Kyaj nduktëjk ndukwäˈkëm tijatyë naxwinyëdë jäˈäy tyuundëp

1. ¿Wiˈix mbäät nmëmëdoˈowëmë Jyobaa etsë gobiernëtëjk?

BIIBLYË tyukniˈˈixë ko jëjpˈam ets nmëmëdoˈowëmë gobiernëtëjk, per nanduˈun jyënaˈany ko xëmë mbäät nmëmëdoˈowëmë Dios (Apostʉlʉty 5:29; Titʉ 3:1). ¿Wiˈix mbäät nmëmëdoˈowëmë tyäˈädë majtskpë anaˈamën? Mä Biiblyë tap myiny tuˈugë käjpxwijën diˈib mbäät xypyudëjkëm. Jesus jyënany: “Mmoˈoytyë ja yajkutujkpë kopk ja diˈibë yëˈë jyaˈäjtypy, es mmoˈoy ja Dios diˈibë Dios jyaˈäjtypy” (Matewʉ 22:21). ¿Wiˈix mbäät nmoˈoyëm “ja yajkutujkpë kopk ja diˈibë yëˈë jyaˈäjtypy”? Ko nmëmëdoˈowëm ja ley diˈib yajnaxkëdakypyë gobiernë, nwingutsëˈkëm ja kuduunk justisë ets ko nˈyäjkëmë kugëbety (Romanʉs 13:7). Per ¿ti mbäät nduˈunëm ko kuduunk justisë xytyukˈanaˈamëm diˈibë Dios kyaj ttukjotkëdaˈaky? Kyaj nmëmëdoˈowëm. Per diˈibë tëy xëmë mbäät nduˈunëm, yëˈë nwingutsëˈkëm.

2. ¿Wiˈix nyajnigëxëˈkëm ko kyaj nbuwäˈkëm nituˈugë partiidë?

² Tuk pëky wiˈix mbäät nmoˈoyëm “ja Dios diˈibë Dios jyaˈäjtypy”, jaa ko kyaj nduktëjk ndukwäˈkëmë politikë. Tyäˈädë yëˈë yˈandijpy ko mä yajnimaytyaˈaky ni diˈibë mbäät ngapuˈëˈëw ngapukäjpxëm (Isaías 2:4). Nan kyaj nnibëdëˈkëmë gobiernë, pes nnijäˈäwëm ko Jyobaa yëˈë nyasˈijxëp parë jyaˈˈatët. Nan kyaj nduktëjk ndukwäˈkëm tijatyë naxwinyëdë jäˈäy tyuundëp ko dyajmëjpëtsëmdë ja pyaˈis (Romanʉs 13:1, 2). Kyaj nyajnitëgatsäˈänëm nituˈugë gobiernë ets nan kyaj nbuwäˈägëyäˈänëm nituˈugë politikë. Kyaj nbotaräjtëm ets nan kyaj jam ja xëëw tiempë nyajtuˈunëm.

3. ¿Tiko kyaj mbäät nduktëjk ndukwäˈkëmë politikë?

³ ¿Tiko Dios kyaj ttseky ets nduktëjk ndukwäˈkëmë politikë? Taaˈäjtp kanäk pëky. Myëduˈuk, yëˈko nbanëjkxëmë Jesusë yˈijxpajtën. Yëˈë jyënany: “Ëjts kyajts nyajpääty mëdë naxwinyëdë jäˈäy”. Pääty ninäˈä tkatuktëjkë politikë ets ni tsip (Juan 6:15; 17:16, TNM). Myëmajtsk, yëˈko yëˈëyë nbuwäˈkëm Diosë yˈAnaˈam Kyutujkën. Pën nbuwäˈkëm tuˈugë gobiernë, ¿wiˈix mbäät nˈanmäˈäyëmë jäˈäy winë ääw winë jot ko yëˈëyë Diosë yˈAnaˈam Kyutujkën yaˈoyëyaambyë nˈamayˈäjt njotmayˈäjtëm? Ets myëdëgëëk, yëˈko tuˈugyë nnayaˈijtëm mëdë nmëguˈukˈäjtëm abëtsemy nyaxwinyëdë. Yëˈë relijyonk diˈib kyaj tyëyˈäjtënëty yajnaywyäˈkxëbë jäˈäy mët ko ttuktëkëdë politikë (1 Peedrʉ 2:17).

