Nˈokkuentˈäjtëm ja kumäˈäyën ko nduˈunëm diˈib oy wimbëtsëmëp
“Ëxtijtë ja axëëkpë es padundë ja oybyë.” (ROM. 12:9)
¿WIˈIX MˈATSOOJËMBITÄˈÄNY?
¿Ti kumäˈäyënë Dios të xymyoˈoyëm?
¿Ti xytyukniˈˈijxëm extëmë Esaú yajnimaytyaˈaky?
¿Ti mbäät nduˈunëm parë kyaj nyajtëgoˈoyëmë ngumäˈäyënˈäjtëm?
1, 2. 1) ¿Ti mbudëjkë parë xypyëjtakyë mwinmäˈäny xymyëdunäˈänyë Dios? 2) ¿Tijaty mbäät nnayajtëˈëwëm mä ja ngumäˈäyënˈäjtëm?
MIYONKˈAMË jäˈäy të twinˈixtë tmëdunäˈändë Jyobaa ets tpanëjkxäˈändë Jesusë yˈijxpajtën (Mat. 16:24; 1 Peed. 2:21). Mëj nyajnäjxëm ko Jyobaa të ndukëdëjkëmë jukyˈäjtën. Ets duˈun të nduˈunëm mët ko yajxon të nˈëxpëjkëmë Biiblyë, kyaj mët ko jeˈeyë wingëjxy të nˈëxpëjkëm tuˈuk majtskë tekstë. Ko duˈun të nduˈunëm, ta niˈigyë të kyëktëkë mëbëjkën ets të nnijäˈäwëm tijatyë Jyobaa xytyukumäˈäyëm. Jyobaa yˈawäˈänëbë tyäˈädë kumäˈäyën pënaty ixyˈäjtëdëp ets pënaty yˈixyˈäjttëbë Jesukristë (Fwank 17:3; Rom. 12:2).
2 Pën itäˈänëm oy mëdë Jyobaa, tsojkëp nduˈunëm diˈib oy wimbëtsëmëp ets diˈib tyukjotkëdäˈägëp. Pääty min nˈokˈijxëm wiˈix yaˈˈatsoojëmbitäˈänyë tyäˈädë yajtëˈëwën: ¿Ti diˈib yajtukumäˈäyëm? ¿Nuˈunën mbäät nyajtsobatëm? ¿Ti mbäät nduˈunëm parë nˈaxäjëm? ¿Ti xypyudëkëyäˈänëm parë nduˈunëm diˈib oy wimbëtsëmëp?
¿TI NGUMÄˈÄYËNˈÄJTËM?
3. ¿Ti kumäˈäyën yˈawijxtëp pënaty 1) nëjkxtëp tsäjpotm? 2) ¿ets ja wiinkpë borreegëty?
3 Niwaanë jeˈeyë Dios mëduumbë diˈib yˈaxäjëdëbë kyumäˈäyën jam tsäjpotm parë yˈanaˈamäˈändë mëdë Kristë, tyäˈädë kumäˈäyën “kyaj mbäät kyutëgoy, [ets] ni mbäät kyaˈˈaxëëgë” (1 Peed. 1:3, 4). Ets pënaty yˈaxäjëdëp, yëˈë diˈib “jatëgok [të] myiny jyaˈty jemy” (Fwank 3:1-3). ¿Ets ti yajtukumayandëbë miyonkˈambë jäˈäy diˈibë Jesus ojts ttijy “wiinkpëty ja nborreegëts”, diˈib tyam pyudëjkëdëp pënaty nëjkxtëp tsäjpotm ets tkäjpxwäˈkxtë ja oybyë ayuk? (Fwank 10:16.) Yëˈë diˈibë Adán mëdë Eva ojts dyajtëgoytyë: jukyˈäjtënë winë xëëbë mä ja it lugäärë tsujpë, mä kyaj nyekyjamˈatäˈänyë ayoˈon, jäj jëmuˈumën etsë oˈk tëgoˈoyën (Diˈibʉ Jat. 21:1-4). Jesus duˈun ojts twandaˈaky: “Kuniˈxy ja diˈibëty kyaj myëj pyäädëdë, jaˈa ko Dios moˈoyanëdëp ja naxwinyëdë extëmë kyumäˈäny” (Mat. 5:5).
4. ¿Tijaty kunuˈkxën tyam ndukˈoyˈäjtëm?
