¿Wiˈixë toxytyëjkjäˈäyëty mbäät niˈigyë oy Diosmëdundë?

1. ¿Ti mbäät nduˈunëm parë mas oy nmëduˈunëmë Jyobaa?

¿KËDII xyajmonyˈijx xyajmonyjyäˈäwëm ko ënäˈkuˈunk pojˈam yaˈkˈabety? Duˈun yaˈixy ko kyaj jyawë të nyimëjääwdaˈaky, per mä nDiosmëduˈunëm nimëjääwdakp. Tsojkëp nduˈunëmë mëjääw parë oy nˈijtëm mëdë Dios (1 Kor. 13:11; Eb. 6:1).b Parë niˈigyë nmëwingoˈonëm, jëjpˈam ets oy mëët nˈijtëm. Mbäät xypyudëjkëm ja yˈespiritë santë parë oy njäˈäyˈäjtëm, nnayjyëjpˈijxëm ets oy tijaty nduˈunëm mä tiempë myiny kyëdaˈaky (Prov. 1:5).

2. ¿Ti xytyukniˈˈijxëm extëm jyënaˈanyë Génesis 1:27? ¿Ti nˈixäˈänëm mä yäˈädë artikulo?

² Jyobaa yëˈë ojts dyajkojˈyë yetyëjk etsë toxytyëjk (käjpxë Génesis 1:27). Per extëm nˈijxëm, tim tëgatsy ojts dyajkojˈyë yetyëjk mëdë toxytyëjk. Extëm nˈokpëjktakëm Jyobaa ojts xyajkojëm parë wiˈixëm ja tuunk nduˈunëm ets pääty tëgatsyaty ja wijyˈäjtën nmëdäjtëm (Gén. 2:18). Mä yäˈädë artikulo yëˈë nˈixäˈänëm wiˈix mbäädë toxytyëjkëty mëdiˈibë ënäˈkaty tmëdundë mas oyë Jyobaa, ets mä ja tuˈukpë, yëˈë nëjkx yajnimaytyäˈägäˈäny ja yetyëjkëty mëdiˈibë ënäˈkaty.

JÄˈÄYˈAT EXTËMË JYOBAA MBÄÄT TˈOYˈIXY

3, 4. ¿Pënën mbäät myoˈoyëdë oybyë ijxpajtën ja toˈoxyˈënäˈkëty? (Ix nanduˈunë dibujë).

³ Mä Biiblyë yajmaytyaktëbë toxytyëjkjäˈäyëtyë yˈijxpajtën mëdiˈibë myëduundë Jyobaa ets tsyojktë (käjpxë artikulo mä jw.org mä jyënaˈany “¿Qué aprendemos de las mujeres de la Biblia?”). Extëm jyënaˈany ja tekstë mëdiˈibë tyuktsondakypy ‘mëdëy tyuˈuyeˈeyëty ets oy winë ttunëty’. Seguurë ko mä nduˈukmujkëm tapë nmëguˈukˈäjtëm mëdiˈibë oy Diosmëduundëp ets mbäät mbudëkëty mëjwiin kajaa ja yˈijxpajtën.

⁴ Pën mdoˈoxyˈënäˈkˈäjtp oy ko xyˈixët tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm mëdiˈibë mëjjäˈäy mëˈˈënäˈk ets jantsy oyë Jyobaa tmëduny ets nanduˈun mDiosmëdunët. Parë duˈun xytyunët, oy ko xyˈixët tijaty mdukˈoyˈijxypy ets nanduˈun mjäˈäyˈatët. Min nˈokˈijxëm tëgëk pëky wiˈix mbäät jyaˈayˈaty ja nmëguˈukˈäjtëm mëdiˈibë oy Diosmëduundëp.

5. ¿Tiko mbäät yˈittë yujy tudaˈaky ja toˈoxyˈënäˈkëty mëdiˈibë oy Diosmëduundëp?

