Tukjotkujkˈatë Jyobaa oy xypyäädëdë amay jotmay

1, 2. ¿Wiˈix tyam nanduˈunë jotmay nwinguwäˈkëm extëm jyäjttë ja judiyëtëjkëty ko jyëmbijttë Jerusalén? (Ix nanduˈunë rekuäädrë “Ja tiempë mä jyukyˈäjttë Ageo, Zacarías etsë Esdras”).

WAˈAN xymyëmay xymyëdäjy wiˈix mˈokjukyˈatët mä tiempë myiny kyëdaˈaky, pes waˈan ja mduunk të xyajtëgoy etsë net mwinmay wiˈix xyˈokmoˈoyët ja mfamilyë tijaty yajtëgoyˈajtypy. O waˈan xymyëmay xymyëdäjy wiˈixë mfamilyë xyˈijxˈit xykyuentëˈatët ko gobiernëtëjk nyaynyibëdëˈëgëdë o ko ja yajkutujkpëtëjk mnibëdëˈëgëdë mä mgäjpxwäˈkxtë. Pën duˈun xypyaatyë jotmay, mbäädë Jyobaa xytyukjotkujkˈaty ko yëˈë mbudëkëyanëp extëm tpudëjkë ja israelitëty ko tpattë amay jotmay.

² Ko ja judiyëtëjk tsyoˈondë jam Babilonia, tsojkëbë nety tmëdattët mëk ja mëbëjkën. Pes nimay kyaj nety tnijawëdë mä nyëjkxtë të nety tˈijxwëˈëmnëdë jyukyˈattët agujk jotkujk Babilonia ets kyaj nety ti tyëgoyˈäjtxëdë. Ko jam jyäjttë, pyattë jotmay extëm ojts dyaˈˈamääytyäˈäktë meeny sentääbë ets nibëdëˈkëdë ja jäˈäyëty mëdiˈibë nety jam anaˈamdëp. Ko duˈun jyäjttë, ta ojts tsyiptakxëdë parë aduˈugë wyinmäˈäny tpëjktäˈäktët mä nety yajkojy ja templë. Pääty mä jëmëjt 520 mä kyajnëm myinyë Jesus, ta Jyobaa ojts tkexy ja kyugajpxy Ageo mëdë Zacarías parë tjotkujkmooy ja nax käjpn (Ageo 1:1; Zac. 1:1). Extëm nˈixäˈänëm oy wyimbëtsëëmy ko Jyobaa tkejxy yäˈädë kugajpxyëty. Per ko nyajxy 50 jëmëjt, ja judiyëtëjk kyaj duˈun ojts tˈoktukxondaknëdë ja Diosë tyuunk. Ets ja mä Esdras ojts nyëjkxy Jerusalén parë tjotkujkmooy ja Diosmëduumbëty parë duˈunyëm ttuunëdët ja Diosë tyuunk (Esd. 7:​1, 6).

3. ¿Tijaty yaˈˈatsoowëmbitäämp mä yäˈädë artikulo? (Proverbios 22:19).

³ Ageo mëdë Zacarías, ojts tpudëkëdë ja Diosmëduumbëty parë duˈunyëmë Jyobaa ttukjotkujkˈattët ko ja jäˈäy nyibëdëˈkëdë. Ëtsäjtëm mbäät nanduˈun xypyudëjkëm parë ndukjotkujkˈäjtëmë Jyobaa oy ti tyun jyatëdët (käjpxë Proverbios 22:19). Mä yäˈädë artikulo nˈixäˈänëm wiˈixë Jyobaa tpudëjkë ja nyax kyäjpn mët yëˈëgyëjxmë Ageo etsë Zacarías ets nanduˈunë yˈijxpajtënë Esdras. Yëˈë xypyudëkëyäˈänëm parë nˈatsoowëmbijtëmë yäˈädë yajtëˈëwën: “¿Wiˈixën ja judiyëtëjk tpattë amay jotmay ko jyëmbijttë mä nyax kyäjpn? ¿Tiko mbäät jëjpˈam nbëjktakëmë Diosë tyuunk ko nyajnäjxëmë amay jotmay? ¿Ets tiijën xypyudëkëyäˈänëm parë ndukjotkujkˈäjtëmë Jyobaa oy ti tyun jyatëdët?”.

