Referensyë diˈib miimp mä Wiˈix njukyˈäjtëm ets nDiosmëduˈunëm tijaty yaˈëxpëkäämp ets yajtukjayëyäämp
7-13 ÄÄMBË MAYË
TIJATY YAJPATP MÄ BIIBLYË TSOBATP MËJWIIN KAJAA | MARKɄS 7, 8
“Jukyˈattë extëm diˈib pyagëëpy ja kyepy ets patsoˈondëgëts”
(Markʉs 8:34) Net ja Jesús dyaxë ja yˈëxpëjkpëty es ja jäˈäyëty, es tˈanmääytyë: Pën jaats pën xypyanëjxäˈäny extëmtsë nˈëxpëjkpë, tsojkëp es tmastuˈudët ja kyëˈëm winmäˈäny es jyikyˈatët extëm tuˈugë jäˈäy diˈibë pyagiipy ja [kyepy, TNM] ko yˈoˈkën tninejxy, esëts xypyatsoonët.
nwtsty notë diˈib yaˈëxpëjkp mä Mar. 8:34
tmastuˈudët ja kyëˈëm winmäˈäny: O “tmastuˈuttë tukëˈëyë diˈib myëdäjtypy”. Tyäˈädë yëˈë yˈandijpy ko tsojkëp këˈëm nnaygyëyäjkëm parë Dios xyjaˈäjtëm. Extëm mä ayuk grieegë të yajkäjpxnaxy, yëˈë yˈandijpy “ko këˈëm mnayˈanëˈëmxëdët ko kyaj”, näˈäty mbäät tˈandijy ko kyaj nduˈunëm diˈib njatsojkënyëˈäjtëm o diˈib janaytyukmëtsojkëm (2 Kor. 5:14, 15). Marcos, nan yëˈë yajtuunë tyäˈädë ayuk grieegë ko tnimaytyaky wiˈixë Pedro ojts tëgok tˈëxtijˈyë Jesus (Mar. 14:30, 31, 72).
w92-S 1/8 paj. 17 parr. 14
¿Ti tyam mduumpy parë xynyibëyeˈeky ja jukyˈäjtën?
14 Jesus duˈun tˈanmääy tuk grupë ja yˈëxpëjkpëty ets ja jäˈäyëty: “Pën jaats pën xypyanëjxäˈäny extëmtsë nˈëxpëjkpë, tsojkëp es tmastuˈudët ja kyëˈëm winmäˈäny” o extëm jyënaˈanyë La Nueva Biblia, Latinoamérica “ko kyaj këˈëm nyaygyupëkyëty” ets “jyikyˈatët extëm tuˈugë jäˈäy diˈibë pyagiipy ja [kyepy, TNM] ko yˈoˈkën tninejxy, esëts xypyatsoonët” (Markʉs 8:34). Ko ngupëjkëm nbanëjkxäˈänëmë Jesus, tsojkëbë net xëmë duˈun nduˈunëm. Kyaj mët ko jam ti nyajtukumayäˈänëm ko të nmastutëm ja këˈëm winmäˈäny, yëˈë duˈun ko mbäät pojënë nyajtëgoˈoytyaˈayëm diˈibë nety të njapatëm o axtë nyajtëgoˈoyëm ja jukyˈäjtënë winë xëëwbë, mët ko tuk ratë të nnaytyukmëmadakëm ja këˈëm jot këˈëm winmäˈäny ets kyaj oy tijaty të nduˈunëm.
(Markʉs 8:35-37) Mët ko ja jäˈäy diˈibë jikyˈatäämp extëm ja kyëˈëm winmäˈäny, tyäˈädë jäˈäy nayyajtëgoyëdëp. Per ja jäˈäy diˈibë myastutypy ja kyëˈëm winmäˈäny es nyayyakyëty es xymyëdunyëts ëj es ttuny extëm jyënaˈany ja oybyë ayuk, tyäˈädë jäˈäy pyäädëp ja nitsokën. 36 ¿Ti tsyoo ja jäˈäy ko tjaganaratët tëgekyë yëˈë naxwinyëdë pën yajtëgeepy ja yˈanmëjäˈän? Nitii, ¿këdii? 37 Pes pën të dyajtëgoy ja yˈanmëjäˈän, kyaj tii diˈibë mbäät mëët dyajjëmbity jatëgok.
w08-S 15/10 paj. 25, 26 parr. 3, 4
¿Ti mdunaampy parë xypyäädëdë jukyˈäjtënë winë xëëwbë?
3 Nan jaa mä Jesus dyajtëëy ja yˈëxpëjkpëty diˈib kajaa xyyajwinmäˈäyëm: “¿Ti tsyoo ja jäˈäy ko tjaganaratët tëgekyë yëˈë naxwinyëdë pën yajtëgeepy ja yˈanmëjäˈän? Nitii, ¿këdii? Pes pën të dyajtëgoy ja yˈanmëjäˈän, kyaj tii diˈibë mbäät mëët dyajjëmbity jatëgok” (Mar. 8:36, 37). Mayë jäˈäy nanduˈun jyënäˈändët extëmë Jesus jyënany ko kyaj tsyobäädët tganarattët tukëˈëyë ja naxwinyëdë ets dyajtëgoytyët ja yˈanmëjäˈän o jyukyˈäjtën, pes ja jukyˈäjt madakën jaayë jeˈeyë tyuny ko njukyˈäjtëm. Ets ko Jesus yˈakjënany: “Pën të dyajtëgoy ja yˈanmëjäˈän, kyaj tii diˈibë mbäät mëët dyajjëmbity jatëgok”, pënatyë nety jam myëdoowˈijttëp, waˈan tyukjamyajtsëdë wiˈixë Satanás jyënany mä Job: “Tuˈugë yetyëjk yakëp tukëˈëyë diˈib myëdäjtypy mët ko ttsokëdë jyukyˈäjtën” (Job 2:4). Extëmë Satanás jyënany, nanduˈun mayë jäˈäy wyinmaytyë diˈib kyaj tmëdundë Dios, ko tyundëp tukëˈëyë diˈib yaˈˈamdoowdëp nëgooko jyukyˈattë, axtë mbäät kyaj tmëmëdowdë Diosë yˈanaˈamën. Perë Dios mëduumbëty kyaj duˈun wyinmaytyë.
4 Nnijäˈäwëm ko Jesus myiiny yä Naxwiiny kyaj yëˈëjëty parë ojts xymyoˈoyëmë meeny sentääbë, oyˈäjt mëkˈäjtën ets parë jeky njukyˈäjtëm. Yëˈë duˈun parë njukyˈäjtëm winë xëëw winë tiempë mä ja jembyë jukyˈäjtën, tyäˈädë yëˈë diˈib niˈigyë nyajtsobatëm (Fwank 3:16). Pääty ko ngäjpxëm diˈibë Jesus yajtëëw ja yˈëxpëjkpëty, seguurë ko duˈun njaygyujkëm ko kyaj tii tsoowëty ko tuˈugë jäˈäy “tjaganaratët tëgekyë yëˈë naxwinyëdë pën yajtëgeepy” ja jyukyˈäjtën (1 Fwank 2:15-17). Pääty extëmë Jesus yˈakjënany oy ko nnayajtëˈëwëm: “¿Wiˈixëts tyam nnayoxyëty parëts nbäädët ja jukyˈäjtënë winë xëëwbë mä ja it lugäärë tsujpë?”. Tyäˈädë ja nyigëxëˈëgäˈäny mä wiˈix njukyˈäjtëm ets nan jaa yaˈixäˈäny pën njantsy myëbëjkëm tijaty nˈawijx njëjpˈijxëm o kyaj (ijxkijpxyë mëdë Fwank 12:25).
