DIˈIB MIIMP MÄ NYIˈAK

¿Pën mbäät tnijawë ti miin këdakp?

Niˈamukë nwinmäˈäyëm wiˈixë tiempë myiny kyëdaˈaky, wiˈix njukyˈatäˈänëm, wiˈix jyukyˈatäˈänyë jiiky mëguˈuk ets nnayajtëˈëwëm: “¿Nëjkxëbëtsëdaa nˈuˈunk nˈënäˈk jyukyˈattë agujk jotkujk? ¿Waˈandaa Naxwinyëdë kyutëgoyaˈany? ¿Titsëdaa diˈib mbäät nduny parëts oy njukyˈatët mä tiempë myiny kyëdaˈaky?”. Nnijawëyäˈänëm wiˈix yaˈˈatsoojëmbity, pes agujk jotkujk nyajpäädäˈänëm, seguurë ets oy. Koxyëp nˈoknijäˈäwëm ti miin këdakp, mbäätxyëp nnayjëjpˈijxëm parë nwinguwäˈkëm.

Per, ¿mbäät pën tnijawë ti diˈib xytyukmiˈinëm? Pënaty nyaskäjpxëdëp tijaty, të tuˈuk majtsk yˈadëy, per may kyaj të yˈadëy. Perë Dios mbäät tnigajpxy extëm meerë tyunäˈäny jyatäˈänyëty, Biiblyë jyënaˈany: “Desde mä tsyondaky naskäjpxëbëts wiˈix wyimbëtsëmäˈäny, ets desde tëëyëp nnigajpxyëts diˈib kyajnëm tyuny jyatyëty” (Isaías 46:10). ¿Wixaty të wyimbëtsëmy?

¿TË YˈADËY TIJATYË DIOS TË TNASKÄJPXË?

¿Tiko yˈoyëty nnijäˈäwëm tijaty të yˈadëy diˈibë Dios tëëyëp nyaskäjpxë? Yëˈko pën nnijäˈäwëm ko të may yˈadëy tijatyë Dios nyaskäjpxëp, ta niˈigyë nnijawëyäˈänëm tijaty të tnaskäjpxë mä tiempë myiny kyëdaˈaky. Extëm nˈokpëjtakëm, pën jëmëjtˈam kujk yˈadëy extëm jyënaˈany tuˈugë jäˈäy diˈib nyigajpxypy pën tuˈujäämp o pojjëˈëgäämp, ¿këdii mmëbëkëp wiˈix jakumbom tnaskäjpxë? Seguurë ko mmëbëkëp. Nanduˈun jyaty mëdë Dios.

KYUTËGOYË MËJ KÄJPN: Nˈokpëjtakëm ko tuˈugë jäˈäy tnaskäjpxët ko kyutëgoyaˈany tuˈugë mëj käjpn diˈib të yˈity kumëjää kanäk siiglë, ko jyantsy adëwët diˈib të tnaskäjpxë, seguurë ko xyajmonyˈijx xyajmonyjäˈäwëm, ¿këdii? Pesë Dios ojts tnaskäjpxë mët yëˈëgyëjxm tuˈugë kyugajpxy ko kyutëgoyaˈanyë Nínive käjpn (Sofonías 2:13-15). ¿Ojtsëdaa yˈadëy? ¿Wiˈix jyënäˈändë ëxpëkyjyaˈay diˈib të tˈëxpëjkpëtsëmdë? Mä jëmëjt 632 mä kyajnëm myinyë Jesus, waˈanë nety të nyaxy mäjmokx jëmëjt mä ojts yajnaskäjpxë ko Babilonia jäˈäyëty etsë Medos tnibëdëˈëgäˈändë Nínive käjpn. Dios të nety tnaskäjpxë ko ja käjpn jyëmbitäˈäny extëm tuˈugë lugäär diˈib äänëˈëk tëëtsëˈëk. Oyë nety ja käjpn myëjjëty 518 kilometrë kuadräädë, kyaj ja myëtsipëty ojts dyajwëˈëmdë parë dyajtunäˈändë, niˈigyë dyajkutëgooytyaaytyë. ¿Waˈanxyëp ojts tnaskäjpxë extëm meerë tyuun jyäjtë pënaty myaaybyëtsëëm wyijtspëtsëëmdëp tijaty mä politikë?