4. 1) ¿Tiko njënäˈänëm ko niˈigyë yˈamëktäˈägäˈäny parë tijaty nduktëjk ndukwäˈkëm? 2) ¿Tiko jyëjpˈamëty ets desde tyamë winmäˈäny nbëjtakëm parë kyaj nduktëjk ndukwäˈkëm?

⁴ Waˈan ntsënäˈäyëm mä jäˈäy kyaj nëgoo ttuktëk ttukwäˈägëdë politikë. Per kom wingoonˈadëtsp mä kyutëgoyaˈanyë Satanásë jyaˈay, niˈigyë yˈamëktäˈägäˈäny parë tijaty nduktëjk ndukwäˈkëm. Biiblyë jyënaˈany ko tyamë jäˈäy kujuunëty ets “kyaj nyayjaygyukëdë” (2 Timoteo 3:3, 4, TNM). Ets tuˈuk tuˈugë xëëw nyaxy, niˈigyë nyaywyäˈkxëdë. Nan mbäät ajotkumonë tyëgatsy tijaty tyuundëbë politikëtëjk mä oytyim diˈibëtyë paˈis. Tyäˈädë të duˈun jyaty mä näägë it lugäär ets të nmëguˈukˈäjtëm twinguwäˈägëdë amay jotmay mëjwiin kajaa. Pääty desde tyam, tsojkëp nbëjtakëmë winmäˈäny parë kyaj ti nduktëjk ndukwäˈkëm. Min nˈokˈijxëm taxk pëky ti mbäät xypyudëjkëm.

NˈOKˈIJXËMË GOBIERNËTËJK EXTËMË JYOBAA TˈIXY

5. ¿Wiˈixë Jyobaa tˈixyë gobiernëtëjk?

⁵ Tuk pëky diˈib mbäät xypyudëjkëm parë nipën ngapuwäˈkëm, yëˈë ko nˈijxëmë gobiernëtëjk extëmë Jyobaa tˈixy. Yëˈë kyaj tkupëkyë gobiernëtëjk, pes ko ojts dyajkojˈyë naxwinyëdë jäˈäy, kyaj ojts tmoˈoyë madakën parë ak yëˈëyë nyayˈanaˈamëdët (Jeremías 10:23). Jyobaa duˈun tˈixy niˈamukë naxwinyëdë jäˈäy extëmxyëp tuk familyë. Perë gobiernëtëjk yajnaywyäˈkxëbë jäˈäy ko jyënäˈändë ko yëˈë diˈib mas oyë pyaˈis. Nääk, jyatukmëdunandëbë oyˈäjtënë naxwinyëdë jäˈäy, per kyaj mbäät dyaˈoˈoyëtyaˈaytyë ja amay jotmay. Gobiernëtëjk nan myëtsipˈäjttëbë Diosë yˈAnaˈam Kyutujkën, diˈib anaˈamtsondak 1914. Tim tsojkë tyäˈädë Diosë yˈAnaˈam Kyutujkën dyajkutëgoyaˈany niˈamukë gobiernëtëjk diˈib anaˈamdëp yä naxwiiny (käjpxë Salmo 2:2, 9).a

6. ¿Wiˈix mbäät nˈijxëm pënaty myëdäjttëbë kutujkën mä gobiernë?

