Jyobaa xëmë xypyudëkëyäˈänëm

1. Ko Moisés twoowbëtsëmy ja israelitëty jap Egipto, ¿wiˈix dyajnigëxëˈky ko tyukjotkujkˈäjtypyë Jyobaa?

MÄ LIIBRË mëdiˈibë xyëwˈäjtypy Ebreeʉsʉty jantsy nimay japë Diosmëduumbë yajnimaytyäˈäktë mëdiˈibë myëdäjttë mëkë myëbëjkën mä Jyobaa. Ets niduˈuk mëdiˈibë ojts dyajwëˈëmyë oybyë ijxpajtën, yëˈë Moisés (Eb. 3:​2-5; 11:​23-25). Yajnigëxëˈk ko myëdäjtypyë nety mëkë mëbëjkën ko twoowbëtsëëmy ja israelitëty jap Egipto. Pes kyaj ojts nyaytyukˈatsëˈëgëty ja faraon mëdë syoldäädëtëjk, amumduˈukjot ttukˈijxpejtyë Jyobaa ko twoownäjxy ja israelitëty mä ja mar Rojo ets ko yajpattë mä ja lugäärë äänëˈëk tëëtsëˈëkpë (Eb. 11:​27-29). Nimay ja israelitëty kyaj ojts tˈoktukjotkujkˈäjnëdë pën mbäädë nety kyuentëˈatëdë Jyobaa, perë Moisés duˈunyëm ojts ttukjotkujkˈaty. Ets oyën ko duˈun ttuuny, pesë Jyobaa mooyëdë ja kyaˈay yˈukënë etsë nëë parë kyaj wiˈix jyattët jam tëˈëtsˈitum (Éx. 15:​22-25; Sal. 78:​23-25).a

2. ¿Tiko Jyobaa dyajtëëyë Moisés: ‘Ti janty yiˈinëm xyˈixy ëjts yëˈë nmëkˈäjtënë’? (Números 11:​21-23, TY).

² Të nety nyaxy naa tuk jëmëjtën mä ja israelitëty yˈawäˈätspëtsëëmdë jap Egipto, ko Jyobaa yˈanëmääyëdë ko mmoˈoyanëdëbë tsuˈutsy. Oyë Moisés tjamëdäjty mëkë mëbëjkën, ojts yˈamajtsk jyotmajtskë. Ojts tmëmay tmëdäjy määjënë Jyobaa dyajtsoonäˈäny ja tsuˈutsy parë tmoˈoyët ja miyonkˈambë jäˈäy mëdiˈibë nety yajpattëp mä ja lugäärë äänëˈëk tëtsëˈëkpë. Päätyënë Jyobaa yajtëëwë: ‘¿Ti janty yiˈinëm xyˈixy ëjts yëˈë nmëkˈäjtënë?’ (käjpxë Números 11:​21-23, TY). Ko yä yajmaytyaˈagyë Diosë myëkˈäjtën, mä ayuk ebreo yëˈë yˈandijaambyë “Jyobaa kyëˈë”. Pääty duˈunxyëp ixtëmë Jyobaa dyajtëëyë Moisés: “¿Ti duˈun mijts mwinmay ko kyajëts mbäät nduny ixtëm të nˈanëëmë?”.

3. ¿Tiko jyëjpˈamëty ets nimaytyakëm ixtëm ojts jyatyë Moisés mët ja israelitëty?

³ Ets mijts, ¿waˈan näˈä të mˈoknayajtëëwëbë pën mbäädë Jyobaa mmoˈoyë tijaty myajtëgoyˈajtypy? Wenë, min nˈoknimaytyakëmë yˈijxpajtënë Moisés, ets ja israelitëty mëdiˈibë kyaj ojts tˈoktukjotkujkˈäjnëdë Jyobaa. Nˈixäˈänëm nanduˈunë tekstë mëdiˈibë xypyudëkëyäˈänëm parë ndukjotkujkˈäjtëm ko Jyobaa kyaj yiˈin waanë tmëdatyë mëkˈäjtën parë xypyudëjkëm.