¿WIˈIX YˈAXËKTUUNËDË JUDIYËTËJK KO TPATTË AMAY JOTMAY?

4, 5. ¿Tiko ja judiyëtëjk kyaj tnekytyukxondaktë mä nety tkojtë ja templë?

⁴ Ko ja judiyëtëjk jyëmbijttë Jerusalén kajaa nety ja tuunk mëdiˈibë tyunandëp, per ko waanë tiempë nyajxy, ta ojts tkojtë Jyobaa yˈaltaar ets tnidäjëtsyondaktë ja templë (Esd. 3:​1-3, 10). Per ok kyaj tnekytyukxondaktë ja Diosë tyuunk, ¿tidaa ko duˈun jyäjttë? Yëˈko tamë nety tkakojtë ja jyëën tyëjk, kyaniˈip kyakojtë o tkaˈixtë ja fyamilyë (Esd. 2:​68, 70). Nanduˈun ja myëtsipëty ojts tˈëxtäˈäytyë winmäˈäny parë kyaj yajkojët ja Diosë tyëjk (Esd. 4:​1-5).

⁵ Ja judiyëtëjk ojts nanduˈun yˈamääytyakxëdë myeeny syentääbë ets ojts nanduˈun nyibëdëˈëgëdë myëtsipëty. Mä taabë tiempë yëˈë nety Persia nyitënaabyë yäˈädë it lugäär. Ko yˈoˈky ja rey Ciro mä jëmëjt 530 mä kyajnëm myinyë Jesus, ta wyingudëgatsˈäjtë Cambises mëdiˈibë yajtuˈukmujkë syoldäädëtëjk parë tnibëdëˈkyë Egipto. Ets ja nyäjxtë mä israelitë nyääxot, pääty waˈan tˈamdoowdë ja käˈäy ukën ets ja jäjtakn, seguurë ko ja judiyëtëjk ojts tsyiptakxëdë duˈun ttundët. Ko ja Darío primero tyëjkë anaˈambë, niˈigyë jyamˈäjtyë jotmay Persia mët ja gobiernëtëjk. Ko duˈun jyajty, ta mayë judiyëtëjk mëdiˈibë nety të jyëmbittë Jerusalén tmëmääy tmëdäjttë wiˈixë nety tˈokˈixtëdë fyamilyë. Ko duˈun jyamˈäjtyë jotmay, ta näägë judiyëtëjk jyënandë ko kyajnëmë nety tpäätyë tiempë parë yajkojˈoyët ja templë (Ageo 1:2).

6. Extëm jyënaˈanyë Zacarías 4:​6, 7, ¿ti jotmay yˈakpattë ja judiyëtëjk ets wiˈix yˈanmääyëdë Zacarías?

⁶ (Käjpxë Zacarías 4:​6, 7). Ja judiyëtëjk kyaj jeˈeyë dyaˈˈamääytyaktë myeeny syentääbë, nanduˈunënë jäˈäy nyibëdëˈkëdë. Mä jëmëjt 522 mä kyajnëm myinyë Jesus, ojts ja myëtsipëty dyajtuˈuwëˈëmëdë ja tuunk, pes kyaj ja templë yajkojˈabejty. Per ta Zacarías tˈanmääyë judiyëtëjk ko Jyobaa yëˈë nety yajtunaambyë myëjääw parë kyaj ti yajnëˈëˈaduk yajtuˈuˈadukëdët. Mä jëmëjt 520, ta ja rey Darío ojts tniˈanaˈamë ets tyuˈuyeˈeyët ja tuunk per yäjk nanduˈun meeny sentääbë parë yajkojët ja templë ets yˈanmääy ja kuduunktëjk parë nanduˈun dyaktëdë nyaybyudëkë (Esd. 6:​1, 6-10).

7. ¿Wiˈixë judiyëtëjk ojts yajkunuˈkxtë ko jëjpˈam tpëjktaktë Diosë tyuunk?

