Nˈokpanëjkxëmë yˈijxpajtën pënaty ojts nyaymyayëdë mëdë Jyobaa

1, 2. ¿Wiˈix nnijäˈäwëm ko mbäät nnaymyaˈayëm mëdë Jyobaa?

MÄ Biiblyë tëgëkˈok jyënaˈany ko Abrahán myëtnaymyaayëbëˈäjtë Jyobaa, ets kyaj pën duˈun nyekyyajmaytyaˈaky (2 Crónicas 20:7, notë; Isaías 41:8; Santya̱ˈa̱gʉ 2:23). ¿Yëˈë tyäˈädë yˈandijpy ko nipën mbäät mëdë Dios kyanekynyaymyayëty? Kyaj. Pes mbäät niˈamukë mëët nnaymyaˈayëm. Min nˈokˈijxëm tiko duˈun njënäˈänëm.

² Mä Biiblyë tap yajnimaytyaˈaky nimayë yetyëjk toxytyëjk diˈib xëmë myëduundë Jyobaa, myëmëdoowdë, myëbëjktë ets naymyaayëdë mëët. Mä Salmo 25:14 jyënaˈany: “Jantsy oy mëdë Jyobaa nyaymyayëty pënaty tsëˈkëdëp, ets yëˈë diˈib tyuknijäˈäwëp ti kyajpxyˈajtypy”. Yëˈë diˈibë apostëlë Pablo nyimaytyak ko jyënany: “May ja jäˈäy [...] diˈibë yajnigëxëˈk ja myëbëjkën” (Ebreeʉsʉty 12:1).

3. ¿Pënaty yajnimaytyäˈägäämp mä tyäˈädë artikulo?

³ Mä tyäˈädë artikulo yajnimaytyäˈägäˈäny nidëgëëgë jäˈäy diˈib naymyaayëdë mëdë Jyobaa. Jawyiin yëˈë yajnimaytyäˈägäämbë Rut, diˈib ënäˈknëm kuˈoˈk ets kyugäjpnˈäjty Moab, yëˈë kyaj tmastuty ja xyakxy ets ni Jyobaa. Ta net yajnimaytyäˈägäˈänyë Ezequías, tuˈugë rey diˈib tuun Judá ets myëmëdoowë Dios. Ets ok, ta Jesusë tyääk, María, diˈib ijt yujy tudaˈaky. Nˈixäˈänëm ti niduˈuk niduˈuk tyuundë parë nyaymyaayëdë mëdë Jyobaa.

RUT KYAJ TMASTUTY JA XYAKXY ETS NI JYOBAA

4, 5. 1) ¿Ti diˈibë nety tsojkëp twinmayëdë Rut? 2) ¿Ets tidaa ko ojts tsyiptakxëty? (Ixë dibujë mä tsyondaˈaky).

⁴ Okwinmay ko Noemí, tam tsyoˈonë Moab parë nyëjkxnë Israel. Tam pyanëjkxyëty nimajtskë xyakxy, Rut mëdë Orpá. Të nidëgëëk kyuˈoˈknëdë. Per ja Orpá, ta tyuˈujëmbity ets nyëjkxnë Moab, perë Noemí të tpëjtaˈagyë wyinmäˈäny ko jam nyijkxy Israel. ¿Ti net tyunaambyë Rut? ¿Waˈandaa jyëmbitäˈäny Moab mä yajpääty ja fyamilyë? ¿O pyanëjkxaambyëdaa Noemí? (Rut 1:1-8, 14). Seguurë ko ojts tsyiptakxëty twinmayët ti tyunaampy. ¿Tiko?

⁵ Rut ojtsxyëp twinmay ko mas oy jyëmbitët Moab, pes tam ja fyamilyë diˈib mbäät kyuentˈatyëty. Tsyëënët nyaxooty kyäjpnoty, nyijäˈäwëp ja kostumbrë, jyajtypy ja yˈayuk, etsë Noemí kyaj nety tii yˈawanëty jam Israel. Nan jyëjptsëˈkëbë nety wiˈix tˈokpudëkët ja Rut parë tpäädët pën pyëkëp o fyamilyëˈatëp, pääty tˈanmääy ets jyëmbitët Moab. Extëm të nˈijxëm, ja Orpá jëmbijt “mä kyäjpn ets mä dios” (Rut 1:9-15). Perë Rut kyaj jyëmbitany ets nan kyaj tnekyˈawdatany ja diosëty diˈib kyaj tyëyˈäjtënëty.

