Referensyë mëdiˈibë miimp mä Wiˈix njukyˈäjtëm ets nDiosmëduˈunëm tijaty yaˈëxpëkäämp ets yajtukjayëyäämp
1-7 ÄÄMBË SEPTIEMBRË
TIJATY YAJPATP MÄ BIIBLYË TSOBATP MËJWIIN KAJAA PROVERBIOS 29
Nˈokjëjpkudijëmë kostumbrë mëdiˈibë Dios kyaj tkupëky
Xondakën: Tuˈugë oybyë jäˈäyˈäjtën diˈibë Dios yajkypy
Ja tuk pëky wiˈix mbäät nyajmëjwindëjkëmë xondakën, yëˈë ko nduˈunëm tijatyë Jyobaa tyukjotkëdakypy (Sal. 35:27; 112:1). ¿Tiko? Jaˈko pääty ojts xyajkojëm parë nduˈunëm ti yëˈë tsyojkypy. Biiblyë jyënaˈany: “Tsëˈëgë Diosë tëyˈäjtënbë ets kuytyunë yˈanaˈamën. Yëˈko yëˈë duˈun patëp ttunëdë naxwinyëdë jäˈäy” (Ecl. 12:13). Pääty ko nmëduˈunëmë Jyobaa, mëjwiin kajaa njäˈäwëmë xondakën.
Këdii myajwinˈëëny mä wiˈix yajpäättë oˈkpë
13 Ko ngaˈijtëm seguurë pën tuˈugë kostumbrë yˈaxëkˈijxypyë Jyobaa, oy ko nˈamdoˈowëmë wijyˈäjtën amumduˈukjot (käjpxë Santya̱ˈa̱gʉ 1:5). Ta net nbayoˈoyëm mä ëxpëjkpajn. Ets pën nˈakˈyajtëgoyˈäjtëmë naybyudëkë, ta nyajtëˈëwëmë mëjjäˈäytyëjk diˈib tuundëp mä nduˈukmujkëm. Yëˈëjëty kyaj xyˈanëëmëyäˈänëm ti mbäät nduˈunëm, per xymyoˈoyäˈänëmë käjpxwijën diˈib yajpatp mä Biiblyë, duˈun extëm diˈib miimp mä tyäˈädë artikulo. Ko duˈun nduˈunëm, yëˈë xypyudëkëyäˈänëm parë nyajtuˈunëm ja jot winmäˈäny ets duˈuntsoo nmëwinmäˈänybyatëm “yëˈë oybyë esë axëëkpë” (Eb. 5:14).
“Nëˈëyoˈoyäämp tuˈuyoˈoyäämbëts mä ja mdëyˈäjtën”
12 Kostumbrë ets tijatyë Dios kyaj ttukjotkëdaˈaky. Mbäät ja familyë, ja diˈib mëët nˈeskuelëˈäjtëm o nduˈunëm xywyoˈowëm mä xyëdun xyëgäjpxtë. ¿Ti xypyudëkëyäˈänëm parë kyaj xytyuktuˈunëm ja xëëw ets ja kostumbrë diˈibë Jyobaa yˈaxëkˈijxypy? Ko njaygyujkëm yajxon tiko tˈaxëkˈixy. Nan mbäät xypyudëjkëm ko ngäjpxëmë ëxpëjkpajn diˈib nyimaytyakypy mäjaty tsyondakyë tadë xëëw. Ko nbawinmäˈäyëm tiko kyaj mbäät nduˈunëm, ta net nˈijtëm seguurë ko Jyobaa tyukjotkëdakypy extëm nëˈëyoˈoy nduˈuyoˈoyëm (Éfes. 5:10). Ko ndukˈijxpajtëmë Jyobaa etsë yˈAyuk, yëˈë xypyudëkëyäˈänëm parë ntsëˈkëm oy pën wiˈix wyinmayët (Prov. 29:25).
Nˈokˈëxtäˈäyëmë oorë platë mëdiˈibë ijtp yˈutsy
Nˈokˈyajnigëxëˈkëm ko njantsy tsyojkëm ja nmëguˈukˈäjtëm
11 Nˈokmëjkumäˈäyëmë nmëguˈukˈäjtëm winë ääw winë jot. Nˈokmëjkumäˈäyëm oytyim näˈäty mët ko mbäät pyudëkëdë (Éfes. 4:29). Per oy ko nˈijxëm pën amumduˈukjot nˈanmäˈäyëm ets kyaj mët ko jeˈeyë oy nwëˈëmäˈänëm. Kyaj nyajpëtsëˈëmëmë ääw ayuk diˈib kyaj njäˈäwëm, ets pën jam pën dyajtëgoyˈatyë käjpxwijën oy ko nbudëjkëm (Prov. 29:5). Të netyë winjup nbëjtakëm ko nmëjkumäˈäyëm tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm ets ok jeˈeyë nˈëbat ngäjpxpatëm ko nyajpatëm mëdë wiinkpë. Apostëlë Pablo yäjkë oybyë ijxpajtën tidën yˈandijpy njantsy myëdäjtëmë tsojkën. Tëgok, myëjkumääy ja Dios mëduumbëty diˈib Corinto mët ko oyë nety diˈib tyuundëp (1 Kor. 11:2). Per nan ojts tmoˈoyë käjpxwijën ets tsuj yajxon ttukmëtmaytyaky ti nety kyaj oy të ttundë (1 Kor. 11:20-22).
8-14 ÄÄMBË SEPTIEMBRË
TIJATY YAJPATP MÄ BIIBLYË TSOBATP MËJWIIN KAJAA PROVERBIOS 30
‘Këdiits nëgooyë xyajkumeenytyäˈägëty, ets këdiits nëgooyë xyajˈëyowëty’
w18.01 paj. 24, 25 parr. 10-12
¿Diˈibë tsojkën mbäät xyjantsy yajjotkujkˈäjtëm?
10 Niˈamukë nyajtëgoyˈäjtëmë meeny sentääbë, pes näˈäty mbäät xykyuwäˈänëm (Ecl. 7:12). Per ¿mbäädëdaa tuˈugë jäˈäy jyotkujkˈaty pën jeˈeyë xyëëw tiempë tnayajnaxy? Tiko këdii (käjpxë Eclesiastés 5:12, TY). Agur, ja myäängë Jaqué, tˈanmääyë Dios: ‘Këdiits nëgooyë xyajkumeenytyaˈagëty, ets këdiits nëgooyë xyajˈëyowëty. Jëtuˈunës winë xymyoˈojëty tääjës najeˈeyë ntukjuukyˈatëtyën’. Njaygyujkëm tiko jyënany ko kyaj yˈayowäˈäny. Yëˈë këˈëm tnimaytyaky ko kyaj myatsäˈäny, pes mbäädë nety tmëdëgoyë Dios. Per ¿tiko tˈanmääyë Dios parë kyaj myoˈoyëdët ja mëkjäˈäyˈäjtën? Yëˈë jyënany: “Jäˈä koos nëkooyë mëj këjää winë nmëëtˈatëty, tsojk mijts njaˈatyëkoyaˈanëty ets nˈënanëtyës ko kaˈap nˈixyˈäty” (Prov. 30:8, 9, TY). Waˈan nˈixyˈäjtëmë jäˈäy diˈib tyukˈijxpajttëbë mëkjäˈäyˈäjtën en lugäär ttukˈijxpattëdë Jyobaa.
11 Pënaty tsyojktëbë meeny sentääbë kyaj mbäät tyukjotkëdäˈägëdë Dios. Jesus jyënaˈany: “Nipën mbäät tkamëduny majtskë wyintsën, jaˈa ko pën tuump yajxon mä ja jawyiimbë wyintsën, kyaj mbäät nyakytyuny yajxon mä ja myëmajtskpë. Es pën ja myëmajtskpë wyintsën tsyejpy niˈigë es tyuny yajxon mët yëˈë, kyaj mbäät ja jawyiimbë tnakymyëduny. Kyaj mbäät xymyëduny yëˈë Dios pën mbëjtakypy ja mwinmäˈäny es ja mmëjää mä ja meeny”. Perë Jesus të nety jyënaˈany: “Katë mjikyˈaty xywyintsimy xywyinwëëny ja meeny yä naxwiiny, mä yëˈë jëyujk anyimal dyajwindëgoy oytyiity, mä tyowë ja meeny es mä ja maˈtspë tnidëkëdë. Nik oy pëjkëˈëktë ja mˈoyˈäjtën jam tsäjpotm, mä ni ti tkayajwindëgoyët es mä kyajpë maˈtspë” (Mat. 6:19, 20, 24).