⁵ Yujy tudaˈaky. Ja toxytyëjk mëdiˈibë yuj tudaˈaky oy yˈity mëdë Jyobaa ets nanduˈun mëdë myëguˈuktëjk (Sant. 4:6). Extëm nˈokpëjktakëm kom yujy tudaˈaky ets tsyojkypyë Jyobaa, päätyën tmëmëdoy ja anaˈamën mëdiˈibë yëˈë të dyajnaxkëdaˈaky mä tnigajpxy pën nyikëjxmˈäjtypy ja tuˈukmujkën etsë familyë (1 Kor. 11:3).c

6. ¿Wiˈixën mbäät ja toˈoxyˈënäˈkëty jyaˈayˈattë yujy tudaˈaky extëmë Rebeca?

⁶ Min nˈoknimaytyakëmë Rebeca, yëˈë kuwijy kuwinmäˈäny yˈijty ets nyijäˈäwë wiˈix tijaty ttunët (Gén. 24:58; 27:​5-17). Wingutsëˈkëp ijty ets mëdoop extëm yajnëˈëmooy yajtuˈumooy (Gén. 24:​17, 18, 65). Pën mˈijtp yujy tudaˈaky ets mwingutsëˈkëp ja anaˈamën mëdiˈibë të nyaxkëdaˈaky, ta xymyoˈoyaˈanyë oybyë ijxpajtënë mfamilyë ets ja nmëguˈukˈäjtëm.

7. ¿Wiˈixën mbäät ja toˈoxyˈënäˈkëty jyaˈayˈattë yuunk naxypy extëmë Ester?

⁷ Yuunk naxypy. Mä Biiblyë jyënaˈany ko “ja wijyˈäjtën yajpääty mä pënaty yujy tudaˈaky” (Prov. 11:2). Duˈun jyaˈayˈajtyë Ester. Ko tyëjkë reyna, kyaj mëj këjx nyayjyäˈäwë ets yˈijxkujk jyaygyujkë extëm yˈanmääyë ja myëguˈuk Mardoqueo (Est. 2:​10, 20, 22). Mijts mbäät xynyiˈˈijxtutë yˈijxpajtën ko mjäˈäyˈattët yuunk naxypy, xyˈamdowëdë ëwij käjpxwijën ets xykyuytyunët (Titʉ 2:​3-5).

8. ¿Wiˈix mbäät ja toˈoxyˈënäˈk tpanëjkxtë ja käjpxwijën mëdiˈibë miimp mä 1 Timotee 2:​9, 10, mä tnigajpxy wiˈixën mbäät nyaywyit nyayxyoxëdë?

⁸ Min nˈokˈijxëm ja tuk pëky mä Ester dyajnigëxëˈky ko jyaˈayˈajty yuunk naxypy. Yëˈë “jantsy oy jantsy tsuj ojts yeeky ets oy kyëxëˈky”, per kyaj duˈun nyayˈoytyuunë extëm mbäät ja jäˈäy ak yëˈë yˈixyëty (Est. 2:​7, 15). ¿Wiˈixën mbäät xynyiˈˈijxtuˈutyë yˈijxpajtën? Tuk pëky jap yajnimaytyaˈaky mä 1 Timotee 2:​9, 10 (käjpx). Mä yäˈädë tekstë japë apostëlë Pablo ojts tnimaytyaˈaky ko ja toxytyëjkjäˈäyëty adëyë mbäät nyaywyit nyayxyoxëdë. Ko duˈun jyënany yëˈë yajjaygyukëyanë ko oy tsuj mbäät ja toxytyëjkjäˈäyëty nyayxyoxëdë extëm kyaj mbäät ja mayˈäjt wintsëˈkën dyajtëgoytyë. ¡Jantsy oy nnayjyäˈäwëm ko jyaˈˈatyë duˈumbë nmëguˈukˈäjtëm mëdiˈibë oy tsuj nayxyojxëdëp!

9. ¿Ti xytyukniˈˈijxëmë yˈijxpajtënë Abigaíl?