6. 1) ¿Tiko njënäˈänëm ko jantsy oy diˈibë Rut wyinˈijx ttunäˈäny? 2) ¿Tiko Boaz tˈanmääyë Rut ko të tˈaˈoogë Jyobaa “kyaknbatkëˈëy”?

⁶ ¿Wiˈixë Rut tˈixyˈajtyë Jyobaa? Waˈan yëˈë tyukˈixyˈäjtë ja myëmëjjäˈäy o Noemí. Yajtuknijäˈäwë ko Jyobaa kyaj dyuˈunëty extëm ja diosëty diˈibë jäˈäy yˈawdäjttëp Moab. Ta ogäˈän myëjwindëjkë ja tsyojkënë mä Jyobaa ets tjaygyujkë ko yëˈëyë nitëjkëp ntsojkëm ets nˈawdäjtëm. Pääty jantsy oy diˈib wyinˈijx ttunäˈäny. Pes duˈun tˈanmääyë Noemí: “Yëˈë mgäjpn yëˈëjëts ngäjpnˈataampy, etsë mDios yëˈëjëts nDiosˈataampy” (Rut 1:16). ¿Këdii tim wiingë jot korasoon njäˈäwëm ko nmëdoˈowëm wiˈixë Rut ttsejkyë Noemí? ¡Per mas niˈigyë ko nnijäˈäwëm wiˈix tsejkyë Jyobaa! Pääty okë Boaz myëjkumääyë ko tˈaˈoˈkë Jyobaa “kyaknbatkëˈëy” (käjpxë Rut 2:12).a Extëmë Boaz tˈanmääyë Rut, yëˈë xytyukjamyajtsëm wiˈixë këtseyˈuˈunk tˈaˈoogë tyääk kyaknbäˈtkëˈëy (Salmo 36:7; 91:1-4). Etsë Jyobaa duˈunën tkuentˈäjtyë Rut, kyunuˈkx ko duˈun myëbëjkë, etsë Rut ninäˈä kyawinmääy ko kyaj yˈoyëty diˈibë nety të ttuny.

7. ¿Ti mbäät pyudëkëty pënaty jyëjptsëˈk jyëjpjäˈäwëdëp nyaywyandäˈägëdët mä Jyobaa?

⁷ Mayë jäˈäy jyanijäˈäwëdëp pënën Jyobaa, per kyaj tpëjtäˈäktë wyinmäˈäny parë tˈaˈoogëdët “kyaknbatkëˈëy”. Kyaj nyaywyandäˈägëdë mä Jyobaa ets nyëbattët. Pën duˈun mijts mnayjawëty, ¿ti mbäät mbudëkëty? Myëduˈuk, winmay tiko kyaj xypyëjtaˈagyë mwinmäˈäny parë Jyobaa xytyukëdëkëdë mjukyˈäjtën. Myëmajtsk, jamyats ko pën kyaj yëˈë nmëduˈunëmë Jyobaa, yëˈë nety nmëduˈunëm niduˈuk ja dios diˈib jaˈäjtp yä naxwiiny (Josué 24:15). Per diˈib mas oy mbäät xywyinˈixy, yëˈë ko xymyëdunëdë Jyobaa, yëˈë Dios diˈib tëyˈäjtën. Ets myëdëgëëk, jamyats ko pën mnaywyandakëp mä Jyobaa, yëˈë nety myajnigëxëˈkypy ko mmëbëjkypy ko yëˈë mˈijxˈitäˈäny mguentˈatäˈänyëty ets ko mbudëkëyaˈanyëty oy ti jotmay xypyäädët, duˈun extëm tpudëjkë Rut.

EZEQUÍAS WYINˈIJXË JYOBAA EXTËMË MYËTNAYMYAAYËBË

8. ¿Tijatyë Ezequías yˈijx mä yeˈky pyejty?

⁸ Ezequías jap yeˈky pyejty mä Diosë kyäjpn, kyaj dyuˈunëty extëmë Rut. Per mä tadë tiempë kyaj nety niˈamukë ja israelitëty tmëmëdowdë Jyobaa. Extëm ja tyeety Acaz diˈib tuun rey, mëk axëkjäˈäy ijty. Ninuˈun ojts tkawintsëˈëgë ja Diosë tyëjk, ets tyukˈawdäjt ja nax käjpn ja diosëty diˈib kyaj tyëyˈäjtënëty. Axtë ojts tnoˈoky niganäägë yˈuˈunk parë ttukwintsëˈkë ja dios diˈib kyaj tyëyˈäjtënëty. Seguurë ko mä Ezequías myutskˈäjty, yˈijx wiˈix jantsy axëëk yˈadëˈëtsy ja tyeety (2 Reyes 16:2-4, 10-17; 2 Crónicas 28:1-3).