⁷ Jyobaa ojts tˈanëëmë ja Diosmëduumbëty mët yëˈëgyëjxmë Ageo etsë Zacarías ko pën jamyë tpëjktäˈäktë wyinmäˈäny mä Diosë tyuunk yëˈë Jyobaa pudëkëyanëdëp (Ageo 1:​8, 13, 14; Zac. 1:​3, 16). Ko ja kugajpxyëty jyotmëkmooyëdë, ta mä ja jëmëjt 520 tniwäˈkëdë ja Diosë tyëjk ets kyajnëmë nety mëgoxk jëmëjt yˈabety ko tkojˈabajttë ja templë. Oy tpattë amay jotmay, duˈunyëm jëjpˈam tpëjktaktë Diosë tyuunk. Ko duˈun ttuundë, ta Dios myooyëdë tijatyë nety yajtëgoyˈäjttëp ets ojts nanduˈun pyudëkëdë parë niˈigyë tmëwingondët, päätyë net tmëduundë agujk jotkujk (Esd. 6:​14-16, 22).

PËJKTÄˈÄK JËJPˈAMË DIOSË TYUUNK

8. ¿Wiˈix xypyudëjkëmë Ageo 2:4 parë jëjpˈam nbëjktakëmë Diosë tyuunk? (Ix nanduˈunë notë).

⁸ Nnijäˈäwëm ko tim tsojk tsyondäˈägäˈäny ja mëj ayoˈon, päätyën jyëjpˈamëty nˈëwäˈkx ngäjpxwäˈkxëm ja Diosë yˈayuk mëdiˈibë të nyajtuknipëjkëm (Mar. 13:10). Waˈan jam nyajnäjxëmë amay jotmay extëm ko yˈamääytyaˈagyë meeny sentääbë o ko ja gobiernëtëjk dyajkuboktë Diosë tyuunk. Per ¿ti xypyudëkëyäˈänëm parë duˈunyëm jëjpˈam nbëjktakëmë Diosë tyuunk? Yëˈko xëmë ndukˈijxpajtëmë “Jyobaa mëdiˈibë nyiwintsënˈäjtypyë tsyiptuumbëty”b. Jyobaa yëˈë xypyudëkëyäˈänëm pën nbëjktakëm jëjpˈamë tyuunk, këdiinëm ja nduunkˈäjtëm. Pääty kyaj yˈoyëty ntsëˈk njäˈäwëm (käjpxë Ageo 2:4).

9, 10. ¿Wiˈix tuˈugë kasäädë jäˈäy tˈijxtë ko tëyˈäjtën extëm jyënaˈanyë Matewʉ 6:33?

⁹ Min nˈokˈijxëm wiˈix jyäjttë Oleg mëdë Irina,c tuˈugë kasäädë jäˈäy mëdiˈibë nety tuundëp prekursoor. Yëˈëjëty ojts nyëjkxtë wiink kongregasionk mä tyëgoyˈatyë naybyudëkë. Per ok, ta ojts yaˈëxkaxtë mä tyundë mët ko yˈamääytyaky ja meeny sentääbë, oy duˈun yˈijttë naa tuk jëmëjtën xëmë tˈijxtë wiˈixënë Jyobaa pyudëjkëdë, ets näˈäty, pyudëjkëdë nanduˈunë nmëguˈukˈäjtëm. ¿Ti pudëjkëdë ko duˈunë jotmay tpattë? Oleg axëëk yˈoknayjyäˈäwë, per duˈun tnimaytyaˈaky: “Kots xëmë ojts nˈëwäˈkx ngäjpxwäˈkxtë, yëˈëts niˈigyë xypyudëjkëdë parëts jamyë nwinmäˈäny nbëjktaktë mä Diosë tyuunk”. Ets mientrësë netyë tyuunk tˈëxtäˈäytyë, duˈunyëm ojts kyäjpxwäˈkxtë.

¹⁰ Tëgok käjpxwäˈkxpë nety të yˈotstë ko ja myëdëjkpäˈä ojts tyukˈawäˈänxëty ko të nety tuˈugë myëtnaymyaayëbë myëmiˈinxëdë majtsk bolsë jëˈxy pëky parë ja kaaky tyojkx dyaˈoyëdët. Oleg jyënaˈany: “Nˈijxtëts ko Jyobaa naytyukjotmaytyuunëp mët ëëtsëty ets nanduˈun ja nmëguˈukˈäjtëm. Pääty, ijttëbëts seguurë ko Jyobaa kyaj tjäˈäytyëgoy pënaty mëduunëp, oy näˈäty nwinmäˈäyëm ko tëdën kyaˈoyë ja jotmay” (Mat. 6:33).

11. ¿Ti Jyobaa xytyukwandakëm pën nduˈunëmë tyuunk?