12 Nimayë nmëguˈukˈäjtëm të tˈixtë ko jotkujkˈäjttëp ko adëyë jyukyˈattë, per nan myëdäjttëp masë tiempë parë tmëdundë Jyobaa. Jack diˈib tsënaapy Estados Unidos, tamë nety tuˈugë tyëjk diˈib jantsy mëj ets tmëdatyë nyegosyë, per ta ttoˈky ets tyuundëjkë prekursoor extëm ja kyudëjk. Tyäˈädë nmëguˈukˈäjtëm jyënaˈany: “Ojtsëts xytsyiptakxëdë ndooktë ja tëjk diˈib jantsy tsuj ets ja nax diˈibëtsë nety nmëdäjttëp kamoty. Ets nuˈun ja tiempë nyajxy, kyajts njotkujkˈäjty, pes koogoots ijty njëmbity mätsë ndëjk kyajts jotkujk nnayjyawëty mët ko xëmëts nmëdäjtyë jotmay mätsë nduunk. Per ja ngudëjkëts diˈib tuump prekursoora, xëmëts ijty nˈixy jantsy jotkujk. Duˈunëts ijty xyˈanëëmë: Nipën duˈunë wyintsën tkamëdaty extëmtsë nwintsën. Ets kom tyam nan prekursoorëts nduny, tuˈugëts jeˈeyë wintsën nmëdundë, yëˈë Jyobaa”.
w17 05 paj. 25, 26 parr. 15-17
“¿Xytsyojkpëts niˈigyë këdiinëmë tyäˈädëty?”
15 May tyamë jäˈäy yëˈëyë tsyojktëp diˈib jembyëtsëëmp, extëmë wit këˈëk, telefënë, komputadoorë ets oytyiity. Naytyukwinˈëˈënëdëp ja jukyˈäjt madakën etsë meeny sentääbë mët ko yëˈë mas jëjpˈam pyëjtaknëdëp. Päätyë Dios mëduumbëty, tsojkëp tˈixtët ti diˈib mas jëjpˈam pyëjtaktëp. Nˈoknayajtëˈëwëm: “¿Niˈigyëts jamë ndiempë nyajtuny kots nwinmay diˈibatyë karrë jemybyëtsëëmp o diˈibatyë wit këˈëk jemybyëtsëëmp ets ni jeˈeyëts nganekyˈëxpëky tijaty naxäämp mä reunyonk? ¿Jantsy tuun ayoowbëts ets kyajts nëgoo tiempë nekyjyuuty parëts nuˈkxtäˈägët o parëts ngäjpxëdë Biiblyë?”. Pën kyaj nnaygyuentˈäjtëm, mbäät niˈigyë ntsojkënë ja jukyˈäjt madakën ets kyaj nyekydyuˈunëtyë Jesus. Tsojkëp nwinmäˈäyëm extëmë Jesus jyënany: “Nnaygyuentˈatëdë miitsëty es katë xyˈatsoktë nitii” (Lukʉs 12:15). ¿Tiko duˈun jyënany?
16 Jesus jyënany: “Nipën mbäät tkamëduny majtskë wyintsën, jaˈa ko pën tuump yajxon mä ja jawyiimbë wyintsën, kyaj mbäät nyakytyuny yajxon mä ja myëmajtskpë. Es pën ja myëmajtskpë wyintsën tsyejpy niˈigë es tyuny yajxon mët yëˈë, kyaj mbäät ja jawyiimbë tnakymyëduny. Kyaj mbäät xymyëduny yëˈë Dios pën mbëjtakypy ja mwinmäˈäny es ja mmëjää mä ja meeny” (Matewʉ 6:24). Kyaj mbäät nmoˈoyëmë Jyobaa diˈib mas oy pën jam nbëjtakëmë winmäˈäny mä jukyˈäjt madakën. Kom pokyjyaˈay nyajpatëm, tsojkëp xëmë nduˈunëmë mëjääw parë njëjpkudijëm tijaty tsyojkypy “ja nniniˈxˈäjt ngëbäjkˈäjtëm”, extëm ko ntsojkëm ja jukyˈäjt madakën (Éfesʉ 2:3).
17 Mayë jäˈäy yëˈëyë aduˈuk wyinmäˈänyˈäjttëp tˈixäˈän tpäädäˈändë tijaty tsyojktëp ets yëˈëyë net myëwiin myëjotëdëp (käjpxë 1 Korintʉ 2:14). Kom kyaj yajxon tˈyajtundë wyinmäˈäny, kyaj mbäät tpëktë kuentë ti oy ets ti axëëk (Ebreeʉsʉty 5:11-14). Mbäät niˈigyë tijaty tˈixäˈän tpäädäˈändë, ets oy nuˈun tijaty tjapäättë, niˈigyë tˈaktimtsoktë (Eclesiastés 5:10). Ëtsäjtëm mbäät njëjpkudijëmë duˈumbë winmäˈäny. ¿Wiˈix? Ko xëmë ngäjpxëmë Biiblyë, pes yëˈë diˈib xypyudëkëyäˈänëm parë kyaj nˈatsojkëm ja jukyˈäjt madakën (1 Peedrʉ 2:2). Jesus jyuˈtë tiempë parë tpawinmääy wiˈixë Jyobaa wijˈyëty, pääty ojts tjëjpkudijë wixatyë Satanás jyayajtëgoyanë (Matewʉ 4:8-10). Nanduˈun ëtsäjtëm, pën kyaj naytyukwinˈëënäˈänëmë jukyˈäjt madakën jëjpˈam ets nguytyuˈunëm wiˈixë Jyobaa xyˈëwij xykyäjpxwijëm. Duˈuntsoo, ndukˈijxëmë Jesus ko mas niˈigyë ntsojkëm ets kyaj dyuˈunëtyë jukyˈäjt madakën.
w11-S 1/6 paj. 10 parr. 3
Cómo vivir dentro de sus posibilidades
Ahorre primero, compre después. Aunque este consejo parezca anticuado, es una de las fórmulas más sabias para evitar el endeudamiento. Además, lo ayudará a librarse de otras cargas, como los altos tipos de interés, que lo único que hacen es elevar el costo de lo adquirido. La Biblia pone como ejemplo a las hormigas y dice que son sabias porque guardan “alimento aun en la siega” en previsión para el futuro (Proverbios 6:6-8; 30:24, 25).
Nˈokˈijtëm xëmë mä ja Jyobaa wyitëjk
18 Parë nnijäˈäwëm wiˈix nˈijxëmë meeny sentääbë, oy ko nnayajtëˈëwëm: “¿Yëˈëjëts nwinmäˈänyˈajtypy ja meeny sentääbë o tijatyëts njuyaampy ngëbataampy? Ets kots pën xyajnuˈkxy, ¿winmaabyëts ko kyaj dyajtëgoyˈaty parëts tsojk nmëgëbajtkojët? ¿Mëj këjxmëts nnayjyawëty kots ja meeny sentääbë nmëdaty? ¿Tsipëts nˈoyjyaˈaytyäˈägët? ¿Duˈunëts nwinmay ko pënaty myëdäjttëp ja meeny sentääbë yëˈë pyaˈoˈktëëdëp? ¿Yëˈëts mëët oy nˈity ja kumeenyjyaˈay ets ja mëdiˈibë ayoop jagam jëxkëˈëmëts nbëjktaˈaky? Jantsy jotkujk nnayjyäˈäwëm ko mbäät njäjtakëm mä Jyobaa wyitëjk. Pääty oy ko kyaj nˈatsojkëm ja meeny sentääbë parë jap xëmë nˈijtëm mä ja Jyobaa wyitëjk etsë Jyobaa ninäˈä xykyamastuˈudäˈänëm (käjpxë Ebreeʉsʉty 13:5).
Nˈokˈëxtäˈäyëmë oorë platë mëdiˈibë ijtp yuˈutsy
¿Tiko nëgoo tyim jaˈäjnë ayoˈon?