9. ¿Tiko mbäät njënäˈänëm ko Ezequías mbäätxyëp ojts ttukjotˈambëkyë Jyobaa?

⁹ Ezequías ojtsxyëp ttukjotˈambëkyë Jyobaa mët ko ja tyeety kyaj myooyë oybyë ijxpajtënë, per yëˈë kyaj duˈun yˈadëtsy. Tyam, ta näägë nmëguˈukˈäjtëm diˈib tyukjotˈambëjktëbë Jyobaa o ja kyäjpn ko tpäättë tuˈugë jotmay diˈib kyaj tyim mëjwiin tyim kajaajëty (Proverbios 19:3). Nan ta nääk diˈib winmääytyëp ko tëdën oy kyajukyˈaty mët ko ja fyamilyë kyaj të tmëmëdowdë Jyobaa o ko nanduˈunë net jyukyˈattët extëm ja tyääk tyeety (Ezequiel 18:2, 3). Per ¿waˈandaa tyëyˈäjtënëty?

10. 1) ¿Tiko ninäˈä mbäät ngatukjotˈambëjkëmë Jyobaa? 2) ¿Tiko kyaj mbäät nwinmäˈäyëm ko tääk teety yëˈë xyajjëmbijtëm oyjyaˈay o axëkjäˈäy?

¹⁰ Ja yˈijxpajtënë Ezequías yëˈë yajnigëxëˈkypy ko kyaj tyëyˈäjtënëty. Kyaj tiko Jyobaa ndukjotˈambëjkëm, pes kyaj yëˈë tpokyëty ko axëëk njäjt ngëbajtëm (Job 34:10). Tëyˈäjtën ko tääk teety mbäädë yˈuˈunk yˈënäˈk tmoˈoyë oybyë ijxpajtënë o axëëkpë (Proverbios 22:6; Kolosʉ 3:21). Per kyaj tmëdattë ja madakën parë xyajjëmbijtëm oyjyaˈay o axëkjäˈäy. ¿Tiko? Yëˈko Jyobaa të xymyoˈoyëm ja madakën parë niduˈuk niduˈuk nwinˈijxëm ti ndunäˈänëm (Deuteronomio 30:19). ¿Wiˈixë Ezequías dyajtuunyë tyäˈädë madakën?

11. ¿Tiko mbäät njënäˈänëm ko Ezequías yëˈë niduˈuk diˈib jantsy oy ojts yˈaneˈemy Judá?

¹¹ Ja tyeetyë Ezequías, yëˈë niduˈuk diˈib jantsy axëëk ojts yˈaneˈemy Judá, perë Ezequías yëˈë niduˈuk diˈib jantsy oy anaˈam (käjpxë 2 Reyes 18:5, 6).b ¿Tiko yëˈë jantsy oy tyuuny? Yëˈko kyaj ojts tpanëjkxy ja axëëkpë ijxpajtën diˈibë tyeety mooyë. Yëˈë myëdoowˈijt ja käjpxwijën ets wiˈix nyëˈëmooy tyuˈumooyë ja Jyobaa kyugajpxyëty, extëm ja Isaías, Miqueas etsë Oseas. Pääty dyaˈoˈoyë tijatyë nety ja tyeety të dyajmäˈäty. Ojts dyajwäˈätsy ja Diosë tyëjk, yˈamdoowë maˈkxënë Jyobaa ko nety të pyokytyundë ja israelitëty, ets yajkutëgooytyaay ja awinax diˈibë nety jamˈäjtp mä tukëˈëyë paˈis (2 Crónicas 29:1-11, 18-24; 31:1). Ets ok, ko ja rey Senaquerib tnibëdëˈky ja Jerusalén käjpn, ta Ezequías dyajnigëxëˈky ko jotmëk ets ko mëk tmëdatyë mëbëjkën. Nan yˈanmääy ja käjpn parë amumduˈukjot tmëbëktët ko Jyobaa kuwäˈänanëdëp ets tmëjämooy mët ja yˈääw yˈayuk ets ja yˈijxpajtën (2 Crónicas 32:7, 8). Tëgok, ta jyëmbijty mëj këjxm, per kyupëjk ko Jyobaa jyëjwijtsëmbijtë ets ojts jatëgok jyëmbity yujy tudaˈaky (2 Crónicas 32:24-26). Extëm nˈijxëm, Ezequías kyaj ojts tnasˈixë ets nanduˈun axëëk jyukyˈatët extëmë nety të jyukyˈaty ja tyeety. Yajnigëxëˈk ko yëˈë mëdë Jyobaa nyaymyaayë. Oy ko niˈamukë nbanëjkxëm ja oybyë yˈijxpajtën.