(Markʉs 8:38) Pënëts xytyuktsoytyuump es ttuktsoytyuny ja nˈayukëts yä naxwiiny mä pojpë jäˈäy diˈibë Dios myastuttëp, ëj, ja Naxwinyëdë Jäˈäyëtyë Kyudënaabyë, nan nduktsoytyunëpts kots nminët jatëgok mëdë myëjˈäjtënë nDeetyëts es mëdë yˈanklësëty.
jy-S paj. 143 parr. 4
¿Pën yajtijp ja Naxwinyëdë Jäˈäyëtyë Kyudënaabyë?
Parë Jesus xykyupëjkëm, tsojkëp nnayojxëm ets nˈijtëm jotmëk. Yëˈë jyënany: “Pënëts xytyuktsoytyuump es ttuktsoytyuny ja nˈayukëts yä naxwiiny mä pojpë jäˈäy diˈibë Dios myastuttëp, ëj, ja Naxwinyëdë Jäˈäyëtyë Kyudënaabyë, nan nduktsoytyunëpts kots nminët jatëgok mëdë myëjˈäjtënë nDeetyëts es mëdë yˈanklësëty” (Markʉs 8:38). Ets ta net yˈakjënany, kots nminët “netëts nmoˈoytyët extëm niduˈuk niduˈuk të yˈadëˈëtstë” (Matewʉ 16:27).
Nˈokˈëxtäˈäyëmë oorë platë diˈib ijtp yuˈutsy
(Markʉs 7:5-8) Ja fariseety es ja diˈibëty tsäjptëgoty yaˈëxpëjktëp dyajtëëdë ja Jesús: ¿Tiko tkapadundë yëˈë mˈëxpëjkpëty diˈibë jaayëm ja nˈaptëjkëtyëts ttundë? Yëˈëjëty jeˈeyë kyaytyë mëdë kyëˈë ni kyawäˈätsëty 6 Netë Jesús yˈatsoojëdë: Miitsëty diˈibë nayˈandijëdëp es jyikyˈattë tëyˈäjtën mëët, yajxon ja Diosë kyugäjxpë Isaiië mnimaytyakë miitsëty ko dëˈën tkëxjääy: Tyäˈädë jäˈäy xywyintsëˈkëpts wingëˈëy agëˈëy, per ja jyot wyinmäˈäny jagam yˈity mä ëjën 7 Nitii tkatsooty ko nyayˈandijëdë es xyjaˈˈawdattëts. Yëˈë tukˈëxpëjktëp diˈibë yˈanaˈamënˈäjtypy jeˈeyë jäˈäyëty 8 Päätyë Isaiië tˈanëëmë dëˈëmbë jäˈäyëty extëm miitsëty. Mmastuttëp miitsëty ja Diosë yˈanaˈamën es xypyadundët extëm ja jäˈäy jaayëm ttundë.
Diˈib nääk të nyayajtëwëdë
¿Tiko ja Jesusë myëtsipëty jëjpˈam dyajnäjxtë wiˈix kyëbujtë?
▪ Tyäˈädë yëˈë nety tuk pëky diˈibë Jesus yajtukpaˈëëw yajtukpagäjpx mëdë yˈëxpëjkpëty. Mä ja Ley diˈibë Moisés yajmooy nyimaytyakypyë nety näˈä tuˈugë jäˈäy yajpääty axëëk Dios windum. Extëm ko ja toxytyëjk tmëdatyë pyoˈogëjxmëdë ets ko ja yetyëjkë myëjääw pyëtsëmy, ko jäˈäy tmëdatyë leprë, ttony tuˈugë oˈkpë o tuˈugë jëyujk ooky. ¿Ti nety mbäät ja jäˈäy ttuny parë jatëgok wäˈäts yajpäädët? Ja Ley nyimaytyak ko mbäät dyaktë ja wintsëˈkën, nyaybyuj nyayjyaˈatsëdë o nyaytyuknixijkxëdë nëë (Levítico, kapitulo 11 axtë 15; Números, kapitulo 19).
Ja judiyëtëjk diˈib nyiwintsënˈäjttë relijyonk ojts tˈaktimˈyajnaxkëdäˈäktë ja kyëˈëm anaˈamën. Tuˈugë liibrë tnimaytyaˈaky ko ojts dyajnaxkëdäˈäktë näˈä tuˈugë jäˈäy jyëmbity axëëk ets wiˈix ja myëguˈuktëjk mbäät ttukninaxy. Nan ojts dyajkojtë tuˈugë listë tijaty mbäät jyëmbity axëëk ets tijaty kyaj ets nanduˈun ja abëjk aduˈunën. Nan ojts dyajnaxkëdäˈäktë diˈibë kostumbrë jäˈäy pyanëjkxtëp parë jatëgok wyäˈätstët.
Ja Jesusë myëtsipëty yajtëëwëdë: “¿Tiko tkapadundë yëˈë mˈëxpëjkpëty diˈibë jaayëm ja nˈaptëjkëtyëts ttundë? Yëˈëjëty jeˈeyë kyaytyë mëdë kyëˈë ni kyawäˈätsëty” (Markʉs 7:5). Ko duˈun jyënandë kyaj nety yëˈë tmëmay tmëdäjtë ja wäˈätsˈäjtën. Pes të nety dyajnaxkëdäˈäktë tuˈugë kostumbrë wiˈixë nëë yajtukëtamët ja diˈib kayäämp. Ja liibrë diˈib të yˈokˈyajnigäjpxpë tnimaytyaˈaky ko ja diˈib nyiwintsënˈäjttëbë relijyonk kyaj ijty nyayjaygyukëdë diˈibë abëjkënë yajtundëp, diˈibë nëë, pën tukëtamëdëp ets axtë mäbäät xyoogët ja këˈë.
¿Wiˈixë Jesus wyinmääy mä ja anaˈamën diˈib yajnaxkëdaktë? Yëˈë duˈun tˈanmääy ja diˈib nyiwintsënˈäjttëbë relijyonk: “Miitsëty diˈibë nayˈandijëdëp es jyikyˈattë tëyˈäjtën mëët, yajxon ja Diosë kyugäjxpë Isaiië mnimaytyakë miitsëty ko dëˈën tkëxjääy: Tyäˈädë jäˈäy xywyintsëˈkëpts wingëˈëy agëˈëy, per ja jyot wyinmäˈäny jagam yˈity mä ëjën [Jyobaa]. Nitii tkatsooty ko nyayˈandijëdë es xyjaˈˈawdattëts. Yëˈë tukˈëxpëjktëp diˈibë yˈanaˈamënˈäjtypy jeˈeyë jäˈäyëty [...]. Mmastuttëp miitsëty ja Diosë yˈanaˈamën es xypyadundët extëm ja jäˈäy jaayëm ttundë” (Markʉs 7:6-8).