19 Jyobaa kyaj xytyukˈaguanëˈäjtëm ets nwinˈijxëm parë yëˈë xyˈanaˈamëm. Yëˈë ojts xyyajkojëm parë këˈëm nwinˈijxëm ti ndunäˈänëm. Jantsy oy extëmë Jyobaa ojts xyyajkojëm parë këˈëm nwinˈijxëm pën nmëdunäˈänëmë o kyaj. Kyaj ojts xyyajkojëm extëmë jëyujk animal, pes yëˈëjëty kyaj twinˈixtë ti tyunandëp (Proverbios 30:24). Nan kyaj nduˈunˈäjtëm extëm tuˈugë makinë diˈib të yajtuknibanë wiˈix tyunët. Ëtsäjtëm, nmëdäjtëmë madakën parë këˈëm nwinˈijxëm wiˈix njäˈäyˈatäˈänëm, pënaty mëët nnaymyayäˈänëm ets ti diˈib ndunäˈänëm mä jukyˈäjtën. Jyobaa tsyojkypy ets njukyˈäjtëm agujk jotkujk.
20 Jyobaa tsyojkypy ets amumduˈukjot ntsojkëm (Matewʉ 22:37, 38). Jyobaa duˈun extëm tuˈugë uˈunkteety diˈib jotkujk nayjyäˈäwëp ko ja yˈuˈunk këˈëm yˈanëˈëmxëty ko tsojkëp ets kyaj mët ko yaˈˈagäjpxë. Jyobaa nan të xymyoˈoyëmë madakën parë këˈëm nwinˈijxëm pën nmëdunäˈänëm o kyaj. Satanás, Adán mëdë Eva këˈëm ojts twinˈixtë ko kyaj tmëmëdowäˈändë Jyobaa. Ets mijts, ¿wiˈix xyyajtunäˈäny ja madakën diˈib të myajmoˈoy?
15-21 ÄÄMBË SEPTIEMBRË
TIJATY YAJPATP MÄ BIIBLYË TSOBATP MËJWIIN KAJAA PROVERBIOS 31
Ja ëwij käjpxwijën mëdiˈibë yajkypy tuˈugë tääk
w11-S 1/2 paj. 19 parr. 7, 8
Inculquen en sus hijos valores que los protejan
Denles un cuadro completo. Es cierto que a los hijos hay que advertirles sobre los peligros del sexo (1 Corintios 6:18; Santiago 1:14, 15). Pero recuerden que en la Biblia el sexo se presenta como un regalo del Creador, y no como una trampa de Satanás (Proverbios 5:18, 19; El Cantar de los Cantares 1:2). Si al hablar del tema con sus hijos siempre resaltan los aspectos negativos, ellos se harán un concepto de la sexualidad que ni es el correcto ni se basa en las Escrituras. Fíjense en lo que dice Corrina, una joven de Francia: “Como mis padres me daban muchos sermones sobre la inmoralidad sexual, llegué a mirar el sexo con malos ojos”.
Así que procuren que sus hijos conozcan toda la verdad sobre el sexo. Nadia, una madre mexicana, dice: “Siempre he querido que mis hijos comprendan que las relaciones sexuales son algo natural, un hermoso regalo que Jehová ha hecho a los casados. Quiero que entiendan que el sexo puede traerles alegrías o disgustos; todo depende de lo que decidan hacer con ese regalo”.
ijwhf-S artikulo 4 parr. 11-13
Cómo hablar con los hijos sobre el alcohol
Tomen la iniciativa y hablen del asunto. “El alcohol puede ser un tema que confunda a los jóvenes”, comenta un padre de Gran Bretaña llamado Mark. “Le pregunté a mi hijo de 8 años si beber alcohol estaba bien o mal. Mantuve un ambiente relajado e informal, lo que le ayudó a decir lo que pensaba”.
El asunto quedará más claro si hablan de ello en varias ocasiones. Dependiendo de la edad de su hijo, hablen del alcohol junto con otros temas importantes, como la seguridad vial o la educación sexual.
Pongan un buen ejemplo. Los niños son como esponjas: absorben todo lo que los rodea. Hay estudios que indican que los padres son quienes más influyen en los hijos. Por lo tanto, si su primera opción para calmarse o combatir el estrés es tomar alcohol, su hijo entenderá que esa es la solución ante los problemas de la vida. Así que pónganle un buen ejemplo y consuman alcohol de manera responsable.
g17.6-S paj. 9 parr. 5
Enseñe a sus hijos a ser humildes
Enseñe a su hijo a ser generoso. Muéstrele que “hay más felicidad en dar que en recibir” (Hechos 20:35). Una manera de hacerlo es preparando juntos una lista de personas que necesiten ayuda con las compras, el transporte o alguna reparación. Y, entonces, que su hijo lo acompañe cuando las ayude para que él vea cuánto disfruta usted de hacer cosas por otros. Así le enseñará a ser humilde de la mejor manera posible: dándole el ejemplo (texto bíblico clave: Lucas 6:38).
Nˈokˈëxtäˈäyëmë oorë platë mëdiˈibë ijtp yuˈutsy
Yeˈeytyëjk kasäädë, wingutsëˈëgë ets mëjpëjktäˈäk ja mgujëën mgudëjk
16 Mëjkuˈëw mëjkugäjpxë ja mgudëjk. Tuˈugë yeˈeytyëjk kasäädë myëjˈijxy myëjpëjktakypy ja kyudëjk, ko tmëjkuˈëw tmëjkugäjpxë ets oy dyajnayjyawëty. Ixtëm nˈokpëjktakëm, myoobyë dyoskujuyëm ja kyudëjk ko xëmë pyudëkëty (Col. 3:15). Ko duˈun ja yeˈeytyëjk ttuny, ta jotkujk dyajnayjyawëty ja kyudëjk, ko tsyojkypy ets ko myëjˈixy myëjpëjktakypy (Prov. 31:28).
22-28 ÄÄMBË SEPTIEMBRË
TIJATY YAJPATP MÄ BIIBLYË TSOBATP MËJWIIN KAJAA ECLESIASTÉS 1, 2
Ak tukniˈˈijxˈadëˈëts ja wiinkpëty
“Tuknipëktë ja tuunk diˈib mbäät yajtukmëˈixëdë”
3 Ëtsäjtëm njantsy tyukxondakëm ja tuunk diˈib nikëjxmˈäjtëm ets xëmë njatunäˈänëm. Per jotmaymyëët njënäˈänëm ko nmëjjäˈäyënë, kyaj mbäät duˈun nekytyuˈunëm (Eclesiastés 1:4). Tyäˈädë yëˈë tuˈugë jotmay diˈib pyattëbë nmëguˈukˈäjtëm. ¿Tiko? Yëˈko mëjwindëjkëˈadëtsp mä yajkäjpxwaˈkxyë oybyë yˈayuk etsë Diosë kyäjpn yëˈë yajtuumpy tijaty jembyëtsëëmp parë mayë jäˈäy yajtukninëjkxyë oybyë ayuk. Perë nmëguˈukˈäjtëm diˈib të myëjjäˈäyëndë tsiptakxëdëp dyajtundët (Lukʉs 5:39). Ënäˈktëjkëty mas niˈigyë jot mëjääw tmëdattë ets kyaj dyuˈunëtyë mëjjäˈäytyëjk (Proverbios 20:29). Pääty yˈoyëty etsë nmëguˈukˈäjtëm diˈib të myëjjäˈäyëndë, ttukniˈˈixëdët ja ënäˈktëjk parë tnikëjxmˈattët mas niˈigyë tuunk (käjpxë Salmo 71:18).
4 Per tsiptakxëdëp pënaty myëdäjttëbë kutujkën parë tkëyaktëdë tyuunk ets tmoˈoytyët diˈib mas ënäˈk (ixë rekuäädrë “¿Ti yˈandijpy?”). Mbäädë nmëguˈukˈäjtëm mon tuk nyayjawëdë ko yëˈë yajtëgoyandëp ja tuunk diˈib jyantsy tyukxondaktëp. Nan mbäät mëk tjawëdë ko wiinkpë ttundët ja tuunk diˈib yëˈë yajtsobattëp. O mbäät wyinmaytyë ko kyaj nëjkx oy yajtuny pën kyaj yëˈë këˈëm ttundë. Nan ta diˈib winmääytyëp ko kyaj tmëdattë tiempë parë wiinkpë ttukniˈˈixëdët. Per ta ja tuk pëky, ënäˈktëjkëty nan tsojkëp myaˈkxtuktët ko nëgoo kyayajtuknipëktëdë tuunk.