12. Extëmë Ezequías, ¿ti nimayë Dios mëduumbë të ttundë?

¹² Mä tyäˈädë tiempë jantsy axëkjäˈäyëtyë jäˈäy, ets nimayë ënäˈkuˈunk kyaj yajtsoktë ets yaˈijxˈit yajkuentˈattë (2 Timotee 3:1-5). Nimayë Dios mëduumbëty duˈun të yaak të pyattë, per të twinˈixtë nyaymyayäˈänëdë mëdë Jyobaa. Të dyajnigëxëˈëktë extëmë Ezequías ko kyaj tiko nanduˈun axëëk yˈadëˈëtstët extëm ja tyääk tyeety. Pesë Dios të xymyoˈoyëmë madakën parë nwinˈijxëm pën nmëdunäˈänëm ets nmëjkumayäˈänëm extëm ttuunyë Ezequías.

“ËJTSË DËˈËN DIOS MËDUUMBË”

13, 14. 1) ¿Tijatyëdaa María ojts tmëmay tmëdäjy? 2) ¿Wiˈixë María tˈatsooy ja anklës Gabriel?

¹³ Ko nyajxy kanäk mëgoˈpx jëmëjt mä nety të jyukyˈaty ja rey Ezequías, ta jyukyˈajtyë María, tuˈugë kiixy diˈib yujy tudaˈaky. Yëˈë jantsy oy mëdë Jyobaa nyaymyaayë, pääty tyuknipëjkë tuˈugë tuunk diˈib mëjwiin kajaa: dyajmaxuˈunkˈatët ja “Diosë Tsäjpotmëdë yˈUˈunk” ets dyajˈyaak dyajpatët. Jyobaa tyuknipëjkë tyäˈädë tuunk mët ko tsyekyëty ets mët ko nyijäˈäwëbë nety ko mbäät ttuny. Per ¿wiˈixë María jyënany ko tnijäˈäwë ti nety tyunaampy?

¹⁴ Mbäät nwinmäˈäyëm ko jantsy oy ja tuunk diˈibë María yajtuknipëjk. Per ¿të nwinmäˈäyëm tijatyëdaa ojts tmëmay tmëdäjy? Extëm nˈokpëjtakëm, ja anklës Gabriel yˈanmääyë ko wyëˈëmäˈäny uˈunkmëët, per kyaj mët ko tsyëënët mët tuˈugë yetyëjk. Jeˈeyë ko kyaj yajtukˈawäˈänë ja jyiiky myëguˈuk ets ja myëjënbäˈä myëdëjkpäˈä. Pääty, waˈan ja María ojts tmëmay tmëdäjy wiˈixë net ja jäˈäy jyënäˈändët. Ets ko tˈanëëmët ja José, ¿myëbëkëbëdaa ko kyaj të tyuundëgoy mëdë wiinkpë? Nan mëj tuungë nety nyikëjxmˈataampy parë dyajˈyaak dyajpatët ja Diosë yˈUˈunk ets tˈëwij tkäjpxwijët. Kyaj nnijäˈäwëm tijaty ojts tmëmay tmëdäjˈyë María. Per diˈib nnijäˈäwëm, yëˈë wiˈix tˈatsooy ja anklës Gabriel ko tˈanmääy: “Ëjtsë dëˈën Dios mëduumbë. Waˈanëts ja Dios xytyuktuny extëmëts mij të xyˈanëëmë” (Lukʉs 1:26-38).

15. ¿Tiko María tmëdäjty mëk ja myëbëjkën?

¹⁵ Seguurë ko María myëdäjtypyë nety mëjwiin kajaa mëbëjkën. Tyunaambyë nety oytyim tiijëty diˈib yajtuknipëjkp, extëm tuˈugë mëduumbë. Ijtpë nety seguurë ko Jyobaa kuentˈatanëp ets tuˈumoˈoyanëp. Kyaj pën myaxuˈunkˈaty mëdë mëbëjkën, mëjää yajtuump parë yajmëdaty ets ko xykyunuˈkxëmë Dios (Éfesʉ 2:8). Min nˈokˈijxëm wiˈix María dyajnigëxëˈky ko tyuunë mëjää parë niˈigyë dyajkëktëjkë myëbëjkën, mä wiˈix tijaty tmëdoowˈijty ets tijaty myaytyaˈakyˈäjt.