4 Perë tyäˈädë kumäˈäyën nan ta tyam ndukˈoyˈäjtëm. Pes mët ko të nbëjtakëmë mëbëjkën ko “nyayäjkë ja Jesukristë extëmë wintsëˈkën”, ta nnayjäˈäwëm jotkujk ets oy nˈijtëm mëdë Dios (Rom. 3:23-25). Nan njaygyujkëm yajxon tijatyë Biiblyë wyandakypy. Ets nan jotkujk nnayjäˈäwëm ko nmëdäjtëmë nmëguˈukˈäjtëm abëtsemy nyaxwinyëdë ets ko ëtsäjtëm, yëˈë niduˈugë Jyobaa tyestiigë. Pääty ¡mëjwiin kajaa nmëjjäˈäwëm diˈibë Dios të xytyukumäˈäyëm!
5. ¿Ti Satanás tyunaampy mëdë Dios mëduumbëty, ets ti mbäät xypyudëjkëm parë mëk ndënäˈäyëm ets kyaj xymyëmadakëm?
5 Parë kyaj nyajtëgoˈoyëmë tyäˈädë kumäˈäyën, tsojkëp nnaygyuentˈäjtëm tijaty mëdë Satanás xyajkäˈäjäˈänëm. Yëˈë xëmë tˈëxtäˈäyë winmäˈäny parë Dios mëduumbë ttuktunäˈäny diˈib kyaj oy wyimbëtsëmët ets duˈun dyajtëgoytyëdë kyumäˈäyën (Núm. 25:1-3, 9). Ets kom tyam nyijäˈäwëp ko waanë tiempë yˈakwëˈëmxëty, ta niˈigyë tyuny parë xyajtëgoyäˈänëm (käjpxë Diˈibʉ Jatanʉp 12:12, 17). Pääty, tsojkëp xëmë nmëjjäˈäwëm ja kumäˈäyën diˈib nmëdäjtëm, pën mëk ndanëyäˈänëm ets kyaj naytyukmëmadäˈägäˈänëmë Mëjkuˈu (Éfes. 6:11). Diˈib mbäät xypyudëjkëm, yëˈë ko nnijäˈäwëm wiˈix jyajtyë Esaú, ja yˈuˈungë Isaac.
KYAJ NJÄˈÄYˈÄJTËM EXTËMË ESAÚ
6, 7. ¿Pën Esaúˈäjt, ets ti kumäˈäyënë nety patëp?
6 Tam nyëjkxnë taxk mil jëmëjt, ko Rebeca tmëdäjty majtskë yˈuˈunk diˈib xeeny, Esaú mëdë Jacob. Tyäˈädë uˈunk ak tëgatsy jyaˈayˈäjttë ets ak tëgatsy ja tiempë dyajtuundë. Biiblyë jyënaˈany ko “Esaú yëˈë ënety oy tsyojkënˈajtypy ja ääytyuunk ujtstuunk, ets [tëytyujp]”. Etsë Jacob “jaˈa ënety jyaˈayˈäjtpë nayujy natudaˈaky” (Gen. 25:27, Mʉgoxpʉ ja̱ noky mʉdiˈibʉ jyaayʉn Moisés [MNM]). Jacob ojts yajtijy yujy tudaˈaky mët ko oy tijaty ttuuny ets kyaj tyuundëgooy.
7 Ko netyë Esaú mëdë Jacob tmëdattë jyëmëjt 15, ta yˈoˈky ja tyatwelë Abrahán. Per kyaj jyëjptëgooy ti Jyobaa tyukwandakë Abrahán. Ok, ta jatëgokë Jyobaa tˈanmääyë Isaac ko tukëˈëyë nasionk yajkunuˈkxäˈäny mët yëˈëgyëjxmë Abrahángë tyëëm yˈääts (käjpxë Apostʉlʉty 3:25). Tyäˈädë yëˈë yˈandijpy ko Mesías, ja tëëm ääts, diˈib ojts yajnigajpxy mä Génesis 3:15 ja nety myinäˈäny mä Abrahángë fyamilyë. Esaú, ja kyaˈaxkopkˈuˈungë Isaac, yëˈë diˈibë nety patëp tˈaxäjët ja kumäˈäyën diˈib yajwandak. ¿Myëjjäˈäwë tyäˈädë kumäˈäyën?
