Referensyë diˈib miimp mä Wiˈix njukyˈäjtëm ets nDiosmëduˈunëm tijaty yaˈëxpëkäämp ets yajtukjayëyäämp
3-9 ÄÄMBË AGOSTË
TIJATY YAJPATP MÄ BIIBLYË TSOBATP MËJWIIN KAJAA | ÉXODO 13, 14
“Ittë amëk jotmëk ets ixtë wiˈixë Jyobaa myajnitsoˈogëdë”
(Éxodo 14:13, 14, MNM) Ta ja Moisés ojts yˈëtsowëtë: Këdii mtsëˈëgëdë. Ittë amëk jotmëk. Yëˈë Dios yëˈë duˈun të ttuknibëjktäägë, ets tyam duˈun ënet xyˈixtëty, wiˈix ënet yam xyajtsokmëtyën, yëˈë egiptëjäˈäyëty nijënäˈä nëjkx duˈun tkaˈëkˈijxnëdë, ta tyam tˈixäˈän tkowäˈändën. 14 Miitsëty këdiimëts yëˈë mmaytyë mdäjtë, yëˈë Dios yëˈë mnitsiptunanëdëp.
Moisés myëdäjtë mëbëjkën
Waˈanë Moisés kyaj ttimwinmääy ko Dios dyajnaywyäˈkxäˈänyëty ja mejny parë nyaxtët windëˈëtstuuy. Per ijt seguurë ko Dios mbäät ti ttuny parë yaˈˈawäˈätspëtsëmëdët ets nan tsyojk parë ja myëguˈuktëjk yˈittët seguurë. Biiblyë jyënaˈany: “Ta ja Moisés ojts yˈëtsowëtë: Këdii mtsëˈëgëdë. Ittë amëk jotmëk. Yëˈë Dios yëˈë duˈun të ttuknibëjktäägë, ets tyam duˈun ënet xyˈixtëty, wiˈix ënet yam xyajtsokmëtyën” (Éxodo 14:13, Mʉgoxpʉ ja̱ noky mʉdiˈibʉ jyaayʉn Moisés [MNM]). ¿Ojts ja israelitëty kyëktëkë myëbëjkën? Ojts, pesë Biiblyë jyënaˈany: “Mëbëjkëngyëjxm ja israelitë jäˈäyëty [ets ja Moisés] ttuknäjxtë ja Tsapts Jikymyejyny extëm jyawë windëˈëtstuuy” (Ebreeʉsʉty 11:29). Moisés tyukˈoyˈäjt ko tmëdäjtyë mëbëjkën ets nanduˈun pënaty panëjkxë yˈijxpajtën.
(Éxodo 14:21, 22, MNM) Ënet ja Moisés ja tyäjk jam tnastijëy nëëjotm, ta ja Dios tuˈuk ja mëkpoj tkejxy. Tuktsuˈum ojts duˈun pyojy, ets ja nëë majtskpëky nyeywyaˈkxyë. Duˈun ojts ja Dios ja nax dyajnitëtstuˈuty jam nëëjotm, 22 ets ojts ja Israel jäˈäyëty ja nëë tuknaxtë mä ënety të nyeywyäˈkxyën majtskpëky. Ja nëë duˈun ojts kyëxëˈëky abojtsëˈëkypyën majtskpäˈäjëty.
Jyobaa myëdäjtypy tukëˈëyë mëjääw, per xykyuentëpëjtakëm
13 Nˈokpawinmäˈäyëm ko tam të nguˈadujkëm, winduuy yajpääty ja mejnyë Tsaptspë ets ëxkëˈëy xypyamiˈinëm ja Faraon mëdë tsyiptuumbëty. Ta ajotkumonë Dios tpëjtaˈaky ja yoots ëxkëˈëy diˈib yajtuˈuˈadujkypy ja Egipto jäˈäyëty, ta agootstuuy wyëˈëmdë myentrës mä ëtsäjtëm tamë tëˈkx jäjjën (Éx. 14:19, 20). Ta net nˈijxëm ko ja Moisés xyäjtëy mä ja mejny, ets ta myinyë mëk poj diˈib yaˈˈayaˈpwaˈkxypy ja mejny. Ta wäätswitsy näjxëm windëˈëtstuuy mëdë familyë ets mët ja jëyujk animal ets niˈamukë ja israelitëty. Ta net nˈijxëm ko kyaj myoˈontsë ets kyaj jyaxkëty, mbäät jotëgoy nduˈuyoˈoyëm. Axtë diˈib oytyaˈagyë yoˈoytyëp oy mëk yˈawinäjxtäˈäytyë (käjpxë Éxodo 14:21, 22, MNM).
(Éxodo 14:26-28, MNM) E yëˈë Dios tyää tˈanëmääy yëˈë Moisés: Nastijë yëˈë mgëˈë mëët yëˈë mdäjk jam nëëjotm, ets yëˈë ejiptëjäˈäyëty nyëënikoombajtäˈädëty, mëët tukëˈëyë yëˈë kyepyjyëënëty ets yëˈë kyuääyëty. 27 Ënet ja Moisés ojts ja kyëˈë jam tjantsynyastijë jam nëëjotm. Ko ojts xyiinyënë, ja nëë të ënety jatëgok nyeymyukyë. Pääty ko ja egiptëjäˈäyëty ojts jyajääkkaˈaganëdë ja komnëë ojts twingujäjtënyëdë. Taats duˈun kyiindääytyë, duˈunˈaamypy duˈun ja Dios yajˈoˈktääyëdë. 28 Ko ja mëjnëëmejy jatëgok nyeymyujkë, duˈunyë ojts dyajnikoombajtäˈäy ja egiptëjäˈäyëty mëët ja kyepyjyëënëty, ets mëët ja kyuääyëty, tëgokyë ja tsiptuumbëtëjkëty mëdiˈibë ënety të tpadëkëdën ja Israel jäˈäyëty jap nëëjoty, nituˈuk ojts kyawëˈëmy juuky, mëdiˈibë duˈun ënety ja mëjˈënaˈambë tsyiptuumbëˈäjtypyën.
Jyobaa nyijäˈäp wiˈix dyajnitsoˈogëdë kyäjpn
12 Ko nety ja israelitëty të yˈawinäjxtäˈäytyë, ta Jyobaa tˈanmääyë Moisés: “Nastijë yëˈë mgëˈë mëët yëˈë mdäjk jam nëëjotm, ets yëˈë Egiptë jäˈäyëty nyëënikoombajtäˈädëty, mëët tukëˈëyë [...] kyuääyëty”. Ets oy ja Egipto jäˈäyëty tjakugaˈagandë ja nëë diˈib tukmiinëdë, Jyobaa yëˈë wijtsxijtëdë, ets kyujëduˈujëdë mejnyoty. Kyaj mbäät kyaktë, “nituˈuk ojts kyawëˈëmy juuky” (Éx. 14:26-28, MNM). Duˈuntsoo Dios dyaˈijxë ko myëdäjtypyë mëjää parë tnitsiptunëdë kyäjpn, ninäˈä tkanaˈixäˈäny ets pën wiˈix tyunëdët.