(Markʉs 7:32-35) Jap tyuknimiinëdë tuˈugë yetyëjk nat es awëˈëmëp, es yajpëjktsooy ja Jesús esë kyëˈë ttuknikonët tadë yetyëjk. 33 Ta Jesús oj dyajnejxy ja jäˈäy wiinktsoo mä kyaj pën. Net ja kyëwaˈxypy tˈadijë ja jäˈäy tyatskoty es mëdë tsyujy ttoony ja jäˈäyë yaˈan. 34 Net ja Jesús pyatˈijxy tsäjpotm, es myëkxejy es tˈanmääy: ¡Awäˈäts! 35 Netyë ja jäˈäyë tyatsk yˈawatsy es ja yaˈan yˈagëdaky. Ta oj yajxon kyäjxpeky.
w00-S 15/2 paj. 17, 18 parr. 9-11
¿Nmëdäjtëmë jot winmäˈäny extëm Kristë?
9 Ja yetyëjk diˈib nat ets kyaj mbäät oy kyajpxy. Waˈanë Jesus tˈijxy ko tsëˈkëp ets tsoytyuump, pääty tëgatsy dyaˈˈagëdaky. Ojts twoownëjkxy mä tuˈugë lugäär diˈib aduˈuktuuy mä kyaj pënë jäˈäy. Jap ttukmëtmaytyaky mët ja yˈääw kyëˈë wiˈixë nety dyaˈˈagëdäˈägäˈäny. Ta net ojts “ja kyëwaˈxypy tˈadijë ja jäˈäy tyatskoty es mëdë tsyujy ttoony ja jäˈäyë yaˈan” (Markʉs 7:33). Ta net ja Jesus pyäˈtˈijxy tsäjpotm ets myëkxejy yˈokxejy. Ko duˈun ttuuny, yëˈë tyukˈijx ja yetyëjk ko diˈibë nety tyunaampy, yëˈë mët yëˈëgyëjxmë Diosë myëjääw. Ok, ta netë Jesus jyënany: “¡Awäˈäts!” (Markʉs 7:34). Ta netyë tyäˈädë yetyëjk myëdoowbëjky ets ta oy kyäjpxpëjky.
10 Jesus jantsy oy jyaˈayˈajty mëdë wiink jäˈäy. Nanduˈun nyayjyäˈäwë extëmë nety ja jäˈäy nyayjyawëty. Tyäˈädë yëˈë pudëjkë parë jäˈäy tijaty ttukmëduuny. Ëtsäjtëm nan oy ko duˈumbë jäˈäyˈäjtën nmëdäjtëm extëmë Jesus. Biiblyë xyˈanmäˈäyëm: “Nidëgekyë miitsëty [...] ittë tiˈigyë, naymyëmaˈxtukëdë nixim niyam, naytsyokëdë nixim niyam mët winë mjot, paˈˈayowdë jäˈäy, es tudaˈakyˈattë” (1 Peedrʉ 3:8). Tyäˈädë yëˈë yˈandijpy ko tsojkëp duˈun ngäjpx nmaytyakëm ets nduˈunëm tijaty extëm mbäät nyaˈijxëm ko nwingutsëˈkëm wiˈix ja jäˈäy nyayjyawëty.
11 Mä tuˈukmujkën, nan oy ko nwintsëˈkëm wiˈix ja nmëguˈukˈäjtëm nyayjyawëty ets njäˈäyˈäjtëm tsuj yajxon extëm ntsojkëm jyaˈayˈattët mët ëtsäjtëm (Matewʉ 7:12). Tyäˈädë yëˈë yˈandijpy nguentˈäjtëm ja ääw ayuk wiˈix nyajpëtsëˈëmëm (Kolosʉ 4:6). Nˈokjamyajtsëm ko “diˈib nëgoo käjpxp ets kyaj tniwinmayë duˈun extëm ko kyumy tuˈugë espäädë” (Proverbios 12:18). Ets mä familyë, ko kasäädë jäˈäy nyaytsyokëdë, ta tjaygyukëdë wiˈix ja kyudëjk o ja myëmëjjäˈäy nyayjyawëty (Éfesʉ 5:33). Kyaj dyajtundë ääw ayukë mëkatypyë, kyaj nyaygyäjpxpäädëdë ets kyaj nyaynyëxiˈik nyaytyukxiˈigëdë mëdë ääw ayuk diˈib yajtsayujtp, pes tsipë duˈumbë tsayut tsyoˈoky. Tääk teety diˈib oyjyaˈay, nan yˈijxtëp wiˈix ja yˈuˈunk yˈënäˈk nyayjyawëdë. Ko tjëjwijtsëmbittë, ta dyajnigëxëˈëktë ko wyingutsëˈkëdëp wiˈix ja yˈuˈunk yˈënäˈk nyayjyawëdë ets kyaj dyajtsoytyuˈunbäättë (Kolosʉ 3:21). Ko njäˈäyˈäjtëm tsuj yajxon mëdë nmëguˈukˈäjtëm, ta nyajnigëxëˈkëm ja Kristë jyot wyinmäˈäny.
14-20 ÄÄMBË MAYË
TIJATY YAJPATP MÄ BIIBLYË TSOBATP MËJWIIN KAJAA | MARKɄS 9, 10
“Diˈibë yˈijxtë yajkëktëjkëp ja mëbëjkën”
(Markʉs 9:1) Nandëˈën ja Jesús yˈanmääyëdë: Tëyˈäjtën nˈanëëmëdë ko ta näägëty diˈibë ja yam ko kyaj yˈooktët axtë koonëm tˈixtët ja Diosë kyutujkën jyaˈty mët ja myëkˈäjtën.
w05-S 15/1 paj. 12 parr. 9, 10
Kristë: yëˈë diˈib kajaa tijaty yaˈˈadëëw
9 Të nety nyäjxnë naa tuk jëmëjtën mä nyigëxëˈky ko Jesus yëˈëjën ja Mesías, ets të nety tyunyëty jaa Paskë Xëëw mä jëmëjt 32. Mayë jäˈäy diˈibë nety të tpanëjkxtsondäˈäktë Jesus të nety tmastuˈuttë, waˈan mët ko yajtukmëtsipˈäjttë, mët ko wyinˈëˈënëdë meeny sentääbë o jam tijaty tmëmääy tmëdäjttë mä jukyˈäjtën. Waˈan nanduˈun nääk kyaj oy nyayjyäˈäwëdë mët ko Jesus kyaj tkupëjky tyunët rey. Ets pënaty nyiwintsënˈäjttë ja relijyonk nan ojts tˈamdowdë Jesus tuˈugë ijxwëˈëmën jam tsäjpotm parë myëjpëtsëmäˈändë, perë Jesus kyaj duˈun ttuuny (Matewʉ 12:38, 39). Ets waˈan yëˈë nääk yaˈëxtëkëwäˈkëdë. Jesus nan të netyë yˈëxpëjkpëty ttukmëtmaytyaˈaky diˈib tsip jyaygyukëdëp. Ko tˈanmääy “ko tsojkëp yëˈë nyëjxët Jerusalén, es ko kanäk peky yaˈˈayowäˈänëdë yëˈë mëjjäˈäytyëjkëty esë teetywyintsënëty es ja diˈibëty tsäjptëgoty yaˈëxpëjktëp. Yaˈˈanmääytyë axtë ko jäˈäy yaˈoogäˈänëdë” (Matewʉ 16:21-23).