Nˈokˈëxtäˈäyëmë oorë platë mëdiˈibë ijtp yuˈutsy
¿Wiˈixë Biiblyë tmaytyaˈagyë meeny sentääbë etsë tuunk?
Dios tsyojkypy ets ndukxondakëm ja tuunk. Pesë Biiblyë jyënaˈany: “Nitii duˈun tkaˈoyjyawë naxwinyëdë jäˈäy extëm ko [...] tˈixët wiˈix yˈoybyëtsëmy ko mëk tyuny” (Eclesiastés 2:24). Jyobaa mëk jyantsy tyuny. Pääty ko nanduˈun mëk nduˈunëm, ta agujk jotkujk nyayjyawëty ets nanduˈun ëtsäjtëm.
Tsojkëp nduˈunëm, per ninäˈä mbäät jëjpˈam ngapëjktakëm ets oknëm ja Diosë tyuunk (Fwank 6:27). Jyobaa wyandakypy ko xymyoˈoyäˈänëm ti nijukyˈäjtëm pën jëjpˈam nbëjktakëmë tyuunk.
29 ÄÄMBË SEPTIEMBRË AXTË 5 ÄÄMBË OKTUUBRË
TIJATY YAJPATP MÄ BIIBLYË TSOBATP MËJWIIN KAJAA ECLESIASTÉS 3, 4
Yaˈittë mëk ja mtsënäˈäy mjukyˈäjtën
ijwhf-S artikulo 10 parr. 2-8
Cómo mantener la tecnología bajo control
● Usar bien la tecnología puede ayudar al matrimonio. Por ejemplo, algunos matrimonios la usan para mantenerse en contacto durante las horas que no están juntos.
“Es genial recibir un simple mensaje de texto que diga ‘te quiero’ o ‘te extraño’” (Jonathan).
● Usar mal la tecnología puede perjudicar al matrimonio. Por ejemplo, algunos utilizan el teléfono o la tableta a todas horas y, claro, eso significa que le dedican menos tiempo y atención a su cónyuge.
“Estoy segura de que ha habido veces en las que mi esposo habría hablado más conmigo si yo no hubiera estado pegada al teléfono” (Julissa).
● Algunas personas dicen que pueden tener una buena conversación con su cónyuge mientras usan el teléfono o la tableta. La socióloga Sherry Turkle llama a eso “el mito de la multitarea”. Por eso, aunque muchos crean que hacer más de una tarea al mismo tiempo es algo bueno, en realidad, no lo es. La misma socióloga dice que “nuestro rendimiento decrece con cada nueva tarea que añadimos a la combinación”.
“Me encanta hablar con mi esposo, pero no cuando se pone a hacer otras cosas al mismo tiempo, porque eso me da a entender que estaría igual de feliz si estuviera solo con su teléfono” (Sarah).
Conclusión: La forma en la que usamos la tecnología puede ayudar a nuestro matrimonio o hacerle daño.
w23.05 paj. 23, 24 parr. 12-14
Waˈan duˈunyëm tˈyeeny “yëˈë jyënˈyaˈangë Jah”
12 Pënaty të pyëjknëdë, ¿wiˈix mbäät tpanëjkxëdë yˈijxpajtënë Áquila mëdë Priscila? Okwinmay tijaty mduundëp niduˈuk niduˈuk, ¿jamdaa ti mëdiˈibë mbäät xytyundë nimajtsk? Extëm nˈokpëjktakëm, Áquila mëdë Priscila nimajtsk ojts yˈëwäˈkx kyäjpxwäˈkxtë, ¿mdukniwijtsëdëp nanduˈun parë nimajtsk mˈëwäˈkx mgäjpxwäˈkxtët? Mbäät tëgatsyaty ja tuunk xymyëdattë, per ¿mbäädëdaa ti xytyundë nimajtsk jëënoty tëgoty? (Ecl. 4:9). Pën mduundëp duˈun, ta mnayjyawëyäˈänëdë ko nixim niyam mnaybyudëkëdë ets niˈigyë mgäjpxäˈän mmaytyäˈägäˈändë. Min nˈokˈijxëm wiˈixë Robert mëdë Linda tnimaytyäˈäktë mëdiˈibë 50 jëmëjt naxy kujk kyasäädëˈattë. Robert tnimaytyaˈaky: “Kyajts nëgoo tiempë nmëdaty parëts nimajtsk nyajpäättët. Per jantsy oyëts nnayjyawëty kots ja ngudëjk xypyudëkë mäts jam ntsimbujy ndexypyujy ets yëˈë dyajtëˈëtsy. Nanduˈun kots ja ääy ujts ngukeepy ets myiny parëts xypyudëkë, jantsy agujk jotkujkëts nnayjyawëty. Kots nimajtsk tijaty ndundë, niˈigyëts nnaymyëwingonëdë ets niˈigyëts naytsyokëdë”.
13 Ko yaˈˈanëëmë kasäädë jäˈäy ets tuˈugyë yajpäättët, kyaj yëˈë tmaytyäˈägäˈäny ko ni tuk ratën mbäät kyanaynyikaˈagëdë. Tuˈugë toxytyëjk mëdiˈibë Brasil, jyënaˈany: “Kom tuˈugyëts ntsëënëdë jënoty tëgoty, pes nyajnäjxtëbëtsënë nxëëw ndiempë. Per tëts nbëkyë kuentë ko oyëts tuˈugyë njayajpäättë jënoty tëgoty, tsojkëbëts njuuttëdë tiempë parëts nyajpäädët mëdëtsë nmëmëjjäˈäy”. Min nˈokˈijxëm ti të ttunyë Bruno mëdë kyudëjk, Tays, parë nyaymyëmay nyaymyëdäjëdë nixim niyam. Bruno jyënaˈany: “Parëts nimajtsk nyajpäättë etsëts ngäjpx nmaytyäˈäktë, kyajts ndimˈixtë ndelefënë”.
14 Ets ¿pën ja kasäädë jäˈäy kyaj tˈoyjyawëdë ko nimajtsk yajpäättë? Waˈan kyaj tyuknaxyëty tijaty tsyojkënyëˈäjttëp ets waˈan kyaj nyaymyaˈkxëdë ko xëmë nimajtsk yajpäättë. ¿Ti mbäät xytyundë pën duˈun mjattë? Nˈokjamyajtsëm ja ijxpajtën ko ja jëën nyajmëjëm. Ko nyajmëjëm, yëˈë nbëjktakëm ja mutskatypyë jäˈäxy ets ko net myëjënë, ta nbëjktakëmë mëjatypyë parë kyaj pyiˈitsët. Nanduˈunën jyaty mä jäˈäy kyasäädëˈaty, pën kyaj nyaymyaˈkxëdë, tsojkëp wanaty wanaty nyaymyëwingonëdët ets ttundët ti nimajtsk tsyojkënyëˈäjttëp, net kyaj tsyiptundët (Sant. 3:18). Ko duˈun ttundët, mbäät niˈigyë dyajmëjwindëkëdë ja tsyojkën.
Waˈan duˈunyëm tˈyeeny “yëˈë jyënˈyaˈangë Jah”
3 Ja kasäädë jäˈäy, tsojkëp niˈigyë tmëwingondëdë Jyobaa parë kyaj xyaamët “yëˈë jyënˈyaˈangë Jah”. ¿Tiko duˈun njënäˈänëm? Yëˈko pën ja kasäädë jäˈäy niˈigyë tmëwingonyë Jyobaa, mbäät kyaj tsyiptakxëdë tmëmëdowdëdë Diosë yˈëwij kyäjpxwijën ets duˈun kyaj nyaymyëjagamgaˈagëdët oy ti amay jotmay tpäättët (käjpxë Eclesiastés 4:12). Pënaty niˈigyë myëwingoondëbë Jyobaa, nanduˈun jyaˈayˈattë extëm yëˈë ets yajnigëxëˈktëbë oybyë jyaˈayˈäjtën, extëm yˈittë ajëëky amëguˈuk, myaˈkxtuktë ets pyokymyaˈkxtë (Éfes. 4:32–5:1). Ko duˈunë kasäädë jäˈäy jyaˈayˈattët, ta niˈigyë myëjwindëkëyaˈany ja tsyojkën. Lena, tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm mëdiˈibë 25 jëmëjt naxy kujk kyasäädëˈaty, duˈun jyënaˈany: “¡Kyaj tsyiptaˈaky nwingutsëˈkëm tuˈugë jäˈäy mëdiˈibë tsyojkypyë Jyobaa!”.