¿TI XYTYUKNIˈˈIJXËMË IJXPAJTËNË MOISÉS ETS JA ISRAELITËTY?

4. ¿Tiko nimay ja israelitëty kyaj ttukjotkujkˈäjttë Jyobaa ko mbäädë nety myoˈoyëdë tijaty yajtëgoyˈäjttëp?

⁴ Ko ja israelitëty tsyoˈondë Egipto, puwäˈkëdë mayjyaˈay ets ta pyatsoˈonëdë, tamë nety ttuknäjxnëdë ja lugäärë äänëˈëk tëtsëˈëkpë parë jyäˈtanëdë mä ja Nax mëdiˈibë yajtukwandäˈäktë ko tyëjkëdë abajt kutujkpë (Éx. 12:38; Deut. 8:15). Yäˈädë mayjyaˈay mëdiˈibë patsoˈonëdë të nety tsyijpëndë ja manaa, ets nimay ja israelitëty, ta nanduˈun tyëjkëdë abajt kutujkpë (Núm. 11:​4-6). Yëˈë jyantsy jyamyajtstë ja kyaˈay yˈukën mëdiˈibë nety të tmëdattë Egipto. Ko duˈun yˈadëtstë, ta ja Moisés wyinmääy määjën tˈokpëkët ja tsuˈutsy parë tmoˈoyët ja mayjyaˈay ets tsyuˈutstët kyaytyët (Núm. 11:​13, 14).

5, 6. ¿Ti jäˈäyˈäjtën yajtukninäjxtë ja israelitëty, ets ti ëjtsäjtëm xytyukniˈˈijxëm?

⁵ Ja jäˈäyëty mëdiˈibë kyaj israelitëty, kyaj ojts tˈoktukjotkëdaknëdë ti netyë Jyobaa jam mooyëdëp ets ja israelitëty nanduˈun yajtukninäjxtë. Tyamë naxwinyëdë jäˈäy mëdiˈibë mëët naywyinäjx naywyindëjkëm kyaj ti dyajtsobäättë. Ets pën kyaj nnaygyuentëˈäjtëm, mbäät xytyukninäjxëm ixtëm jyaˈayˈattë, ta kyaj nˈoktukjotkëdakënë tijatyë Jyobaa xymyoˈoyëm. Mbäät yëˈëyë njamyajtsënë tijaty të nmëdäjtëm o xyajnayjyäˈäwëm tëgatsy ko nˈijxëm tijatyë jäˈäy myëdäjttëp. Per pën ndukjotkëdakëm tijaty nmëdäjtëm, yëˈë mëdiˈibë niˈigyë jotkujk xyajnayjyawëyäˈänëm.

⁶ Ja israelitëty yëˈëxyëp jyamyajtstë ti Jyobaa ojts tyukwandäˈägëdë mët ko të nety yˈanëˈëmxëdë ko kunuˈkxanëdëp mëjwiin kajaa ko nety jam yajpatnëdë mä ja Nax mëdiˈibë yajtukwandaktë, per kyaj mä nety jam jyëdittë tëˈëtsˈitum. Nanduˈun ëjtsäjtëm, en lugäär nmëmäˈäy nmëdäjëm tijaty kyaj nmëdäjtëm, mas oy ko nbawinmäˈäyëm tijatyë Jyobaa të xytyukwandakëm mä ja jembyë jukyˈäjtën. Ko nbawinmäˈäyëmë tekstë mä yajnimaytyaˈaky tijatyë Jyobaa të twandaˈaky, yëˈë xypyudëkëyäˈänëm parë niˈigyë ndukjotkujkˈäjtëm.

7. ¿Tiko nˈijtëm seguurë ko Jyobaa kyaj yiˈinëm waanë tmëdatyë mëkˈäjtën?