10 Jesus nyijäˈäwëbë nety ko ja kyumdaxtujk poˈo o kyum mäjk poˈo jyäˈtanë tiempë parë “tmastuˈudanë ja naxwinyëdë es nyëjxanë mä Dios Teety” (Fwank 13:1). Kom myëmaapy myëdajpyë nety ja yˈëxpëjkpëty diˈib kyaj të myastuˈudëdë, ta ttukˈijxy niduˈuk nimajtsk ja ijxwëˈëmën diˈib tsäjpotm diˈibë nety kyaj të ttukˈixy pënaty nyiwintsënˈäjttëp ja relijyonk. Jesus ta tˈanmääy: “Tëyˈäjtën nˈanëëmëdë ko ta yää näägëty diˈibë kyaj yˈooktët määnëm tkaˈixy ëj, ja Naxwinyëdë Jäˈäyëtyë Kyudënaabyë, kots nminët yajkutujkpë” (Matewʉ 16:28). Ko duˈunë Jesus jyënany kyaj yëˈë ojts tmaytyaˈaky ko ta nety nääk ja yˈëxpëjkpëty yˈakjukyˈattë ko tyëkët anaˈambë 1914. Diˈibë nety tunaampy, yëˈë ttukˈaˈijxnaxäˈäny ja mëjˈäjtën diˈibë nety myëdataampy extëmë Rey, ja nidëgëëkpë yˈëxpëjkpëty diˈib mas myëyujpy.
(Markʉs 9:2-6) Kyumdëdujk xëë Jesús oj nyejxy mä tuˈugë kopkë këjxmbë. Yëˈëyë wyoo ja Peedrë, Santyäˈägë esë Fwank. Es jam wyindumëty tyëgäjtsy ja Jesús. 3 Yëˈë wyit jyëmbijty jantsy tëˈxp es jantsy poop extëmë tsäjpˈeˈpyky, extëm nipën yä naxwiiny mbäät tkayajweˈemy poop. 4 Es yëˈëjëty yˈijxtë ja Eliiës esë Moisés myaytyäˈäktë mëdë Jesús. 5 Net ja Peedrë tˈanmääy ja Jesús: Wintsën, oy ko nyääˈäjtëm. Nˈokˈyaˈoˈoyëm tëgëëgë ëxkëdäˈäk tëjk: tuˈuk mij xyjaˈˈatët, jatuˈuk tjaˈˈatët ja Moisés es jatuˈuk tjaˈˈatët ja Eliiës. 6 Dëˈën tˈanmääy mët ko ja yˈëxpëjkpëty tsyëˈëgëdë naty, esë Peedrë ni tkanijawë wiˈix jyënäˈänët.
w05-S 15/1 paj. 12 parr. 11
Kristë: yëˈë diˈib kajaa tijaty yaˈˈadëëw
11 Kyumdëdujk xëëw, ta Jesus ojts twoownëjkxyë Pedro, Santiago etsë Juan mä tuˈugë kopkë këjxmbë diˈib yajpatp Hermón. “Jam ja Jesús tyëgäjtsy extëmë dëˈën yëˈë. Yëˈë wyiin jyëjp jyantsytyeˈxy extëm ja xëë, es ja wyit tyëgäjtsy poop extëm ja jäjën”. Ta net kyëxëˈktë ja kugajpxy Moisés etsë Elías myaytyäˈäktë mëdë Jesus. Waˈanë tyäˈädë yajtukˈijxtë ko nety të kyootsënë ets pääty niˈigyë yajmonyˈijx yajmonyjyäˈäwëdë. Tyim ijxtën duˈun, pääty axtë Pedro nyayˈawäˈänë tnikojäˈänyë Jesus, Moisés etsë Elías. Kyajnëmë netyë Pedro kyäjpxtäˈäy ko ja yoots myiiny, ta yajnitujkëdë ets yajmëdooy ja ayuk: “Tyäädëtsë dëˈën ja nˈUˈungëts diˈibëts ëj njantsytsyejpy es diˈibëts ëj mëët njotkujkë. ¡Mëmëdowdë yëˈë!” (Matewʉ 17:1-6).
(Markʉs 9:7) Net oj myiny tuˈugë yoots diˈibë yajnitujkëdë, es jap yootsoty yajmëdooy tuˈugë ayuk diˈibë jënäämp: Tyäˈädëtsë dëˈën ja nˈUˈunk diˈibëts njantsytsyejpy. Mëmëdowdë yëˈë”.
nwtsty notë diˈib yaˈëxpëjkp mä Mar. 9:7
tuˈugë ayuk: Mä Evangelios tëgëkˈok myiny mä Jyobaa këˈëm tmëgajpxyë naxwinyëdë jäˈäy, etsë tyäˈädë yëˈë myëmajtskˈokpë (Mar. 1:11; Fwank 12:28).
Nˈokˈëxtäˈäyëmë oorë platë diˈib ijtp yuˈutsy
(Markʉs 10:6-9) Per mä tsyondaky ko Dios dyajkojy tëgekyë, yëˈë Diosë jyaaybyajtën jyënaˈany: Dios yajkoj ja jäˈäyëty yetyëjk es toxytyëjk. 7 Pääty ja yetyëjk yˈabekyë mä ja tyääk tyeety es dëˈën nyaybyuwäˈägëdë mëdë nyëdoˈoxy, 8 es nimajtsk jyikyˈattë extëm tuˈugën jeˈeyë. 9 Pääty diˈibë ja Dios të dyajnaymyukëdë, nipën tkayajwäˈxët.
w08-S 15/2 paj. 30 parr. 8
Diˈib të yajtukwijtstuˈuty mä Markʉs
10:6-9. Diˈibë Dios tyuknibëjtakë yëˈë etsë kasäädë jäˈäy kyaj nyaymyastuˈudëdët. Pääty ko jotmay tmëdattët, kyaj tyimwinmääygyojtët ko tsojkëp yaˈˈajääywyäˈkxtët, oy ko ttundëdë mëjääw parë tpanëjkxtëdë Biiblyë kyäjpxwijën (Mat. 19:4-6).
