Referensyë diˈib miimp mä Wiˈix njukyˈäjtëm ets nDiosmëduˈunëm tijaty yaˈëxpëkäämp ets yajtukjayëyäämp
2-8 ÄÄMBË ABRIL
TIJATY YAJPATP MÄ BIIBLYË TSOBATP MËJWIIN KAJAA | MATEWɄ 26
“Paskë Xëëw ets ko yajjamyetsyë Jesusë yˈoˈkën xëëw, wiˈix tyëgatsyëty ets wiˈix tyuˈugyë”
(Matewʉ 26:17-20) Es mä ja paskë xëë tsyondaky mä yajkay ja tsäjkaaky diˈibë kyaj tmëdaty ja lebaduurë, ja ëxpëjkpëty tnimiindë wingon ja Jesús es dyajtëëdë: ¿Mää xytsyeky nˈëxkukëdëts es nduˈunëm ja paskë aˈux? 18 Ta ja Jesús yˈanmääyëdë: Nëjxtë jam käjpnoty mä ja tyëjk tuˈugë yetyëjk nmëtnaymyaayëbë, es anëëmëdë: “Yëˈë Wintsën dëˈën jyënaˈany: Yëˈë nxëë nˈoorëts të wyingony, es mä yëˈë mdëjk ndunäˈänyëts ja paskë mëdëtsë nˈëxpëjkpëty.” 19 Net ja ëxpëjkpëty dëˈën ttuundë extëm ja Jesús tyuknipëjkëdë. Ta tˈëxkujkëdë ja paskë aˈux. 20 Ko oj tsyuˈujënë, tamë netyë Jesús meesë windum mët ja nimäjmajtskpë yˈëxpëjkpëty.
nwtsty multimedia
Ja aˈux mä ja Paskë
Mä ja Paskë Xëëw yëˈë tuun: 1) borreegë jëndëˈëts (kyaj nety mbäät yajtëjy nituˈugë pyäjk), 2) tsäjpkaaky diˈib kyaj tmëdatyë lebaduurë ets 3) ääy ujts diˈib täˈäm (Éx. 12:5, 8; Núm. 9:11). Ja ääy ujts diˈib täˈäm, waˈan yëˈë ja israelitëty tyukjamyajtsëdë wiˈix yajtuumbëˈäjt yajmosëˈäjttë jap Egipto. Jesus yëˈë yajtuunë tsäjpkaaky diˈib kyaj tmëdatyë lebaduurë ets yëˈë ojts mëët tˈijxkijpxyë ja nyiniˈkx diˈib wäˈäts (Mat. 26:26). Apostëlë Pablo nan ojts tˈijxkijpxyë Jesus mët tuˈugë borreegë, pes jaˈa ojts ttijy “nbaskë borreegëˈäjtëm” (1 Kor. 5:7). Ets 4) mä primer siiglë, nan yˈuktëp ijtyë binë mä ja Paskë. Jesus yëˈë yajtuunë binë parë ojts tˈijxkijpxyë ja nyeˈpyny diˈibë nety tamäämp yokäämp extëmë wintsëˈkën (Mat. 26:27, 28).
(Matewʉ 26:26) Mä nety jam yˈaˈuxˈattë, ta Jesús tkoneˈky ja tsäjkaaky, es tjäˈäygyëdaky ja Dios. Es ko ttujkwaˈxy, ta tmooytyë ja yˈëxpëjkpëty, es tˈanëëmëdë: Kaytyë. Tyäˈädëtsë dëˈën ja nniniˈx.
nwtsty notë diˈib yaˈëxpëjkp mä Mat. 26:26
tyäˈädëtsë dëˈën: Tyäˈädë ayuk grieegë estín diˈib ayuk të yajkäjpxnaxy “dëˈën”, mbäät nanduˈun yajkäjpxnaxy “yˈandijpy, nyikejy, yaˈijxkijpxyë”. Ets duˈunën ja apostëlëty tjaygyujkëdë ko ja tsäjpkaaky diˈib kyaj tmëdatyë lebaduurë diˈibë nety kyayandëp, yëˈë yˈandijpy ja Jesusë nyiniˈkx diˈib wäˈäts, pes tamë nety tˈixtë ja Jesusë ets ja tsäjpkaaky. Pääty ja tsäjpkaaky kyaj nety yëˈë tjantsy yˈandijpy ja Jesusë nyiniˈkx. Nan yëˈë tyäˈädë ayuk grieegë tuump mä Matewʉ 12:7 ets mä mayë Biiblyë të yajkäjpxnaxy, “yˈandijpy”.