⁷ ¿Tiko Jyobaa dyajtëëy ja Moisés: ‘Ti janty yiˈinëm xyˈixy ëjts yëˈë nmëkˈäjtënë’? Yëˈë parë tpawinmayët ko Jyobaa ninäˈä myëkˈäjtën kyakëxy ets ko jagambäät jyaˈty parë xytyukpudëjkëm. Pääty oyë nety ja israelitëty yajpäättë tëˈëtsˈitum, Jyobaa yajnigëxëˈk ja myëkˈäjtënë ets mooyëdë jantsy may ja tsuˈutsy (Éx. 6:​6, notë). Ko ëjtsäjtëm nmënäjx nyajnäjxëmë amay jotmay, ijtëm seguurë ko Jyobaa mbäät xypyudëjkëm oy mää ndimyyajpatëm mët ko kyaj yiˈinëm waanë tmëdatyë mëkˈäjtën (Sal. 138:​6, 7).

8. ¿Ti mbäät nduˈunëm parë kyaj ndëgoˈoyëm ixtëm nimay ja israelitëty tyëgooytyë? (Ix nanduˈunë dibujë).

⁸ Jyobaa kyuytyuun ti nety ja israelitëty të ttukwandaˈaky, pes nëgooyë ojts ja maygyoxk tkajxnë. Per ja israelitëty kyaj tmëjjäˈäwëdë ja mëjˈäjtën mëdiˈibë Jyobaa tyuun. Tuk xëëw jakujkm dyajmujktë ja koxk, per yˈaktimytsyojkˈadëtstë. Päätyë Jyobaa tyukjotˈambëjkëdë ets dyaˈoˈky ja mëdiˈibë nety yëˈëyë myëmääy myëdäjttëp ja käˈäy ukën (Núm. 11:​31-34). Yäˈädë ijxpajtën, yëˈë xytyukniˈˈijxëm ko tsojkëp nnaygyuentëˈäjtëm ets kyaj niˈigyë tijaty nˈaktimytsyojkëm. Oy ngumeenyjyaˈayˈäjtëm o nˈayoˈowëm, mëdiˈibë niˈigyë jëjpˈam mbäät nbëjktakëm mä jukyˈäjtën, yëˈë ixtëmë Jesús jyënany: “Pëjkëˈëktë ja mˈoyˈäjtën jam tsäjpotm”. Yäˈädë yëˈë yˈandijpy ko niˈigyë nmëwingoˈonëmë Jyobaa mëdë Jesús (Mat. 6:​19, 20; Luk. 16:9). Ko duˈun nduˈunëm, mbäät nˈijtëm seguurë ko Jyobaa xymyoˈoyäˈänëm tijaty nyajtëgoyˈäjtëm.

9. ¿Tiko mbäät ndukjotkujkˈäjtëmë Jyobaa?

⁹ Jyobaa duˈunyëm tpudëkëyaˈany pënaty mëduunëdëp. Per näˈäty, mbäät xytyëgoyˈäjtxëm ja käˈäy ukën o ja meeny sentääbë.b Oy duˈun njäjtëm, mbäät nˈijtëm seguurë ko Jyobaa ninäˈä xykyamäjtstuˈudäˈänëm. Yëˈë mëdiˈibë xymyoˈoyäˈänëm ja jot mëjääw parë nwinguwäˈkëm oytyim mëdiˈibëty ja amay jotmay. Min nˈokˈijxëm majtsk pëky mä mbäät nyajnigëxëˈkëm ko ndukjotkujkˈäjtëmë Jyobaa ko xyˈijxˈitäˈän xykyuentëˈatäˈänëm: 1) ko yˈamääytyaˈaky ja meeny sentääbë ets 2) ko nmëmäˈäy nmëdäjëm ti mëët ja xëëw tiempë nyajnaxäˈänëm ko nety të nmëjjäˈäyënë.

KO YˈAMÄÄYTYAˈAGYË MEENY SENTÄÄBË

10. ¿Tiko yˈamääytyaˈaky ja meeny sentääbë?