Nˈokˈëxtäˈäyëmë oorë platë diˈib ijtp yuˈutsy
(Éxodo 13:17, MNM) Ko yëˈë Egiptë mëjˈënaˈambë ojts tˈëwatsë yëˈë nyëˈë tyuˈujëty yëˈë israeljäˈäyëty, käˈäp ojts jamtsow yëˈë Dios yajnëjkxëtë mä yëˈë filisteëjäˈäyëty yëˈë nyääxjotëtyën, mä ja tuˈu nyaxyën mëdiˈibë jää agombën. Jaˈa ko tyää ojts myay tyajy, ko ja Israel jäˈäyëty käˈäp ja tsyiptunäˈändëty, ets tsojk ja wyimbitäˈändëty jatëgok jap Egiptë.
it-1 paj. 396
Tuˈu
Tëëyëp tuˈugyë ja nax käjpn yˈijty, mët ko jyamˈäjty kanäägë nëˈë tuˈu, tam diˈib yoˈoytyë ja ajuuy adoˈkpëty (Núm. 20:17-19; 21:21, 22; 22:5, 21-23; Jos. 2:22; Juec. 21:19; 1 Sam. 6:9, 12; 13:17, 18). Jamˈäjt tuˈugë mëj tuˈu diˈib tsoˈomp Egipto ets nyaxy mä ja yˈit lyugäärë filistee jäˈäyëty, Gaza ets Asquelón, ta wanaty yˈadëjy jatsoo mä xëëw pyëtsëmy ets nyijkxy Meguidó, nyaxy Hazor jatsoo mä ja mejny diˈib Galilea axtë jyaˈty Damasco. Tyäˈädë tuˈu yëˈë diˈibë nety mas kon diˈib tsoˈomp Egipto ets jyaˈty mä ja Nax diˈib yajtukwandaktë ja israelitëty. Perë Jyobaa kyuentëpëjtak wiˈixë nety yaˈix yajpäättë ja israelitëty, pääty ojts dyajnëjkxtë wiink tuˈu parë kyaj nyibëdëˈëgëdët ja filisteety (Éx. 13:17).
(Éxodo 14:2, MNM) Ënëëmë yëˈë israeljäˈäyëty waˈan twimbittë mä yëˈë it nääxën mëdiˈibë txëëwˈäjtpën Pi-hahirot mëdiˈibë itkujky wëˈëmbën mä txëëwˈätyën Migdol mëët yëˈë mejy, winduuytsyow mä txëëwˈätyën Baal-zefón. Jamts tkojtëty yëˈë wyittëjkëty mëdiˈibë tyuktsëënëdëbën, mä taabë naxën wingon mä ja mejyën.
it-1 paj. 894 parr. 5, 6
Tyuˈuyoˈoytyë
¿Mätsoo ojts nyaywyaˈkxyëty ja mejnyë Tsaptspë parë ja israelitëty ttuknäjxtë?
Ko ja israelitëty tsyoˈondë Sucot, ta jyäjttë Ezam mä “ëgäˈäny tsyoˈondaˈaky ja tëˈëtsˈit”. Jamë Dios tˈanmääyë Moisés: “Ënëëmë yëˈë israeljäˈäyëty waˈan twimbittë mä yëˈë it nääxën mëdiˈibë txëëwˈäjtpën Pi-hahirot mëdiˈibë itkujky wëˈëmbën” mä ja mejny. Net ja faraon wyinmayët ko ja israelitëty “duˈunyë jam jyääkkumin jyääkkumatsëdë, duˈun ta yëˈë jäˈäyën mëdiˈibë tëë tyëgooynyën jam windëˈëtstum” (Éx. 13:20; 14:1-3).
Ja mejny kyaj ojts nyaywyaˈkxyëty mä jyëjpkëjxnë, jagamë nety ja israelitëty yajpäättë mä ja mejny jyëjpkëxy, pääty ja faraon mët ja tsyiptuumbëty kyaj ojts tnaˈˈawdittë ja mejny parëxyëp tˈayoˈoytyujktë mejnyˈawinm (Éx. 14:22, 23).
10-16 ÄÄMBË AGOSTË
TIJATY YAJPATP MÄ BIIBLYË TSOBATP MËJWIIN KAJAA | ÉXODO 15, 16
“Nˈokmëjkumäˈäyëmë Jyobaa mëdë ëy yaˈaxy”
(Éxodo 15:1, 2, MNM) Ënet yëˈë Moisés mëët nidëgokyë yëˈë Israel jäˈäyëty ojts tˈëwdë dyäˈäxtë yäˈädë ëy, ets ojts yëˈë mëët tmëjjawëdë ets tukxondäˈäktë ja Wintsën: “Ëwdë yäˈäxtë ets mëjjawëdë kënuˈkxyjyawëdë yëˈë Wintsën. Jaˈa ko yëˈë duˈun të myëdaˈaky, ko të dyajkiindäˈäy yëˈë kuääyëty mëët yëˈë nyijäˈäy mëdiˈibë ënety tukˈunyaayëbën. 2 Ëjts nwinˈëëpy nwinyäxypyëts yëˈë Wintsën, jaˈa ko yëˈëjëts xymyëkmoopy xymyëjääwmoopy, ets yëˈëjëts xyajnitsokp. Yëˈëjëts nDiosˈäjtypy, e päätyëts nwinˈëy nwinyaˈaxy. Yëˈë nenduˈun yëˈë ndeetyëts ojts tDiosˈaty, päätyëts nmëjjaw ngënuˈkxyjawë.
w95 15/10 paj. 11 parr. 11
Tiko mbäät ntsëˈkëm ja Dios tëyˈäjtënbë
11 Ko Jyobaa dyajkutëgooy ja faraon mët ja tsyiptuumbëtëjk, ta nyayajmëjpëtsëëmë mä ja israelitëty ets yajnijäˈäwë xyëëw abëtsemy nyaxwinyëdë (Jos. 2:9, 10; 4:23, 24). Duˈunë duˈun, Jyobaa yajmëjpëtsëëmë xyëëw mä niˈamukë ja diosëty diˈib nitii tkatsoowëty jap Egipto. Axëëk ja Egipto jäˈäy tkujäjt tkukëbajtëdë ko ttukˈijxpajttë tyäˈädë diosëty mët ja faraon ets ja syoldäädëtëjk (Sal. 146:3). Pääty ja israelitëty ojts tkuyˈëw tkuyyäˈäxtë Jyobaa ko myëjjäˈäw kyunuˈkxyjyäˈäwëdëp ja Diosë juukypyë, diˈibë nety të yaˈˈawäˈätspëtsëmëdë.
(Éxodo 15:11, MNM) Wintsën; ¡Nimëdiˈibë dios mijts mgamëbäädëdëty! ¡Nimëdiˈibë dios duˈun tëyˈäjtën winë tkatuny, ta mijts winë tëyˈäjtën xytyunyën! ¡Mijts mëj këjaa winë xytyuny ets atsëˈëk ajawë! ¡Mijts mdëy mjaantsy yëˈë, ets mbatëp myajwinˈëw myajwinyäˈäxëty!
(Éxodo 15:18, MNM) Yëˈë Dios yëˈë duˈun ënaˈamp yajkutujkp winëxëëw winëjëmëjt.
w95 15/10 paj. 11, 12 parr. 15, 16
¿Tiko mbäät ntsëˈkëm ja Dios tëyˈäjtënbë?