(Matewʉ 26:27, 28) Net tkoneˈky tuˈugë [kopë] mëdë binë, es tjäˈäygyëdaky ja Dios. Ta tmooytyë ja yˈëxpëjkpëty, es tˈanëëmëdë: Uuktë nidëgekyë miitsëty mä tyäˈädë [kopë]. 28 Tyäˈädëtsë dëˈën ja nneˈpynyëts diˈibë yajtamäämp yajˈyokäämp es tyëytyëkët ja kajxyˈatypyë, es dëˈën yajmaˈxët mayë jäˈäy ja pyojpëty.
nwtsty notë diˈib yaˈëxpëjkp mä Mat. 26:28
ja nneˈpynyëts diˈibë yajtamäämp yajˈyokäämp es tyëytyëkët ja kajxyˈatypyë: Ja jembyë kajpxyˈatypyë, yëˈë tyuunë Jyobaa mët pënaty nëjkxtëp tsäjpotm, ets ja tyuundëjkë ko Jesus dyajkyë jyukyˈäjtën (Eb. 8:10). Jesus nan yëˈë yajtuunë ayuk diˈibë Moisés yajtuun ko ojts tkudanë ja israelitëty ko yajmooy ja Ley mä ja Sinaí gopk (Éx. 24:8; Eb. 9:19-21). Ko tyeemy yojky ja nyeˈpynyë tsäjpkää ets ja tsyiibë yaˈay, jaa tyuundëjkë ja kajpxyˈatypyë diˈibë Dios tyuun mët ja israelitëty. Nanduˈun jyajty mëdë Jesus, ko tyeemy yojky ja nyeˈpyny, ta mä Pentekostes xëëw mä jëmëjt 33 tyuundëjkë ja kajpxyˈatypyë diˈibë Jyobaa tyuun mët pënaty nëjkxtëp tsäjpotm (Eb. 9:14, 15).
Nˈokˈëxtäˈäyëmë oorë platë diˈib ijtp yuˈutsy
(Matewʉ 26:17) Es mä ja paskë xëë tsyondaky mä yajkay ja tsäjkaaky diˈibë kyaj tmëdaty ja lebaduurë, ja ëxpëjkpëty tnimiindë wingon ja Jesús es dyajtëëdë: ¿Mää xytsyeky nˈëxkukëdëts es nduˈunëm ja paskë aˈux?
nwtsty notë diˈib yaˈëxpëjkp mä Mat. 26:17
Tsyondaky mä yajkay ja tsäjkaaky diˈibë kyaj tmëdaty ja lebaduurë: Tyäˈädë xëëw mä tnixëdundë ja tsäjpkaaky diˈib kyaj pyëdëˈëky ja ijty tsyondaˈaky 15 äämbë nisán ets ja jyeky jëxtujk xëëw. Ja Paskë Xëëw jawyiin ijty yajtuny 14 äämbë nisán (ixë sgd, sección 19). Per kom aknajaayë ijty tyunyëty, pääty ja tiempë mä Jesus jyukyˈajty, ta tyäˈädë xëëw yaˈˈawijtsmujky tuktujk xëëw (mët ja diˈib tuunëp 14 äämbë nisán) ko “Tsyondaky mä yajkay ja tsäjkaaky diˈibë kyaj tmëdaty ja lebaduurë” (Luk. 22:1). Ko tmaytyaˈaky “Tsyondaky”, mbäät yajkäjpxnaxy extëm “ëxëˈëyëp”. Päätyë net njaygyujkëm tiko ja Jesusë yˈëxpëjkpëty ojts yajtëwëdë 13 äämbë nisán mää ttundët ja Paskë. Mä tyäˈädë xëëw, ja mä Jesusë yˈëxpëjkpëty ojts nyayjëjpˈixëdë parë ttunäˈändë ja Paskë Xëëw ko “oj tsyuˈujënë”, mä nety të tsyondaˈaky 14 äämbë nisán (Mar. 14:16, 17).