¹⁰ Kom niˈigyë wyingoonˈadëtsnë ja kutëgoˈoyënë, pääty niˈigyë nguˈixëyäˈän ngubäädëyäˈänëm ja amay jotmay. Mbäät näˈäty ja gobiernë nyaynyibëdëˈëgëdë, tyunyëty ja tsip, yˈayoˈonbëjktäˈägët tijaty o myinët tuˈugë mëk päˈäm mëdiˈibë ninäjxp. Mbäät ajotkumonë nyajtëgoˈoyëm ja tuunk, tijaty nmëdäjt njaygyajpëm o axtë nikakëm ja it lugäär mä ntsënäˈäyëm. Ko duˈun jyatët, mbäädë net niˈigyë tsyiptaˈaky ja xëëw jukyˈäjtën nyajnäjxëm. ¿Ti net ndunäˈänëm? Ets ¿ti xypyudëkëyäˈänëm parë nyajnigëxëˈkëm ko ndukjotkujkˈäjtëmë Jyobaa?

11. ¿Tijaty xypyudëkëyäˈänëm ko nyaˈˈamääytyakëm ja meeny sentääbë? (Lukʉs 12:​29-31).

¹¹ Tuk pëky mëdiˈibë xypyudëkëyäˈänëm mëjwiin kajaa, yëˈë ko ndukmëtmaytyakëmë Jyobaa ti nmëmäˈäy nmëdäjëm (Prov. 16:3). Nˈokˈamdoˈowëmë wijyˈäjtën parë nduˈunëm mëdiˈibë oybyëtsëmëp ets parë kyaj nëgoo tijaty nmëmäˈäy nmëdäjëm (käjpxë Lukʉs 12:​29-31). Nˈokˈamdoˈowëm nanduˈun parë xyajnayjyäˈäwëm agujk jotkujk ets ndukjotkëdakëm tijaty mëët ja xëëw jukyˈäjtën nyajnäjxëm (1 Tim. 6:​7, 8). Nˈokˈëxtäˈäyëm nanduˈun mä ëxpëjkpajn wiˈix mbäät nwinguwäˈkëmë yäˈädë jotmay ko yˈamääytyaˈaky ja meeny sentääbë. Mayë nmëguˈukˈäjtëm të pyudëkëdë bideo etsë artikulo mëdiˈibë miimp mä jw.org mä yajmaytyaˈagyë duˈumbë jotmay.

12. ¿Wiˈix mbäät tnijawë tuˈugë Diosmëduumbë pën oy ko jagam nyëjkxët tuumbë?

¹² Ta näägë nmëguˈukˈäjtëm mëdiˈibë të nyëjkxtë wiink paˈis mëduumbë ets të tnikaˈaktë fyamilyë, per ko ja tiempë të nyaxy ta të tpëktë kuentë ko kyaj yˈoyëty ti tyuundë. Pääty mä mganëjkxynyëm jagam tuumbë, oy ko kyaj yëˈëyë xywyinmayët nuˈunën ja meeny sentääbë xypyäädäˈäny, winmay nanduˈun pën mdukmëjagamgaˈaganëbë Jyobaa (Luk. 14:28). Pääty oy ko mnayajtëwëdët: “¿Wiˈixëdaa jyatäˈäny ja ntsënäˈäy njukyˈäjtënëts kojëts nikaˈagët ja ngudëjk o ja nmëmëjjäˈäyëts? ¿Mbäädëtsëdaa nˈyeˈey jëjwitsë reunyonk, nëjkxyëts ëwäˈkx käjpxwäˈkxpë ets nyajpäätyëts mët ja nmëguˈukˈäjtëm?”. Ets pën jamë mˈuˈunk mˈënäˈk, oy ko nanduˈun mnayajtëwëdët: “¿Wiˈixëts nyajˈyaak nyajpatëdë nˈuˈunk nˈënäˈk ixtëmë Jyobaa yˈëwij kyäjpxwijënë myiny ets pën jagamëts nyajpääty?” (Éfes. 6:4). Mä xywyinmay ti mdunaampy, panëjkx ixtëmë Jyobaa mnëˈëmoˈoy mduˈumoˈoyëty ets kyaj ixtëm jyënaˈany ja mjëëky mëguˈuk o ja mëtnaymyaayëbë mëdiˈibë kyaj tmëmëdowdë ja Diosë yˈëwij kyäjpxwijën.c Tony, mëdiˈibë tsënaapy Asia, kanäkˈok yaˈˈanëmääy parë nëjkx tyuny wiink paˈis. Per ko nyuˈkxtaky ets ojts tnimaytyaˈaky mët ja kyudëjk, ta kyaj tkupëjky, niˈigyë tˈijxtë wiˈix mbäät adëyë ja jyukyˈäjtënë dyajnëjkxtë tuk familyë. Tony kyaj tsyoˈony, ¿wiˈixë net tyam wyinmay? Yëˈë jyënaˈany: “Tëjëts nbudëkë niganäägë jäˈäy parë tnijawëdët ja tëyˈäjtën, ets ja nˈuˈunk nˈënäˈkëts mëk tyam tsoktë Jyobaa. Tëjëts nanduˈun ndimyˈixtë ko pën nguytyuundëbëts ixtëm jyënaˈanyë Matewʉ 6:​33, Jyobaajëts xykyuentëˈatandëp”.

