Dios windum. Yëˈë dëˈën ja Jesukristë” (1 Fwank 2:1). Nguˈëˈëw ngukäjpxëm ko Jyobaa dyajtunyë Jesus extëmë Saserdotë wintsën, pes yëˈë xypyaˈˈayoˈowëm ets jyaygyujkëp ja nˈamayˈäjt njotmayˈäjtëm ets “xynyinuˈxtakëm” (Rom. 8:34; Eb. 4:15). Kyajxyëp mbäät nmënuˈkxtakëmë Jyobaa koxyëbë Jesus ojts xykyakuˈoˈkëm. Pääty mëjwiin kajaa nguˈëˈëw ngukäjpxëm ko Jyobaa tkejxyë yˈUˈunk parë ojts xykyuˈoˈkëm. w22.07 paj. 23 parr. 10-12

¿Wiˈix jyaˈayˈaty tuˈugë jäˈäy mëdiˈibë yajtukjotkujkˈäjtp? Tyuumbyë mëjääw parë tkuytyunyë yˈayuk ets kyaj wyinˈëëny wyinxäjy (Sal. 15:4). Yäˈädë jäˈäy tukjotkujkˈäjtëbë myëguˈuktëjk. Ëtsäjtëm ntsojkëm ets nanduˈun xytyukjotkujkˈäjtëmë nmëguˈukˈäjtëm. Tsojkëp nduˈunëmë mëjääw parë ja nmëguˈukˈäjtëm xytyukjotkujkˈäjtëm, per mbäät kyaj xëmë xynyekytyukjotkujkˈäjtëm pën kyaj oy ti nduˈunëm. Mbäät nˈijxkijpxyëm mëdë meeny sentääbë, tsip nimëjääw yajpääty, per pojënë kyexy nyaxy. Jyobaa të dyajnigëxëˈëky ko mbäät ndukjotkujkˈäjtëm mët ko “tukëˈëyë tijaty tyuumpy mbäät ndukjotkujkˈäjtëm” (Sal. 33:4). Jyobaa tsyojkypy ets ëtsäjtëm nanduˈun nyajtukjotkujkˈäjtëm (Éfes. 5:1). Nguˈëˈëw ngukäjpxëm mëjwiin kajaa ko Jyobaa të xymyëjwoˈowëm mä nyax kyäjpn mä jyapˈattë nmëguˈukˈäjtëm mëdiˈibë naytsyojkëdëp nixim niyam ets mëdiˈibë mbäät ndukjotkujkˈäjtëm. Naxäämbë tiempë parë mbäät ja nmëguˈukˈäjtëm xytyukjotkujkˈäjtëm, pääty tsojkëp niˈamukë nduˈunëmë mëjääw. Pën ndukˈijxëm ja nmëguˈukˈäjtëm ko ntsojkëm, ijtëm yujy tudaˈaky, nyajˈyeˈeyëm ja jot winmäˈäny mä kyajnëm ti nduˈunëm, kyaj nwinˈëˈën nwinxäjëm ets pën nnayˈaguwijts nnayjyëjpkuwijtsëm, ta xytyukjotkujkˈatäˈänëm. Nˈokpanëjkxëmë Jyobaa yˈijxpajtën, ets nˈokˈyajnigëxëˈkëm ko mbäät nyajtukjotkujkˈäjtëm. w22.09 paj. 8 parr. 1, 2; paj. 13 parr. 17

Mbäät näˈäty naytyuˈuk nnayjyäˈäwëm oy njayajpatëm mët nimayë nmëguˈukˈäjtëm mëdiˈibë Diosmëduundëp ets axtë nwinmäˈäyëm ko kyaj pën mbäät xypyudëjkëm. Perë Jyobaa kyaj ttsoky ets duˈun nnayjyäˈäwëm. Min nˈokˈijxëm wiˈix jyajtyë Elías. Jyobaa yˈanmääy parë tnimaytyäˈägët wiˈixë nety nyayjyawëty. Majtskˈok dyajtëëy: “Elías, ¿ti yää mduumpy?” (1 Rey. 19:​9, 13). Jyobaa myëdoowˈijt ko Elías tyukmëtmaytyakë wiˈixë nety nyayjyawëty. Ets tyukˈawäˈänë nanduˈun ko tamë nety nimayë israelitëty mëdiˈibë duˈunyëm Diosmëduundëp (1 Rey. 19:​11, 12, 18). Seguurë ko Elías jantsy agujk jotkujk nyayjyäˈäwë ko ttukmëtmaytyaktääyë Jyobaa wiˈixë nety nyayjyawëty ets ko tˈijxy wiˈix ojts yˈatsoowëmbityëty. Jyobaa tuknipëjkë nanduˈun kanäk pëkyë tuunk, extëm ko nëjkx twinˈixyë Hazael parë tyunët rey jam Siria, Jehú parë yˈanaˈamët jam Israel etsë Eliseo parë tyunët extëmë kugajpxy (1 Rey. 19:​15, 16). Ko Elías duˈunë Jyobaa tyuunkmooyë, ta jamyë ja jyot wyinmay tpëjktaky ets tukpäägajxë Eliseo parë jyamyëdatëdët. w22.08 paj. 8 parr. 3; paj. 9 parr. 5