15 Koxyëbë nety jam nyajpatëm mëdë Moisés, nan ojtsxyëp nanduˈunë Jyobaa nguyˈëˈëwëm: “Wintsën; ¡Nimëdiˈibë dios mijts mgamëbäädëdëty! ¡Nimëdiˈibë dios duˈun tëyˈäjtën winë tkatuny, ta mijts winë tëyˈäjtën xytyunyën! ¡Mijts mëj këjaa winë xytyuny ets atsëˈëk ajawë! ¡Mijts mdëy mjaantsy yëˈë, ets mbatëp myajwinˈëw myajwinyäˈäxëty!” (Éx. 15:11). Nuˈun kujkë tiempë nyaxy, nan mayë jäˈäy duˈun tmëjkumaytyë Dios. Mä Diˈibʉ Jatanʉp, apostëlë Juan ojts tnimaytyaˈaky ko pënaty nëjkxtëp tsäjpotm yˈëëwdëp “ja Moisesë yˈëy, ja Diosë myëduumbë, es ja Borreeguˈungë yˈëy”. ¿Wiˈix jyënaˈanyë tyäˈädë ëy? “Wintsën Dios diˈibë tëgekyë mëkˈäjtën myëdäjtypy, jyantsymyëjëty es jyantsyˈoy jyantsytsyujëty diˈibë mdiimpy. Mij myajkutujkp mëdë tëyˈäjtën, mij myajkutijkypy nidëgekyë naxwinyëdë jäˈäy. Nintsënˈäjtëm, ¿pën mgawintsëˈëgëdëp, pën mgaˈˈawdatëdëp? Mët ko mijtsë dën jeˈeyë diˈibë wäˈäts” ets diˈibë kyaj mastuˈuty (Diˈibʉ Jat. 15:2-4).
16 Tyam nan ta Dios mëduumbëty diˈib të yˈawäˈätspëtsëmdë, diˈib myëjjäˈäwëdëp tijatyë Dios të dyajkojy, per nan kyuˈëˈëw kyukäjpxëdëp ja Diosë yˈanaˈamën. Pes kyaj tyam nyekyjukyˈattë axëëk extëmë naxwinyëdë jäˈäy, mët ko të tnijawëdë ja Diosë tyëyˈäjtën ets kyuytyuundëp. Jëmëjt jëmëjt milˈamë jäˈäy ttukpëtsëëmduˈuttë naxwinyëdë jäˈäy ets tpuwäˈägëdë Diosë kyäjpn, diˈib wäˈäts yajpatp ets tyuumbyë tëyˈäjtën. Tim tsojk jyukyˈatäˈändë winë xëëw winë tiempë mä ja jembyë jukyˈäjtën, ko netyë Dios të dyajkutëgooytyaˈay tukëˈëyë relijyonk diˈib kyaj tyëyˈäjtënëty etsë axëkjäˈäyëty.
(Éxodo 15:20, 21, MNM) Ënet ja [Míriam] mëdiˈibë ënety nyigäjpxëbën ja Dios ja yˈääw yˈayuk jëwyiin jëyëjp, ja yˈutsy ja Aarón, tpëjkëˈëky tuˈuk yëˈë poˈo, ets ojts pyayoˈoyiˈigyë ja maytyoˈoxyˈënäˈk. Taats tyëjkëtyë ajtspë pujtpë, tjantsy yajˈënäˈändë ja pyoˈojëty. 21 Ta ja [Míriam] ojts yäˈädë ëy dyajˈoyë: “Winˈëw winyäˈäxtë yëˈë Dios, ets mëjjaw kënuˈkxyjyäwëdë. Jaˈa ko yëˈë duˈun të myëdaˈaky mëjwiin këjaa, ko të dyajkiindäˈäy ja kepyjyiity ja kuääyëty, mëët tuˈugyë ja nyijäˈäy mëdiˈibë tukˈunyaayëbën.
it-2 paj. 445 parr. 2
Ëy
Waˈan ja israelitëty nimayaty yˈëëwdë, waˈan majtsk grupë nyaywyäˈkxëdë diˈib nayˈëëwˈatsoowëdëp o waˈan jeˈeyë niduˈuk yˈëëy ets tuk grupë ja myëguˈuktëjk yˈëëwˈatsoowëdë. Pääty ko Biiblyë jyënaˈany, yˈëëwˈatsoowdë, waˈan yëˈë tmaytyäˈägäˈäny ko duˈun yˈëëwdë (Éx. 15:21; 1 Sam. 18:6, 7).
it-2 paj. 729
Toxytyëjk diˈibë Dios yajkugajpxyˈäjtëdë
Míriam, yëˈë ja tim jawyiimbë toxytyëjk diˈib mä Biiblyë yajmaytyakp ko Dios yajkugajpxyˈäjtë. Waˈanë Dios kyajpxymyooyë tëgok o kanäkˈok ets waˈan ojts tnigajpxy mët yëˈëgyëjxmë ëy yaˈaxy (Éx. 15:20, 21).
Nˈokˈëxtäˈäyëmë oorë platë diˈib ijtp yuˈutsy
(Éxodo 16:13, MNM) Jaˈa xëëw mä ënety të yajˈagajpxyën, ko jyënakyxyëëwˈajty myaymyiindë ja muuxy [o koxk], ets dyajwindujktääytyë ja tsënääytyäkn, mä ja israeljäˈäyëty ënety jam tsyëënëdën. E ko kyomjopyëpˈajty, yëˈë nëmäˈä duˈun ënety jyantsykyëxëˈëky naxwingëjxy.
¿Mnijäˈäwëbë nety?
¿Tiko Dios tkejxyë koxk parë ttsuˈutstët ja israelitëty jam tëˈëtsˈitum?
Ko ja israelitëty pyëtsëëmdë Egipto, majtskˈokë Dios tyuknigajxëdë mayˈaamyë koxk parë ttsuˈutstët (Éx. 16:13; Núm. 11:31).
Tyäˈädë joon diˈib xëˈäjtp koxk, mutskatyëty, jeˈeyë jyeˈemtsyëty 100 gramë ets myëjjëty 18 sentimetrë. Tyäˈädë joon jap myayëdë Asia ets Europa, per jap nëjkx dyajnaxtë xux poˈo Arabia ets África. Parë jap jyäˈttë, mayˈaampy kyaagëˈëktë ets tnikaknaxtë nuˈunë mejnybyäˈä Mediterráneo, etsë yˈit lyugäärë Sinaí.
Yëˈë Diccionario Manual Bíblico, tnimaytyaˈaky ko ja koxk “peˈtypy kyaaknëjkxtë pën jatsoo pyojy mä nyëjkxtë, per pën wiinktsoo ja poj nyijkxy, ta yˈanuˈkxëtyaˈaytyë ets kyäˈädë naxkëjxy kyumin kyumatsëdë mët ko jeky të kyaagëdittë”. Parë yˈaktuˈuyoˈoytyët tsojkëp pyoˈkxtët tuk xëëw majtsk xëëw, per kujotmay mët ko mbäät yajmatstë. Ko tsyondakyë siiglë 20 ja Egipto jäˈäyëty ja ijty ttooktë jëmëjt jëmëjtë koxk naa tëgëk miyongën parë yajtsuˈutsët.