8, 9. 1) ¿Wiˈixë Esaú ttuuny ja kyumäˈäyën? 2) ¿Ti net ok pyëjkë kuentë Esaú, ets ti net tyuun?
8 Ko tëgokë Esaú tsyoony kamoty, ta tˈixy ko Jacob yëˈë nety jamë tojkx yaˈoˈoyëp. Ta tˈanmääyë Jacob ets tsojkˈam myoˈoyëdët waanë ja tojkxë tsaptspë diˈibë nety jam yaˈoˈoyëp, yëˈko anuˈkxëbë nety jyaˈty. Jacob ta yˈatsooy: “Ënet yam nmoˈojëty yëˈë tojkx, pënë mgupëjkypy, ets ëjts naxëty extëmëts jeexyë ngaˈaxkopkˈaty”. ¿Ti tyuunë Esaú? Yëˈë jyënany ko kyaj nety ttukˈoyˈatäˈäny ja kyaˈaxkopkˈäjtën ets ko mejoor twingubëkët mët tuk texy ja lentejë tojkx. Jacob itan seguurë pën ja Esaú jantsy tukmëdoˈkëbë netyë kyaˈaxkopkˈäjtën, pääty tˈanmääy ets tnigäjpxët “mëët yëˈë Dios xyëëwgëjxm, ko tëy kyajpxy”. Esaú kyaj tniwinmäˈäyë, ta ttoˈky ja kyaˈaxkopkˈäjtën. Ta ja “Jacob tmooy yëˈë kaaky tojkx ja yˈajtsy Esaú. Ja Esaú agujk jotkujk kyaaytyaay yˈuktääy, ets pyëdëˈknë ni tkamëmay tkamëdäjy nuˈundën ënety tsyoowbaaty ja kyaˈaxkopkˈäjtën” (Génesis 25:29-34, MNM).
9 Ok, ko netyë Isaac yˈooganë, ta Rebeca tˈanmääyë Jacob ko mbäädë nety tˈaxäjë ja kaˈaxkopkˈäjtënë diˈibë Esaú mooyë. Ko Esaú tpëjkyë kuentë ko kyaj nety yˈoyëty extëm të yˈadëˈëtsy, ta mëktaˈaky tˈanmääyë tyeety: “¡Tatë mooygyëts ëjts nenduˈun waanë yëˈë kënuˈkxën! [...] ¿Këdii jap mä xyjaakpëjkëˈëky?”. Ko Isaac tˈanmääyë Esaú ko të nety tkunuˈkxnë Jacob, ta ja “Esaú tyëjkë yaxpë” (Gén. 27:30-38, MNM).
10. ¿Wiˈixë Jyobaa wyinmääy mä Esaú mëdë Jacob, ets tiko?
10 Extëm yä të yajnimaytyaˈagyë Esaú, ¿ti diˈib xytyukniˈˈijxëm? Ko yëˈë mas jëjpˈam tpëjtaky tijaty tsyojkënyëˈäjt ets kyaj dyuˈunëty ja kyumäˈäyën mä nety yajkunuˈkxäˈäny. Kyaj tmëjjäˈäwë ko yëˈë kyaˈaxkopkëty ets nan kyaj ttsejkyë Jyobaa. Nan kyaj twinmääy ko yˈaxëktunaambyë nety ja tyëëm yˈääts extëm yˈadëtsy. Perë Jacob ¡tim tëgatsy jyaˈayˈajty! Yëˈë myëjjäˈäwë ja kyumäˈäyën ets yajnigëxëˈk, extëm ko tmëmëdooyë tyeety mä twinˈijxy ja nyëdoˈoxy (Gén. 27:46–28:3). Ojts tsyiptakxëty, perë Jyobaa ojts kyunuˈkxyëty mëjwiin kajaa, pes mä tyëëm yˈääts myiinyë Mesías. ¿Wiˈixë Jyobaa wyinmääy mä Esaú mëdë Jacob? Ja kugajpxy Malaquías tkujäˈäyë: “Ntsojkëtsë Jacob, etsë Esaú tëjëts nˈaxëkˈixy” (Mal. 1:2, 3).
11. 1) ¿Tiko mbäät xypyudëjkëm extëm yajnimaytyaˈagyë Esaú? 2) Ko Pablo tmaytyaky ti Esaú tyuun, ¿tiko nanduˈun tmaytyakyë mëˈinduunk?