¿Të näˈä mˈoktuumbë mä yˈaˈoyë Tëjk mä nˈëxpëjkëm o mä yajkojy? Pën të, seguurë ko jantsy agujk jotkujk mnayjyäˈäwë ko ëgäˈäny jap mreunyonkˈäjty ets mguˈëˈëw mgukäjpxë Jyobaa. Waˈan axtë apenë mˈëëy mët ko ojts mjotˈamutskë. Duˈunë duˈun, ko yajkojˈyë Tëjk mä nˈëxpëjkëm, yëˈë yajmëjkumaabyë Jyobaa. Per mas niˈigyë nmëjkumäˈäyëm ko nbudëjkëm pënaty miindëp mä yäˈädë lugäär parë Diosˈawdatäˈändë, ets yëˈëjënë apostëlë Pablo myaytyäˈägan, extëm jyënaˈanyë tekstë mëdiˈibë tyam yajkäjpxp. Parë mbäät nbudëjkëmë nmëguˈukˈäjtëm, oy ko nˈijxëm wiˈixë apostëlë Pablo ttuuny. Yëˈë jyaygyujkë ti amay jotmayë nety pyattëp ja Diosmëduumbëty. Mbäät nbanëjkxëmë Pablo yˈijxpajtën (1 Kor. 11:1). w22.08 paj. 20 parr. 1, 2

Tuˈugë Diosmëduumbë mëdiˈibë oy tijaty tyunaampy Dios windum, kyaj wyinˈëëny wyinxäjy mä jyuy tyooky. Etsë jäˈäy mëdiˈibë myëmëdoobyë Diosë yˈanaˈamën, kyaj nanduˈun tˈoyˈixy ko pën axëëk ttuny ja myëguˈuk. Ko tijaty ttuknibëjktäägë ttunäˈäny, jawyiin tpayeˈey wiˈixë Dios wyinmay parë agujk jotkujk dyajnayjyawëyaˈanyëty. Biiblyë jyënaˈany ko mä Jyobaa jamën “ja lugäär mä yˈityë tëyˈäjtën”. Yäˈädë yëˈë yˈandijpy ko ja tëyˈäjtën jamën tsyoony mä Dios (Jer. 50:7). Kom yëˈë ojts xyajkojëm, pääty yëˈëyë myëdäjtypyë madakën parë dyajnaxkëdäˈägët ja anaˈamën mä ti oy ets ti kyaj. Yëˈëyënë Jyobaa nyijäˈäwëp ti oy ets ti kyaj (Prov. 14:12; Is. 55:​8, 9). Per ¿mbäädëdaa njukyˈäjtëm extëmë Jyobaa tniˈanaˈamë? Mbäät, pes duˈun ojts xyajkojëm “extëm yëˈë këˈëm yˈixëtyën” (Gén. 1:​27, MNM). Ets ëtsäjtëm jukyˈatäˈänëm extëmë Jyobaa tniˈanaˈamë. Kom mëk ntsojkëmë nDeetyˈäjtëmë Jyobaa, yëˈë xypyudëjkëm parë duˈun njäˈäyˈäjtëm extëm jyaˈayˈaty (Éfes. 5:1). w22.08 paj. 27 parr. 5, 6