⁹ Nˈokˈyajtuˈunëm ja jot winmäˈäny. Yäˈädë yëˈë yˈandijpy nnijäˈäwëm tiijën oy o tiijën axëëk ets ta net nduˈunëm ja mëdiˈibë oy. Min nˈokˈijxëmë yˈijxpajtënë Abigaíl, ja myëmëjjäˈäy tëgatsy winë ttuuny, per yëˈë pyëjkë kuentë ko mbäädë nety axëëk wyimbëtsëmy ets ko mbäät nanduˈun tkuˈayoˈonbäädëdë ninuˈunën nety jam yajpäättë mä jyëën tyëjk. Abigaíl yajtuunë jyot wyinmäˈäny, ets kyaj pën yˈoˈky (1 Sam. 25:​14-23, 32-35). Ko nyajtuˈunëm yajxon ja jot winmäˈäny, xypyudëjkëm parë nnijäˈäwëm näˈä mbäät ngäjpxëm ets näˈä mbäät amonyë nˈijtëm ets nanduˈun nmëmäˈäy nmëdäjëm ja nmëguˈukˈäjtëm, per kyaj axëëk nyajnayjyäˈäwëm (1 Tes. 4:11).

JAT TIJATY MBÄÄT MBUDËKËTY

10, 11. ¿Wiˈix xytyukˈoyˈatäˈäny ko xyjyatët oy mletrëkäjpxët ets mjäˈäyët? (Ix nanduˈunë dibujë).

¹⁰ Oy ko toxytyëjkjäˈäyëty tjattët tijaty ttundë. Pes ko mutsknëm tijaty tjattët, pudëkëyanëdëp mä jyukyˈäjtën. Min nˈokˈijxëm tuˈuk majtskë ijxpajtën.

¹¹ Jat wiˈix oy mjäˈäyët ets mletrëkäjpxët. Mä näägë it lugäär kyaj jäˈäy tˈoyˈixtë ko toxytyëjkjäˈäyëty yˈëxpëktë, per ninuˈun nDiosmëduˈunëm jëjpˈam njäjtëm nletrëkäjpxëm ets njäˈäyëm (1 Tim. 4:13).d Pääty kyaj xynyasˈixët parë ti myajtuˈuˈadukëdët parë mletrëkäjpxët ets mjäˈäyët. ¿Wiˈix xytyukˈoyˈatäˈäny? Mbäät pojënë xypyaaty ja mduunk ets ti mnijukyˈatëp. Ja tuk pëky mbäät oy xykyajpxyë Biiblyë ets nanduˈunë wiinkpë xytyukniˈˈixët. Per mëdiˈibë mas niˈigyë oy, yëˈë ko xykyäjpxëdë Biiblyë ets xypyawinmayët, pes mbudëkëyanëp parë oy mˈitët mëdë Jyobaa (Jos. 1:8; 1 Tim. 4:15).

12. ¿Ti mdukniˈˈijxëp extëm jyënaˈanyë Proverbios 31:26?

¹² Jat wiˈix oy mgäjpx mmaytyäˈägët. Niˈamukë Diosmëduumbë oy ko njäjtëm wiˈix ngäjpx nmaytyakëm. Santiago ojts dyakyë oybyë käjpxwijën. Pes duˈun jyënany: “Tsojkëp pojënë xymyëdoowˈittët, per kyaj pojënë mgäjpxtët” (Sant. 1:​19, TNM). Ko nˈijxkujk njaygyujkëm wiˈix jam pën xymyëtmaytyakëm, duˈunë nety nyajnigëxëˈkëm ko nmëjpëjktakëm (1 Peed. 3:8). Pën kyaj oy njaygyujkëm ti jam xytyukmëtmaytyakëm o wiˈix nyayjyawëty, oy ko xyajtëwët mëdë mayˈäjt wintsëˈkën ets mä xykyaˈˈatsoowëmbitynyëm oy ko jawyiin xymyëmay xymyëdäjët (Prov. 15:​28, notë). Oknayajtëwëdë: “¿Extëmëts yam njënäˈäny tëyˈäjtënëdaa? ¿Pudëkëyanëbë? ¿Nyaˈijxëbëtsë mayˈäjt wintsëˈkën etsë oyjyot oywyinmäˈäny?”. Ix tun ja toxytyëjkjäˈäyëty mëdiˈibë oy Diosmëduundëp ets nyijäˈäwëdëp wiˈix kyäjpx myaytyäˈäktët mëdë wiinkpë parë nanduˈun xytyunët (käjpxë Proverbios 31:26). Mëdow wiˈix kyajpxy myaytyaˈaky, pën mduumpy duˈun, ta xyjyatäˈäny mgäjpx mmaytyäˈägët ets ta oy mëët mˈitët ja nmëguˈukˈäjtëm.