11 Kajaa xypyudëjkëmë Esaú yˈijxpajtën. Apostëlë Pablo ojts tˈanëëmë ja Dios mëduumbëty: “Exkëm miitsëty niduˈuk mëˈindundë, es kyaj xypyaxtët ja Diosë myayˈäjtën, extëmë Esaˈuu, diˈibë pyajx ja kaˈaxkopkˈäjtën es ttukwingubejky ja tojx diˈibë tëgok jeˈeyë tyojx” (Eb. 12:16). Kajaa xypyudëjkëm ko nnijäˈäwëm wiˈixë Esaú jyajty. Tsojkëp xëmë nyajtsobatëm diˈibë Dios jyaˈäjtypy ets njëjpkudijëm diˈib mbäät dyajtëgoy ja kumäˈäyën. Ko Pablo tmaytyaky ti ja Esaú tyuun, ¿tiko nanduˈun tmaytyakyë mëˈinduunk? Yëˈko duˈun extëmë Esaú myëmadakë ja axëëkpë tsojkën, nanduˈun nääk tnasˈixëdë ets tyuktëkëdët ja axëëkpë tsojkën ets mbäät axtë kyaj tnekytyundë tijatyë Dios jyaˈäjtypy mët ko ttundë poky, extëmë mëˈinduunk.
NˈOKˈËXKUJKËM TYAMË KORASOON
12. 1) ¿Wiˈixë Satanás xyajtëgoyäˈänëm? 2) ¿Ti ijxpajtënë Biiblyë myaytyakypy diˈib mbäät xypyudëjkëm ko xyajtëgoyäˈänëmë axëkˈäjtën?
12 Extëmë Dios mëduumbë kyaj nˈëxtäˈäyëm ti mbäät xyajtëgoˈoyëm. Niˈigyë nmënuˈkxtakëmë Jyobaa parë xypyudëjkëm ets kyaj ti nduˈundëgoˈoyëm (Mat. 6:13). Nduˈunëmë mëjää parë kyaj nmastutëmë Jyobaa oy tyam jyaˈˈatyë axëkˈäjtën, perë Satanás niˈigyë ttunyë mëjää parë xyajtëgoyäˈänëm ets parë kyaj oy nˈijtëm mëdë Dios (Éfes. 6:12). Kom yëˈë diosˈäjtp yä Naxwiiny nyijäˈäwëp ti ntsojkënyëˈäjtëm, ta net winduuy tpëjtaˈaky parë xyajkäˈäjäˈänëm (1 Kor. 10:8, 13). Okpawinmay ko myajtukˈatsokëdë axëëkpë ijt tsënaaky. ¿Ti mdunëp? ¿Mˈadëˈëtsëp extëmë Esaú ets mjënäˈänët: “Mooygyëts” jotëgoy, o mjëjpkudijëp ets mgaˈagëp extëmë José ko jyayajtëgoyanë ja Potifarë nyëdoˈoxy? (Käjpxë Génesis 39:10-12, MNM.)a
13. 1) ¿Wiˈix mayë nmëguˈukˈäjtëm të tpanëjkxëdë José yˈijxpajtën, per wiˈix nääk të yˈadëˈëtstë extëmë Esaú? 2) ¿Ti tsojkëp nduˈunëm parë kyaj nbanëjkxëmë Esaú yˈijxpajtën?
13 Mayë nmëguˈukˈäjtëm të dyajnigëxëˈëktë wijyˈäjtën ets të dyajxondäˈäktë Jyobaa kyorasoon mä të twinguwäˈägëdë jotmay, ets të twinˈixtë pën jäˈäyˈatandëp extëmë Esaú o José (Prov. 27:11). Per nääk duˈun të yˈadëˈëtstë extëmë Esaú ets kyaj të tkuentˈattë diˈibë Dios të tyukumayëdë, pääty jëmëjt jëmëjt mayë nmëguˈukˈäjtëm yajjëjwijtsëmbittë o yaˈëxkaxtë mët ko yˈit tsyëënëdë axëëk. Jëjpˈam ets nˈijxëm wiˈix tyamë korasoon yajpääty parë mbäät njëjpkudijëm ko ti xyajtëgoyäˈänëm (Sal. 78:8). Min nˈokˈijxëm majtsk pëky ti mbäät nduˈunëm parë njëjpkudijëm tijaty xyajtëgoyäˈänëm ets nduˈunëm diˈib oy wimbëtsëmëp.