Ja israelitëty ja ojts ttsuˈtstë majtskˈok ja koxk xëgopkoty. Mä tyäˈädë tiempë ja mä tnikaknaxtë ja it lugäär diˈib Sinaí, Jyobaa yëˈë yajpojnëjkx ja koxk mä nety ja israelitëty të nyaynyikojëdë (Núm. 11:31).
(Éxodo 16:32-34, MNM) Ënet ojts ok ja Moisés yˈënäˈäny: Yäˈädë duˈun ënaˈamënˈäjtp mëdiˈibë yëˈë Dios të dyekyën: kijpxtë ëbëky majtsknëëˈaˈukëny yëˈë maná, mëdiˈibë yëˈë mduknibëjkëˈëgëdëbën ja mˈuˈunk mˈokëty. Yëˈëts nëjkx tˈixtë ets tnijawëdëty, wiˈix ojts miitsëty ja käˈäyën ukën nmoˈodën ngaxtën tëˈtitsˈittum, ko nyajpëtsëëmdë jap Egiptë. 33 Ënet nenduˈun tˈanëmääy ja Aarón: Ix tuˈuk yëˈë katy, ets ënet jap xyˈabëkëty yëˈë maná oy majtsknëëˈaˈukëny, ta ënet ok xytyukwintsëˈëgëty yëˈë Dios. Japts duˈun wyëˈëmëty pëjkëˈëky, yajtuknibëjkëˈëgëdëty ja mˈuˈunk mˈokëty. 34 Duˈun ta ënety ja ënaˈamën të tmoˈoyën ja Dios yëˈë Moisés, ojts ja Aarón tuˈuk ja katsy tjantsyˈixy, ets ojts jap tpëjkëˈëky ja maná jap tkubëjkëy mä ja Dios ja kyääxën, ets jap duˈun ja maná ojts pëjkëˈëky wyiˈimy.
w06 15/1 paj. 31
Diˈib nääk të nyayajtëwëdë
Näämnëmë nety ja israelitëty pyëtsëmdë Egipto, ko tyëjkëdë abajt kutujkpë mët ko kyaj ti kyaˈay yˈukënëty, päätyë Jyobaa myooyëdë ja manaa (Éx. 12:17, 18; 16:1-5). Ta Moisés tˈanmääyë Aarón: “Ix tuˈuk yëˈë katy [o tuˈuts], ets ënet jap xyˈabëkëty yëˈë maná oy majtsknëëˈaˈukëny, ta ënet ok xytyukwintsëˈëgëty yëˈë Dios. Japts duˈun wyëˈëmëty pëjkëˈëky, yajtuknibëjkëˈëgëdëty ja mˈuˈunk mˈokëty”. Biiblyë yˈakjënäˈäny: “Duˈun ta ënety ja ënaˈamën të tmoˈoyën ja Dios yëˈë Moisés, ojts ja Aarón tuˈuk ja katsy tjantsyˈixy, ets ojts jap tpëjkëˈëky ja maná jap tkubëjkëy mä ja Dios ja kyääxën, ets jap duˈun ja maná ojts pëjkëˈëky wyiˈimy” (Éx. 16:33, 34, MNM). Ja Aarón netyë ja manaa tpëjtaky tuˈtsoty ja xëëw mä yaˈˈanmääy, per jaanëm yajpëjkëˈky mä ja kääxë ko Moisés ojts tkojy, mä nanduˈun yajpëjkëˈëky ja Mäjkpë Mandamientë.
17-23 ÄÄMBË AGOSTË
TIJATY YAJPATP MÄ BIIBLYË TSOBATP MËJWIIN KAJAA | ÉXODO 17, 18
“Pënaty yujy tudaˈaky tyukniˈˈijxëdëbë wiinkpë wiˈix tijaty yajtunäˈäny”
(Éxodo 18:17, 18, MNM) Ënet ja myëˈt Jetro yˈanëmääyë: Ta yäˈädë yam xytyunyën käˈäp duˈun niwiˈixtsow yˈoyëty. 18 Jaˈa ko mijts nëgoo jeˈeyë mneyajˈënuˈkxëty, ets nenduˈun yëˈë jäˈäyëty mëdiˈibë jam tuˈkxëëwbääty mnadënääyëbën. Yäˈädë tuunk mëdiˈibë mduumybyën anaxy yëˈë oynyë, ets ënet mijts aduˈuk xytyuunkˈäjtpë, käˈäp mëdäˈägëty.
Moisés yaˈijxë tsojkën
Moisés nan yajnigëxëˈk ko tsyojkë israelitëty. Ets ja israelitëty yˈëxkäjptë ko yëˈë Jyobaa yajtuunëp parë tyuˈumoˈoyëdët, pääty ak jam ijty nyëjkxtë ko amay jotmay tpäättë. Biiblyë jyënaˈany: “Ja jäˈäyëty mëdiˈibë jam ja jyotmayëtyën tukxëëw duˈun jam yajxon tyënääytyë” (Éxodo 18:13-16, MNM). Okpawinmay wiˈixë Moisés ojts yˈanuˈkxë ko ja jäˈäyëty xënaxy tyukmëtmaytyakëdë yˈamay jyotmay. Per xondaˈakyˈää xondaˈakyjyot tpudëjkë, yëˈko mëk ttsojktë.
(Éxodo 18:21, 22, MNM) Mëdiˈibë tëy mijts mdunëp, winˈix kanääk yëˈë jäˈäy mëdiˈibë mˈaˈijxëbën oy winë ttundë, ets tsyëˈkëtyëp yëˈë Dios, ets mëdëy winë kyajpxtë tmëtyäˈäktë, ejxtëm yëˈë jäˈäyëtyën, mëdiˈibë käˈäp tii yëˈë myëguˈuk awinˈëënë tii tpëjkën, ets duˈun ënet xytyuknipëkëty yäˈädë tuunk, pënëty nëjkx twindanë ja jäˈäyëty ja niduˈukmiljatypyë, ets pënëty niduˈkmëgoˈpxjatypyë, ets pënëty nimäjkjatypyë. 22 Yëˈëts nëjkx winë tnibayeˈeytyë oy tyimjënäˈäjëty mä ja nax käjpnën; e ja mëdiˈibë ja jotmay oy timkëjaajën yëˈëts mdukniminëtëp, e mëdiˈibë nayiin nawanën yëˈë këˈëm yajwinduˈubëktëp. Ko duˈun xytyunëty mëj këjaajëdën ënety ja tuunk mneytyuknipëjktuˈutyë. Taabë jäˈäyëty yëˈë duˈun nëjkx mbudëkëty, ets oy ja mduungëty wyimbëtsëm jyëjpëtsëmëty.
w03 1/11 paj. 6 parr. 2
Jëjpˈam nyajtukjotkujkˈäjtëm parë nˈijtëm jotkujk
Mä netyë tyäˈädë yetyëjkëty kyayajtuknipëktënëm ja tuunk, të nety dyajnigëxëˈëktë oybyë jäˈäyˈäjtën ko mbäät yajtukjotkujkˈattë. Të nety dyajnigëxëˈëktë ko tsyëˈkëdëbë Dios, o myëjˈijx jyantsy yˈijxtëp ets kyaj tii ttunäˈändë diˈibë Dios axëëk yajnayjyawëdëp. Të nety dyaˈixëdë ko kyuytyuundëbë Diosë yˈanaˈamën, ko kyaj myëguˈuk awinˈëën tii tpëjkët mët ko ja kutujkënë ttimmëdaty. Ets nan kyaj tijaty ttuktunët ja myëguˈuk mët ko tyimtukjotkujkˈatyëty, jeˈeyë parë këˈëm ttukˈoyˈatët, ja jyiiky myëguˈuk o ja myëtnaymyaayëbë.