Ko tijaty nmëmäˈäy nmëdäjëm o jam tii mëdiˈibë axëëk xyajnayjyäˈäwëm, mbäädë net ti nduˈunëm mëdiˈibë xytyukjäˈäytyëgoˈoyëm ja amay jotmay, ets kyaj wiˈixëty ko duˈun nduˈunëm. Per tsojkëp nnaygyuentëˈäjtëm parë kyaj yëˈë nduˈunëm mëdiˈibë Jyobaa yˈaxëkˈijxypy (Éfes. 5:​10-12, 15, 16). Ko apostëlë Pablo tnijäˈäyë ja Diosmëduumbëty mëdiˈibë Filipos ojts tˈanëëmëdë ets tpawinmaytyët mä tukëˈëyë mëdiˈibën tëyˈäjtën, wäˈäts, mëdiˈibë oybyëtsëëmp ets mëdiˈibë yaˈoynyigäjpxp (Filip. 4:8). Pablo kyaj nety yëˈë tmaytyäˈägäˈäny tijaty mëët ja xëëw tiempë nyajnäjxëm, per extëm jyënany mbäät xypyudëjkëm ko nety nwinˈixäˈänëm tijaty ndukxondäˈägäˈänëm. Pääty oyxyëp ko nwinmäˈäyëm pën ja ëy mëdiˈibë nmëdoowˈijtëm, ja pelikula mëdiˈibë nˈijxëm, ja liibrë mëdiˈibë ngäjpxëm ets ja ëyiˈiky kuyaty mëdiˈibë ndukxondakëm, tuˈugyëp mëdë yäˈädë tekstë mëdiˈibë Pablo ojts tnigajpxy. Yäˈädë yëˈë xypyudëkëyäˈänëm parë nˈijxëm pën kyupëkëbë Dios o kyaj, pes jukyˈatäˈänëm extëm tniˈanaˈamë (Sal. 119:​1-3). w22.10 paj. 9 parr. 11, 12

Mä kyaˈooktënëm näägë yäˈädë jäˈäy “diˈibë ijt kaˈoyjyaˈay”, mëk axëëk ja jyukyˈäjtën ojts dyajnëjkxtë. Pääty yajpudëkëyäˈändë ets duˈun jyukyˈattët extëmë Jyobaa tniˈanaˈamë. ¿Wiˈix? Kom të netyë Jesus tyëjkënë anaˈambë, yëˈë yajnaxkëdäˈägaambyë ëxpëjkën parë jäˈäy tnijawëdët ja Diosë tyëyˈäjtën extëmë nety ninäˈänëm duˈun kyaˈëxpëktë. ¿Pënaty yaˈëxpëkanëdëp ja mëdiˈibë ijttë kaˈoyjyaˈay? Yëˈë ja tëgoy myayjyaˈay ets ja oyjyaˈay mëdiˈibë nety jukypyëjktëp. Per ¿ti mbäät ttundë pën tsyojktëp ets ja xyëëw yajkëxjäˈäytyët mä ja liibrë? Ko niˈigyë tˈixyˈattëdë Jyobaa ets ttukwandäˈäktëdë jyukyˈäjtën. Jesus ets pënatyë nety mëët yajkutuktë, yëˈë yˈixan tyunandëp pënë yäˈädë jäˈäy kyupëjktëp ja ëxpëjkën o kyaj (Diˈibʉ Jat. 20:4). Pën tuˈugë jäˈäy kyaj dyajtëgatsäˈänyë jyukyˈäjtën, ta kyutëgoyaˈany, oyë nety jeˈeyë të jyukyˈaty tuk mëgoˈpx jëmëjt (Is. 65:20). Jyobaa mëdë Jesus wäˈäts tnijawëdë ti japˈäjtp mä jäˈäyë kyorasoon, pääty kyaj tnaˈixäˈändë parë jyamˈatët mëdiˈibë yajmäˈädëp ja tsujpë it lugäär (Is. 11:9; 60:18; 65:25). w22.09 paj. 17 parr. 11, 12

Ko yäˈädë tekstë jyënaˈany “ja justisëtëjkëty es pënaty yajkutujktëp”, yëˈë yajmaytyäˈägandëbë gobiernëtëjk mëdiˈibë myëdäjttëbë kutujkën parë tˈanaˈamdëdë naxwinyëdë jäˈäy. Ëtsäjtëm ninuˈun nDiosmëduˈunëm, tsojkëp nmëmëdoˈowëm ja gobiernëtëjk, pes yëˈë yajjaˈäjttëbë tuˈugyëˈäjtën, yajnaxkëdaktëbë ley ets näˈäty nyitsiptuundëbë Diosë kyäjpn (Diˈibʉ Jat. 12:16). Päätyë Jyobaa xytyukˈanaˈamëm ets nyäjkëm ja kugëbety, nduˈunëm tijaty xytyukˈanaˈamëm ja kuduunk justisë mä ja nax käjpn, nwingutsëˈkëm ets nmëjˈix nmëjpëjktakëm (Rom. 13:7). Yäˈädë gobiernëtëjk myëdäjttëbë kutujkën mët ko Jyobaa yëˈëjën nyasˈijxëp parë yˈanaˈamdët. Jesus duˈunën dyajnigëxëˈky ko ja yajkutujkpë Poncio Pilato ojts pyayeˈeyxyëty ja jyotmay, pes ko yˈanmääyë ko myëdäjtypyë nety ja madakën parë yaˈˈawäˈätspëtsëmëdët o yaˈoogëdët, ta tˈatsooy: “Nitii kutujkënxyëp mij xykyamëdaty mët ëj, kooxyëp ja Dios të mgamoˈoyëty” (Fwank 19:11). Nanduˈunën tyam, awitsy tmëdattë ja kutujkën niˈamukë gobiernëtëjk etsë politikëtëjk extëm ja Poncio Pilato. w22.10 paj. 14 parr. 6