¹¹ Jyobaa tsyojkypy ets jamë jot winmäˈäny nbëjktakëm mä jäˈäy nyaˈëxpëjkëm, pes yëˈë mëdiˈibë yajkypyë nitsokën. Duˈun extëm të nˈijxëm mä parrafo 7, Ageo ojts tˈanëëmë ja judiyëtëjk ets jatëgok tˈagojëdët ja templë. Duˈunxyëp extëm jemynyëm dyajtsondäˈäktë ja tuunk ets kyaj yëˈë tjamyatstët nuˈunë nety të tyuˈuwëˈëmë ja Diosë tyuunk. Jyobaa ojts tyukwandäˈägëdë ko pën mëdoowdëp yajkunuˈkxandëbë nety (Ageo 2:​18, 19). Ëtsäjtëm mbäät nanduˈun nˈijtëm seguurë ko Jyobaa xykyunuˈkxäˈänëm, pën yëˈë nbëjktakëm jëjpˈam ja tyuunk.

¿TI MBÄÄT NDUˈUNËM PARË NIˈIGYË NDUKJOTKUJKˈÄJTËMË JYOBAA?

12. ¿Tiko nety tsyokyëty etsë Esdras ttukjotkujkˈatëdë Jyobaa, ets pënaty mëët tsyoˈondë?

¹² Mä jëmëjt 468 mä kyajnëm myinyë Jesus, ja mä Esdras tsyoˈony Babilonia ets ojts nyëjkxy mët tuk grupë judiyëtëjk jam Jerusalén. Esdras tsojkëbë nety tmëdatët mëkë mëbëjkën, jaˈko kutsëˈëgë ja nëˈë tuˈu. Pes mayë nety tmënëjkxäˈäny ja oorë ets ja platë parë tyunët mä ja templë ets mbäädë nety muum nëˈääy tuˈääy pyäädëdë maˈtspëty (Esd. 7:​12-16; 8:31). Ko jyäjttë Jerusalén, ta tˈijxtë ko kyaj nety jam pën yˈoktsënäänyë ets ko ja käjpn nawäˈäts jam yˈijnë ets të wyindëgooytyaaynyë ja tyëjkˈääw. ¿Wiˈix mbäät niˈigyë ndukjotkujkˈäjtëmë Jyobaa extëmë Esdras ttuuny?

13. ¿Ti pudëjkë Esdras parë niˈigyë ttukjotkujkˈäjtyë Jyobaa? (Ix nanduˈunë notë).

¹³ Esdras të nety këˈëm tˈixy wiˈixë Jyobaa tpudëkë nyax kyäjpn ko tpäätyë amay jotmay. Mä jëmëjt 484 ko ja rey Asuero ojts tniˈanaˈamë parë ja judiyëtëjk kyutëgooytyaˈaytyët mëdiˈibë nety tsënääytyëp mä yˈit lyugäärë Persia, waˈanë netyë Esdras tsyëënë Babilonia (Est. 3:​7, 13-15). Ko duˈunë Esdras mët ja judiyëtëjk tnijäˈäwëdë ko oˈkën jëjpˈamë nety yajpäättë jyukyˈäjtën, nëgooyë ojts tmëmääy tmëdäjnëdë axtë kyaj nyekykyayan nyekyˈuugandë ets myëjëëy myëyaxtë Jyobaa ko tˈamdoowdë nyaybyudëkë (Est. 4:3). Okwinmay wiˈix nyayjyäˈäwë Esdras mët ja judiyëtëjkëty ko tnijäˈäwëdë ko të yˈoˈktäˈäytyë ja myëtsipëty (Ester 9:​1, 2). Ko Esdras duˈun tpatyë amay jotmay, yëˈë pudëjkë parë tmëmadäˈägët ja amay jotmay mëdiˈibë nety ok wyinguwäˈägëyaampy ets seguurë ko niˈigyë Jyobaa ttukjotkujkˈäjty ko tˈixy wiˈix tpudëkë nyax kyäjpn.d

14. ¿Ti pyëjkë kuentë tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm ko dyajtëgooyë tyuunk?