(Markʉs 10:17, 18) Ko ja Jesús yˈaktuˈuyoˈoy, net myiiny tuˈugë yetyëjk pëyeˈegyë, es nyaygyoxtënääytyakë Jesús wyindum es yajtëëjë: Oy yaˈëxpëjkpë, ¿ti tsojkëp ndunëdëts esëts nyajtukkumayët ja jikyˈäjtënë winë xëë winë tiempë? 18 Netë Jesús yˈanmääyë: ¿Tikots mij xytyijy kots ëj nˈoyëty? Jaˈa ko yëˈëyë dëˈënë Dios oy.
nwtsty notë diˈib yaˈëxpëjkp mä Mar. 10:17, 18
Oy yaˈëxpëjkpë: Ko ja yetyëjk ojts tkäjpxpoˈkxyë Jesus “Oy yaˈëxpëjkpë”, yëˈë duˈun parë tmëjkumayanyë Jesus, pes duˈunën ijty ttsoktë ja wintsëndëjk diˈib mä relijyonk. Jesus kyaj axëëk tmëdooy ko yaˈˈanmääy “YaˈËxpëjkpë” ets “Wintsën” (Fwank 13:13), per yëˈë xëmë ojts tmëjkugäjpxë Tyeety.
Yëˈëyë dëˈënë Dios oy: Ko duˈunë Jesus jyënany yëˈë yˈëxkäjp ko Jyobaa yëˈëyë duˈun diˈib yajnaxkëdakypyë anaˈamën diˈib oy. Yëˈëyë Jyobaa diˈib Yajkutujkp abëtsemy nyaxwinyëdë myëdäjtypyë madakën parë jyënäˈänët diˈibë oy ets diˈibë axëëk. Ko ja Adán mëdë Eva ojts tjëˈxtë ja ujtstëëm diˈib ttuknijäˈäwëdë oybyë etsë axëëkpë, ta tnibëdëˈktë Dios ets tpëjkëyandë ja madakën diˈib yëˈë myëdäjtypy. Perë Jesus kyaj duˈun jyaˈayˈajty, yëˈë ijt yujy tudaˈaky ets yˈëxkäjp ko yëˈëyë Tyeety diˈib yajnaxkëdakypyë anaˈamën. Tyam mët yëˈëgyëjxmë Biiblyë mbäät nnijäˈäwëm diˈib oy (Mar. 10:19).
WIˈIX JYUKYˈATYË DIOS MËDUUMBË
“Diˈibë ja Dios të dyajnaymyukëdë...”
(Markʉs 10:4) Ta jaˈajëty yˈatsoodë: Ja Moisés të dyajnigutukë es mbäät ja yetyëjk tmastuˈuty ja nyëdoˈoxy pën jawyiin tmoˈoy tuˈugë neky mä jyënaˈany ko kyaj tˈoknëdoˈoxˈäjnë.
nwtsty notë diˈib yaˈëxpëjkp mä Mar. 10:4
neky mä jyënaˈany ko kyaj tˈoknëdoˈoxˈäjnë: O “mä yaˈˈajääywyäˈkxtë”. Ja Ley duˈun ijty tniˈanaˈamë ko ja yetyëjk tmastuˈudäˈänët ja kyudëjk, ta dyaˈoyët tuˈugë neky, waˈanë tyäˈädë yëˈë tˈandijy dyajtëwët ja mëjjäˈäytyëjk. Duˈunë nety tmëdatëdë tiempë parë yajxon twinmayët pën yaˈˈajääywyäˈkxandëp. Ja Ley kyaj ijty dyajnigutukë parë pojën pën yaˈˈajääywyäˈkxët ko ijty duˈun yajtuny, ta ja toxytyëjk yajkuwäˈäny (Deut. 24:1). Per ja tiempë mä Jesus jyukyˈajty, pënatyë nety nyiwintsënˈäjttëbë relijyonk kyaj wiˈix tˈijxtë ko jäˈäy pojën yaˈˈajääywyaˈkxy. Josefo, tuˈugë farisee jäˈäy diˈib mä primer siiglë diˈib tijaty yˈëxpëjkpëtsëëm, yaˈˈajääywyäˈkx mëdë kyudëjk ets jyënany “ko mbäät tuˈugë jäˈäy yaˈˈajääywyaˈkxy mët oytyim tiijëty, ets pën yetyëjk mbäät oytyiijëty ttukkäjpxtë”.
(Markʉs 10:11) Esë Jesús yˈanmääyëdë: Diˈibë myastutypy ja nyëdoˈoxy es pyeky mëdë wiink toˈoxy, yajtëgeepy ja pëjk ukënë wyintsëˈkën.
nwtsty notë diˈib yaˈëxpëjkp mä Mar. 10:11
diˈibë myastutypy ja nyëdoˈoxy: O “ diˈib yˈëxkejxypy ja kyudëjk”. Parë yajxon njaygyujkëm extëmë Jesus jyënany, oy ko nmëdäjtëm winmäˈänyoty extëm jyënaˈanyë Matewʉ 19:9, mä myinyë tyäˈädë ayuk “mët ko dyajtëgooy ja pëjk ukënë wyintsëˈkën” o të pyokytyuny mëdë wiinkpë. Diˈibë Jesus myaytyak mä Markʉs, yëˈë duˈun ko jäˈäy yaˈˈajääywyaˈkxy ets “kyaj të tsyëënë mëdë wiinkpë” (diˈib mä grieegë porneía).
yajtëgeepy ja pëjk ukënë wyintsëˈkën: Jesus kyaj duˈun wyinmääy extëmë nety wyinmaytyë pënaty nyiwintsënˈäjttëbë relijyonk ko mbäät yaˈˈajääywyaˈkxy “tuˈugë yetyëjk mëdë nyëdoˈoxy mët oytyi winmäˈänyëty” (Mat. 19:3, 9). Parë mayë judiyëtëjk, kyaj ijty tkupëktë ko yetyëjk yajtuknitijtë ko yëˈë të tyuundëgoy mëdë wiink toxytyëjk. Pes duˈun ijty jyënäˈändë ko ja toxytyëjk yëˈëyë diˈib ijt tsënaapy mëdë wiink yetyëjk. Per ko Jesus jyënany ko ja yetyëjk nanduˈun tijaty tnikëjxmˈaty ttunët extëm ja toxytyëjk, yëˈë yajnigëxëˈk ko këjxm dyajnäjxy ja toxytyëjkëty ets myëjkumääy.
21-27 ÄÄMBË MAYË
TIJATY YAJPATP MÄ BIIBLYË TSOBATP MËJWIIN KAJAA | MARKɄS 11, 12
“Niˈigyë dyajky këdiinëm ja wiinkpëty”
(Markʉs 12:41, 42) Oknëm ja Jesús nyaxweˈtsy mä tˈijxy ko ja mëkjäˈäytyëjk tpëjtaktë may ja myeeny mä ja mëj tsäjptëjkë yˈalkansiië. 42 Es nandëˈën jyaˈty tuˈugë kuˈekytyoˈoxy ayoobë, es tpëjtaˈaky majtskë mutsk meenyuˈunk diˈibë yiin waanë tsyoˈäjtypy.