Jyobaa wyinmäˈänymyooyë David parë tkëxjäˈäyët wiˈix yˈixˈatäˈäny ja jukyˈäjtën ko nety tuˈugë rey yˈaneˈemy mëdiˈibë wijy ets tëyˈäjtën myëët tijaty ttuny (Sal. 37:​10, 11, 29). Ko jäˈäy ndukmëtmaytyakëm ja tsujpë it lugäär, yëˈë xëmë ndukwingugäjpxëmë Salmo 37:11. Ets oy ko duˈun nduˈunëm, pesë Jesus yëˈë ojts nanduˈun tnimaytyaˈaky mä Sermón del Monte, duˈun dyajnigëxëˈky ko yäˈädë wandakën adëwäämp (Mat. 5:5). Per mëdiˈibë David kyujäˈäyë, yëˈë nanduˈun myaytyäˈägan wiˈixë nety yˈixˈatäˈäny ja jukyˈäjtën ko Salomón yˈanaˈamët. Ko ojts yˈaneˈemy, ja israelitëty agujk jotkujk yˈijttë ets kyaj tii ojts tyëgoyˈäjtxëdë, jamˈäjtë “letsyë etsë seerë päˈäk”. Dios të nety jyënaˈany: “Pën yëˈë mguyjyukyˈäjttëp ëjtsë nˈanaˈam ndëyˈäjtën [ . . . ]. Jotkujk nëjkx nyaˈittë mä yëˈë mnax mgäjpnëtyën, ets ko mäˈädëty mboˈkxtëty nitii ets nipën mgaˈˈatsëˈëk mgaˈˈajawëtëty” (Lev. 20:24; 26:​3, 6, MNM). Yäˈädë wandakën adëëw ko ojts yˈaneˈemyë Salomón (1 Crón. 22:9; 29:​26-28). Mbäädë net njënäˈänëm ko ja ääw ayuk mëdiˈibë yajpatp mä Salmo 37:​10, 11, 29 ojts yˈadëy ets adëwäämp mä tiempë myiny kyëdaˈaky. w22.12 paj. 10 parr. 8

Nˈokmëmëdoˈowëm extëmë Diosë nyax kyäjpn tnëˈëmoˈoy ttuˈumoˈoy. Biiblyë xypyudëjkëmë yˈëwij kyäjpxwijën, pes jyënaˈany: “Ko yajxon myajnëˈëmoˈoy myajtuˈumoˈoyët, ta mtsiptunäˈäny; mä jyamëty nimayë ëwij käjpxwijpë oy wyimbëtsëmy tijaty yajtuump” (Prov. 24:​6, notë). ¿Wiˈix mbäät xypyudëjkëmë yäˈädë tekstë parë mas oy nˈëwäˈkx ngäjpxwäˈkxëm etsë jäˈäy nyaˈëxpëjkëm? Ko nduˈunëm extëm nyajnëˈëmoˈoy nyajtuˈumoˈoyëm ets kyaj extëm nwinmäˈäyëm. Ko nëjkxëm reunyonk, ta nˈijxëm wiˈix ja nmëguˈukˈäjtëm dyajnaxtë diskursë etsë demostrasyonk, ets yëˈë net xypyudëjkëm parë mas oy nˈëwäˈkx ngäjpxwäˈkxëm etsë jäˈäy nyaˈëxpëjkëm. Diosë kyäjpn, yajpëtsëëmpy nanduˈunë ëxpëjkpajn etsë bideo mëdiˈibë mbäät xypyudëjkëm parë jäˈäy ndukniˈˈijxëmë Biiblyë. ¡Mëjwiin kajaa nguˈëˈëw ngukäjpxëm ko Dios xymyoˈoyëmë ëwij käjpxwijën mä Biiblyë! Pes koxyëp xykyamoˈoyëm, kyajxyëp mbäät nyajpatëm agujk jotkujk. Pääty nˈokpëjktakëmë winmäˈäny parë njukyˈäjtëm extëmë Jyobaa tniˈanaˈamë (Prov. 3:​13-17). w22.10 paj. 23 parr. 18, 19