KO NMËMÄˈÄY NMËDÄJËM WIˈIX JA XËËW TIEMPË NYAJNAXÄˈÄNËM KO NETY TË NMËJJÄˈÄYËNË

13. ¿Wiˈix mbäät nnayjyëjpˈijxëm parë nmëdäjtëm ti mët ja xëëw tiempë nyajnaxäˈänëm ko nety të nmëjjäˈäyënë?

¹³ Ko nnayjyëjpˈijxëm wiˈix nyajnaxäˈänëm ja xëëw jukyˈäjtën ko nety të nmëjjäˈäyënë, ja mä nanduˈun yaˈixäˈäny pën njantsy myëbëjkëm ko Jyobaa myëdäjtypyë mëkˈäjtën. Biiblyë xyˈanëmäˈäyëm ets nduˈun nˈayoˈowëm mëk parë nmëdäjtëm ti mëët ja xëëw tiempë nyajnäjxëm ko nety nmëjjäˈäyënë (Prov. 6:​6-11). Pääty pën mbäät, oy ko nanduˈun nikoombajtëm ja meeny sentääbë parë nyajtuˈunëm ko nety nyajtëgoyˈäjtëm. Ko nmëdäjtëm ja meeny sentääbë mbäät xykyuwäˈänëm, per oy ko nnaygyuentëˈäjtëm ets kyaj jëjpˈam nbëjktakëm mä jukyˈäjtën (Ecl. 7:12).

14. ¿Wiˈix xypyudëjkëmë Ebreeʉsʉty 13:5 ko nnayjyëjpˈijxëm parë nmëdäjtëm ti mët ja xëëw tiempë nyajnaxäˈänëm ko nety të nmëjjäˈäyënë?

¹⁴ Jesús pyëjktak tuˈugë ijxpajtën parë tnimaytyaky ko kyaj tsyobääty ko tuˈugë jäˈäy tnikoombety meeny sentääbë, pes mä ‘Diosën, ëyoobë jäˈäy jam nyaxy’ (Luc. 12:​16-21, TY). Kyaj nanduˈun nnijäˈäwëm pën jaˈˈatäˈänëm bom jëxtëjkm (Prov. 23:​4, 5; Sant. 4:​13-15). Jesús nanduˈun jyënany ko pënaty panëjkxëdëp, tsojkëp tmäjtstutäˈäyët tijaty myëdäjt jyaygyajptëp (Luk. 14:33). Ets duˈunën ttuundë mä primer siiglë jam Judea, myastutääytyë tijatyë nety myëdäjttëp ets kyaj atsip aguanë duˈun ttuundë (Eb. 10:34). Mä ndiempëˈäjtëm, mayë nmëguˈukˈäjtëm të yajpëjkëdë tyuunk o tijaty myëdäjt jyaygyajptëp mët ko kyaj tpuwäˈägëyäˈändë tuˈugë partiidë (Diˈibʉ Jat. 13:​16, 17). Të nanduˈun dyajnigëxëˈëktë ko myëbëjktëp ixtëmë Jyobaa të tyukwandäˈägëdë: “Ninäˈä nganaˈixët, es ninäˈä ngamastuˈudët” (käjpxë Ebreeʉsʉty 13:5). Nnayjyëjpˈijxëm tyam wiˈix nyajnaxäˈänëm ja xëëw tiempë ko nety të nmëjjäˈäy nmëˈˈënäˈkëm ets ndukjotkujkˈäjtëmë Jyobaa ko ti tyun jyatëdët mëdiˈibë kyaj nˈawijx njëjpˈijxëm.