13. ¿Wiˈixën mbäät xyjyaty xytyunët tijaty mjënoty mdëgoty? (Ix nanduˈunë dibujë).

¹³ Jat wiˈix winë xytyunët jënoty tëgoty. Mä kanäägë it lugäär yëˈë niˈigyë toxytyëjkjäˈäy tuundëp jënoty tëgoty. Mbäät mdukniˈˈixëtyë mdääk o tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm mëdiˈibë mëjjäˈäy mëˈˈënäˈknë wiˈix tijaty xytyunët. Tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm mëdiˈibë xyëwˈäjtypy Cindy duˈun jyënaˈany: “Mëdiˈibëtsë ndääk xytyukniˈˈijxë mëjwiin kajaats nyajtsobääty, yëˈë ko pënë tuumbëts mëk tajëts agujk jotkujk nnayjyawëyaˈanyëty. Extëm kojëts nyaˈoyëdë kaaky tojkx, nbuj njaˈatsëdëts, nxuyëdëts, njuy ngëbatëdëts, kojëts duˈun njäjty tijaty ndunët, kyajts ojts xytsyiptakxëty niˈigyë nmëdunëdë Jyobaa. Ja ndäägëts xytyukniˈˈijxëts nanduˈun nwow nwitsëdë nmëguˈukˈäjtëm mätsë njëën ndëjk. Kojëts duˈun nduuny, tajëts nˈixyˈajty mas niˈigyë nmëguˈukˈäjtëmëty ets mëjwiin kajaats tijaty xytyukniˈˈijxëdë” (Prov. 31:​15, 21, 22). Ja toxytyëjk mëdiˈibë jantsy tuump, oyjyaˈay ets mëdiˈibë nyijäˈäwëp wiˈix tijaty ttunët jënoty tëgoty, mëjwiin kajaa yajtsobäätyëty ja fyamilyë ets ja nmëguˈukˈäjtëm (Prov. 31:​13, 17, 27; Apos. 16:15).

14. ¿Ti mdukniˈˈijxëp extëmë Crystal yajnimaytyaˈaky, ets wiˈix mbäät niˈigyë mwinmäˈäny xypyëjktaˈaky?

¹⁴ Jat ets winë këˈëm xytyunët. Niˈamukë Diosmëduumbëty mëdiˈibë winë jyäjttëp kyaj tsyiptäˈägäˈänxëdë nyayˈixëdët këˈëm ets mbäät ttukjotkujkˈattë mëdiˈibë myëdäjttëp (Filip. 4:11). Tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm mëdiˈibë xyëwˈäjtypy Crystal, tnimaytyaˈaky: “Kojëts nˈeskuelëˈäjty, tamˈäjt mëdiˈibëxyëpts këˈëm ojts nwinˈixy, per ja ndääk ndeetyëts xypyudëjkëdëts parëts yëˈë niˈëxpëkët mëdiˈibëts mbäät ok ndukˈoyˈaty. Extëm nˈokpëjktakëm, ja ndeetyëts xyˈanmääyëts parëts yëˈë niˈëxpëkëdë kontabilidad, ets mëjwiin kajaats ndukˈoyˈajty kojëts yëˈë niˈëxpëjkë”. Oy ko xynyiˈëxpëkët tuˈugë tuunk, per tsojkëp nanduˈun xyˈixët nuˈun tsyobäädäˈäny (Prov. 31: 16, 18). Pën mjukyˈäjtp naa adëyë ets kyaj nëgoo mnaynyijuy mnaynyinuˈkxëty, mbäät jamyë mjot mwinmäˈäny xypyëjktaˈaky mä Diosë tyuunk (1 Tim. 6:8).