nwtsty notë diˈib yaˈëxpëjkp mä Mar. 12:41, 42
ja myeeny mä ja mëj tsäjptëjkë yˈalkansiië: Extëm ijtyë judiyëtëjk dyaˈoyëdë ja kääxë o alkansiyë, duˈun ijty kyëxëˈëky extëm tuˈugë trompetë o tsäjpkääwäj, ets anikëjxy jyutëty naa mutsk. Jap mä jäˈäy tpëjtäˈäktë yˈayak yˈagonë. Mä ayuk grieegë nan yëˈë tyäˈädë ayuk yajtuumpy mä Fwank 8:20, diˈib të yajkäjpxnaxy “limosnë abëjkën”. Ets waˈanë tyäˈädë ayuk, yëˈë tˈandijy tuˈugë lugäär diˈib yajpatp mä ja tëjäˈäw parë toxytyëjkëty (ixë sgd, sección 15). Mä ja liibrë diˈib xyëwˈäjtypy Misná jyënaˈany ko 13 nety jap yajpäätyë alkansiyë. Nanduˈun jyënaˈany ko mä ja templë nan tapë nety yajpääty tuˈugë lugäär mä ja ayak agonë nyipajtäˈäy.
majtskë mutsk meenyuˈunk: Mä ayuk grieegë yëˈë yajtuumbyë tyäˈädë ayuk leptón, ets yëˈë yˈandijpy diˈib tim mutskuˈunk ets jantsy pejy. Tyäˈädë meeny diˈib koobrë jantsy mutsk diˈib ijty jam yajtuundëp Israel (tuˈukpë denaaryë duˈunxyëp extëm 128 leptones) (ixë sgd, sección 18).
diˈibë yiin waanë tsyoˈäjtypy: Mä ayuk grieegë, yëˈë yajtuumbyë tyäˈädë ayuk kodrántes (diˈib latín quadrans) ets yëˈë yˈandijpy tuk cuadrante. Tyäˈädë meeny diˈib koobrë, yëˈë ijty yajtuundëbë romanë jäˈäy (tuˈukpë denaaryë duˈunxyëp extëm 64 cuadrantes). Marcos, yëˈë yää yajtuumpy tuˈugë meeny diˈib ijty yajtuundëp ja romanë jäˈäy parë tnimaytyaky nuˈunën tsyobääty ja meeny diˈib yajtuundëp ja judiyëtëjk (ixë sgd, sección 18).
(Markʉs 12:43) Net ja Jesús dyaxë ja yˈëxpëjkpëtëjk, es tˈanmääy: Tëyˈäjtën nˈanëëmë ko tyäˈädë kuˈekytyoˈoxy diˈibë ayoop të dyaky niˈigyë es këdiinëm nidëgekyë ja mëkjäˈäyëty.
w97-S 15/10 paj. 16, 17 parr. 16, 17
Jyobaa yajtsobatypy ko nmëduˈunëm amumduˈukjot
16 Ja kyum majtsk xëëw o kyumdëgëëk xëëw, 11 äämbë Nisán, ta Jesus xyëëwnäjxy mä ja templë, jap mä yajnibëdëˈky ja kyutujkën ets ja saserdotë wintsënëty tijaty jyantsy yajtëëwëdë diˈib yajtsiptäˈägandë, extëm mä ja kugëbety ets wiˈix ja oˈkpë jyukypyëkäˈändë. Perë Jesus, ta tˈanmääy ko kyaj oy tijaty ttundë, pyëjkëdëp “ja tyëjkëty yëˈë kuˈekytyoˈoxyëty” (Markʉs 12:40). Ta netë Jesus nyaxweˈtsy, waˈan jam nyaxweˈtsy mä nety yˈity mäjktëgëëk ja alkansiyë mä yaˈˈagonë meeny. Ta jap tˈijxy wiˈix ja jäˈäy dyaktë ja yˈayak yˈagonë. Myiindë mayë mëkjäˈäytyëjk, waˈan kyim mindë amëj agëjxm o myëj pyäädëdë (ijxkijpxyë mëdë Matewʉ 6:2). Perë Jesus, ta wyiin tyimjäjty mä tuˈugë toxytyëjk. Oynyapënëty kyajxyëp ojts tpëkyë kuentë mä tyäˈädë toxytyëjk tmënëjkxy ja yˈayak yˈagonë. Perë Jesus, yëˈë yˈijx ja jot korasoon ets nyijäˈäwëbë nety ko tyäˈädë toxytyëjk ayoobë jäˈäy. Nan nyijäˈäwëbë nety ko tmënëjkxy “majtskë mutsk meenyuˈunk diˈibë yiin waanë tsyoˈäjtypy” (Markʉs 12:41, 42).
17 Jesus ojts tmëgajpxy ja yˈëxpëjkpëty parë këˈëm tmëdowdët ti nety tyukniˈˈixëyaampy. Ta jyënany ko tyäˈädë toxytyëjk “të dyaky niˈigyë es këdiinëm nidëgekyë ja mëkjäˈäyëty”. Jesus yˈijx ko tyäˈädë toxytyëjk niˈigyë tˈagoˈonë ets kyaj dyuˈunëty ja wiinkpëty. Mët ko të “dyaky tëgekyë ja myeeny diˈibë tyukjikyˈajtypy” ets duˈun nyaytyukëdëjkë Jyobaa. Duˈunë tyäˈädë toxytyëjk dyajkyë ijxpajtën ko oy kyatsobaty mëjwiin kajaa myeeny, perë Dios mëjwiin kajaa dyajtsobaty (Markʉs 12:43, 44; Santya̱ˈa̱gʉ 1:27).
(Markʉs 12:44) Jaˈa ko yëˈëjëty dyaktë diˈibë yajnadëjkëp, perë tyäˈädë ayoobë kuˈekytyoˈoxy dyaky tëgekyë ja myeeny diˈibë tyukjikyˈajtypy.
w97-S 15/10 paj. 17 parr. 17
Jyobaa yajtsobatypy ko nmëduˈunëm amumduˈukjot
17 Jesus ojts tmëgajpxy ja yˈëxpëjkpëty parë këˈëm tmëdowdët ti nety tyukniˈˈixëyaampy. Ta jyënany ko tyäˈädë toxytyëjk “të dyaky niˈigyë es këdiinëm nidëgekyë ja mëkjäˈäyëty”. Jesus yˈijx ko tyäˈädë toxytyëjk niˈigyë tˈagoˈonë ets kyaj dyuˈunëty ja wiinkpëty. Mët ko të “dyaky tëgekyë ja myeeny diˈibë tyukjikyˈajtypy” ets duˈun nyaytyukëdëjkë Jyobaa. Duˈunë tyäˈädë toxytyëjk dyajkyë ijxpajtën ko oy kyatsobaty mëjwiin kajaa myeeny, perë Dios mëjwiin kajaa dyajtsobaty (Markʉs 12:43, 44; Santya̱ˈa̱gʉ 1:27).
w87-S 1/12 paj. 30 parr. 1
¿Waˈan mnayoxyëty ko mˈayak mˈagonë?