Nˈokˈëxtäˈäyëmë oorë platë mëdiˈibë ijtp yˈutsy
¿Ti mbäät nduˈunëm ko pën axëëk xytyuˈunëm?
11 Ko pën axëëk xytyuˈunëm, mbäät nayˈaguwijts nayjyëjpkuwijtsëm extëmë Jesus ttuuny. Pën kyaj tyim mëjwiin tyim kajaajëty wiˈix të nyajtuˈunëm, oy ko duˈunyë nyajnäjxëm. Ets oy ko kyaj wiˈix njënäˈänëm parë kyaj niˈigyë nyajmëjwindëjkëm ja jotmay (Ecl. 3:7; Sant. 1:19, 20). Per näˈäty, oy ko nanduˈun nikäjpxtutëm tuˈugë jäˈäy ko nˈijxëm jam axëëk yajtuny o mä nimaytyakëm tiko duˈun tijaty nmëbëjkëm ko jäˈäy xynyibëdëˈkëm (Apos. 6:1, 2). Per oy ko nduˈunëm mëdë myayˈäjt wintsëˈkën ets kyaj njotˈambëjkëm (1 Peed. 3:15).
6-12 ÄÄMBË OKTUUBRË
TIJATY YAJPATP MÄ BIIBLYË TSOBATP MËJWIIN KAJAA ECLESIASTÉS 5, 6
Nˈokwintsëˈkëmë Jyobaa mëdiˈibë mëj ijtp
¿Tiko jyëjpˈamëty nˈijxëm wiˈix nnaywyit nnayxyojxëm?
Diosmëduumbë tsojkëp “nyayxyoxëdët wintsëˈkën myëët, ets nyayˈoytyunëdët extëm pyaatyëty ets extëm nyigëxëˈëgët ko tapë jyot wyinmäˈäny”. Oy ko nanduˈun wäˈäts nyayaˈitëdët ets yaˈixët “ko Diosmëduundëp” (1 Timoteo 2:9, 10, TNM). Min nˈokˈijxëm taxk pëky ti yäˈädë tekstë myaytyäˈägaampy. 1) Tsojkëp nnayxyojxëm “wintsëˈkën myëët”. Mä Diosë kyäjpn wiˈixëm ja nmëguˈukˈäjtëm nyaywyit nyayxyoxëdë, per extëm nnaywyit nnayxyojxëm ets nnayˈoytyuˈunëm, tsojkëp nyaˈijxëm ko nwingutsëˈkëm ja Dios mëdiˈibë nˈawdäjtëm. 2) Nnaywyit nnayxyojxëm “extëm pyaatyëty”, yëˈë yˈandijpy ko kyaj nduktëjkëmë wit mëdiˈibë jäˈäy yajmiinëbë axëëkpë jyot wyinmäˈäny o kyaj nnayxyojxëm tëgatsy mä ak ëtsäjtëmë jäˈäy xyˈijxënë. 3) Nyaˈijxëmë nety ko “tapë jot wyinmäˈäny” ko kyaj nduktëjkëm oy nyaa mëdiˈibëtyë wit mëdiˈibë jemybyëtsëëmp. 4) Extëm nnaywyit nnayxyojxëm, xëmë mbäät dyajnigëxëˈëky ko njantsy myëduˈunëmë Dios, duˈunë jäˈäy tpëktëdë kuentë ko yëˈë njantsy myëduˈunëm ja Diosë tëyˈäjtënbë (1 Corintios 10:31, TNM).
Nˈokˈyajtsobatëm ko mbäädë Jyobaa nmënuˈkxtakëm
18 Ets pën yaˈˈanmaapy tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm parë nyuˈkxtäˈägët mä jam pyëtsëmäˈändë käjpxwäˈkxpë o mä tyunäˈänyëtyë reunyonk. Oy ko wyinmayët wiˈix nyuˈkxtäˈägäˈäny, pes kyaj yëˈëjëty parë tkäjpxwijtët ja myëguˈuktëjk o parë jam ti ttuknijawëyäˈändë. Yëˈë ko jeˈeyë të yajtukniwitsë naa mëgoxk minutë parë nnuˈkxtakëm ets nˈëˈëwëm. Pääty ja nmëguˈukˈäjtëm mëdiˈibë patëp nyuˈkxtäˈägët, kyaj tiko jeky nyuˈkxtäˈägët ets mas pën jeˈeyënëm tsyondaˈaky ja reunyonk (Mat. 6:7).
“Diˈib mwandakypy, kuytyun”
12 Ko ojts nnëbajtëm, jeˈeyënëmë nety nyajtsondakëm wiˈixë Jyobaa ojts ndukwandakëm: nyajtunäˈänëm ja xëëw jukyˈäjtën mä tyuunk ets nmëmëdowäˈänëm. Pääty niˈamukë mbäät nnayajtëˈëwëm: “¿Tëts nyajkëktëkë naymyayë mëdë Jyobaa desde kots nnëbejty? ¿Duˈunyëmëts nmëduny amumduˈukjot?” (Kolosʉ 3:23). “¿Xëmëtsë Jyobaa nmënuˈkxtaˈaky? ¿Ngajpxypyëtsë Biiblyë tuˈuk tuˈugë xëëw? ¿Xëmëts nëjkxy reunyonk? ¿Nëjkxpëts ëwäˈkx käjpxwäˈkxpë nuˈunëts nmadaˈaky, o kyajts nëgoo nˈoktukxondaknë?”. Apostëlë Pedro ojts jyënaˈany ko kujotmay pën kyaj nekyjotmoˈoyëmë Diosë tyuunk. Per kyaj duˈun njatäˈänëm pën niˈigyë nyajkëktëjkëmë mëbëjkën, niˈigyë nˈëxpëjkëm, nmadakëm ets niˈigyë ntsojkëmë Dios (käjpxë 2 Peedrʉ 1:5-8).
Nˈokˈëxtäˈäyëmë oorë platë mëdiˈibë ijtp yuˈutsy
Diˈib nääk të nyayajtëwëdë
Eclesiastés 5:8 yëˈë myaytyakypy tuˈugë anaˈambë diˈib tyëytyuumpy ja ayoobë jäˈäy ets kyaj ttuunë ja tyëyˈäjtën. Tyäˈädë anaˈambë, oyxyëp ko tjamyetsy ko waˈan jyamëty pën diˈib ijx tuunëp diˈib mas këjxm ja kutujkën myëdäjtypy. Ets ko nan waˈan jyamˈattë wiinkpë anaˈambë diˈib mas këjxm ja kutujkën myëdäjttëp. Per jotmaymyëët njënäˈänëm ko niˈamukë tyäˈädë gobiernëtëjk mbäät dyaˈˈayowdë jäˈäy mët ko kyaj tijaty ttundë tëyˈäjtën myëët.
¿Ti mbäät xyjyotkujkmoˈoyëm pën nˈijxëm ko kyaj jyawë nyekyˈoyëyaˈany tuˈugë jotmay? Ko Jyobaa yˈijxy tyuumpy axtë ja gobiernëtëjk diˈib mas këjxmë kutujkën myëdäjttëp. Mbäät nmëwäˈän nmëtsoˈowëm parë xypyudëjkëm ets nduknipëjkëm ja nˈamayˈäjt njotmayˈäjtëm (Sal. 55:22; Filip. 4:6, 7). Nnijäˈäwëm ko “Jyobaa wyiin tyukˈijxëtyaapy tukëˈëyë naxwinyëdë parë ttukpudëkëyaˈanyë myëjääw pënaty mëduunëp amumduˈukjot” (2 Crón. 16:9).