Ko ngäˈäy nˈukëm, ta ja niniˈkx këbäjk mëk yˈity, nanduˈunën jyaty ko nˈëxpëjkëmë Diosë yˈAyuk ets nbawinmäˈäyëm, ta niˈigyë ja mëbëjkën kyëktëkë. Jyobaa tsyojkypy parë nnayaˈujts nnayajjotkëdakëm mëdë yˈääw yˈayuk, ets njaygyujkëm tidën xytyukmëtmaytyäˈägäˈänëm. Mbäät duˈun nduˈunëm ko nnuˈkxtakëm, nˈëxpëjkëm ets nbawinmäˈäyëm. Tim jawyiin, nnuˈkxtakëm parë Diosë yˈayuk xyˈadëjk xytyuktëjkëm, ta net ngäjpxëmë Biiblyë ets ta net nbawinmäˈäyëm yajxon mëdiˈibë të ngäjpxëm. ¿Wiˈix wyimbëtsëmäˈäny? Niˈigyë njaygyukëyäˈänëmë Diosë yˈAyuk ets kyëktëkëyaˈanyë mëbëjkën. ¿Tiko jyëjpˈamëty ngäjpxëmë Biiblyë, ets nbawinmäˈäyëm? Yëˈko xymyëjääwmoˈoyëm parë tyam nˈëwäˈkx ngäjpxwäˈkxëm ja Diosë yˈayuk, ets mä tiempë myiny kyëdaˈaky xypyudëkëyäˈänëm parë ndukˈawäˈänëmë jäˈäy ti tukmiin tukëdakëdëp. Ko nbawinmäˈäyëm nanduˈun wiˈixë Jyobaa jyaˈayˈaty, ta niˈigyë nmëwingoˈonëm. w22.11 paj. 6, 7 parr. 16, 17

Jesus yˈanmääy ja yˈëxpëjkpëty ko niˈamukë jäˈäy tpëkäˈändë kuentë ko yëˈë jyantsy yajpanëjkxy ko nyaytsyokëdët nixim. Niˈamukë Diosmëduumbëty ak pokyjyaˈay yajpäättë, per yajnigëxëˈktëp ko naytsyojkëdëp nixim niyam (1 Fwank 1:8). Ko niˈigyë nˈixyˈäjtˈadëtsëm ja nmëguˈukˈäjtëm, ta nbëjkëmë kuentë mäjaty tyëgoytyë (Rom. 3:23). Ets ta näägë nmëguˈukˈäjtëm mëdiˈibë kyaj tˈokmëduunëdë Jyobaa mët ko jam wiˈix të tyunëdë ja myëguˈuktëjk. ¿Wiˈixë Jesus ttukˈijxy ja yˈapostëlëty ko tsyojkypy? ¿Ets wiˈix mbäät nbanëjkxëmë Jesusë yˈijxpajtën? Tsojkëp duˈun nnayajtëˈëwëm oy të njanëbajtënë. Ko duˈun nduˈunëm, xypyudëkëyäˈänëm parë ntsojkëm ja nmëguˈukˈäjtëm ets mas niˈigyë ko nety jam wiˈix xytyuˈunëm (Éfes. 5:2). w23.03 paj. 26, 27 parr. 2-4

Kom niˈigyë wyingoonˈadëtsnë ja kutëgoˈoyën, mbäädë net mä kongregasionk jyaˈˈatyë jotmay mä tsyokyëty nyajnigëxëˈkëm pën nmëmëdowäˈänëmë Jyobaa o kyaj. Päätyën jyëjpˈamëty nnayaˈijtëm wijy kejy. Pën winmäˈäyëm ko të tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm axëëk xyajnayjyäˈäwëm, oy ko kyaj nbëjkëˈkëmë akë. Pën yajjëjwijtsëmbijtëm kyaj yëˈëyë nwinmäˈäyëm wiˈix ja nmëguˈukˈäjtëm tsoytyuˈunmëët të xyajwëˈëmëm. Nˈokkupëjkëm ja ëwij käjpxwijën ets nˈoknayaˈoˈoyëm. Ets pën yajwijtstëgäjtsp tijaty mä Diosë kyäjpn mëdiˈibë xyˈabatnäjxëm, nˈokkupëjkëm winë ääw winë jot ets nˈoktuˈunëm extëm nyajnëˈëmoˈoy nyajtuˈumoˈoyëm. Mbäät duˈunyëm xytyukjotkujkˈatyë Jyobaa etsë kyäjpn ko xypyäädëdë jotmay mëdiˈibë mbäät mdukmastuˈutyëtyë Jyobaa. Pääty, tsojkëp mnayaˈitëdët wijy kejy, yäˈädë yëˈë yˈandijpy, ko kyaj nëgoo tijaty xymyëmay xymyëdäjët, xywyinmayët yajxon wiˈix tijaty xytyunäˈäny ets xyˈixët tijaty extëmë Jyobaa tˈixy. Anëëmë Jyobaa parë mbudëkëdët ets ninäˈä xykyamastuˈudët ja mëguˈuktëjk mëdiˈibë mä kongregasionk. Pääty këdii xynyasˈixë etsë Satanás mdukmëjagamgaˈagëdëdë Jyobaa etsë nyax kyäjpn, oy ti tyun jyatëdët (Sant. 4:7). w22.11 paj. 24, 25 parr. 14-16