(Éxodo 18:24, 25, MNM) Moisés ojts tkajpxymëmëdoy ja myëˈt, ets duˈun ttuuny, ta ënety të yˈënëˈëmxëtyën: 25 Ojts twinˈixy ja jäˈäyëty, mëdiˈibë oy winë tyuundëbën, mä yajpäätën ja Israel jäˈäyëty, ets ojts tmoˈoy ja ënaˈamën kutujkën, ets tˈënaˈamdëty ja mëdiˈibë wyindënääybyën tuˈkmiljatypyë jäˈäyëty, ets mëdiˈibë wyindënääybyën mä ja nimëgoˈpxjatypyën, ets mä ja niwëxytyikxymäjkjatypyën, ets mëdiˈibë wyindënääybyën mä ja nimäjkjatypyën.
Jyobaa yajtsobatypy pënaty jäˈäyˈäjttëp yujy tudaˈaky
14 Min nˈokˈijxëm wiˈix nyayjyäˈäwë Moisés ko ja wiink jäˈäy yajtuunkmooytyë ets tijaty xytyukniˈˈijxëm. Moisés mëjwiin kajaa nety dyajtsobääty ko tniwintsënˈaty ja israelitëty. Per kyaj tjäˈäwë naywyinaxë ko Jyobaa tnasˈijxë parë pyudëkëdët ja wiinkpë israelitëty (Núm. 11:24-29). Nan yajnigëxëˈkë yujyˈat tudaˈakyˈat ko tnasˈijxë ets yajpudëkët mä tpayoˈoy ja nax käjpnë jyotmay (Éx. 18:13-24). Ko jyamˈäjty mas nimay ja fesëty, ta ja israelitëty tsojkˈam ja yˈamay jyotmay yˈoˈoyëdë. Tyäˈädë yëˈë xytyukˈijxëm ko Moisés yëˈë mas niˈigyë myëmääy myëdäj wiˈix ja nax käjpn oy yˈitët ets kyaj dyuˈunëty ja tuunk diˈibë nety nyikëjxmˈäjtypy. ¡Jantsy oyë ijxpajtën diˈib yäjk! Nˈokjamyajtsëm ko pën ntsojkëm etsë Jyobaa xyyajtuˈunëm, niˈigyë jyëjpˈamëty nˈijtëm yujy tudaˈaky ets kyaj dyuˈunëty ja wijyˈäjtën diˈib nmëdäjtëm. Duˈun extëm jyënaˈanyë Salmo 138:6 ko “Jyobaa këjxm yajpääty”, per “yˈijxypyë jäˈäy diˈib yujy tudaˈaky”.
Nˈokˈëxtäˈäyëmë oorë platë diˈib ijtp yuˈutsy
15(Éxodo 17:11-13, MNM) Ko ënety ja Moisés txäjtëy ja kyëˈë, yëˈë ënety mëdaktëp ja israeljäˈäyëty mä ja tsipën. E ko ja kyëˈë dyajënaky, jaˈa ja amalek jäˈäyëty mëdaktëp. 12 E komë yëˈë Moisés këˈëbäˈämëp ënetynyë, ënet ojts tuˈuk yëˈë tsää tˈixtë mä dyajkëxwaˈtstën ja Moisés. Ta ja Aarón ets ja Hur tmäjtsˈijtëdë ja kyëˈë, ets këjxm duˈun xajtëy dyajˈijtëdë. Tuˈkpäˈäjaty ojts tmäjtsëdë ja kyëˈë. Duˈunˈaamy ojts ja Moisés këjxm ja kyëˈë dyajˈijty koonëm ja xëëw kyëdaky. 13 Yëˈë Josué ojts dyajˈoˈktäˈäy yëˈë amalekjäˈäyëty, jaˈa duˈun maytsyiptuumbëtëjkëty, yëˈë mëët dyajˈoˈktääy yëˈë tëybyujxn.
Kyaj nasˈijxëm ets ja këˈë nyaxkudëyët
14 Aarón mëdë Hur ojts tpudëkëdë ja Moisés parë mëk yˈitët ja kyëˈë mientrës ja israelitëty tsyiptundë mëdë Amaleq jäˈäyëty. Ëtsäjtëm nan mbäät nˈëxtäˈäyëmë winmäˈäny wiˈix mbäät nmëjämoˈoyëm ets nbudëjkëmë wiinkpë. Extëm nˈokpëjtakëm, mbäät nmëjämoˈoyëm pënaty të myëjjäˈäyënë, pënaty pëjk ijxëdëp, pënatyë jyiiky myëguˈuk tukmëtsipˈäjtëbë tëyˈäjtën, pënaty nayjäˈäwëdëp naytyuˈuk o pënaty të yˈoogyë jyiiky myëguˈuk. Nan mbäät nbudëjkëmë ënäˈktëjk mët ko janääm jatsojkë myëguˈuktëjk tyuktunäˈänëdë diˈib kyaj yˈoyëty o yaˈˈanëëmëdë parë myëjpëtsëmdët (1 Tesalónikʉ 3:1-3; 5:11, 14). Nˈokˈëxtäˈäyëmë winmäˈäny wiˈix mbäät nbudëjkëmë nmëguˈukˈäjtëm ko nyajpatëm mä nduˈukmujkëm, ko mëët nëjkxëm käjpxwäˈkxpë, ko ngäˈäy nˈukëm o ko nmëgäjpxëm mä telefënë.
(Éxodo 17:14, MNM) Ta ja Dios tˈanëmääy ja Moisés: Jap yëˈë jäˈädë xykyëxjäˈäjëty mä tuˈuk yëˈë nokyën, mëdiˈibë tyam të tyuny të jyatyën, ets duˈun jäˈäymyetsy yˈitëty. Ets xyˈënëëmëty yëˈë Josué, ko ëjts nyajkutëgooytyäˈäjaamybyëts yëˈë amalekjäˈäyëty.
it-1 paj. 416
Liibrë diˈib miimp mä Biiblyë
Mbäät nˈijtëm seguurë ko tukëˈëyë diˈibë Moisés kyujäˈäyë, tsyoony mä Dios, yëˈë winmäˈänymyooyë. Mbäät xynyëˈëmoˈoy xytyuˈumoˈoyëm parë Dios nˈawdäjtëm extëm ttukjotkëdaˈaky. Moisés kyaj këˈëm nyaybyëjtakë wintsën mä ja israelitëty, pes yëˈë kyaj tjakupëkany ko ogäˈän ja tuunk yajtuknipëjky (Éx. 3:10, 11; 4:10-14). Dios yëˈë wyinˈijxë Moisés ets tmooyë mëjääw parë ttunëdë miläägrë, pes axtë ja faraongë xyëwëj xyëmaabyëty tˈëxkäjptë ko diˈibë Moisés tyuumpy tsyoony mä Dios (Éx. 4:1-9; 8:16-19). Moisés jyaay kanäägë liibrë ets ja yˈääw yˈayuk myëdäjtë mëkˈäjtën mët ko Dios winmäˈänymyooyë mët yëˈëgyëjxmë yˈespiritë santë, kyaj mët ko yëˈë duˈun tyunany. Dios winmäˈänymyooyë parë ojts tnigajpxy tuk pëky diˈib yajpatp mä Biiblyë ets ok ta tkujäˈäyë (Éx. 17:14).