Eclesiastés 5:8, yëˈë xytyukjamyajtsëm ko mä ja gobiernëtëjk diˈib anaˈamdëp yä naxwiiny, tam diˈib mas këjxm ja kutujkën myëdäjtypy. Nan xytyukjamyajtsëm ko Jyobaa yëˈë diˈib mas këjxm ja kutujkën myëdäjtypy yä Naxwiiny ets jam tsäjpotm. Yëˈë diˈib tyam anaˈamp ets dyajtunyë Jesus extëmë Rey mä ja yˈAnaˈam Kyutujkën. Jyobaa diˈib tukëˈëyë mëkˈäjtënë myëdäjtypy, yˈijxtaapy tijaty ets tëyˈäjtën myëët winë ttuundäˈäy. Etsë Jesus diˈib yˈUˈunkˈäjtypy, nanduˈun tijaty ttuny.
13-19 ÄÄMBË OKTUUBRË
TIJATY YAJPATP MÄ BIIBLYË TSOBATP MËJWIIN KAJAA ECLESIASTÉS 7, 8
Oy ko nëjkxëm mä ja oˈk tëgoˈoyën të yˈity
¿Tijaty xytyukniˈˈijxëm ko Jesus jyëëy yaxy?
9 Mbäät xypyudëkë pënaty määy täjtëp. Jesus myëdoowˈijt ko tyukmëtmaytyakëdë wiˈixë nety nyayjyawëdë Marta mëdë María ets jyotkujkmooy, kyaj jeˈeyë ojts tpujëy tpuyääxë. Mbäät nanduˈun nbudëjkëmë nmëguˈukˈäjtëm mëdiˈibë të yˈoogyë jyëëky myëguˈuk. Dan, mëdiˈibë tuump mëjjäˈäy ets tsyëënë Australia, jyënaˈany: “Kots ja ngudëjk yˈoˈky, nyajtëgoyˈäjtëtsë naybyudëkë. Nimay ja nmëguˈukˈäjtëm xyˈanmääytyëts ko mbäädëts nmëgäjpxtë oytyim ti oorëty, myëdoowˈijttë wiˈixëtsë nety nnayjyawëty, ojtsëts nwingujëy nwinguyääxëdë ets kyajts xymyëtsoytyuundë. Xypyudëkëdëts kots nitii ngatunany, extëm nˈokpëjktakëm pyujtëts ja ngarrë, nëjkxtë juuy këbajtpë ets yaˈoˈoyëdë ja käˈäy ukën ets xëmëts mëët nuˈkxtaktë. Duˈunën dyajnigëxëˈktë ko njantsy myëtnaymyaayëbëˈäjttëbëts kots nyajnäjxyë “ayoˈon jotmay” (Prov. 17:17).
Nˈokpudëjkëmë nmëguˈukˈäjtëm diˈib yajkëjx yajnäjxtëbë amay jotmay
15 William, diˈib naa näämnëm oˈkë kyudëjk, jyënaˈany: “Jantsy oyëts nnayjyawëty ko nmëguˈukˈäjtëm tnimaytyäˈäktë tijaty jyamyajtstëp mäts ja ngudëjk. Tyäˈädë yëˈëts xytyukˈijxp ko tsyojktë ets ko yajtsobattë. Ets kots duˈun nmëdoy, xypyudëjkëbëts mëjwiin kajaa. Yˈääw yˈayukë nmëguˈukˈäjtëm mëjwiin kajaajëts xyjyotkujkmoˈoytyë, pes winë ääw winë jotëts ntsojkyë ngudëjk ets puwatsëtsë njukyˈäjtën ko yˈoˈky”. Bianca tnimaytyaˈaky: “Xyjotkujkmoobyëts ko nmëguˈukˈäjtëm nyuˈkxtäˈäktë mët ëjts ets kots xytyukwingugäjpxëdë tuˈuk majtskë tekstë. Xypyudëjkëbëts ko tnimaytyäˈäktë ja nmëmëjjäˈäyëts ets ko nmëdoowˈittë wiˈixëts nanduˈun nimaytyaˈaky”.
“Pujëy puyääxë diˈibë jëëy yaxtëp”
16 Nan oy ko ninuˈkxtakëm pënaty yajnäjxtëbë ayoˈon ets nan mbäät mëët nnuˈkxtakëm. Tsiptakp duˈun nduˈunëm mët ko mbäät yˈamutskˈaty ja ääw jot ets axtë njëˈëy nyaxëm. Per ko nnuˈkxtakëm amumduˈukjot, mbäät mëjwiin kajaa jyotkujkmoˈoyëdë pënaty yajnäjxtëbë jäj jëmuˈumën. Dalene diˈib të yajmaytyaˈaky mä parrafo 12, jyënaˈany: “Kots näˈäty xynyimindë nmëguˈukˈäjtëm parëts xyjyotkujkmoˈoyäˈändë, tats nˈanëëmë pën mbäät nyuˈkxtäˈäktë. Ko tyëkëdë nuˈkxtakpë, tsip kyäjpxpëtsëmdët, per ta wanaty wanaty tpëktë mëjääw axtë ko net nyuˈkxtaknëdë mëkˈääw mëkjot. Kots nˈixy wiˈix tmëdattë mëbëjkën, tsojkën ets nyaytyukjotmaytyunëdë mët ëjts, yëˈëts diˈib niˈigyë nmëbëjkën yajkëktëjkëp”.
“Pujëy puyääxë diˈibë jëëy yaxtëp”
17 Kom tëgatsy tuˈuk tuˈugë jäˈäy, wiˈixëm jyeky ja jäj jëmuˈumën ko yˈoogyë myëguˈuk. Pääty, tsojkëp nnayˈawäˈänëm parë nbudëjkëm, kyaj jyaayëty mä jyemyˈaty nanduˈunën ko nety të nyäjxnë ja tiempë, ko nety ja jyiiky myëguˈuk ets ja myëtnaymyaayëbë të nyëjkxtääynyëdë. Proverbios 17:17 jyënaˈany: “Tuˈugë jaantsypyë mëtnaymyaayëbë xëmë tˈyaˈixyëtyë tsojkën, ets duˈun extëm tuˈugë mëgaˈax diˈib yajpatp ko nyajnäjxëmë ayoˈon jotmay”. Tsojkëp njotkujkmoˈoyëm ja nmëguˈukˈäjtëm nuˈun jyeky ja jyäj jyëmuˈumën (käjpxë 1 Tesalónikʉ 3:7).
18 Oy ko njamyajtsëm ko ja nmëguˈukˈäjtëm mbäät ajotkumonë tyuktëkëtyë moˈon tujkën. Extëm ko yˈabatët ja jëmëjt mä ojts pyëktë, tˈixët tuˈugë retratë, tmëdowët tuˈugë ëy o ko jam ti ttunët. Ko tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm kyuˈooky, mbäät mëjwiin kajaa tsyiptakxëty ttunët tijaty naytyuˈuk, extëm nyëjkxët asamblee o mä yajjamyetsyë Jesusë yˈoˈkën xëëw. Tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm diˈibë kyudëjk oˈk, jyënaˈany: “Nnijäˈäwëbëtsë nety ko mëkëts njawëyaˈany njamyatsët ja xëëw mäts nbëjktë ets kyajts pën ja ngudëjknë, ets duˈunën jyajty. Per ta niganäägë nmëguˈukˈäjtëm ojts ttukniwinmayëdë tˈyajtuˈukmukäˈändëtsë nmëtnaymyaayëbë parëts kyaj naytyuˈuk nnayjawëdët”.
19 Nˈokjamyajtsëm nanduˈun ko kyaj jaayë tsyokyëty njotkujkmoˈoyëm ja nmëguˈukˈäjtëm ko tpäädët ja tiempë mä yˈoˈky ja myëguˈuk. Junia jyënaˈany: “Mëjwiin kajaa pyudëkë ko kyaj myajmastuˈuty, oy kyajaaty mä ttukjäˈtyë tiempë diˈib mdukjamyajtsëp ja mëguˈuk. Mëjwiin kajaa tsyobääty ko myajjotkujkmoˈoy mä kyaj xyˈawixy xyjëjpˈixy”. Kyaj mbäät nyäjxtäˈäy ja myoˈon tyujkën pënaty të yˈooktë jyiiky myëguˈuk, per mbäät ndukmëduˈunëm tijaty parë njotkujkmoˈoyëm (1 Fwank 3:18). Gaby jyënaˈany: “Nmoobyëtsë dyoskujuyëmë Jyobaa, kotsë mëjjäˈäytyëjk xypyudëjkëdë ets kots kyaj xynyaˈijxtë mäts nyajnäjxyë amay jotmay. Xëmëts xyyajnayjäˈäwëdë ko Jyobaa yëˈëts diˈib xynyikëˈë xynyixäjp”.