¹⁴ Ko nˈijxëm wiˈixë Jyobaa xypyudëjkëm ko nyajnäjxëmë amay jotmay, ta niˈigyë ndukjotkujkˈäjtëm. Min nˈokˈijxëm wiˈix jyajtyë Anastasia, mëdiˈibë tsënaapy Europa. Ja myëguˈuktëjk mëdiˈibë nety mëët tyundë mëktaˈaky yˈanmääyëdë ets tpuwäˈägët tuˈugë partiidë, per kom kyaj ttuktëkëyany, ta pyëtsëëmy mä nety tyuny. Anastasia jyënaˈany: “Ninäˈänëmtsë nety duˈun ngaˈity meenytyuk. Tatsë Jyobaa ndukmëtmaytyakyë njotmay ets nˈijxëts wiˈixëts xyˈijxˈijty xykyuentëˈajty. Pääty pën jaats näˈä jatëgokë nduunk nyajtëgoy, kyajëts nmëmayaˈany nmëdäjäˈäny, pes seguurëts nˈity ko pën tyamë Jyobaa xyˈijxˈijt xykyuentëˈäjtpëts xëmë duˈun ttunäˈäny”.

15. ¿Tiko Esdras duˈunyëm ttukjotkujkˈäjtyë Jyobaa? (Esdras 7:​27, 28).

¹⁵ Esdras yˈijx këˈëm wiˈixënë Jyobaa pyudëjkë. Ko tpawinmääy wiˈixë netyë Jyobaa të pyudëkëty, ta niˈigyë ttukjotkujkˈäjty. Min nˈoknimaytyakëm tiko jyënaˈany “ja kyëˈëjë Jyobaa mëdiˈibëts nDiosˈäjtypy tamë nety yajpääty mët ëjts” (käjpxë Esdras 7:​27, 28). Esdras mëgoxkˈok duˈun tkujäˈäyë yäˈädë ääw ayuk mä ja liibrë mëdiˈibë jyaay (Esd. 7:​6, 9; 8:​18, 22, 31).

16. ¿Näˈäjatyën mbäät nˈijxëm wiˈixë Jyobaa xypyudëjkëm? (Ix nanduˈunë dibujë).

¹⁶ Jyobaa mbäät xypyudëjkëm ko nbatëmë jotmay. Extëm nˈokpëjktakëm ko nˈamdoˈowëmë permisë mä nmëduˈunëm parë nëjkxäˈänëm asamblee o parë ja wintsën xymyoˈoyëmë tiempë ets nëjkxëm reunyonk. Ko nbatëmë duˈumbë jotmay, mbäät nˈijxëm wiˈixë Jyobaa xypyudëjkëm. Mbäät xyajmonyˈijx xyajmonyjyäˈäwëm ko nˈijxëm wiˈixënë Jyobaa xypyudëjkëm ets ta net niˈigyë ndukjotkujkˈäjtëm.

17. ¿Wiˈix nnijäˈäwëm ko Esdras ijt yujy tudaˈaky ko tpatyë amay jotmay? (Ix nanduˈunë dibujë mëdiˈibë miimp mä rebistë nyiˈak).

¹⁷ Esdras ijt yujy tudaˈaky ets myënuˈkxtakë Jyobaa. Ko jyotmaytyuunë tijatyë nety të yajtuknipëky, ta Jyobaa tmënuˈkxtaky (Esd. 8:​21-23; 9:​3-5). Ko ja judiyëtëjk tˈijxtë wiˈixë Esdras ttukjotkujkˈatyë Jyobaa, ta nanduˈun ttukjotkujkˈäjttë ets tpudëjkëdë Esdras (Esd. 10:​1-4). Ko nmëmäˈäy nmëdäjtëm ko yˈamääytyaˈagyë meeny sentääbë o ko familyë kyayajpääty jotkujk, nˈokmënuˈkxtakëmë Jyobaa pes ijtëm seguurë ko yëˈë xypyudëkëyäˈänëm.

18. ¿Ti xypyudëkëyäˈänëm parë niˈigyë Jyobaa ndukjotkujkˈäjtëm?