Miitsëty pënaty tuundëp mëjjäˈäy, oy ko xypyudëkëdët ja nmëguˈukˈäjtëm ets nyayjyëjpˈixëdët mä kyajäˈtynyëm tuˈugë ayoˈon. Ixtë pën të niˈamukë tjaygyukëdë ti mbäät ttundë ko myinët tuˈugë ayoˈon ets mdukˈawanëdët wiˈix yaˈix yajpäättë. ¿Ti mbäät nduˈunëm niˈamukë? Pën të tii yˈayoˈonbëjktaˈaky naa jamyë mä mtsëënë, yajtëwë mëjjäˈäytyëjk wiˈix mbäät xyakyë naybyudëkë. Mbäät xyajjäjtaˈagyë nmëguˈukˈäjtëm mëdiˈibë yäjktëbë naybyudëkë ko tii yˈayoˈonbëjktaˈaky o ja mëdiˈibë të wyindëgoytyë ja jyëën tyëjk. Mbäät nanduˈun xyakyë naybyudëkë parë xyajwäˈkxëdë jëˈxy pëky o tijaty ja nmëguˈukˈäjtëm yajtëgoyˈäjttëp. Ets pën jagam ja ayoˈon të tyuny të jyatyëty, mbäät nanduˈun xyakyë naybyudëkë. ¿Wiˈix? Ko xynyinuˈkxtäägët pënaty të yˈayoˈonbäättë ets xyakët ja mˈayäjk mˈagoˈonën parë yajpudëkëdët ja nmëguˈukˈäjtëm (2 Kor. 1:​8-11; 8:​2-5). Ets pën mbäät mnëjkxy mä ja lugäär, yajtëw ja mëjjäˈäytyëjk wiˈix mbäät jam xyaky ja naybyudëkë. Pën myajwoop, seguurë ko myajtukniˈˈixëyäämp ti mdunëp parë mbäät myajpëjktaˈaky mä tsyokyëty ja naybyudëkë. w22.12 paj. 24 parr. 8; paj. 25 parr. 11, 12

Duˈun yajnijäˈäyëdë ja Diosmëduumbëty mëdiˈibë Corinto extëm jyënaˈanyë tekstë mëdiˈibë tyam yajkäjpxp, pes tamë nety nääk mëdiˈibë myëdäjttëp kanäägë yetyëjk o toxytyëjk, mëdiˈibë ak yetyëjk naymyëttsënääyëdëp etsë amuˈukyjyaˈayëty (1 Kor. 6:​9-11). Wiˈix mˈokwinmay, ¿waˈandaa duˈunyëm ojts xytsyiptakxëdë ko nety të nyëbajnëdë? Waˈan. Pes duˈunyëmë nety pokyjyaˈay yajpäättë oyë nety të jyayajwinˈixtë parë nyëjkxtët tsäjpotm. Waˈan janääm jatsojk jyatukmiinëdë tijatyë nety yajtëgoyanëdëp. Ko nnijäˈäwëm duˈun jyäjtë näägë Diosmëduumbëty, xypyudëjkëm ets nanduˈun ko nˈijxëm wiˈix kyaj nyaytyukmëmadakëdë. Pääty nˈokˈyaˈijtëm “mëk ja mëbëjkën, pes nanduˈun niˈamukë ja nmëguˈukˈäjtëm tmënax dyajnaxtë ja ayoˈon jotmay” (1 Ped. 5:​9, TNM). w23.01 paj. 12 parr. 15