“TKËXNOˈOGÄˈÄNYË JÄˈÄY BYÄJK”: Ko nety yˈaktëgoyˈaty tëgëk mëgoˈpx jëmëjt parë tyun jyatëdët, ¿pënë nety mbäät tnaskäjpxë ti txëˈatäˈäny ja jäˈäy diˈib kyëxnoˈogaambyë jäˈäy byäjk mä altaar, pën fyamilyëˈataampy ets ti käjpn yajpäädäˈäny ja altaar? Ko pën duˈun tnaskäjpxët ets yˈadëwët, seguurë ko mëj nyaxët. Pesë Diosë kyugäjpxpë jyënany ko ja diˈib kyëxnoˈogaambyë jäˈäy byäjk mä ja altaar myinäˈäny mä tyëëm yˈäätsë David, txëˈatäˈäny Josías, ets jam tkëxnoˈogäˈäny mä ja altaar diˈib Betel (1 Reyes 13:1, 2). Ko nyajxy tëgëk mëgoˈpx jëmëjt, ta Josías tyëjkë rey, ja tyëëm yˈäätsë David, kyaj nety pën nëgoo duˈun txëˈaty mä tadë tiempë. Ets duˈun tyuun jyäjtë extëm ojts yajnaskäjpxë, “ojts tniˈanaˈamë parë yajjuudët ja oˈkpë päjk jap jutoty ets tnoˈky mä ja altaar” diˈib yajpatp Betel (2 Reyes 23:14-16). ¿Mbäätxyëp pën duˈun ojts tnaskäjpxë wiˈixën meerë yˈixˈatäˈäny pën kyaj pën pyudëkëty diˈib niˈigyë kutujkën myëdäjtypy?

KYUTËGOY TUˈUGË ANAˈAMDAKN: Koxyëp pën tnaskäjpxë ko tuˈugë jäˈäy diˈib kyajnëm myaxuˈunkˈaty tjaˈabëkäˈäny tuˈugë käjpn diˈib mëk ijtp, ets yajnigäjpxët wiˈix ttunäˈäny, ¿këdii xyajmonyˈijx xyajmonyjäˈäwëmxyëp? Pes duˈunën diˈibë Dios tyuun, nyaskäjpxë ko tuˈugë jäˈäy diˈib xyëˈäjtypy Ciro tjaˈabëkäˈäny tuˈugë anaˈamdakn. Ets ko dyaˈˈawäˈätspëtsëmäˈäny ja judiyëty diˈibë nety yajtuumbëˈäjttëp ets tpudëkëyaˈany mä yaˈˈagojë ja templë. Ets jyënany ko parë yajjaˈˈabëkët ja käjpn, yëˈë netyë Ciro wyoodëˈëtsaampy ja nëë diˈib yajnadujkëp ets ko awäˈäts wyëˈëmäˈäny ja tëjkˈää (Isaías 44:27–45:2). ¿Ojts yˈadëy extëm meerë ojts yajnaskäjpxë? Ojts. Ëxpëkyjyaˈay diˈib tijaty yˈëxpëjkpëtsëëmdëp jyënäˈändë ko duˈun meerë tyuun jyäjtë. Ja Ciro tsyiptuumbëty ojts tmëwinmäˈänybyäättë wiˈix twoodëgatstët ja mëj nëë diˈib Babilonia ets ojts dyajtëˈëtstë. Ets ja tëjkˈää tnikaktë awäˈäts, duˈun tyëjkëdë ja tsiptuumbëty. Ok, ta Ciro dyaˈˈawäˈätspëtsëëmy ja judiyëty ets ojts tniˈanaˈamë parë yaˈˈagojët ja templë diˈib Jerusalén. Xyajmonyˈijx xyajmonyjäˈäwëmë tyäˈädë, pes ja Ciro kyaj nety tmëdunyë Dios diˈib ja judiyë Diosˈäjttëp (Esdras 1:1-3). Yëˈëyë Dios diˈib mbäät ojts tnaskäjpxë extëm meerë tyuun jyäjtë.