¹⁸ Parë nˈamdowäˈänëmë Jyobaa nyaybyudëkë ets nanduˈunë nmëguˈukˈäjtëm tsojkëp nˈijtëm yujy tudaˈaky. Ko duˈun nduˈunëm, ta mas niˈigyë Jyobaa ndukˈijxpatäˈänëm. Erika tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm mëdiˈibë yˈënäˈk nidëgëëk, duˈunyëmë Jyobaa ttukˈijxpejty oy tpatyë amay jotmay. Pes ojtsë yˈuˈunk yˈooky mëdiˈibë nety nyikëjxmˈäjtypy, ets ko waanë tiempë nyajxy ta nanduˈun yˈoˈky ja myëmëjjäˈäy. Ko tjamyetsy wixatyë amay jotmay të tpääty, duˈun tnimaytyaˈaky: “Tëtsën këˈëm ndimyˈixy ko Jyobaa mbäät xypyudëjkëm. Näˈäty myajmonyˈijx myajmonyjyäˈäwëp wiˈixënë Jyobaa mbudëkëty, pes extëmëts ja nmëtnaymyaayëbë xyˈanëëmëdë o wiˈix tijaty ttundë, tats nˈixy ko yëˈënë Jyobaa yˈatsoowëmbijtypyëtsë nuˈkxtakën. Kots ndukmëtmaytyäˈäktë wiˈixëts nnayjyawëty, ta tˈixtë wiˈixëts mbäät xypyudëkëdë”.

TUKJOTKUJKˈAT XËMË JYOBAA

19, 20. ¿Ti xytyukniˈˈijxëm ja judiyëtëjk mëdiˈibë kyaj nyekyjëmbijttë Jerusalén?

¹⁹ Mbäät mëjwiin kajaa tijaty xytyukniˈˈijxëm ja judiyëtëjk mëdiˈibë ojts wyëˈëmdë Babilonia. Waˈan ojts wyëˈëmdë mët ko nety pyëk yˈixëdë o të myëjjäˈäyëndë o kyaj nety mbäät tnikaˈaktë ja fyamilyë. Per oy kyajëmbijttë Jerusalén, duˈunyëm ojts yˈayak yˈagonëdë mä nety ja templë yajkojäˈäny (Esd. 1:​5, 6). Ets oyë nety të nyäjxnë naa 19 jëmëjtën mä ja judiyëtëjk jyëmbijttë Jerusalén, pënaty wyëˈëmdë Babilonia duˈunyëm ojts yˈayak yˈagonëdë (Zac. 6:10).

²⁰ Oy duˈunë Jyobaa ngamëduˈunëm extëm njatsojkëm, mbäät nˈijtëm seguurë ko yëˈë yajtsobatypy tijaty ndukmëduˈunëm. ¿Tiko duˈun njënäˈänëm? Yëˈko Jyobaa ojts ttukˈaneˈemy ja kugajpxy Zacarías parë dyaˈoyët tuˈugë koronë ets yëˈë yajtunëp ja oorë etsë platë mëdiˈibë kyajxtë ja judiyëtëjk mëdiˈibë nety të wyëˈëmdë Babilonia (Zac. 6:11). Yäˈädë koronë yëˈë yajtukjamyajtstë wiˈix yˈoyjyaˈaytyaktë (Zac. 6:​14, notë). Pääty mbäät nˈijtëm seguurë ko Jyobaa ninäˈä tkajäˈäytyëgoyaˈany tijaty ndukmëduˈunëm oy nbatëmë amay jotmay (Eb. 6:10).

21. ¿Ti xypyudëkëyäˈänëm parë kyaj ntsëˈk njäˈäwëm tijaty miimp këdakp?

²¹ Nnijäˈäwëm ko tyam yëˈë ndukjukyˈäjtëm ja tiempë mëdiˈibë jëjpkëxanëp ets niˈigyën nbäädäˈänëmë amay jotmay mä tiempë myiny kyëdaˈaky (2 Tim 3:​1, 13). Per kyaj mbäät naytyukmëmadakëm mëdiˈibë nmëmäˈäy nmëdäjëm. Nˈokjamyajtsëm wiˈixë Jyobaa tˈanmääy ja Dios mëduumbëty ja tiempë mä jyukyˈajtyë Ageo: “Nyajpäätyëts mët miitsëty [ . . . ] Këdii mtsëˈëgëdë” (Ageo 2:​4, 5). Ëtsäjtëm mbäät nanduˈun nˈijtëm seguurë ko pën nyajnimëjääwdakëmë Diosë tyuunk, yëˈë kyaj xymyastuˈudäˈänëm. Mbäät xëmë ndukˈijxpajtëmë Jyobaa oy ti tyun jyatëdët, pën nguytyuˈunëm extëm ojts tnaskäjpxë ja kugajpxy Ageo mëdë Zacarías ets pën nbanëjkxëmë yˈijxpajtënë Esdras.