Nˈokˈëxtäˈäyëmë oorë platë mëdiˈibë ijtp yuˈutsy
“Net nidëgekyë ja jäˈäy tnijawëdët kots ëj miits nˈëxpëjkpëˈattë”
18 Näˈäty ko wiˈix xytyuˈunëm tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm tsojkëp nˈëëwˈoˈoy ngäjpxˈoˈoyëm ja jotmay. Per mä kyajnëm duˈun nduˈunëm oy ko nnayajtëˈëwëm: “¿Nnijäˈäwëbëtsën tikots duˈun të xytyunyë?” (Prov. 18:13). “¿Nnijotëtsën duˈun të xytyimtunäˈänyë?” (Ecl. 7:20). “¿Tëts naa pën nanduˈun axëëk nˈokˈyajnayjyäˈäwëbë?” (Ecl. 7:21, 22). “¿Oyëtsëdaa ko nmëtmaytyäˈägët ja nmëguˈuk o niˈigyëtsëdaa ja jotmay nyajmëjwindëkët?” (käjpxë Proverbios 26:20). Ko duˈun nnayajtëˈëwëm yëˈë xypyudëkëyäˈänëm parë njäˈäytyëgoˈoyëm wiˈix ja nmëguˈukˈäjtëm të xytyuˈunëm ets duˈunë nety nyajnigëxëˈkëm ko ntsojkëm.
20-26 ÄÄMBË OKTUUBRË
TIJATY YAJPATP MÄ BIIBLYË TSOBATP MËJWIIN KAJAA ECLESIASTÉS 9, 10
¿Wiˈix mbäät nwinmäˈäyëm ko nbatëm ja amay jotmay?
Ninäˈä Jyobaa xykyatukjotˈambëkët
20 Nˈoktuknitijëm ja diˈib myëdäjtypyë poky. Waˈan mët ko këˈëm ndëgoˈoyëm nbatëmë amay jotmay. Ets tsojkëp nˈëxkäjpëm (Gal. 6:7). ¿Tiko kyaj yˈoyëty nbokyˈijxëmë Dios? Min nˈokˈijxëm tuˈugë ijxpajtën. Tuˈugë karrë mbäät mëk jyantsy pyëyeˈeky. Per okwinmay ko ja tsyofeer amëjää tjantsy yajpëyëˈëgët ets dyaˈˈabëyëˈknaxët mä tuˈugë kurbë. ¿Yëˈë pyokyˈatëp ja diˈib yajkojë karrë? Kyaj. Nanduˈun jyaty mëdë Jyobaa, yëˈë të xymyoˈoyëmë madakën parë këˈëm nwinˈijxëm ti ndunäˈänëm. Per nan të xymyoˈoyëmë käjpxwijën wiˈix mbäät nduˈunëm tijaty oy. ¿Yëˈë net nduknitijëm ko ndëgoˈoyëm?
21 Kyaj tukëˈëyë amay jotmay nbatëm mët ko të nduundëgoˈoyëm o mët ko të nbokytyuˈunëm. Näˈäty, xytyukjäjtëmë ayoˈon mä “kyaj pën tˈawixy tjëjpˈixy” (Ecl. 9:11). Per nˈokjamyajtsëm xëmë ko diˈib nyigëbäjkˈäjtypyë axëkˈäjtën, yëˈë Satanás (1 Fwank 5:19; Diˈibʉ Jat. 12:9). ¡Yëˈë duˈun ja mëtsip, kyaj yëˈëjëtyë Jyobaa! (1 Peed. 5:8.)
Jyobaa yajtsobatypy pënaty jäˈäyˈäjttëp yujy tudaˈaky
10 Ko njäˈäyˈäjtëm yujy tudaˈaky, nan xypyudëjkëm parë nwinguwäˈkëmë amay jotmay diˈib nbatëm mä jukyˈäjtën. Näˈäty, nˈixäˈän nbäädäˈänëmë jotmay mä nwinmayäˈänëm ko kyaj xyjapat xyjanitëjkëm. Ja rey Salomón duˈun jyënany: “Tëës nˈixy wiˈix yë ayoopë mëtuunpë nyäxy tyëkën kwaaykyijxy ets yajkutujkpë tekyyeˈepy jyëtijtpë tä jeexy yëˈë yˈëyoy myëtunyën” (Ecl. 10:7, TY). Kyaj xëmë yajmëjkumay ja jäˈäy diˈib tijaty jyajty nyijäˈäwëp, ets näˈäty, yëˈë yajmëjkumaapy ja diˈib kyaj nëgoo wyijˈyëty. Perë Salomón jyaygyujkë ko oy ko ngupëjkëm wiˈix yˈixëty ja jukyˈäjtën ets kyaj axëëk nnayjyäˈäwëm ko wiˈix njäjt ngëbajtëm mä jukyˈäjtën (Ecl. 6:9). Pën ijtëm yujy tudaˈaky, ta ngupëkäˈänëm extëm yˈixëty ja jukyˈäjtën ets kyaj extëm njatsojkënyëˈäjtëm.
¿Ndukˈoyˈäjtëm tijaty mëdë tiempë nyajnäjxëm?
BIIBLYË jyënaˈany ko Jyobaa tsyejpy ets ndukxondakëmë jukyˈäjtën. Extëm mä Salmo 104:14 ets 15 jyënaˈany ko yëˈë yajpëtseembyë “jeˈxy peky naxwiiny, etsë binë diˈib yajxondakypyë naxwinyëdë jäˈäyë kyorasoon parë dyajtëˈkxë wyiin jyëjp mëdë aseytë, etsë käˈäy ukën diˈib wyijtsˈijtypyë naxwinyëdë jäˈäyë kyorasoon”. Dios yëˈë yajˈyoompy ja pëjtaˈaky parë nmëdäjtëmë jeˈxy peky, aseytë etsë binë. Perë binë kyaj jeˈeyë xynyiˈˈijtëm, nan yajxondakypyë korasoon (Ecl. 9:7; 10:19). Extëm nˈijxëm, Jyobaa tsyejpy etsë “jäˈäy jyotkujkˈattët es xyondäˈäktët” (Apos. 14:16, 17).
2 Päätyë Dios mëduumbë kyaj mbäät axëëk nyayjawëdë ko näˈä ganäˈäty tjuuttëdë tiempë parë waanë xyondäˈäktët. Pes extëm ko nˈijxëmë “joon jëyujkëty” ets “wiˈix aamyoty yondë ja pëjy”, mbäät jantsy oy xyajnayjäˈäwëm ets mas niˈigyë ndukxondakëm ja jukyˈäjtën (Mat. 6:26, 28; Sal. 8:3, 4). Ko njukyˈäjtëm jotkujk ets oy mëk, nan “Diosë duˈun xytyukmayˈäjtëm” (Ecl. 3:12, 13). Ets nanduˈun ko tiempë nmëdäjtëm, pääty tsyekyëty nyajtuˈunëm extëmë Dios ttukjotkëdäˈägët.
Nˈokˈëxtäˈäyëmë oorë platë mëdiˈibë ijtp yuˈutsy
¿Jukyˈäjtˈadëtsëm wiinktsoo ko nˈoˈkëm?
Jesus duˈun ojts tˈijxkijpxyë oˈkën extëm ko nmëkmäˈäjëm. Ko tuˈugë jäˈäy të jyantsy myanaxy, kyaj tjawë ti tuun jäjtëp pyëˈääy. Nanduˈun jyaty ko nˈoˈkëm. Duˈun nyajpatëm extëm ko njantsy myëkmäˈäjëm, kyaj nekyˈayoˈowëm ets kyaj wiinktsoo nyajnäjxëmë jäj jëmuˈumën. Biiblyë jyënaˈany ko “oˈkpë nitii tkanekynyijawëdë” (käjpxë Eclesiastés 9:5).