Jesus yˈanmääy ja Tyeety ets ja yˈëxpëjkpëty yajkuentëˈattët (Fwank 17:11). Ko duˈun nnijäˈäwëm, xypyudëjkëm parë nˈijtëm jotmëk, pesë Jyobaa yëˈë mas kumëjääw ets këdiinëmë nmëtsipˈäjtëm (1 Fwank 4:4). Jyobaa yˈijxtaapy tijaty tuun jäjtëp ets ijtëm seguurë ko pën ndukˈijxpajtëm amumduˈukjot, yëˈë xypyudëkëyäˈänëm parë nˈijtëm amëk jotmëk ets kyaj ti ntsëˈk njäˈäwëm. ¿Mduktsoytyuumpy xyˈanëëmëdët ja mëguˈuktëjk mëdiˈibë mëët mˈeskuelëˈaty o mduny ko mDestiigëty? ¿Waˈan xyjyëjptsëˈëgë mnaxët publikadoor o mnëbatët? Këdii xytsyëˈëgë naxwinyëdë jäˈäy parë yëˈë myajtuˈuˈadukëdët ets kyaj mDiosmëdunët. Mmënuˈkxtäˈägë Jyobaa parë mbudëkëdët ets myajjotmëktäˈägëdët parë xytyunët ja tyuunk. Ko xyˈixët wiˈixë Jyobaa tˈatsoowëmbityë mnuˈkxtakën, yëˈë mbudëkëyanëp parë mˈitët amëk jotmëk (Is. 41:​10, 13). w23.01 paj. 29 parr. 12; paj. 30 parr. 14

Ja fariseety jyakäjpxtëbë netyë Diosë yˈAyuk, per kyaj nyaytyukpudëjkëdë. Pääty tëgokë Jesus yajtëëwëdë pën kyajnëm tkäjpxtë wiˈix jyënaˈanyë Diosë jyaaybyajtën (Mat. 12:​1-7). Ojts tëgok tniwäämbattë ja Jesusë yˈëxpëjkpëty ko kyaj nety tmëmëdowdë ja ley mä tniˈanaˈamë pyoˈkxtët sääbëdë xëëw. Perë Jesus pyëjktak majtskë ijxpajtën mëdiˈibë yajpatp mä Biiblyë. Tuˈuk yëˈë ojts tkajpxyë Oseas ets yajtukˈijxtë ko kyaj nety tjaygyukëdë tiko të nyaxkëdaˈagyë taabë ley, ets ko kyaj nety tpaˈˈayowdë ja myëguˈuk. Ja fariseety kyäjpxtëp ijty nanduˈun ja Diosë jyaaybyajtën, per kyaj nety tkuytyundë. ¿Tiko? Yëˈko mëj këjxm nyayjyäˈäwëdë ets jeˈeyë ojts dyajtundë ja Diosë yˈAyuk parë ja myëguˈuktëjk tˈëbat tkäjpxpattë. Ets pääty kyaj tjaygyujkëdë tijaty jyakäjpxtë mä Diosë jyaaybyajtën (Mat. 23:23; Fwank 5:​39, 40). Mä Matewʉ 19:​4-6 jap jatëgokë Jesus dyajtëëy ja fariseety: “¿Kyajnëm mijts nanduˈun xykyäjpxtë ja Diosë jyaaybyajtën?”. Ja fariseety jyanijäˈäwëdëbë nety wiˈixë Dios tijaty ojts dyajkojtäˈäy, per kyaj nety tmëjpëjktäˈäktë wiˈixë Dios të dyajnaxkëdaˈaky ja pëjk ukën. Extëmë Jesus jyënany yëˈë xytyukˈijxëm ko tsojkëp ngäjpxëmë Biiblyë extëm mbäät nnaytyukpudëjkëm. Oy ko nˈijtëm yujy tudaˈaky ets nasˈijxëm parë Jyobaa xytyukniˈˈijxëm. w23.02 paj. 12 parr. 12, 13

Jyobaa myooyë Ley ja israelitëty wiˈix nyayˈijxˈit nyaygyuentëˈatëdët mä tyundë ets jyënoty tyëgoty (Éx. 21:​28, 29; Deut. 22:8). Mëjwiin kajaa ijty tkumëdoy tuˈugë jäˈäy ko yˈayoˈonbääty ets dyaˈooky ja myëguˈuk (Deut. 19:​4, 5). Ja Ley nanduˈun ijty tniˈanaˈamë ko pën tuˈugë jäˈäy yajtsayujtypy ja toxytyëjk mëdiˈibë uˈunkmëët ets yˈooky ja yˈuˈunk, kuanë ko tkumëdowët oyë nety të jyaˈˈayoˈonbääty (Éx. 21:​22, 23). Extëm nˈijxëm, Jyobaa tsyojkypy parë nnaygyuentëˈäjtëm këdiibë nˈayoˈonbatëm. Nyajtsobatëmë netyë jukyˈäjtën ko nnaygyuentëˈäjtëm jënoty tëgoty o mä nduˈunëm parë kyaj tijaty xyˈayoˈonmoˈoyëm. Pën nmëdäjtëmë tsujkn, matsyetë, tsooy o jam tii mëdiˈibë mbäät yˈaxëktuny extëmë klarasol, moktsooy o tsuktsooy, oy ko nbëjkëˈkëm mä kyaj ënäˈkuˈunk tpäättët. Pën nˈëxpëkäˈänëm, tsojkëp yajxon nˈijxëm mä nbëjktakëm. Ets pën nyajmëjëmë jëën, nyaˈëˈtsëmë nëë o nyajtuˈunëmë tuumbajn mëdiˈibë kutsëˈëgë oy ko kyaj duˈunyë nikakëm. Ets oy ko kyaj nyajˈyeˈeyëmë karrë pën të njëˈënëmë tsooy mëdiˈibë yajmäˈäjäämp, pën kyaj oy të nmäˈä të nboˈkxëm o pën të nˈukëm. Kyaj nanduˈun yˈoyëty ngäjpxëm mä telefënë pën karrëwiˈtëm. w23.02 paj. 21, 22 parr. 7-9