Tyäˈädë maytyaˈaky mëjwiin kajaa tijaty xytyukniˈˈijxëm. Niˈamukë nikëjxmˈäjtëm parë nyäjkëmë naybyudëkë mä nDiosmëduˈunëm mët yëˈëgyëjxm ja meeny sentääbë diˈib nmëdäjtëm, per diˈib mas tsobatp Dios windum, yëˈë ko nyäjkëm diˈib mas nyajtsobatëm, kyaj yëˈë nyäjkëm diˈib kyaj nˈokˈyajtunäˈänënë. O ja tuk pëky njënäˈänëm, ¿yëˈë nyäjkëm diˈib kyaj nbaˈˈayoˈowëm o mëjwiin kajaa nyajnimëjääwdakëm diˈib nyäjkëm?
cl-S paj. 185 parr. 15
Ja wijyˈäjtën diˈib mä Diosë yˈAyuk
15 ¿Këdii xyyajmonyˈijx xyyajmonyjyäˈäwëm ko Biiblyë yëˈëyë tmaytyaˈaky ja kuˈooky tyoxytyëjk mä niˈamukë ja jäˈäy diˈib ojtstë mä tadë xëëw? Tyäˈädë yëˈë xytyukˈijxëm ko Jyobaa myëjjäˈäwëp ets ko yajtsobatypy ko tijaty nmoˈoyëm amumduˈukjot, nan oy ko kyaj nnayˈijxkijpxyëm mëdë wiinkpë nuˈun tijaty dyaktë. Duˈunë duˈun, Jyobaa yëˈë yajtuumbyë tyäˈädë ijxpajtën parë xytyukniˈˈijxëm wiˈix wyinmay.
Nˈokˈëxtäˈäyëmë oorë platë diˈib ijtp yuˈutsy
(Markʉs 11:17) Ta dyaˈëxpejky ja jäˈäyëty, es tˈanmääy: Ja Dios jyënany mä ja jyaaybyajtën: “Yëˈë ndëjkëts yëˈë mä nidëgekyë naxwinyëdë jäˈäy kyäjxtäˈäktë”, per miitsëty të xyajwäˈändë maˈtspë äänk.
nwtsty notë diˈib yaˈëxpëjkp mä Mar. 11:17
ndëjkëts yëˈë mä nidëgekyë naxwinyëdë jäˈäy kyäjxtäˈäktë: Mä tëgëëkpë Evangelio diˈib nyigajpxypyë Isaías 56:7, yëˈëyë Marcos diˈib kyujäˈäyë parë “nidëgekyë naxwinyëdë jäˈäy” (Mat. 21:13; Luk. 19:46). Mä ja templë diˈibë nety yajpatp Jerusalén, jamxyëp mä mbäät ja israelitëty ets ja jabyoˈkxyjyaˈayëty tmënuˈkxtäˈäktë Jyobaa ets tˈawdattë (1 Rey. 8:41-43). Päätyë Jesus ojts tˈëxkexy ja judiyëtëjk diˈibë nety jam toˈk yäjktëp, mët ko ja templë të nety dyajjëmbittë extëmë maˈtspë äänk. Ko judiyëtëjk duˈun yˈadëtstë, ta kyaj nyekymyiindë ja nax käjpn mä Jyobaa tyëjk parë yˈixyˈatëdët.
(Markʉs 11:27, 28) Ta net jyäjttë Jerusalén. Es ko netyë Jesús jyëdity mëj tsäjptëjk nyabotsoty, ta nyimiinëdë Jesús ja teetywyintsënëty es ja diˈibëty tsäjptëgoty yaˈëxpëjktëp es ja mëjjäˈäytyëjkëty, 28 es yajtëëjëdë: ¿Pënë kyutujkën mëët xytyunyë tyäˈädë? ¿Pën të mgutujkënmoˈoyëty?
jy-S paj. 244 parr. 7
Yëˈë yajtuun tuˈugë iigë kepy parë tyukniˈˈijxë ja mëbëjkën
Ko tiempë nyajxy, ta Jesus mët ja yˈëxpëjkpëty jyäjttë Jerusalén. Extëm xëmë ttuny, ta ojts nyijkxy mä ja templë ets jamë jäˈäy dyaˈëxpëjky. Kom të nety ëxëˈëyëp tˈëxkexy ja toˈk yäjkpëty mä templë, päätyëdaa ja saserdotë wintsënëty ets ja mëjjäˈäytyëjk diˈib tuundëp mä ja nax käjpn, dyajtëëwdë Jesus: “¿Pënë kyutujkën mëët xytyunyë tyäˈädë? ¿Pën të mgutujkënmoˈoyëty?” (Markʉs 11:28).
28 ÄÄMBË MAYË AXTË 3 ÄÄMBË JUNIË
TIJATY YAJPATP MÄ BIIBLYË TSOBATP MËJWIIN KAJAA | MARKɄS 13, 14
“Këdii xytsyëˈëgë ja naxwinyëdë jäˈäy”
(Markʉs 14:29) Net ja Peedrë jyënany: Oy nidëgekyë mjamastutëbë, ëj kyajts mij nmastuˈudët.
(Markʉs 14:31) Ta ja Peedrë mëk yˈatsooy: Oyëts ndimˈoogët mët mij, kyajts njënäˈänäˈäny ko kyaj nˈixyˈaty. Es nidëgekyë ja wiink ëxpëjkpëty nandëˈën jyënäändääytyë.
(Markʉs 14:50) Ta nidëgekyë ja ëxpëjkpëty tmastuttë ja Jesús, es kyaktääytyë.
(Markʉs 14:47) Es niduˈuk diˈibë jamë nety mëdë Jesús tjuˈty ja yˈespäädë es tniboˈtë tuk aduˈumë tyatsk ja teetywyintsëngopk.
(Markʉs 14:54) Esë Peedrë pyanëjx ja Jesús axtë mä ja tyëjäˈä ja teetywyintsëngopk. Jap oj wyeˈemy es nyaxweˈtsy mëdë polisiiëty, es nyayyajjokxpëkëdë mä ja jëën.
(Markʉs 14:66-72) Japë netynyëm ja Peedrë abatkëˈp mä tëjäˈä. Ta nyimiinë tuˈugë kiixy, teetywyintsëngopkë pyoˈoduumbë. 67 Es ko tˈixy ja Peedrë nyayˈajokxëty mä ja jëën, ta oj tëyë tjantsyˈixy es jyënany: Mij nandëˈën të mjëdity mëdë Jesús nasarenë. 68 Es ja Peedrë tˈëxtijy ja Jesús, es jyënany: Kyajts nˈixyˈatyë tadë yetyëjk. Kyajts nnijawë tidën mmaytyakypy. Net nyejxy tëjk agëˈëm, es yˈëëy ja tëgaak. 69 Ta ja kiixy jatëgok tˈijxy ja Peedrë es tˈanëëmëdë diˈibaty jamëty: Tyäˈädë, sitëy yëˈë jäˈäyˈäjtëbë tyäˈädë yetyëjk. 70 Per ja Peedrë jatëgok tˈëxtijy. Es ko waanë yˈakˈijty, diˈibë nety japëty jatëgok tˈanmääytyë ja Peedrë: Tëyˈäjtën ko mij nandëˈën mjäˈäyˈäjtëbë tyäˈädë, mët ko Galileeë jäˈäy mij. 71 Ta ja Peedrë oj nyaygyäjxpekyëty ko kyaj tëyˈäjtën, es jyënany: [...] kyajts nˈixyˈatyë tyäˈädë jäˈäy diˈibë miits mmaytyaktëp. 72 Ta netyë yˈëëy ja tëgaak myëmajtsk ok. Net ja Peedrë tjamyejtsy extëm ja Jesusë nety të yˈanëˈëmxëty: “Ko kyajnëmë netyë tëgaak yˈëy myëmajtsk ok, es mij mjënäˈänäˈäny tëgëk ok ko kyajts xyˈixyˈaty.” Ta ja Peedrë jyantsytyëjkë jëëy yaxpë.