24-30 ÄÄMBË AGOSTË
TIJATY YAJPATP MÄ BIIBLYË TSOBATP MËJWIIN KAJAA | ÉXODO 19, 20
“¿Duˈunyëm tyambäät xypyudëjkëm ja Mäjkpë Mandamientë?”
(Éxodo 20:3-7) Kyaj xymyëdatëdë wiinkpë dios, ëjts jeˈeyë diˈib mDiosˈatëp. 4 Kyaj xynyitsajtstuˈudët tuˈugë awinax ets ni xykyayajnikojtuˈudët diˈib jam tsäjpotm o diˈib yä naxwiiny o diˈib yajpatp naxpatkëˈëy nëëjoty. 5 Kyaj xywyingoxtanët ets ni xykyamëdunäˈänët, mët ko ëjts Jyobaa diˈib mDiosˈäjtypy, ëjts tuˈugë Dios diˈibë tsyojkypy naytyuˈuk yaˈˈawdatët, diˈib tyukkumëdoowaambyë tyëgoˈoyënë tääk teety mä ja yˈuˈunk yˈënäˈk, mä ja myëdëgëk naskaˈaxëbë ets mä ja myëmäjtaxk naskaˈaxëbë mä pënatyëts xyˈaxëkˈijxp. 6 Per mëkëts ntsoky nuˈun kujkë tiempë pyety kyuˈty pënatyëts xytsyojktëp ets pënaty kyuytyuundëbëtsë nˈanaˈamën. 7 Kyaj mbäädë mDios Jyobaa xyˈijxë xyëëw ko kyaj ti ttsoowëty. Yëˈko Jyobaa tyëytyunaampy ja diˈib ijxëbë xyëëw ko kyaj ti ttsoowëty.
w89 15/11 paj. 6 parr. 1
¿Wiˈix mbudëkëty ja Mäjkpë Mandamientë?
Ja tim jawyiimbë taxkpë mandamientë, yëˈë xytyukˈijxëm ti nikëjxmˈäjtëm Dios windum. Myëduˈuk, ko Jyobaa yëˈëyë tsyojkypy ets naytyuˈuk yaˈˈawdatët (Mat. 4:10). Myëmajtsk, ko pënaty awdäjtëdëp kyaj mbäät dyajtundë awinax (1 Fwank 5:21). Myëdëgëëk, nmëjˈijxëmë Diosë xyëëw ets ninäˈä ngayajtëgoˈoyëmë mayˈäjt wintsëˈkën (Fwank 17:26; Rom. 10:13, TNM). Myëmäjtaxk, ko tsojkëp njukyˈäjtëm extëmë Dios mëduumbë tuˈuk tuˈugë xëëw. Duˈunë nety ndëjkëm mä ja “poˈxtakn mä pyoˈxtët ja Diosë jyaˈayëty”, jaˈa njënäˈänëm ko kyaj jeˈeyë këˈëm nnaymyëmäˈäy nnaymyëdäjëm (Eb. 4:9, 10).
(Éxodo 20:8-11, MNM) Mjäˈäymyatsëp xëmë yëˈë poˈkxënxëëw, ets jaa yëˈë Dios xymyëjjaw xyjyantsyjyawëty. 9 Tëdujkxëëw mdunëty myoˈoyëty, ets jaa xytyuundäˈäjëty mëdiˈibë ënety mdunaamybyën. 10 E ja mëwëxtujkxëëwbë poˈkxënxëëw jaanë, mëdiˈibë ja Wintsën, mijts ja mDios yajtukwintsëˈëgëbën. Nitiduunk mëbäät xykyatuny jaˈa xëëw, nenduˈun yëˈë mmäänk, yëˈë mnëëx, yëˈë mduumbë yeˈeytyëjkpë, toˈoxytyëjkpë, yëˈë mjëyujk, ets yëˈë jyëbyäät jyëbyoˈkxy käˈäp mëbäät jaa nitiduunk tundë. 11 Jaˈa ko yëˈë Dios tëdujkxëëw ojts tˈoytyuny yëˈë tsäjp ets yëˈë naxwiinyëdë, yëˈë nëë mejy, ets tëgokyë mëdiˈibë yajpatpën mä yëˈëjëtyën, ets ojts pyoˈkxy kom wëtxtujkxëëw. Duˈunˈaamypy duˈun ojts ja Dios tkënuˈkxy yëˈë poˈkxënxëëw, ets ojts tijy ko wyäˈätsëty.
(Éxodo 20:12-17, MNM) Mwingutsëˈëgëp yëˈë mdeety mdääk, ets duˈun jeky ja mjuukyˈäjtën xypyäädëty, yää naxwiiny yä naxkëjxy, ja jukyˈäjtën mëdiˈibë ja Dios mooyëbën, mëdiˈibë Wintsënˈäjtpën. 13 Këdii myajjäˈäyˈoogëty. 14 Këdii xymyëëtˈatëty yëˈë toˈoxytyëjk, mëdiˈibë jam yëˈë nyiyeˈeytyëjknën. 15 Këdii mdonëty mmaatsëty. 16 Këdii ëxëëkjaty tëgatyjyaty xynyigäjpx xynyimëtyäˈägëty yëˈë mjëëky mëguˈuk. 17 Këdii xyˈätsojkëty yëˈë mëguˈuk yëˈë jyëën tyëjk, këdii xyˈatsojkëty yëˈë tyoˈoxytyëjk, këdii xyˈatsojkëty yëˈë myëduumbë kyubëjkpë yeˈeytyëjkpë, toˈoxytyëjkpë, ets ni xykyaˈˈatsojkëty yëˈë tsyäjpkää, ets yëˈë kryukts, ets tëgokyë mä tmëëtˈatyën winë.
w89 15/11 paj. 6 parr. 2, 3
¿Wiˈix mbudëkëty ja Mäjkpë Mandamientë?
Myëmëgoxkpë mandamientë, yëˈë etsë uˈunk ënäˈk tmëmëdowdëdë tyääk tyeety, net ja familyë tuˈugyë yˈitët. Pes ko duˈun ttundët mëjwiin kajaa Jyobaa kyunuˈkxëdët. ¿Wiˈix ttukˈoyˈatäˈändë “ja jawyiimbë anaˈamën mä Diosë wyandakën tpëjtaky”? Ko “Dios mmoˈoyëdët tuˈugë jikyˈäjtën ja oybyë es yeny yä naxwiiny” (Éfes. 6:1-3). Tyam njukyˈäjtëm mä ja tiempë jyëjpkëxanë, per ko ënäˈktëjk tmëmëdowdët ja Diosë yˈanaˈamën, ta ninäˈä nëjkx kyaˈooktë (2 Tim. 3:1; Fwank 11:26).