⁶ Dios nyasˈijxëp parë jyaˈˈatëdë gobiernëtëjk, pes yëˈë pyudëjkëdëbë nax käjpn parë jyaˈˈatëdë tuˈugyëˈäjtën ets parë oy tijaty yajtunët. Tyäˈädë yëˈë diˈib xypyudëjkëm parë mbäät ngäjpxwäˈkxëmë Diosë yˈAnaˈam Kyutujkën (Romanʉs 13:3, 4). Etsë Jyobaa axtë xyˈanmäˈäyëm parë ninuˈkxtakëmë kuduunk justisë parë mbäät agujk jotkujk nmëduˈunëm (1 Timotee 2:1, 2). Ko pën axëëk xytyuˈunëm, mbäät nˈamdoˈowëmë naybyudëkë ja kuduunk justisë, extëm ttuunyë apostëlë Pablo (Apostʉlʉty 25:11). Biiblyë jyënaˈany ko Satanás yëˈë kyëˈamˈäjtypyë gobiernëtëjk, per kyaj jyënaˈany ko yëˈë yˈaneˈempy tuˈuk tuˈugë jäˈäy diˈib tuump mä tuˈugë gobiernë (Lukʉs 4:5, 6). Pääty, ninäˈä mbäät ngajënäˈänëm ko Satanás yëˈë yˈaneˈempy ja jäˈäy diˈib tuump mä gobiernë. Biiblyë jyënaˈany ko kyaj mbäät axëëk nimaytyakëmë kuduunk justisë ets ko kyaj mbäät nyajtëgoˈoyëmë mayˈäjt wintsëˈkën (Titʉ 3:1, 2).

7. ¿Ti diˈib kyaj mbäät nwinmäˈäyëm?

⁷ Kom yëˈë nmëmëdowäˈänëmë Dios, pääty kyaj nduktëjkëm tijaty tyuundëbë naxwinyëdë jäˈäy ets nan kyaj nbuwäˈkëm ni tuˈugë politikë o partiidë. Per ko gobiernëtëjk tijaty xyˈawäˈänëm o ttukniwinmayë diˈib mbäät ndukˈoyˈäjtëm, mbäät xytsyiptakxëm nmëmëdoˈowëmë Dios. Nˈokpëjtakëm tuˈugë ijxpajtën, okwinmay koxyëp mtsëënë mä yajnibëdëˈëgyë gobiernë mët ko mëjwiin kajaa dyaˈˈayoyë jäˈäy, ets waˈan nanduˈun tˈaxëktunyë Testiigëty. ¿Ti mdunëp? Seguurë ko kyaj xypyuwäˈägëyaˈany ja diˈib nyibëdëˈktëbë gobiernë. Per ¿mjënäˈänëp mjodoty mwinmäˈänyoty ko oy ko tnibëdëˈëktë ets oy ko myadäˈäktët? (Éfesʉ 2:2). Pën kyaj nduktëkëyäˈänëm, tsojkëp nguentˈäjtëm ja ääw ayuk, ja jot winmäˈäny ets tijaty nduˈunëm.

NˈOKˈIJTËM “WIJY” PER NANDUˈUN “EXTËMË PALOMË DIˈIB KYAJ TI TYËGOˈOYËN”

8. Pën kyaj tijaty nduktëkëyäˈänëm, ¿wiˈix mbäät nnayaˈijtëm “wijy” per nanduˈun “extëmë palomë diˈib kyaj ti tyëgoˈoyën”?

⁸ Myëmajtsk pëky diˈib mbäät xypyudëjkëm parë nipën ngapuwäˈkëm, yëˈë ko nnayaˈijtëm “wijy extëmë tsäˈäny” per nanduˈun “extëmë palomë diˈib kyaj ti tyëgoˈoyën” (käjpxë Mateo 10:16, 17, TNM).b ¿Wiˈix mbäät nnayaˈijtëm “wijy”? Ko nwinmäˈäyëm ti jotmay mbäät nwinguwäˈkëm. Ets ¿wiˈix mbäät nˈijtëm “extëmë palomë diˈib kyaj ti tyëgoˈoyën”? Ko nitii ngatuktëjk ngatukwäˈkëm. Min nˈokˈijxëm tuk majtskë tyäˈädë jotmay ets ti mbäät xypyudëjkëm parë kyaj nduktëjkëm.