(Mateo 26:39, TNM) Ets net ojts waanë nyasˈyoˈoyë, ta nyayjyujpë koxtanë ets nyuˈkxtaky: “Tatë, pën mbäät, waˈanë tyäˈädë kopë tnaxy. Per kyaj dyuˈunëty extëmëts ëjts ntsoky, duˈunën extëmë mijts xytsyoky”.
nwtsty notë diˈib yaˈëxpëjkp mä Mat. 26:39
waˈanë tyäˈädë kopë tnaxy: Mä Biiblyë xëmë tyunyë tyäˈädë ayuk kopë parë yajnimaytyaˈaky yajtunëdë Diosë tsyojkën o ko Dios ttuknipëkyë jäˈäy tuˈugë tuunk. Seguurë ko diˈib niˈigyë Jesus myëmääy myëdäj, yëˈë ko axëëk dyajwëˈëmëdë Dios ko ja jäˈäy yaˈoogëdët mët ko Dios të tmëgäjpxtëgoy ets ko të tnibëdëˈky. Pääty tˈanmääyë Tyeety parë dyajnaxët ja “kopë”.
9-15 ÄÄMBË ABRIL
TIJATY YAJPATP MÄ BIIBLYË TSOBATP MËJWIIN KAJAA | MATEWɄ 27, 28
“Nëjkxtë ets yaˈëxpëktë jäˈäyëty: ¿tiko, mää ets wiˈix?”
(Matewʉ 28:18) Net ja Jesús tmëwingoony ja yˈëxpëjkpëty es tˈanmääytyë: Ëjts të xymyoˈoy ja Dios tëgekyë kutujkën, dëˈën jam tsäjpotm es dëˈën yä naxwiiny.
w04-S 1/7 paj. 8 parr. 4
Nëjkxtë ets yaˈëxpëktë jäˈäyëty
4 Jesus yëˈë myëdäjtypyë kutujkën mäjatyë tuˈukmujkën, ets ja tyëjkë anaˈambë 1914 mä Diosë yˈAnaˈam Kyutujkën (Kolosʉ 1:13; Diˈibʉ Jatanʉp [Apocalipsis] 11:15). Extëm arkanklës tˈaneˈemy miyonkˈamë anklës jam tsäjpotm (1 Tesalónikʉ 4:16; 1 Peedrʉ 3:22; Diˈibʉ Jatanʉp 19:14-16). Jesus të Tyeety myoˈoyëtyë madakën parë dyajjëjptëgoyët “tëgekyë yëˈë mëkˈäjtën, kutujkën esë madakën”, mët ko kyaj tmëmëdowdë ja Diosë yˈanaˈamën (1 Korintʉ 15:24-26; Éfesʉ 1:20-23). Ja madakën diˈibë Kristë myëdäjtypy kyaj jeˈeyë dyajtunäˈäny mä pënaty jukyˈäjttëp, pes tuump fes “mët ja jiikypyë es mët ja eekypyë” ets myëdäjtypy ja madakën diˈibë Dios të myoˈoyëty parë dyajjukypyëkët pënaty të yˈooktë (Apostʉlʉty 10:42; Fwank 5:26-28). Duˈunë duˈun, Jyobaa të tmoˈoyë kutujkënë Jesus ets tsojkëp nmëjˈijxëm. Pääty, nˈokwingutsëˈkëm ets nˈokmëmëdoˈowëm xondaˈakyˈääw xondaˈakyjyot ko xytyukˈanaˈamëm ets nëjkxë jäˈäy nyaˈëxpëjkëm.