Jyobaa xymyëmaˈkxtujkëm ko xyaˈëxpëjkëm, xytsyojkëm ets jyaygyujkëp wiˈix nyaˈijx nyajpatëm, yëˈëyë yˈijxypy tijaty oy nduˈunëm (Sal. 130:3). Kyaj xytyukˈanaˈamëm mëdiˈibë kyaj mbäät nmëmadakëm. Nˈokjamyajtsëm ko Jyobaa yëˈë nanduˈun të xymyoˈoyëmë kukoˈoxy (Sal. 139:14). Duˈunën të xyajkojëm parë tijaty njäjtëm ets duˈunyëm njäjtˈadëˈëtsäˈänëm tijaty mëdiˈibë xyajnayjyawëyäˈänëm agujk jotkujk. Pääty, oy ko nˈëxpëjkˈadëtsëm parë nnijäˈäwëm ja tëyˈäjtën mëdiˈibë yajpatp mä Biiblyë (1 Peed. 2:2). Pëjktäˈägë mwinmäˈäny parë niˈigyë xymyëdunëdë Jyobaa, xyˈëxpëkëdë Biiblyë ets xykyäjpxët bom bom (Jos. 1:8). Jyobaa mbudëkëyanëp parë xytyukxondäˈägët tijaty mgajpxypy ets xyˈixyˈäjtˈadëˈëtsët. Ko nˈëxpëjkëm, yëˈë parë niˈigyë Jyobaa nˈixyˈäjtëm, ntsojkëm ets nyajkëktëjkëm ja mëbëjkën (1 Kor. 8:​1-3). Ixyˈäjtˈadëˈëts niˈigyë Jyobaa, duˈunyëm amdow pëjktsow parë mbudëkëdët ets niˈigyë mëbëjkënë xyajkëktëkët (Luk. 17:5). w23.03 paj. 10 parr. 11, 13

Ja Jesusë yˈëxpëjkpëty kyaj jeˈeyë tˈëwxijt tjëjpˈijxtë näˈä yˈokminy ja kutëgoˈoyën, pes ojtsë Jesus tyuknipëkëdë parë tˈëwäˈkx tkäjpxwäˈkxtët ja oybyë ayuk jam “Jerusalén, nëˈënë Judeeë nyax, Samaaryë nyax es tëgekyë naxwinyëdë” (Apos. 1:​6-8). Kajaaduunk mëdiˈibë yajtuknipëjktë, per mbäädë nety yajxon dyajtundë ja tiempë pën jyotmooytyëp. Parë nˈijx nduˈunëm wiˈixën njukyˈäjtëm ets njäˈäyˈäjtëm, tsojkëp nˈijxëm wiˈix ja tiempë nyajtuˈunëm. Pes niˈamukë nguˈijx ngubatëm ja ayoˈon “mëdiˈibë kyaj nˈëwxijt njëjpˈijxëm” (Ecl. 9:11). Axtë mbäät ajotkumonë nˈoˈk ndëgoˈoyëm. ¿Wiˈix mbäät mas oy nyajtuˈunëm ja tiempë? Ko nmëduˈunëmë Jyobaa ets ko niˈigyë nmëwingoˈonëm (Fwank 14:21). Tsojkëp nduˈunëm extëm jyënaˈanyë 1 Korintʉ 15:58: “Dëˈënyëm xytyundët waanë niˈigyë ja Nintsënˈäjtëmë tyuunk”. Pääty oy ko tyam niˈigyë nmëduˈunëmë Jyobaa, net ko myinët ja kutëgoˈoyën o ko nety nˈoogäˈän ndëgoyäˈänënë, kyaj nëjkx mon tuk nnayjyäˈäwëm tiko të ngamëduˈunëmë Jyobaa (Mat. 24:13; Rom. 14:8). w23.02 paj. 18 parr. 12-14