PAWINMAY ETS NAYJËJPˈIXËDË
14. ¿Tijaty yajtëˈëwën mbäät xypyudëjkëm parë njëjpkudijëm “ja axëëkpë” ets nduˈunëm “ja oybyë”?
14 Tuk pëky diˈib mbäät nduˈunëm, yëˈë ko nbawinmäˈäyëm wiˈix wyimbëtsëmäˈäny tijaty nduˈunëm. Pën mëk ntsojkëmë Jyobaa, ta niˈigyë nmëjjawëyäˈänëm ja kumäˈäyën. Pes ko pën ntsojkëm kyaj nyajtsayutäˈänëm, niˈigyë tijaty ndunäˈänëm diˈib tyukjotkëdäˈägëp. Pääty, oy ko njuˈtëmë tiempë parë nbawinmäˈäyëm wiˈix xyˈaxëktuˈunäˈänëm ko xymyëmadakëmë axëëkpë tsojkën ets wiˈix tˈaxëktunäˈäny pënaty mëët nyajpatëm. Oy ko nnayajtëˈëwëm: “¿Wiˈixëts nˈitët mëdë Jyobaa kots ndunët diˈibëts jeˈeyë ntsejpy? ¿Wiˈixëtsë nfamilyë yˈaxëktunäˈänyëty etsëts ja nmëguˈuktëjk diˈib mä naymyujkën? ¿Nëjkxëbëdaa wiinkpë yajtëgoyëty?” (Filip. 1:10). Nan oyxyëp ko nwinmäˈäyëm: “¿Oyëdaa kots jeˈeyë tuk ratë ndukxondäˈägëdë poky parëts ok nguˈayowët tijatyëts të nduny? ¿Jëyäämp yäˈäxäämbëts extëmë Esaú etsëts ok nmëmay nmëdäjët tijatyëts të nduny?” (Eb. 12:17). Ko nbawinmäˈäyëmë tyäˈädë yajtëˈëwën, yëˈë xypyudëkëyäˈänëm parë njëjpkudijëm “ja axëëkpë” ets nduˈunëm “ja oybyë” (Rom. 12:9). Pën njantsy tsyojkëmë Jyobaa, ta nduˈunëmë mëjää parë kyaj nyajtëgoˈoyëm ja kumäˈäyën (Sal. 73:28).
15. ¿Ti xypyudëkëyäˈänëm parë njëjpkudijëmë axëkˈäjtën ets oy nˈijtëm mëdë Jyobaa?
15 Myëmajtsk pëky diˈib mbäät xypyudëjkëm, yëˈë ko nnayjëjpˈijxëm parë kyaj xymyëmadakëmë axëkˈäjtën. Jyobaa të xymyoˈoyëm kanäk pëkyë naybyudëkë parë njëjpkudijëmë axëkˈäjtën ets oy mëët nˈijtëm. Extëm nˈokpëjtakëm, yëˈë xytyukˈijxëm wiˈix ndukˈoyˈäjtëm ko nˈëxpëjkëmë Biiblyë, ko nëjkxëm mä naymyujkën, ëwäˈkx käjpxwäˈkxpë ets ko nuˈkxtakëm (1 Kor. 15:58). Tëgok tëgok nuˈkxtakëm ets nyaˈˈawatsëmë jot korasoon o nduˈunëm mëk ko nˈëwäˈkx ngäjpxwäˈkxëm, ta nnayjëjpˈijxëm parë kyaj xymyëmadakëmë axëkˈäjtën (käjpxë 1 Timotee 6:12, 19). Tsojkëp nduˈunëmë mëjää parë kyaj xymyëmadakëmë axëkˈäjtën (Gal. 6:7). Tyäˈädë yajmaytyaˈaky mä Proverbios kapitulo 2.
NˈOKˈËXTÄÄYˈADËTSËM
16, 17. ¿Ti mbäät xypyudëjkëm parë nwinˈijxëm diˈib oy wimbëtsëmëp?