Pën ntsojkëmë nmëguˈukˈäjtëm, ta kyaj nˈaxëktuˈunëm extëm jyënaˈany ja myëdëdujkpë mandamientë: kyaj myajjäˈäyˈoogët, myëjëxtujkpë, kyaj xymyëdëgoyëdë wiink yetyëjk o wiink toxytyëjk, myëduktujkpë, kyaj mmaatsët etsë myëdaxtujkpë, kyaj mˈandäˈägët (1 Fwank 3:10-12; Eb. 13:4; Éfes. 4:28; Mat. 5:37; Prov. 6:16-19). Ja myëmäjkpë mandamientë jyënaˈany: kyaj mˈatsokët. Tyäˈädë yëˈë xytyukˈijxëm ko Jyobaa yˈijxypy ti japˈäjtp mä jot korasoon ets tsyojkypy parë oy tijaty nduˈunëm (Prov. 21:2).
Nˈokˈëxtäˈäyëmë oorë platë diˈib ijtp yuˈutsy
(Éxodo 19:5, 6) Pën miitsëty mëmëdoodëp yajxonë nˈääw nˈayukëts ets mbaduundëp diˈibëts të ngajpxyˈaty, ta miitsëty jeˈeyë ngäjpnˈattët mä tukëˈëyë nax käjpn, yëˈko tukëˈëyë naxwinyëdë ak ëjts njaˈäjtypy. 6 Ets miitsëty mˈitandëp parë ëjts reyëty diˈib tundëp saserdotë ets tuˈugë nasionk diˈib wäˈäts. Tyäˈädë ääw ayuk yëˈë mdukˈawanëp ja yˈuˈunk yˈënäˈkë Israel.
Tyunäˈändë “reyëty diˈib tundëp saserdotëty”
5 Mä ja Ley diˈib kyajpxyˈäjttë, nan ojts tniˈanaˈamë parë tyundët saserdotë, diˈib yaˈijxë wiˈixë nety tuk grupë saserdotë tyunäˈändë mä tiempë myiny kyëdaˈaky (Eb. 7:11; 10:1). Ja israelitëty ojts yaˈˈanëëmëdë ko pën myëmëdoowdëbë Jyobaa yˈanaˈamën, mbäädë nety tyundë “reyëty diˈib tundëp saserdotë” (käjpxë Éxodo 19:5, 6). Per kyaj myëdoowdë. Kyaj tkupëjktë ja Mesías, ja tim jawyiimbë Abrahángë tyëëm yˈääts. Yˈëxtijtë Jesus ets päätyë Dios nanduˈun ojts yˈëxtijëdë.
(Éxodo 20:4, 5) Kyaj xynyitsajtstuˈudët tuˈugë awinax ets ni xykyayajnikojtuˈudët diˈib jam tsäjpotm o diˈib yä naxwiiny o diˈib yajpatp naxpatkëˈëy nëëjoty. 5 Kyaj xywyingoxtanët ets ni xykyamëdunäˈänët, mët ko ëjts Jyobaa diˈib mDiosˈäjtypy, ëjts tuˈugë Dios diˈibë tsyojkypy naytyuˈuk yaˈˈawdatët, diˈib tyukkumëdoowaambyë tyëgoˈoyënë tääk teety mä ja yˈuˈunk yˈënäˈk, mä ja myëdëgëk naskaˈaxëbë ets mä ja myëmäjtaxk naskaˈaxëbë mä pënatyëts xyˈaxëkˈijxp.
w04 15/3 paj. 27 parr. 1
Diˈib të yajtukwijtstuˈuty mä Éxodo
20:5. ¿Wiˈixtsoo Jyobaa ttukumëdooyë uˈunk ënäˈk ja “tääk teetyë tyëgoˈoyën”? Ko tuˈugë jäˈäy yaˈkˈabajnë ta këˈëm tnikëjxmˈaty tijaty tyuumpy ets wiˈix jyaˈayˈaty. Per ko ja israelitëty tˈawdäjttë wiink dios kanäk naskaˈaxë ja yˈuˈunk yˈënäˈk ojts tkuˈayowëdë. Axtë ja israelitëty diˈibë Dios myëmëdoowdë ojts tkuˈayowëdë ko ja myëguˈuktëjk kyamëdoowdë, mët ko niˈigyë ojts tsyiptakxëdë tmëmëdowdëdë Dios.
31 ÄÄMBË AGOSTË AXTË 6 ÄÄMBË SEPTIEMBRË
TIJATY YAJPATP MÄ BIIBLYË TSOBATP MËJWIIN KAJAA | ÉXODO 21, 22
“Nˈokˈijxëmë jukyˈäjtën extëmë Dios tˈixy”
(Éxodo 21:20, MNM) Ko pën twopëty yëˈë tyuumbë oy yëˈëjëty yeˈeytyëjkpë ëgë toˈoxytyëjkpë mëët tuˈuk yëˈë kepy, ets dyajˈoˈknëty, kopkpëky yëˈë ko nëjkx tkumëdoy mëët ko ënety të yajjäˈäyˈooky.
it-1 paj. 1028
Naytsyiik naywyopë
Pën tuˈugë israelitë myëdäjtypyë tyuumbë myosë, yajnasˈijxëp ijty twopët pën kyaj myëmëdoyëty o pën kujuundakp. Pën ja tyuumbë oˈkp mä jam twopy, ta ja wyintsën tkumëdowët. Per pën ak jukyˈäjtp ja tuk xëëw ja majtsk xëëw, yëˈë nety yˈandijpy ko ja wyintsën kyaj të tyimˈyaˈoogäˈänyëty. Ja wyintsën myëdäjtypyë nety ja madakën ets ja tyuumbë ttukumëdowët mët ko juy tmëdaty. Per tsip tuˈugë jäˈäy dyaˈoogët ja tyuumbë, mët ko nyijäˈäwëp ko tëgoyäämp ja myeeny syentääbë. Pën oˈkp ja tuumbë jakumbom o jakumjëxtëm, mbäät kyaj yajnijawë pën pääty të yˈooky mët ko të yajwopy, ets ja wyintsën kyaj tkumëdowët (Éx. 21:20, 21).
(Éxodo 21:22, 23) Pën jam nimajtskë yetyëjk tsyiptundë ets dyajtsayuty tuˈugë toxytyëjk diˈib uˈunkmëët ets yëˈë dyajmaxuˈunkˈaty ja uˈunk mä kyajnëm pyoˈobääty, per kyaj yˈooky, ta ja axëkjäˈäy tkëbatët nuˈun ja toxytyëjkë myëmëjjäˈäy tniˈanaˈamë; ets tsojkëp tkëbatët mä ja fesëty. 23 Per pën oˈkp, ta tˈoˈktëgatsët ja diˈib duˈun të yˈadëˈëtsy.
¿Nmëjˈijxëmë jukyˈäjtën extëmë Dios tmëjˈixy?