IX TI MDUNAAMPY MÄ TIEMPË MYINY KYËDAˈAKY

15, 16. ¿Tiko tsyobäättë ja toxytyëjkjäˈäy mëdiˈibë aduˈukˈäjttëp? (Markʉs 10:​29, 30).

¹⁵ Pën duˈun tyam mjäˈäyˈaty extëmë Jyobaa ttukjotkëdaˈaky ets mjäjtypy tijaty xytyunët, duˈunë nety mnayjyëjpˈixyëty mä tiempë myiny kyëdaˈaky. Min nˈokˈijxëm tijatyën mbäät xytyuny.

¹⁶ Mbäädë mwinmäˈäny xypyëjktaˈaky ets tuk tiempë mˈitët naytyuˈuk. Jesus jyënany ko ta nääk mëdiˈibë kyaj tyimpëkäˈändë. Per mä näägë it lugäär, waˈan atsipë jäˈäy nyayajpëkäˈänëdë (Mat. 19:​10-12). Nääk ta mëdiˈibë aduˈukˈäjttëp ets kyaj pyëktë mët ko wiˈixëm yaˈix yajpäättë. Pën mˈaduˈukˈäjtpnëm, këdii mwinmay ko Jyobaa mëdë Jesus kyaj myajtsobäädëdë. Abëtsëmy nyaxwinyëdë nmëguˈukˈäjtëm yajpäättë mëdiˈibë aduˈukˈäjttëp ets mëjwiin kajaa tsyobäättë mä Diosë nyax kyäjpn. Ko ttsoktë ja myëguˈuktëjk ets ko nyaytyukjotmaytyunëdë, ta net jyawëdë extëmë myëgaˈax o tyääk (käjpxë Markʉs 10:​29, 30; 1 Tim. 5:2).

17. ¿Ti mbäädë toˈoxyˈënäˈk ttundë parë niˈigyë dyajmëjwindëkëdë Dios tyuunk?

¹⁷ Mbäät mas niˈigyë Jyobaa xymyëduny. Abëtsëmy nyaxwinyëdë yëˈë mayë toxytyëjkjäˈäy käjpxwäˈkxtëp (Sal. 68:11). ¿Mbäät xytyuknibëjktäägë parë mas niˈigyë Jyobaa xymyëdunët? Mbäät mduny prekursoor, mä jëën tëjk yajkojy o Betel. ¿Ti mbäät mbudëkëty parë duˈun mdunët? Ko xymyënuˈkxtäˈägëdë Jyobaa, xymyëtmaytyäˈägët mëdiˈibë duˈun tuundëp ets xyajtëwët etsë net xykyëxjäˈäyët. Pën jamyë mxëëw ndiempë xyajtuny mä Jyobaa tyuunk, mbäät niˈigyë Jyobaa myajtunyëty.

18. ¿Tiko mbäät ja toxytyëjkjäˈäy yajxon tˈixy pën pyëkaampy? (Ix nanduˈunë dibujë).

¹⁸ Mbäät xyˈixy pën mbëkäämp. Ko nety mbëjknë yëˈë mbudëkëyanëp ko oy mjäˈäyˈattët ets ko xyjyatët wiˈix tijaty xytyunët. Pën mbëkäämp oy ko yajxon xywyinˈixët pënën mbëkaampy, jëjpˈam duˈun xytyunët, pes yëˈë mët ja mxëëw mjukyˈäjtën xyajnaxäˈäny ets yëˈë nyigëbäjkˈataampy ja mfamilyë (Rom. 7:2; Éfes. 5:​23, 33). Pääty oknayajtëwëdë: “¿Oy Diosmëdunyë? ¿Yajnigëxëˈkypy ko yëˈë mas jëjpˈam pyëjktakypyë Diosë tyuunk? ¿Oy tijaty ttunyë? ¿Yˈëxkajpyë tyëgoˈoyën? ¿Wyingutsëˈkëp ja toxytyëjkjäˈäy? ¿Nëjkxëbëts xypyudëkë parëts oy nˈitët mëdë Jyobaa, xymyoˈoyëbëts tijatyëts nyajtëgoyˈajtypy o xyˈijxˈijt xykyuentëˈatëbëts? ¿Tyuumpy ko ti yajtuknipëky? Extëm nˈokpëjktakëm, ¿ja tuunk mëdiˈibë nyikëjxmˈäjtypy mä tuˈukmujkën tyuumpy yajxon?” (Luk. 16:10; 1 Tim. 5:8). Pën mbäädaambyë oybyë mëmëjjäˈäy, tsojkëp xytyunëdë mëjääw parë nanduˈun oy mjäˈäyˈatët.