(Matewʉ 28:19) Nëjx yaˈëxpëktë jäˈäyëty mä tëgekyë naxwinyëdë esëts ëj njäˈäyˈattët. Yajnëbattë xyëëgyëjxmë Dios Teety, es ëj, ja yˈUˈunk, es ja espiritë santë,
nwtsty notë diˈib yaˈëxpëjkp mä Mat. 28:19
yaˈëxpëktë jäˈäyëty [...] esëts ëj njäˈäyˈattët: Mä ayuk grieegë matheteúo, mbäät yëˈë tˈandijy “nyaˈëxpëjkëmë jäˈäy parë Jesus yˈëxpëjkpëˈatëdët” (ijxkijpxyë mëdë Mat. 13:52 wiˈix jap tyunyë tyäˈädë ayuk diˈib të yajkäjpxnaxy “nˈëxpëjkpë”). Ko tyäˈädë ayuk tyuny nëbajtën ets tukniˈˈijxën, yëˈë yˈandijpy wiˈixën mbäät nguytyuˈunëm ko Jesus jyënany ets nëjkx nyaˈëxpëjkëmë jäˈäy parë pyanëjkxëdët.
jäˈäyëty mä tëgekyë naxwinyëdë: Mä ayuk grieegë yëˈë myaytyäˈägaampy ko ja Jesusë yˈëxpëjkpëty tsojkëbë netyë jäˈäy dyaˈëxpëktët mä “tëgëkyë naxwinyëdë”. Ta njaygyujkëm ko yëˈë myaytyäˈägaampy niˈamukë jäˈäy diˈib yajpattëp abëtsemy nyaxwinyëdë, pääty ko mä ayuk grieegë të yajkäjpxnaxy yajnëbattë, yëˈë yˈandijpyë jäˈäyëty, kyaj yëˈëjëty tuˈugë nasionk. Ko Jesus duˈun ojts tniˈanaˈamë “nëjx yaˈëxpëktë jäˈäyëty mä tëgekyë naxwinyëdë”, jemyë nety tadë anaˈamën. Biiblyë jyënaˈany ko mä Jesus tkatuuntsondaˈakynyëmë Diosë tyuunk yä Naxwiiny, ja jäˈäyëty diˈib kyaj jyudiyëty mbäät ijty nyëjkxtë Israel parë tuˈugyë Diosˈawdattë mët ja israelitëty (1 Rey. 8:41-43). Pääty ko Jesus ojts ttukˈaneˈemy ja yˈëxpëjkpëty ets nëjkx ttukmëtmaytyäˈäktë ja Diosë ayuk pënaty kyaj jyudiyëty, duˈun dyaˈijxë ko abëtsemy nyaxwinyëdë yajtunäˈänyë tyäˈädë tuunk parë jäˈäy tpanëjkxtëdë Jesus (Mat. 10:1, 5-7; Diˈibʉ Jat. 7:9).
(Matewʉ 28:20) Tukniˈˈixëdë es tkuytyunët tëgekyë diˈibëts ëj miits të ndukˈanaˈamdë, es mnijawëdëp ko dëˈënyëmts ëj nˈity mët miitsëty axtë ko jyäˈtët ja tiempë mä naxwinyëdë tyëgoyaˈany.
nwtsty notë diˈib yaˈëxpëjkp mä Mat. 28:20
tukniˈˈixëdë: Ko të yajkäjpxnaxyë tyäˈädë ayuk “tukniˈˈixëdë”, mä ayuk grieegë yëˈë yˈandijpy nyaˈëxpëjkëm, nimaytyakëm, ndukjaygyujkëm ets ndukˈijxëm tiko dyuˈunëty (ixë notë diˈib yaˈëxpëjkp mä Mat. 3:1 ets 4:23 mä mwbr18.01). Ndukniˈˈijxëm ets tkuytyunët tëgekyë diˈibë Jesus ojts tniˈanaˈamë, yëˈë yˈandijpy ko xëmë duˈun yajtunäˈäny, ndukniˈˈijxëmë jäˈäy tijatyë Jesus tukniˈˈijxë, nbudëjkëm wiˈix tkuytyundët ets parë tpanëjkxëdë Jesusë yˈijxpajtën (Fwank 13:17; Éfes. 4:21; 1 Peed 2:21).