16 Mä Proverbios kapitulo 2 xyˈanmäˈäyëm parë nˈëxtäˈäyëmë wijyˈäjtën ets yajxon tijaty nwinmäˈäyëm. Tyäˈädë yëˈë xypyudëkëyäˈänëm parë nˈijxëm ti oy ets ti axëëk ets parë nayjëjpkuwijtsëm ets kyaj këˈëm nayajotkujkˈäjtëm. Per net mbäät nwinˈijxëm diˈib oy, pën nduˈunëmë mëjää. Biiblyë jyënaˈany: “Uˈunk jaˈa, pën mgupëjkypyëtsë nˈää nˈayuk ets mbëjkëˈkypyëtsë nˈanaˈamën, ets mëdë mdatsk xymyëdooˈity ja wijyˈäjtën, parë ja mgorasoon xyajnëjkxët mä ja jaygyujkën; pën nan mbëjktsoopy ja jaygyujkën ets moopy ja mˈää mˈyoˈkn ja wijyˈäjtën, pën mˈëxtääyˈadëtsypy extëmë platë, ets extëm diˈib ijtp yuˈutsy diˈib tsobatp, net nëjkx xyjaygyukë ja Jyobaa tsyëˈëk jyäˈäwën ets nëjkx xypyaatyë Diosë yˈëxpëjkën. Yëˈko Jyobaa këˈëm dyakyë wijyˈäjtën, pes mä yˈää jaˈäjtpë ëxpëjkën ets myëwinmäˈänybyatypy tijaty” (Prov. 2:1-6).
17 Pën nduˈunëm extëm të yajnimaytyaˈagyë tyäˈädë tekstë, ta nëjkx nwinˈijxëm diˈib oy. Ets nëjkxëp mëk ndënäˈäyëm parë kyaj xymyëmadakëmë axëkˈäjtën pën nasˈijxëm etsë Jyobaa yˈää ayuk xyˈadëjk xytyuktëjkëm, pën janääm jatsojk nuˈkxtakëm parë xynyëˈëmoˈoy xytyuˈumoˈoyëm ets pën nˈëxtääyˈadëtsëmë Jyobaa yˈëxpëjkën diˈib ijtp yuˈutsy extëmë oorë o platë.
18. ¿Ti net të xytyuknibëjtäägë, ets tiko?
18 Jyobaa myoobyë ëxpëjkën, pënaty tyuundëbë mëjää parë tpäättëdë jaygyujkën, wijyˈäjtën ets pyudëjkëp parë tijaty tmëwinmäˈänybyäädët. Ko nˈëxtäˈäyëm ets nyajnigëxëˈkëm, ta mas oy nëjkx mëët nˈijtëm. Ets ko wingon mëët nyajpatëm, yëˈë nëjkx xypyudëjkëm parë kyaj xymyëmadakëmë axëkˈäjtën. Ko Jyobaa nmëwingoˈonëm ets nmëdäjtëm ja tsëˈk jäˈäwën, yëˈë nëjkx xypyudëjkëm parë kyaj nbokytyuˈunëm (Sal. 25:14; Sant. 4:8). Pën oy nˈijtëm mëdë Jyobaa ets pën nguytyuˈunëmë kyäjpxwijën, ta nëjkx nduˈunëm diˈibë jyot kyorasoon yajjotkujkˈatëdëp ets diˈib kyaj dyajtëgoyët ja ngumäˈäyënˈäjtëm.
[Notë]
a Génesis 39:10-12, MNM: “Oy ënety ja wyintsën ja tyoˈoxytyëjk yä tsyatsy myay tsyatsy tyajy ko myëëtkoˈknëdëty, ets yëˈë timmëëtˈatëdëp, ja José käˈäp ja tunyë kuentë. Tuˈuk xëëw ojts yëˈë José tyëkë tëgoty, ets ja tyuunk dyajˈabäädëjäˈäny, e kom käˈäp ënety jap pën, ënet ojts ja toˈoxytyëjk myatsyë mä ja nyijanën ets yˈanëmääyë: Mëëtkoˈknääygyëts. Yëˈë José ojts pyëtsimy pëyiˈigyë, ets tˈëxmäjtsy ja nyijan mä ja toˈoxytyëjkën”.
[Dibujë diˈib mä pajina 27]
[Dibujë diˈib mä pajina 29]
Këdii ti xytyuny diˈib mbäät dyajtëgoyë mgumäˈäyën
[Dibujë diˈib mä pajina 31]
Ko nˈëxpëjkëmë Biiblyë, yëˈë xypyudëkëyäˈänëm parë njëjpkudijëmë axëkˈäjtën