16 Jyobaa kajaa dyajtsobäätyë jukyˈäjtën, axtë diˈib apenënëm naxkëdakp tääk jodoty. Mä ja anaˈamën diˈibë Moisés yajmooy, ojts tnigajxy wiˈix mbäät yajtuny tuˈugë jäˈäy ko dyajtsayutët tuˈugë toxytyëjk diˈib uˈunkmëët. Pën oˈkp ja toxytyëjk o ja maxuˈunk, ta ja jäˈäy nyaxët extëmë yajjäˈäyˈoˈkpë ets “tˈoˈkëmbitët ja jukyˈäjtën diˈibë naty të dyajtëgoy” (Éxodo 21:22, 23). Ko nˈijxëm wiˈixë tyäˈädë anaˈamën jyënaˈany, ta njaygyujkëm wiˈixë Jyobaa nyayjawëty ko tˈixy yˈooky miyonkˈamë uˈunk jëmëjt jëmëjt. Mayë jäˈäy dyaˈooktë uˈunk mët ko yˈit tsyëënëdë oypyënëty mëët o mët ko kyaj tmëdatäˈändë uˈunk.
(Éxodo 21:28, 29, MNM) Ko tuˈuk yëˈë tsäjpkää tkääbëty yëˈë yeˈeytyëjk ëgë toˈoxytyëjk, ets dyajˈoogëty. Ja duˈumbë ja tsäjpkää kukäˈätsy nëjkx yˈooky, ets käˈäp ja nyitsuˈutsy pën tsyuˈtsxëdëty, ets duˈun ja nyiwintsën pën käˈäp wiˈix tyunëdëty. 29 E pënë duˈunëdën ënety ja tsäjpkää tyimjëyujkˈäjtpë jeˈeyë xëmë kyabäˈäny, ko duˈun ënety pën dyajˈooky, nëjkxëp duˈun ja tsäjpkää kukäˈätsy yˈooky, ets nenduˈun ja wyintsën, pënë jyanijäˈäp ënety, ko duˈun ja tsyäjpkää jyëyujkˈaty, ets käˈäp tunyë kuentë.
¿Nmëjˈijxëmë jukyˈäjtën extëmë Dios tmëjˈixy?
14 Dios xëmë tmëmay tmëdäjy ti kyäjpn tyukˈoyˈatëp. Duˈun dyajnigëxeˈeky mä mayë anaˈamën diˈib myooy ja israelitëty. Extëm nˈokpëjtakëm, kom xëmë ijty ja israelitë dyajtundë tyëjkniˈx, ta Jyobaa yˈanmääyëdë ets tnabojtsˈawdittët ja pyäˈä o tnagamët këdiibë pën yˈayoˈonbäädët (Deuteronomio 22:8; 1 Samuel 9:25, 26; Nehemías 8:16; Apostʉlʉty 10:9). Nan ojts yajtukˈanaˈamdë ets yajxon tkuentˈattët ja tsäjkää o wäj diˈib käˈp (Éxodo 21:28, 29). Pënaty ijty kyaj tmëmëdoyë tyäˈädë anaˈamën, kyaj naty tmëjpëjtaˈaky ko wiˈix jyat kyëbatët ja jyiiky myëguˈuk ets mbäät tnikëjxmˈaty ja nëë neˈpyny.
Nˈokˈëxtäˈäyëmë oorë platë diˈib ijtp yuˈutsy
(Éxodo 21:5, 6, MNM) E ko ja tuumbë käˈäp ttsokëty ets ëwäätstuuy wyëˈëmëty, mëët ko tpäˈëyoy, ets ko ttsoky tjawë ja tyoˈoxytyëjk, ja yˈuˈunk yˈënäˈk ets ja wyintsën. 6 Ënet ja wintsën tmënëkxëty ja tyuumbë jam Dios windum, ets jam dyajmëjwäˈkpatëty mä ja tyëjkˈääwën, ets dyajjujtëty yëˈë tyätsk mëët tuˈuk yëˈë xuˈuny. E duˈunts ënety wyëˈëmnë xëmëkyëjxm mä yëˈëjën.
w13 1/10 paj. 14, 15 parr. 2, 3
Mëdundë Jyobaa extëmë “mëduumbëty”
2 Ja Ley diˈibë Jyobaa myooy ja israelitëty, yëˈë xypyudëjkëm parë njaygyujkëm wiˈix mbäät nmëduˈunëm. Ja mëduumbë ja nety mbäät yˈawäˈätspëtsëmy ko yˈabatët tëdujk jëmëjt (Éx. 21:2). Per pën tuˈugë mëduumbë mëk tjantsy tsyekyë wyintsën ets yˈakmëdunaampy, ja Ley nyasˈijxëp ijty parë wyëˈëmët. ¿Ti nety mbäät ttuny ja wintsën? Dyajmëjwäˈkpatët ja tyuumbë mä tëjkˈagäj ets dyajjujtëdë tyatsk (Éx. 21:5, 6). ¿Tiko ijty yëˈë tyatsk tyim jutët? Yëˈko pën jujtp ja tyatsk, yëˈë nety yˈandijpy ko yˈakmëduunˈadëˈëtsaambyë wyintsën ets yˈakmëmëdowaampy. Tyäˈädë yëˈë xypyudëjkëm parë njaygyujkëm wiˈixën ëtsäjtëm të nnaytyukëdëjkëmë Jyobaa, pes të nˈanmäˈäyëm ko nmëmëdowäˈänëm mët ko ntsojkëm.
3 Mä nety nganëbajtëm, ojts ja winmäˈäny nbëjtakëm ko nmëdunäˈänëmë Jyobaa. Ets ko ojts nnaywyandakëm, ta ojts nˈanmäˈäyëm ko nmëmëdowäˈänëm ets ko ndunäˈänëm ti yëˈë tsyejpy. Nipën të xykyatukˈaguanëˈäjtëm. Axtë ënäˈktëjkë mutskatypyë këˈëm nyaywyandäˈägëdë mä Dios ets nyëbattë, kyaj duˈun ttundë mët ko ja tyääk tyeety dyajjotkujkˈatäˈändë. Duˈunë duˈun, të nnaywyandakëm mët ko Jyobaa ntsojkëm. Apostëlë Juan duˈun tkujäˈäyë: “Ko ntsojkëm ja Dios, nguytyuˈunëmë naty yëˈë yˈanaˈamën” (1 Fwank 5:3).
(Éxodo 21:14, MNM) E pënë tëë ënety ja myëguˈuk timytyukjootˈambëjkpë ets päätykyëjxm të dyajˈooky, kopkpëky ko xyˈëxtääytyäˈägëty oy ënety muum të jyadimynyëjkxnë, ëgë të jyaneywyinguyuˈtsënë määjëts yëˈë npotsyën mä nwintsëˈkën yajˈyakyën. E ko xypyäädëty, nen timduˈun duˈun nëjkx xyajˈooky.
it-1 paj. 608, parr. 7
Wäj
Extëm jyënaˈanyë Éxodo 21:14, waˈan yëˈë tˈandijäˈäny ko oogëp axtë ja diˈib tuump saserdotë pën të yajjäˈäyˈooky. Nan mbäät yëˈë tˈandijy ko kyaj mbäät yˈawäˈätspëtsëmy ja jäˈäy diˈib të yajjäˈäyˈooky, oyxyëp jyanaygyëxtëëyëbë mä ja tsäjpkää wäj diˈib ijtp mä ja altaar (ix nanduˈunë 1 Rey. 2:28-34).