9. ¿Wiˈix mbäät nyaˈijxëmë wijyˈäjtën ko mëdë jäˈäy ngäjpx nmaytyakëm?

⁹ Ko ngäjpx nmaytyakëm mëdë jäˈäy. Tsojkëp mëk nnaygyuentˈäjtëm ko tuˈugë jäˈäy tnimaytyaktsoonëdë politikë. Extëm nˈokpëjtakëm, pën yëˈë jam tuˈugë jäˈäy ndukmëtmaytyakëmë Diosë yˈAnaˈam Kyutujkën, kyaj mbäät nˈanmäˈäyëm ko nˈoymyëdoˈowëm extëm wyinmay mä tuˈugë partiidë o ko kyaj ngupëjkëm. ¿Ets ti mbäät nduˈunëm pën tuˈugë jäˈäy yëˈë nyimaytyäˈägaampy ko ta tuˈugë partiidë diˈib yaˈoyëyaambyë amay jotmay? Nˈoktukˈijxëm mëdë Biiblyë ko yëˈëyë Diosë yˈAnaˈam Kyutujkën diˈib yaˈoyëyaambyë amay jotmay winë xëëw winë tiempë. ¿Ets pën yëˈë nyimaytyäˈägaampy ko jäˈäy dyaˈoogyë yˈuˈunk mä kyamaxuˈunkˈatynyëm o ko pyëktë ak yetyëjk o ak toxytyëjk? Ta ndukˈijxëm wiˈixë Biiblyë jyënaˈany ets ndukmëtmaytyakëm wiˈix xynyëˈëmoˈoy xytyuˈumoˈoyëm. ¿Ets pën jënäämp ko oyxyëp ko tuˈugë ley jyëgeˈeky o tyëgatsy? Kyaj mbäät njëjpˈëˈëw njëjpkäjpxëm ets nan kyaj mbäät mëktaˈaky nˈanmäˈäyëm parë wyinmääytyëgatsët.

10. Parë kyaj nbuwäˈkëm nituˈugë partiidë, ¿ti mbäät nduˈunëm ko nˈixäˈänëm o ngäjpxäˈänëmë notisyë?

¹⁰ Ko nmëdoowˈijtëmë notisyë o ngäjpxëm. Näˈäty, ta perioodikë o notisyë diˈib pyuˈëˈëw pyukäjpxëp tuˈugë organisasion o partiidë. Ets taaˈäjtpë paˈis mä niˈigyë duˈun tyuny jyatyëty, mä gobiernëtëjk tˈanaˈamdë pënaty yajpëtsëëmdëbë perioodikë o notisyë. Pën nˈijxëm ko mä pyëtsëmyë perioodikë o notisyë yëˈë pyuˈëˈëw pyukäjpxëp tuˈugë partiidë, tsojkëp nnaygyuentˈäjtëm parë kyaj xytyukninäjxëmë wyinmäˈäny. Pääty, oy ko nnayajtëˈëwëm: “¿Njantsy myëdoowˈitaambyëts extëm kyajpxy myaytyaˈagyë tyäˈädë notisyeerë mët ko ngupëjkypyëts extëm tnimaytyaˈaky tuˈugë partiidë?”. Pën kyaj nduktëkëyäˈänëm, oy ko kyaj nˈijxëm o nmëdoˈowëmë notisyë diˈib pyuwäˈkëp tuˈugë partiidë. Oy ko yëˈë nˈijxëm o nmëdoˈowëm diˈib kyaj tpuˈëw tpukäjpxë nituˈugë partiidë. Ko nˈixäˈänëmë notisyë o ngäjpxäˈänëm, jëjpˈam ets xëmë njamyajtsëm wiˈix jyënaˈanyë Biiblyë (2 Timotee 1:13).

11. ¿Ti mbäät tyuny jyatyëty pën yëˈë nˈookjäˈäwëm tijaty nmëdäjt njaygyäjpëm?