Jeˈeyë tëgëk pëky të nˈijxëm diˈibë Dios ojts tnaskäjpxë ets të yˈadëy. Per kyaj yëˈëyëty jeˈeyë. Josué diˈib wyooyoˈoyë israelitëty, ojts ttukmëtmaytyaˈaky diˈibë nety nyijäˈäwëdëp, jyënany: “Miitsëty yajxon xynyijawëdë mët tukëˈëyë mgorasoon ets mët tukëˈëyë mjukyˈäjtën ko nituˈugë oybyë ayuk diˈibaty të twandaˈagyë Jyobaa diˈib mDiosˈäjtypy duˈunyë të kyatëgoy. Tukëˈëyë të yˈadëëdäˈäy parë miitsëty. Nituˈugë yˈayuk diˈib kyaj të yˈadëy” (Josué 23:1, 2, 14). Duˈunë duˈun, ja israelitëty nyijäˈäwëdëbë nety ko diˈibë Dios wyandakypy ets nyaskäjpxëp seguurë ko yˈadëy. ¿Tiko? Yëˈko kyaj tijaty ttuny extëmë naxwinyëdë jäˈäy. Oy ko duˈun nnijäˈäwëm, pes kyajnëm yˈadëëdäˈäy diˈibë Dios të tnaskäjpxë diˈib yajtëgatsaambyë jukyˈäjtën winë xëë.

DIˈIBË DIOS NYASKÄJPXËP ETS DIˈIBË JÄˈÄY NYASKÄJPXËP

Jäˈäy tnaskäjpxëdë tijaty mët ko ëxpëkyjyaˈay tˈëxpëjkpëtsëmdë, ko jyaˈˈaty diˈib myaaybyëtsëëm wyijtspëtsëëmdëp tijaty ets ko jyaˈˈaty diˈib jënandëp ko nyijäˈäwëdëp tijaty miimp. Ta net tˈawixtë ti oktuun okjäjtëp (Proverbios 27:1).

Dios kyaj dyuˈunëty extëmë naxwinyëdë jäˈäy, yëˈë nyijäˈäwëtyaapy tukëˈëyë. Jyaygyujkëp yajxon wiˈix jyaˈayˈattë ets tijaty tsyojkënyëˈäjttëp. Pääty, näˈä yëˈë ttseky mbäät kontiempë tˈixy tijaty tyunandëbë jäˈäy o nax käjpn. Per kyaj yëˈëyëty jeˈeyë, nan mbäät ttukniwitsë o dyajtëgatsy parë tyun jyatëdët extëm ttseky. Yëˈë jyënaˈany: “Duˈunëts ja nˈayuk wyimbëtsëmäˈäny diˈib pëtsëëmp mäjëtsë nˈää. Kyajts xynyijëmbitäˈäny pën kyaj wyimbëtsëmy, [...] nëjkxëp seguurë yˈoybyëtsëmy” (Isaías 55:11). Tijatyë Dios të tnaskäjpxë, yëˈë parë xytyukˈawäˈänëm ti diˈib tyunaampy mä tiempë myiny kyëdaˈaky. Ets yëˈë diˈib yaˈˈadëdaapy.

¿TI DIˈIB XYTYUKMIˈIN XYTYUKËDAKËM?

¿Ja pën diˈib nyaskäjpxëp diˈib mbäät nmëbëjkëm ti miin këdakp ets ti tukmiin tukëdakëbë jiiky mëguˈuk? Koxyëp nnijäˈäwëm wyingony tuˈugë urakan, seguurë ko nnayjëjpˈijxëm wiˈix mbäät nnitsokëm. Pes nan tsojkëp nnayjëjpˈijxëm ko tijatyë Biiblyë tnaskäjpxë. Dios të tnaskäjpxë ko tyëgatsäˈänyë jukyˈäjtën mä tiempë myiny kyëdaˈaky, ets yëˈë kyaj dyuˈunëty extëmë naxwinyëdë jäˈäy tijaty tnaskäjpxë. (Ixë rekuäädrë: “Tijatyë Dios të tnigajpxy tyunäˈäny jyatäˈänyëty”.)

