DIˈIB MIIMP MÄ NYIˈAK: ¿TI YˈANDIJPY NJUKYˈÄJTËM TËYˈÄJTËN MYËËT?

Niˈamukë xyˈaxëktuˈunëm ko pën yˈandaˈaky

“Mbäät xëmë jotmay yˈoyë ko nˈandakojëm waanë” (Samantha diˈib Sudáfrica).

¿Nanduˈun mwinmay? Mbäät niˈamukë nbatëmë jotmay mä kyaj nnijäˈäwëm pën nnigäjpxëm tëyˈäjtën o pën andakëm. Per ja nyigëxëˈëgäˈäny wiˈix njäˈäyˈäjtëm ko nbatëmë jotmay diˈib mbäät xyaˈˈandakëm. Extëm ko ngawëˈëmäˈänëm axëëk jäˈäy wyindum, mbäät nwinmäˈäyëm ko tsojkëp nˈandakëm parë oy nwëˈëmëm. Per ko nyigëxëˈëky ja tëyˈäjtën, ta net ngumëdoˈowëm. Min nˈokˈijxëm wiˈix axëëk wyimbëtsëmy.

KYAJ JÄˈÄY NYEKYYAJTUKJOTKUJKˈATY KO YˈANDAˈAKY

Netë jäˈäy oy yˈittë pën naytyukjotkujkˈäjtëdëp, pes seguurë nyayjawëdë, per myënëjkxypyë tiempë. Pes tsojkëp tuˈugyë tiempë dyajnaxtët, kyaj ti tkuyuˈutstët mä kyäjpx myaytyäˈäktë ets kyaj këˈëm nyaymyëmay nyaymyëdäjëdët. Jotmaymyëët njënäˈänëm ko mbäät kyaj nyekyyajtukjotkujkˈaty tuˈugë jäˈäy mët jeˈeyë ko tëgok yˈandäˈägët o jam wiˈixtsoo wyinˈëënët. Ets ko pën duˈun wyinˈëëny, tsip jatëgok yajtukjotkujkˈatët.

¿Të näˈä mˈokwinˈëˈënëbë tuˈugë jäˈäy diˈib jantsy oy mëët mˈity? Seguurë ko axëëk mnayjäˈäwë, o axtë xyjäˈäwë ko të mëdëgoyëty, ets kyaj wyiˈixëty ko duˈun mnayjawëty. Extëm nˈijxëm, ko jäˈäy yˈandaˈaky, mbäät jyëjptëgoy ja naymyayë.

NINÄJXP KO JÄˈÄY YˈANDAˈAKY

Robert Innes, tuˈugë profesoor diˈib tukniˈˈijxëbë economía mä Universidad diˈib California, tˈëxpëjkpëtsëëmy ko “ninäjxp ko jäˈäy yˈandaˈaky”. Duˈun extëm tuˈugë päˈäm diˈib ninäjxp: ko jeky ja mxëë mdiempë xyajnaxët mët ja jäˈäy diˈib andakp, mbäät nanduˈun mdukninaxyëty ets mˈandäˈägët.

¿Ti mbäät nduˈunëm parë kyaj xynyinäjxëm? Biiblyë mbäät xypyudëjkëm. Min nˈokˈijxëm tuˈuk majtskë kyäjpxwijën.

¿Ti yˈandijpy ko ngajukyˈäjtëm tëyˈäjtën myëët?

Ko jäˈäy yˈandaˈaky

¿TI YˈANDIJPY? Yëˈë ko tëyˈäjtën ngatukmëtmaytyakëm ja diˈib patëp tnijawët. Nan yëˈë yˈandijpy ko ti ak jëmbitaty nimaytyakëm parë jeˈeyë ja jäˈäy ngujoˈpëm o ko kyaj kaˈpxy nimaytyakëm wiˈix tyëyˈäjtënëty ets ko nˈaknipiˈiw nˈaknikoˈonëm parë yajmëdowët ko tëyˈäjtën.

WIˈIXË BIIBLYË JYËNAˈANY: “Jyobaa yˈaxëkˈijxypy diˈib axëkjäˈäy [o diˈib winˈëˈëmp], per jantsy oy mëët nyaymyayëty diˈib tyuumbyë tëyˈäjtën” (Proverbios 3:32). “Katë mnakyˈandäˈäktë, nik maytyäˈäktë tëyˈäjtën nixim niyam” (Éfesʉ 4:25).

Ko jäˈäy nyiwäämbety

¿TI YˈANDIJPY? Yëˈë ko pën andakëngyëjxm nimaytyakëm parë axëëk nyajwëˈëmäˈänëm.

WIˈIXË BIIBLYË JYËNAˈANY: “Yë jaˈay mëtiˈipë ëxëëk yë jyot wyinmaˈanyën jeˈeyë xëmë jyänty tsyipˈixtaˈay; yë jaˈay mëtiˈipë piˈtskajpxpën, jeˈeyë myëkuˈuk tyajnämyëtsiptsoonyë” (Proverbios 16:28, Tios yˈaaw yˈayuk [TY]). “Ko jaˈaxy kyaˈity piˈtsp yë jëën, näyjyëtuˈun ko yë jaˈay kyapiˈtskäjpxy, këjxp yë tsip” (Proverbios 26:20, TY).

Ko jäˈäy awinˈëën myeetsy

¿TI YˈANDIJPY? Yëˈë ko pën awinˈëën ndukˈyäjkëmë myeeny sentääbë o tijaty myëdäjtypy.

WIˈIXË BIIBLYË JYËNAˈANY: “Këtii niˈikyë winë xypyëjkëtëty ja ëyoopëjaˈay, ko mmëtunëtëty, këtii xyajpoˈoxëty ja myëjuˈuny” (Deuteronomio 24:14, 15, TY). “Ja diˈib awinˈëën myeˈtsypyë ayoobë jäˈäy, yëˈë axëëk yajnayjäˈäwëp ja diˈib të yajkojˈyëty, per ja diˈib pyaˈˈayoobyë ayoobë jäˈäy yajmëjpëtsëëmbyë Dios” (Proverbios 14:31).

Ko jäˈäy myeetsy

¿TI YˈANDIJPY? Yëˈë ko ndoˈonëm diˈibë wiink jäˈäy jyaˈäjtypy ets kyaj nˈamdoˈowëmë permisë.

WIˈIXË BIIBLYË JYËNAˈANY:“Diˈibë maˈtsp, kyaj yˈokmaˈtsnët, waˈan oy ttuny es tmëdatët tii es tpudëkët diˈibë jam tëgoyˈäjtxëdëp” (Éfesʉ 4:28). “Ninäˈä tkaˈixtët ja Diosë kyutujkën [...] yëˈë maˈtspëty, ni yëˈë diˈibë atsojktëp, ni yëˈë amiˈikyjyaˈayëty, ni yëˈë piˈtskäjxpëty, ni yëˈë diˈibë jäˈäy wyinˈëˈëndëp es tpëjkëdë myeeny” (1 Korintʉ 6:9, 10).