Ojts yajtukniˈˈixë tidën yˈandijpy pokymyaˈkxën
14 Pedro ta ayuˈutsyë tpajäjtyë Jesus mä tuˈugë mëj tëjk jam Jerusalén, mä tsyëënë Caifás diˈib mëkjäˈäy ets tyuny saserdotë wintsën. Mä duˈumbë tëjk, myëdäjtypyë tyëjäˈäw ets tuˈugë tyëjkˈää jantsy mëj. Ko Pedro jyajty mä ja tëjkˈää, kyaj ojts yajtëkëyaˈanyëty ja toxytyëjk diˈibë nety jam kyuentˈäjtypy. Perë Juan të nety nyatëjkënë mët ko tˈixyˈaty ja saserdotë wintsën, ta jyëmbijty parë tˈanmääy ja toxytyëjk ets dyajtëkëdë Pedro. Ets ko Pedro tyëjkë, kyaj ojts tpanëjkxy ja Juan ets nan kyaj jap tyëjkë tëgoty mä nety yajpääty ja Wyintsën. Jamyë ojts wyeˈemy tëjkwiiny mä nety niganääk ja tuumbë mosë të dyajmëjëdë jëën ets xyamdë, mientrës tyëkëdë ets pyëtsëmdë ja jäˈäyëty diˈib nyiwäämbajttëbë Jesus (Mar. 14:54-57; Fwank 18:15, 16, 18).
it-2-S paj. 624 parr. 2
Pedro
Ko Pedro jyajty mä tyëjkë saserdotë wintsën, ta jatuˈugë Jesusë yˈëxpëjkpë yajnäjxë jap tëjkwiiny (Fwank 18:15, 16). Ko nyajxy, kyaj tˈëxtääy tuˈugë lugäärë agootstuuybyë mä kyaj pën yˈixëdët. Yëˈë jam ojts nyijkxy mä netyë jäˈäy xyamdë. Ets kom tam ja jëën tyoy, pääty yaˈëxkajpy ko yëˈë mëët jyëdityë Jesus ets kom duˈun kyajpxy extëmë galilee jäˈäy, ta tyëyˈäjtëndëjkë. Ko yaˈëxkajpy, ta Pedro tëgëkˈok jyënany ko kyaj tˈixyˈatyë Jesus ets kom mëktaˈaky duˈun jyënany, ta nyaygyäjpxpojkë. Ta yajmëdooy ko myëmajtskˈok yääxëˈky ja tëgaak o nëˈääw, ta Jesus “kyooˈawdijty es twinˈijxy ja Peedrë”. Ta Pedro axëëk jyantsy nyayjyäˈäwë ets pyëtsëëmy tëjäˈäp, ta tyëjkë jëëy yaxpë (Mat. 26:69-75; Mar. 14:66-72; Luk. 22:54-62; Fwank 18:17, 18; ix mä jyënaˈany CANTO DEL GALLO; JURAMENTO.) Extëmë netyë Jesus të tninuˈkxtäägë Pedro, yaˈˈatsoowëmbijt ets kyaj Pedro dyajtëgooy ja myëbëjkën (Luk. 22:31, 32).
Nˈokˈëxtäˈäyëmë oorë platë diˈib ijtp yuˈutsy
(Markʉs 14:51, 52) Jap tuˈugë ënäˈk tpanejxy twitˈaty yëˈëyë tuˈugë sääbënë. Net ja jäˈäyëty tmäjtstë ja ënäˈk, 52 es jaˈa dyajweˈemy ja syääbënë es kyeky niwäˈäts ëxwäˈäts.
w08-S 15/2 paj. 30 parr. 6
Diˈib të yajtukwijtstuˈuty mä Markʉs
14:51, 52. ¿Pëndaa ja mixy diˈib kak “niwäˈäts ëxwäˈäts”? Marcos yëˈëyë kyujäˈäyë ja mixy diˈib kak niwäˈäts ëxwäˈäts, pääty mbäät njënäˈänëm ko yëˈë diˈib naymyaytyakëp.
(Markʉs 14:60-62) Net ja teetywyintsëngopk pyëdeˈky, es jäˈäy kyujkˈääy dyajtëëy ja Jesús: ¿Kyaj mˈatsoy nitii? ¿Tiidënë tyäˈädë diˈibë yam myaytyaktëp mët mijtskyëjxm? 61 Per ja Jesús oj wyeˈemy amonyë, nitii tkaˈˈatsooy. Net ja teetywyintsëngopk yˈanmääyë: ¿Tii mijtsë dëˈën ja Kristë, ja Diosë yˈUˈunk? 62 Es ja Jesús yˈatsooy: Ëjtsë dëˈën. Es miits mˈixtëp ko ëj, ja Naxwinyëdë Jäˈäyëtyë Kyudënaabyë, nˈuˈunyëyaˈanyëts mä yˈagäˈänytsyoo ja Dios diˈibë tëgekyë mëkˈäjtën myëdäjtypy, es kots nminäˈäny yootsoty.
jy-S paj. 287 parr. 5
Ta ojts yajmënëjkxy mä Anás ets ok mä Caifás
Jesus nyijäˈäwëbë nety ko ja judiyëtëjk axëëk tmëdowdë ko nyayajnaxyëty extëmë Diosë yˈUˈunk. Pes të nety yˈokjënäämbë ko yëˈë Tyeetyˈajtypyë Dios, ets ta ja judiyëtëjk jyayaˈooganëdë mët ko “nyaybyëjtaˈagyëty nandëˈën Dios” (Fwank 5:17, 18; 10:31-39). Caifás, nyijäˈäwëbë nety wiˈix wyinmaytyë, pääty ojts tnigaxë Jesus ets tˈanmääy: “¡Ëjtsëts mij nˈanmaapy mëdë Diosë xyëëgyëjxm es xyˈanëëmëdëts ja tëyˈäjtën pën mijtsë dëˈën ja Kristë, ja Diosë yˈUˈunk!” (Matewʉ 26:63). Jesus të nety yˈokjënäämbë ko yëˈë Tyeetyˈajtypy Dios (Fwank 3:18; 5:25; 11:4). Ets koxyëp tyam kyaj tˈokkupëjkojnë, mbäät dyajjaygyukë ko kyaj tkupëky yˈittë Kristë etsë Diosë yˈUˈunk. Päätyë Jesus yˈatsooy: “Ëjtsë dëˈën. Es miits mˈixtëp ko ëj, ja Naxwinyëdë Jäˈäyëtyë Kyudënaabyë, nˈuˈunyëyaˈanyëts mä yˈagäˈänytsyoo ja Dios diˈibë tëgekyë mëkˈäjtën myëdäjtypy, es kots nminäˈäny yootsoty” (Markʉs 14:62).