16. ¿Wiˈix nnijäˈäwëm ko María xëmë ijty tmëdoowˈity yajxon tijaty myëdoopy?

¹⁶ Wiˈix tijaty tmëdoowˈijty. Biiblyë jyënaˈany ko Dios mëduumbë “tsojkëp pojënë tmëdoowˈitët” ets “oytyaˈagyëˈaampy kyäjpxët” (Santiago 1:19, TNM). Ets duˈunë María ttuuny. Pesë Biiblyë jyënaˈany ko yëˈë xëmë yajxon tmëdoowˈijty ko yajnimaytyaˈagyë Dios ets tjuˈtyë tiempë parë tpawinmääy. Extëm ko Jesus myaxuˈunkˈäjty, ojts ja borreegë kuentˈäjtpë nyiminëdë ets tyukmëtmaytyakë wiˈixë nety të jyënaˈany tuˈugë anklës. Ets ko netyë Jesus mäjmajtskë jyëmëjt, ta ojts tnigajpxy tuˈugë ayuk diˈibë María yajwëˈëm mä jyot wyinmäˈäny. Mä tyäˈädë majtskˈokpë, María yajxon tmëdoowˈijty, tpawinmääy ets ninäˈä tkajäˈäytyëgooy (käjpxë Lukʉs 2:16-19, 49, 51).

17. Ko nnijäˈäwëm tijaty kyäjpx myaytyakë María, ¿ti xytyukniˈˈijxëmë yˈijxpajtën?

¹⁷ Tijaty myaytyaˈakyˈäjt. Mä Biiblyë jeˈeyë wanaty yajkujäˈäyë María yˈääw yˈayuk. Mä Lukʉs 1:46 axtë 55 yëˈë diˈib naa yeny yajkujäˈäyë, diˈib xytyukˈijxëm ko María nyijäˈäwëbë nety yajxon ja Diosë yˈAyuk. Ets yëˈë jyawë tuk pëky majtsk pëky nyikäjpxëmbijt extëm jyënanyë Ana, ja tyäägë Samuel (1 Samuel 2:1-10). Naa iˈpxˈokën ojts tkuwitsë diˈib miimp mä Diosë yˈAyuk. Tyäˈädë yëˈë xytyukˈijxëm ko María tsyojkënyëˈäjt tnimaytyäˈägäˈäny tijaty jyäjt nyijäˈäwë mä Jyobaa, ja myëtnaymyaayëbë.

18. ¿Wiˈix mbäädë María nbanëjkxëmë yˈijxpajtën?

¹⁸ Pën ja näˈä nyajtuknipëjkëmë Jyobaa tyuunk diˈib jantsy tsip njäˈäwëm, nˈoktuˈunëm diˈibë María tyuun: nˈokkupëjkëm mëdë yujyˈäjt tudaˈakyˈäjtën ets nˈokˈijtëm seguurë ko Jyobaa xypyudëkëyäˈänëm parë mbäät nduˈunëm. Nˈokpanëjkxëmë yˈijxpajtënë María, ko nmëdoowˈijtëm yajxon tijatyë Jyobaa xytyukniˈˈijxëm ets nˈokpawinmäˈäyëm. Nˈoktuˈunëmë mëjää parë wiink jäˈäy ndukmëtmaytyakëm (Salmo 77:11, 12; Lukʉs 8:18; Romanʉs 10:15).

19. Pën nbanëjkxëmë yˈijxpajtënë niˈamukë pënaty naymyaayëdë mëdë Jyobaa, ¿wiˈix ndukˈoyˈatäˈänëm?

¹⁹ Extëm nˈijxëm, Rut, Ezequías etsë María nan naymyaayëdë mëdë Jyobaa duˈun extëmë Abrahán. Ko Biiblyë jyënaˈany ko “may ja jäˈäy [...] diˈibë yajnigëxëˈk ja myëbëjkën”, nan yëˈë yˈandijpy niˈamukë Dios mëduumbë diˈib naymyaayëdëp mëdë Jyobaa. Nˈokpanëjkxëmë yˈijxpajtënë niˈamukë tyäˈädë Dios mëduumbëty (Ebreeʉsʉty 6:11, 12). Pën nduˈunëm duˈun, nan nëjkxëp nnaymyaˈayëm mëdë Jyobaa winë xëë winë tiempë.