¹¹ Ko jëjpˈam nyajnäjxëm tijaty nmëdäjt njaygyäjpëm. Pën nˈookjäˈäwëmë meeny sentääbë ets tijaty nmëdäjt njaygyajpëm, nëjkxëp pojën nduktëjk ndukwäˈkëm tijaty. Min nˈokˈijxëm tuˈugë ijxpajtën. Ko nety të nyaxyë jëmëjt 1970, nimayë Testiigëty jap Malaui tmastutääytyë tijatyë nety myëdäjtëp mët ko kyaj tpuwäˈägëyandë tuˈugë partiidë. Tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm diˈib xyëˈäjtypy Ruth, jyënany ko nääk kyaj tmastuˈudandë tijatyë nety myëdäjttëp jyënoty tyëgoty. Ets oy ojts jyanëjkxtë mä tuˈugë lugäär mä jäˈäy kyaktsoˈoktë mët ja wiinkpë Testiigëty, ok, ta tpuwäˈkëdë ja partiidë parë mbäät jyëmbijttë mä jyëën tyëjk. Per ta nimayë nmëguˈukˈäjtëm diˈib kyaj duˈun të yˈadëˈëtstë, kyaj të ttuktëkëdë politikë, oy të dyajtëgooytyaˈaytyë tijaty myëdäjtëp ets oy nëgoo meeny sentääbë tkamëdattë (Ebreeʉsʉty 10:34).

12, 13. 1) ¿Wiˈixë Jyobaa tˈixyë naxwinyëdë jäˈäy? 2) ¿Wiˈix mbäät nnijäˈäwëm ko tap ogäˈän nyaxkëdaˈaky ja mëjˈat këjxmˈat mä jot korasoon?

¹² Ko ndukmëj ndukpatëm ja nbaˈisˈäjtëm ets ja kostumbrë. Tyamë jäˈäy tyukmëj tyukpatëdëp ja paˈis mä tsyoondë, ja nyax kyäjpn, ja jyaˈay ets ja kyostumbrëty. Perë Jyobaa nituˈugë paˈis tkayajnaxy mëj, tuknaxë jäˈäy tˈixy. Të dyajkojˈyë naxwinyëdë jäˈäy ijx kaˈijxën, ets ëtsäjtëm mbäät ndukxondakëm ko nˈijxëm wiˈix yˈixëty ja kyojy pyëjtaˈaky. Jyobaa kyaj wiˈix tˈixy extëm nmëdäjtëm ja kostumbrë, nan kyaj ttseky naymyëjpëjtakëm mä wiinkpë nmëguˈukˈäjtëm (Romanʉs 10:12).

¹³ Ninäˈä mbäät ngatukmëj ngatukpatëmë nbaˈisˈäjtëm o nwinmäˈäyëm ko yëˈë diˈib mas oy. Pën nwinmäˈäyëm duˈun, mbäät pojënë tijaty nduktëjk ndukwäˈkëm. Duˈun jyäjttë pënaty tim jawyiin ojts tpanëjkxtë Jesus, nääk ojts tˈëxtijtë ja myëguˈuktëjk diˈib wiinktsoo tsoˈondëp (Apostʉlʉty 6:1). ¿Wiˈix mbäät nnijäˈäwëm ko tap mä jot korasoon nyaxkëdaˈaky ja mëjˈäjt këjxmˈat? Nˈoknayajtëˈëwëm: “¿Tijëts nduumpy ko tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm diˈib tsoˈomp wiink paˈis xyˈanëëmëts wiˈix tijaty yajtunäˈäny? ¿Njëjpkudijëbëts mët kojëts nwinmay ko mäjëts ntsoony mas oy tijaty yajtuny?”. Pën winmäˈäyëm duˈun, nˈokjamyajtsëm ko Biiblyë jyënaˈany ko tsojkëp nˈijtëm yujy tudaˈaky ets nwinmäˈäyëm ko niˈigyë myëjjëty ja wiink jäˈäy (Filipʉs 2:3).