19. ¿Tiko tsyobäättë ja toxytyëjkjäˈäy mëdiˈibë pyudëjkëdëbë myëmëjjäˈäy?

¹⁹ Biiblyë jyënaˈany ko ja toxytyëjk yëˈë mëdiˈibë pyudëjkëp ja myëmëjjäˈäy, pes yëˈë mëët kyaˈpxy (Gén. 2:18). ¿Yëˈëdaa yˈandijpy ko kyaj ja toxytyëjk tsyobääty? Kyaj, pesë Jyobaa mëj dyajnaxyë toxytyëjkjäˈäy. Mä Biiblyë nanduˈun japë Jyobaa yajtijy ko yëˈë xypyudëjkëm (Éx. 18:4; Eb. 13:6). Ja toxytyëjk mëjwiin kajaa tpudëkë ja yetyëjk ko tmëmëdoy mä tnigëbäjkˈatyë fyamilyë. Kom mtsojkypyë Jyobaa, pääty mduumpy nanduˈunë mëjääw parë oy yajnimaytyäˈägëdë myëmëjjäˈäy (Prov. 31:​11, 12; 1 Tim. 3:​11, TY). Pääty pën jam xytyukniwinmayë mbëkäˈäny, oy ko desde tyam mˈittët oy mëdë Jyobaa, xypyudëkët ja mëguˈuktëjk mä ja tuˈukmujkën ets nanduˈun mdunët mjënoty mdëgoty.

20. ¿Tijaty mbäät ja uˈunktääk ttuny parë yˈittët jotkujk?

²⁰ Waˈan xymyëdatäˈänyë mˈuˈunk mˈënäˈk. Ko mbëkët, waˈan näˈä ja mˈuˈunk mˈënäˈk xymyëdatët (Sal. 127:3). Pääty oy ko xymyëmay xymyëdäjët wiˈix oy mˈuˈunktääkˈatët. Mä yäˈädë artikulo të nˈijxëm wixatyën mbäät mjäˈäyˈaty ets wiˈix mbäät tijaty xytyuny, pes mbudëkëyanëp mëjwiin kajaa. Ko xymyëdatëdë tsojkën, oyjyot oywyinmäˈäny ets ko maˈkxtukët, yëˈë mbudëkëyanëp parë mbäät agujk jotkujk myajpäädët mëdë mfamilyë ets ja mˈuˈunk mˈënäˈk tjawëdët ko mtsojktëp es kyaj ti nëjkx tmëmay tmëdäjtë (Prov. 24:3).

21. ¿Nuˈun tsyobääty ja toxytyëjkjäˈäyëty, ets tiko? (Ixë dibujë mëdiˈibë miimp mä pajina 1).

²¹ Miitsëty toˈoxyˈënäˈkëty mëk myajtsoktë mët ko Jyobaa xymyëdundë etsë nyax kyäjpn (Eb. 6:10). Mduundëbë mëjääw parë oy mjäˈäyˈattë ets xyjyattë tijaty xytyundët mëdiˈibë agujk jotkujk myajnayjyäˈäwëdëp ets nanduˈun ja wiinkpëty. Ko duˈun xytyundë, duˈun mnayjyëjpˈixëdë mä tiempë mëdiˈibë miimp. Niˈamukë miitsëty mëjwiin kajaa mdundë mä Diosë nyax kyäjpn.