27 ÄÄMBË OKTUUBRË AXTË 2 ÄÄMBË NOBIEMBRË
TIJATY YAJPATP MÄ BIIBLYË TSOBATP MËJWIIN KAJAA ECLESIASTÉS 11, 12
Jukyˈat agujk jotkujk ets oy mëk
Tukniˈˈixëdë mˈuˈunk mˈënäˈk tijatyë Dios të dyajkojy
16 Ko ja tääk teety mëdë yˈuˈunk yˈënäˈk tˈixtët tijatyë Jyobaa të dyajkojy, mbäät ttukxondäˈäktë ets pudëkëyanëdëp parë tuˈugyë yˈittët. Mä Biiblyë jyënaˈany ko ta “tiempë parë nxikëm” ets ta “tiempë parë nëbujt nˈyujkpujtëm (Ecl. 3:1, 4, notë). Jyobaa, jantsy oy të dyajkojˈyë it lugäär mä mbäät tijaty nduˈunëm mëdiˈibë ntsojkënyëˈäjtëm. Extëm mayë familyë nëjkxtëp kamoty, tungëjxy kopkëjxy o mä mejny. Ta nanduˈunë ënäˈkuˈunk mëdiˈibë nëjkxandëp mä parke parë jap yˈëyëˈëgäˈän kyuyatäˈändë, tˈixäˈändë jëyujk animal o ta mëdiˈibë tsiˈiwan xëtsandëp mä mëjnëë o mä mejny. Extëm nˈijxëm, taaˈäjtp kanäk pëky tijatyë Jyobaa ojts dyajkojy mëdiˈibë mbäät ndukxondakëm.
Nˈokkuentëˈäjtëmë jukyˈäjtën mëdiˈibë Dios të xynyamoˈoyëm
6 Biiblyë kyaj yëˈëjëty tuˈugë liibrë mëdiˈibë nyigajpxypy ti mbäät nduˈunëm parë nˈoyˈäjt nmëkˈäjtëm o wiˈix ngäˈäy nˈukëm, per xytyukmëtmaytyakëm wiˈixë Jyobaa wyinmay. Extëm nˈokpëjktakëm, Biiblyë jyënaˈany: “Yajjëwäˈäk mä mniniˈkx mgëbäjk tijaty mbäät mˈaxëktunyëty” (Ecl. 11:10). Nanduˈun jyënaˈany ko kyaj yˈoyëty ngääynyiˈiky nˈukniˈigyëm ets kyaj nnayajmuktëgoˈoyëm, pes mbäät xyajˈyudëjk xyajpäˈämdëjkëm ets axtë xyaˈoˈkëm (Prov. 23:20). Jyobaa tsyojkypy ets nnayˈaguwijtsëm, pääty ko nety ngayäˈän nˈuugäˈänëm oy ko kyaj nyaˈˈaniˈigyëm (1 Kor. 6:12; 9:25).
7 Pën nyajˈyeˈeyëmë jot winmäˈäny mä tijaty nduˈunëm, duˈunë nety nyajnigëxëˈkëm ko nyajtsobatëm ja jukyˈäjtën mëdiˈibë Jyobaa të xynyamoˈoyëm (Sal. 119:99, 100; käjpxë Proverbios 2:11). Extëm nˈokpëjktakëm, pën nnijäˈäwëm ko xypyäˈämduˈunëm ja käˈäy ukën mëdiˈibë njantsy jyëˈxäˈänëm, nik oy ko kyaj ndimyjyëˈxëm. Oy ko nanduˈun yajxon nmäˈä nboˈkxëm, nduˈunëmë ejersisyë, ntsiˈiw nxëjtsëm ets wäˈäts nyaˈijtëm ja jëën tëjk.
“Kuytyundë extëm jyënaˈany ja Diosë jyaaybyajtën”
2 Ninuˈun nDiosmëduˈunëm agujk jotkujk njukyˈäjtëm. ¿Tiko? Taaˈäjtp kanääk pëky mëdiˈibë duˈun xyajnayjyäˈäwëm. Tuk pëky, yëˈë ko xëmë ngäjpxëmë Biiblyë etsë net nguytyuˈunëm mä njukyˈäjtënˈäjtëm (käjpxë Santya̱ˈa̱gʉ 1:22-25).
3 ¿Wiˈix ndukˈoyˈäjtëm ko nguytyuˈunëm “extëm jyënaˈany ja Diosë jyaaybyajtën”? Agujk jotkujk nyajnayjyäˈäwëmë Jyobaa ets ëtsäjtëm agujk jotkujk nanduˈun nnayjyäˈäwëm (Ecl. 12:13). Ko nguytyuˈunëm ja ëwij käjpxwijën mëdiˈibë yajpatp mä Biiblyë, xypyudëjkëm nanduˈun parë oy nˈijtëm mëdë njëëkyˈäjt nmëguˈukˈäjtëm ets pënaty mëët nduˈukmujkëm. Ets waˈan mijts të xyˈixy ko jantsy duˈunë duˈun. Xypyudëjkëm nanduˈun parë kyaj nbatëmë amay jotmay mëdiˈibë pyattëp pënaty kyaj tmëmëdoowdë Jyobaa. Ko netyë rey David të tkuyˈëyë Jyobaa, mä ojts tnigajpxy wiˈix yˈixëtyë lyey ets tijaty nyiˈanaˈamëp, duˈun jyënany: “Ja mëdiˈibë myëmëdoopy, yajkunuˈkxp mëjwiin kajaa” (Sal. 19:7-11).
Nˈokˈëxtäˈäyëmë oorë platë mëdiˈibë ijtp yˈutsy
Jyobaa tsyojkypy pënaty “yäjktëbë tyëëmp mëdë madakën”
16 Oy ko njamyajtsëm ko pudëjkëdëbë jäˈäy ko nˈëwäˈkx ngäjpxwäˈkxëm, oy näˈäty nˈijxëm ko kyaj pën tmëdowäˈäny (käjpxë Eclesiastés 11:6). Tëyˈäjtën ko mayë jäˈäy kyaj tmëdowäˈändë, per xyˈijx xytyuˈunëm ko oy nnaywyit nnayxyojxëm, ko nyaˈijxëmë mayˈäjt wintsëˈkën ets ko xëmë nxik nxoˈonëm. Mbäät ko oy njäˈäyˈäjtëm, kyaj tëgatsy nyekywyinmaytyët mä ëtsäjtëm. Duˈun tpëjktë kuentë Sergio mëdë Olinda diˈib të yˈokˈyajmaytyakpë mä parrafo 1.
17 Sergio jyënaˈany: “Tëgoyˈäjttëts tuk tiempë mätsë nety ja karruˈunk nwindanëdë mët kots nbäˈämbajttë. Kots jatëgok ojts nëjkxtë, tats ja jäˈäyëty xyyajtëëwdë: ¿Ti të mjatëdë? Të nbaˈˈayowdë”. Olinda xiˈikˈaampy jyënaˈany: “Pënaty yajˈyoˈoytyëbë autobus xykyäjpxpoˈkxtëbëts ets nääk tats xyˈanëëmëdëts desde mä yˈuˈunyëdë: Oy ko jatëgok yä myajpäättë. Axtë xyˈamdoowdëbëtsë rebistë”. Tëgok, kyaj nety duˈun ttimˈawixtë Sergio mëdë Olinda, ko tuˈugë yetyëjk nyimiinëdë mä ja karruˈunk jam twindanëdë, ta myooyëdë tuk ooxyë pëjy etsë dyoskujuyëm ko duˈun tyundë.
18 Biiblyë jyënaˈany: “Këdii ja mgëˈë xyyajpoˈkxy”. Ets duˈunë duˈun, pën nimaytyakˈadëtsëm ja Diosë yˈAnaˈam Kyutujkën, yëˈë nety nyäjkëm yiˈin waanë ja naybyudëkë parë “yajnijawët mä tëgekyë naxwinyëdë” (Mat. 24:14). Per diˈib mas jëjpˈam, yëˈë ko jantsy jotkujk nnayjyawëyäˈänëm ko Jyobaa xytyukjotkëdakëm, pes yëˈë tsyojkypy niˈamukë pënaty “yäjktëbë tyëëmp mëdë madakën”.