NˈOKˈAMDOˈOWËMË JYOBAA NYAYBYUDËKË

14. 1) ¿Wiˈix mbäät xypyudëjkëmë nuˈkxtakën? 2) Nimaytyäˈäk mët tuˈugë ijxpajtën diˈib yajpatp mä Biiblyë ko xypyudëjkëmë nuˈkxtakën.

¹⁴ Myëdëgëk pëky diˈib mbäät xypyudëjkëm parë nipën ngapuwäˈkëm, yëˈë ko nˈamdoˈowëmë Jyobaa nyaybyudëkë. Ko nmënuˈkxtakëm mbäät mëjwiin kajaa xypyudëjkëm. Extëm nˈokpëjtakëm, mbäät nˈamdoˈowëmë myëjää parë nmëdäjtëmë maˈkxtujkën ets parë nayˈaguwijtsëm. Tyäˈädë yëˈë xypyudëkëyäˈänëm ko gobiernë tijaty tkatunët tëyˈäjtën myëët. Nan mbäät nˈamdoˈowëmë wijyˈäjtën parë nˈijxëm kontiempë tuˈugë jotmay etsë net nnaygyuentˈäjtëm parë kyaj nduktëjkëm (Santya̱ˈa̱gʉ 1:5). Mbäät nyajtsuˈumëm o jam wiˈixtsoo nyajtukumëdoˈowëm mët ko nmëmëdoˈowëmë Dios. Ko duˈun njäjtëm, oy ko nˈamdoˈowëmë Jyobaa parë xymyoˈoyëmë jotmëkˈäjtën etsë jot mëjää parë nitsiptuˈunëm ja mëbëjkën ets nmëmadakëm oy diˈibë jotmay nbatëm (käjpxë Apostʉlʉty 4:27-31).

15. ¿Wiˈix mbäät xypyudëjkëmë Biiblyë parë kyaj ti nduktëjk ndukwäˈkëm? (Ix nanduˈunë rekuäädrë “Diosë yˈAyuk pudëjkëdë parë mëk tyënääytyë”).

¹⁵ Jyobaa yëˈë yajtuumbyë Biiblyë parë xymyëjämoˈoyëm. Tapë tekstë diˈib mbäät xypyudëjkëm parë kyaj tijaty nduktëjk ndukwäˈkëm. Mbäät nbawinmäˈäyëm këkpäät ets njäjtëm agëbajky, pes mbäät näˈä kyaj nekymyëdäjtëm. Biiblyë nan mbäät xypyudëjkëm parë nˈawijx njëjpˈijxëm tijatyë Dios të twandaˈaky. Etsë tyäˈädë yëˈë diˈib mbäät xypyudëjkëm parë nmëmadakëm ko jäˈäy xynyibëdëˈkëm (Romanʉs 8:25). Nˈokwinˈijxëmë tekstë diˈib myaytyakypyë jembyë jukyˈäjtën ets nˈokpawinmäˈäyëm tijaty jam ndukxondäˈägäˈänëm.

NˈOKWINMÄˈÄYËMË YˈIXPAJTËNË PËNATY XËMË MYËMËDOOWDË DIOS

16, 17. ¿Ti xytyukniˈˈijxëmë yˈixpajtënë pënaty xëmë myëmëdoowdë Dios? (Ixë dibujë mä tsyondaˈaky).

¹⁶ Myëmäjtaxk pëky diˈib mbäät xypyudëjkëm, yëˈë ko nwinmäˈäyëmë yˈixpajtënë pënaty xëmë myëmëdoowdë Jyobaa. Nimay yˈijttë amëk jotmëk ets nyijäˈäwëdë pën pyuwäˈägëyandëp. Extëm nˈokpëjtakëmë Sadrac, Mesac etsë Abednego kyaj tˈawdatandë ja awinax, diˈibë nety yˈandijpy ja gobiernë diˈib Babilonia (käjpxë Daniel 3:18).c Tyam, nimayë Jyobaa tyestiigëty mëjwiin kajaa pyudëkëdë tyäˈädë ijxpajtën, yˈittë amëk jotmëk ets kyaj tˈawdattë ja bandeerë diˈib mä pyaˈis. Nˈokwinmäˈäyëm nanduˈunë yˈijxpajtënë Jesus, yëˈë kyaj ttuktëjk ttukwäˈkë politikë o wiinkpë jotmay diˈibë jäˈäy yajnaywyäˈkxëdëp. Ets nyijäˈäwëbë nety ko pën yajkypyë oybyë ijxpajtën, pudëkëyanëdëp ja yˈëxpëjkpëty. Pääty tjotmëkmooy ets tˈanmääy: “Ëj, tëts nmëmadaˈaky [...] pënëtyë naxwinyëdë winmäˈäny jaˈäjtëdëp” (Fwank 16:33).