Mä Biiblyë të kanäk pëky yajnaskäjpxë wiˈix jyatäˈändë jäˈäy, ets mbäät nnijäˈäwëm. Dios jyënaˈany: “Desde mä tsyondaˈaky ëjts naskäjpxëp wiˈix wyimbëtsëmäˈäny [...]. Njënäˈänyëts: Diˈibëts nduknibëjtakëp ijtëwäämp, ets ndunaambyëts oytyim tiijëty tijëts ndimtsejpy” (Isaías 46:10). Niˈamukë mbäät ndukxondakëm diˈib miin këdakp. ¿Mnijawëyaampy? Yajtëwë Jyobaa tyestiigëty. Yëˈë yˈëxpëjktëbë Biiblyë ets mbäät mdukmëtmaytyaˈagyëty ti Dios tyunaampy mä tiempë myiny kyëdaˈaky. Yëˈëjëty kyaj jyënäˈändë ko myaaytyëp tijaty miin këdakp, nan kyaj myaytyäˈäktë mëdë tsuu poj ets kyaj tmëdattë mëjˈäjtën.

[Rekuäädrë diˈib mä pajina 6]

Ko nnijäˈäwëm tijaty të yajnaskäjpxë mä Biiblyë, xypyudëjkëm parë nˈijxëm wiˈixë Dios jyaˈayˈaty. Ko xyˈanmäˈäyëm ti tyunaampy mä tiempë myiny kyëdaˈaky, yëˈë xytyukˈijxëm ko naytyukjotmaytyuunëbë jäˈäy. Duˈunë duˈun, niˈamukë xytyukmëtsojkëmë oyˈäjtën mä tiempë myiny kyëdaˈaky.

[Rekuäädrë diˈib mä pajina 7]

Tijatyë Dios të tnigajpxy tyunäˈäny jyatäˈänyëty

▪ Jäˈäy tnaskäjpxëdë ko Naxwinyëdë kyutëgoyaˈany, perë Dios jyënaˈany ko Naxwinyëdë ninäˈä kyakutëgoyaˈany (Salmo 104:5; Eclesiastés 1:4).

▪ Dios kyaj tnasˈixëyaˈany etsë jäˈäy dyajwindëgoyët tukëˈëyë Naxwinyëdë (Salmo 92:7; Diˈibʉ Jatanʉp [Apocalipsis] 11:18).

▪ Dios nyijäˈäwëp ko mayë relijyonk kyaj wyintsëˈëgëdë ets kyaj tmëjpëjtäˈäktë Biiblyë, pääty dyajkutëgoyaˈany (Diˈibʉ Jatanʉp 18:4-9).

▪ Ja axëkjäˈäytyëjk yëˈë Diosë Kyutujkën yajkutëgoyanëdëp, kyaj yëˈë yajkutëgoyäˈänëdë naxwinyëdë jäˈäy o tijaty ayoˈonbëjtakp. “Tijatyë axëkjäˈäy yˈawijx jyëjpˈijxtëp, jëjptëgoyäämp.” (Salmo 37:10, 38; Daniel 2:44.)

▪ Pënaty myëmëdoodëbë Dios, jyukyˈatäˈändë winë xëë winë tiempë yä Naxwiiny ko nety të jyëmbity extëm tuˈugë it lugäärë tsujpë. Biiblyë jyënaˈany: “Ix pën kyaj tmëdatyë tëgoˈoyën, ets ix ja diˈib tëyˈäjtën mëët jukyˈäjtp, pesë tadë jäˈäy yëˈë yˈawijxy jyëjpˈijxypyë jotkujkˈäjtën” (Salmo 37:11, 37; Diˈibʉ Jatanʉp 21:3, 4).

▪ Mä Biiblyë, Dios xyˈanmäˈäyëm ti mbäät nduˈunëm parë xykyupëjkëm ets wiˈix mbäät nnitsokëm ko jyäˈtët ja ayoˈon diˈib tunan jatanëp (Lukʉs 21:36; Fwank 17:3).

[Dibujë diˈib mä pajina 4]

Të yaˈˈagojë potsy mä Nínive kyutëgooy

[Yëʼë të dyakyë dibujë]

Randy Olson/National Geographic Creative

[Dibujë diˈib mä pajina 5]

Näägë kugajpxy ojts tnaskäjpxëdë extëm meerë kyutëgooyë Babilonia