15. ¿Ti mbäät dyaˈittë wyinmäˈänyoty ja tääk teety mä dyajˈyaak dyajpattë yˈuˈunk yˈënäˈk? (Ix nanduˈunë dibujë).

¹⁵ Näägë kasäädë jäˈäy wyinmaytyë ko oy ko tpäättëdë yˈuˈunk yˈënäˈk, net nëjkx yˈixëdë ets myoˈoyëdët ja meeny sentääbë ko nety të myëjjäˈäy myëˈˈënäˈkëndë. Perë Biiblyë jyënaˈany ko tääk teety yëˈë duˈun patëdëp ets tˈixtët ja yˈuˈunk yˈënäˈk (2 Kor. 12:14). Ko ja tääk teety myëjjäˈäyënë, mbäät dyajtëgoyˈattë ets ja yˈuˈunk yˈënäˈk pyudëkëdët o myoˈoyëdët ja meeny sentääbë. Ets mayë uˈunk ënäˈk, tyuundëp duˈun xondaˈakyˈääw xondaˈakyjyot (1 Tim. 5:4). Per ja uˈunktääk uˈunkteety mëdiˈibë Diosmëduundëp, agujk jotkujk nyayjyawëdë ko tpudëkëdë ja yˈuˈunk yˈënäˈk parë tmëdundëdë Jyobaa ets kyaj dyajˈyaak dyajpattë parë myoˈoyëdët ja meeny sentääbë ko nety të myëjjäˈäyëndë (3 Juan 4).

16. ¿Wiˈix mbäädë tääk teety tpudëkëdë yˈuˈunk yˈënäˈk parë këˈëm nyayˈixëdët ko nety të yaˈk të pyajnëdë? (Éfesʉ 4:28).

¹⁶ Tääk teety mä xypyudëkëdë ja mˈuˈunk mˈënäˈk wiˈix tpäättët ja myeeny syentääbë, mmoˈoytyë oybyë ijxpajtën ets tukniˈˈixëdë parë ttukjotkujkˈattëdë Jyobaa. Tukniˈˈixëdë desde mutsknëm ko oy ko jäˈäy tyuny yˈayoy mëk (Prov. 29:21; käjpxë Éfesʉ 4:28). Mä ja mˈuˈunk mˈënäˈk yaak pyattë, pudëkëdë ets tjotmoˈoytyët ja yˈëxpëjkënë mä eskuelë. Payeˈeytyë mä ëxpëjkpajn ja ëwij käjpxwijën mëdiˈibë yajpatp mä Biiblyë, duˈuntsow xypyudëkëdët ja mˈuˈunk mˈënäˈk parë tnijawëdët ti nyiˈëxpëkëyandëp. Pudëkëdë parë tpäättëdë tyuunk mëdiˈibë mmoˈoyëdëp ja tiempë ets nyëjkxtët ëwäˈkx käjpxwäˈkxpë o axtë tyundët prekursoor.

17. ¿Tiko ndukjotkujkˈäjtëmë Jyobaa?

¹⁷ Ninuˈun nmëduˈunëmë Jyobaa, ijtëm seguurë ko yëˈë xymyoˈoyäˈänëm tijaty nyajtëgoyˈäjtëm, ets mbäät duˈun ttuny. Mientrës wyingoonˈadëˈëtsy ja kutëgoˈoyën, tsojkëp ets niˈigyë ndukˈijxpajtëmë Jyobaa. Ets oy ti tyun jyatëdët, ndukjotkujkˈatäˈänëm ko yëˈë xymyoˈoyäˈänëm tijaty nyajtëgoyˈäjtëm. Ijtëm seguurë ko mëjwiin kajaa tmëdatyë mëkˈäjtën parë xytyukpudëjkëm oyë nety mä ndimyyajpatëm.