¹⁷ Mä tyäˈädë tiempë, nan ta mayë nmëguˈukˈäjtëm diˈib kyaj ttuktëk ttukwäˈägëdë politikë. Nääk të yajtëytyundë, yajpëjtäˈäktë pujxndëgoty o axtë të jäˈäy yaˈoogëdë mët ko tmëmëdowäˈändë Jyobaa. Mbäädë yˈijxpajtën xypyudëjkëm parë nanduˈun nˈijtëm amëk jotmëk. Tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm diˈib Turquía, jyënany: “Franz Reiter yëˈë tuˈugë mixy diˈibë jäˈäy yaˈoˈkë mët ko kyaj tpuwäˈägëyanyë syoldäädëtëjkë Hitler. Extëm tkujäˈäyë mä ja neky diˈib tyuknigajxë tyääk mä nety jakumbomë jäˈäy yaˈooganënë, jap dyaˈijxë ko mëjwiin kajaa tmëdatyë mëbëjkën ets ko tyukˈijxpejtypyë Jyobaa. Yëˈëtsë nety nbanëjkxanëbë yˈijxpajtënë kojëts näˈä nwinguwäˈägëdë duˈumbë jotmay”^[1] (ixë notë).

18, 19. 1) ¿Wiˈix mbäädë nmëguˈukˈäjtëm xypyudëjkëm parë kyaj ti nduktëjk ndukwäˈkëm? 2) ¿Ti net tyam mdunaampy?

¹⁸ Nmëguˈukˈäjtëm diˈib mëët nˈëxpëjkëm, mbäät xypyudëjkëm parë kyaj ti nduktëjk ndukwäˈkëm. Ko nwinguwäˈkëm tuˈugë jotmay diˈib mëjwiin kajaa, oy ko nmëtmaytyakëmë mëjjäˈäytyëjk, pes mbäät xymyoˈoyëmë käjpxwijënë mëdë Biiblyë. Ko nanduˈunë nmëguˈukˈäjtëm tnijawëdët ja jotmay diˈib nbatëm, mbäät xypyudëjkëm. Mbäät nˈanmäˈäyëm ets xynyinuˈkxtakëm. Per nan oy ko nmëjämoˈoyëmë nmëguˈukˈäjtëm ets ninuˈkxtakëm (Matewʉ 7:12). Mä pajina diˈib nmëdäjtëm mä Internet jw.org, tap myiny tuˈugë listë mä yajnigajpxy pënaty ijttëp tsumy. Tëkë mä jyënaˈany PRENSA, ta net ASUNTOS LEGALES, ëxtäˈäyë artikulo “Testigos de Jehová presos por sus creencias (por países)”. Nˈokˈijxëm tijaty txëˈattë pënaty jap ijttëp tsumy ets nˈokninuˈkxtakëm parë Jyobaa myoˈoyëdët ja jotmëkˈäjtën ets parë xëmë tmëmëdowdët (Éfesʉ 6:18-20).

¹⁹ Per kom wingoonˈadëtsp mä kyutëgoyaˈanyë Satanásë jyaˈay, mbäät gobiernëtëjk xytyukˈaguanëˈäjtëm parë tijaty nduktëjk ndukwäˈkëm. Pääty jyëjpˈamëty ets desde tyam kyaj nduktëjk ndukwäˈkëm tijatyë naxwinyëdë jäˈäy tyuundëp.