Nˈokˈëxtäˈäyëmë oorë platë diˈib ijtp yuˈutsy
(Matewʉ 27:51) Netyë ja adëy [o adëëytyuk] diˈibë jap mëj tsäjptëgoty kyëˈtswaˈxy këbajky axtë ëxˈambäät, ja naxwinyëdë pyëmiimy, ja juˈu kaats oj [jyiˈtsëtyaˈay].
nwtsty notë diˈib yaˈëxpëjkp mä Mat. 27:51
adëëytyuk: Tyäˈädë tsujpë adëëytyuk diˈib taˈaky o joˈoky, yëˈë diˈib ijty yajnaywyäˈkxëp ja lugäärë Wäˈätspë mëdë Mëk Wäˈätspë mä ja templë. Extëm ijty ja judiyëty tmëdattë kostumbrë, ja yenyëty 18 metrë, 9 metrë myëjwiinëty ets 7,4 sentimetrë myajpxyëty. Ko ojts kyëˈtswaˈkxy, yëˈë Jyobaa yajnigëxëˈk ko tyukjotˈambëjk pënatyë nety të yaˈoogyëty ja yˈUˈunk ets nanduˈun dyaˈijxë ko desde jaa, mbäädë netyë jäˈäy jyukyˈaty tsäjpotm (Eb. 10:19, 20).
mëj tsäjptëgoty: Mä ayuk grieegë naós, yëˈë yˈandijpy ja lugäärë diˈibë nety yajpatp kujkoty mä ja templë, mä nety yajpääty ja lugäärë Wäˈätspë mëdë Mëk Wäˈätspë.
(Matewʉ 28:7) Nëjxtë pojën, anëëmëdë yëˈë yˈëxpëjkpëty ko diˈibë të yˈeeky të jyikypyeky, es nëjxp Galileeë jawyiin määnëm miits mganëjxtë. Jap xyˈixtët. Tyäˈädë dëˈën diˈibë nety miits nˈanëëmëyandëp.
nwtsty notë diˈib yaˈëxpëjkp mä Mat. 28:7
anëëmëdë yëˈë yˈëxpëjkpëty ko diˈibë të yˈeeky të jyikypyeky: Tyäˈädë toxytyëjkëty yëˈë diˈib jawyiin nyijäˈäwëdë ko të netyë Jesus jyukypyeky, per nan yaˈˈanmääytyë parë nëjkx ttukˈawanëdë ja wiinkpë Jesusë yˈëxpëjkpëty (Mat. 28:2, 5, 7). Extëm ja judiyëtëjk tmëdattë ja kostumbrë kyaj ijty mbäät ja toxytyëjk tyestiigëˈaty mä ja yajkutujkpë. Per ja Jyobaa yˈanklës myëjˈijx ja toxytyëjkëty, pääty ojts ttuknipëkyë tyäˈädë tuunk.
16-22 ÄÄMBË ABRIL
TIJATY YAJPATP MÄ BIIBLYË TSOBATP MËJWIIN KAJAA | MARKɄS 1, 2
“Yëˈë mbojpë yajmaˈxp”
(Markʉs 2:3-5) Net tmëmiindë mä ja Jesús tuˈugë jäˈäy diˈibë nety xux, nimäjtaxk tkëˈëytyë. 4 Es kom kyaj mbäät jyaˈty axtë Jesús wyindum, mët ko jyantsy myayjyaˈayëty, ta dyajjëgaktë waanë ja tëjkniˈx. Es mä dyaˈˈawatstë, jap tkutëëynyäjxtë ja pumäˈäy mët tuˈugë mabajnuˈunk. 5 Ko ja Jesús tˈijxy extëm ja myëbëjkënëty, ta tˈanmääy ja pumäˈäy: Yëˈë mbojpë yajmaˈxp.
jy-S paj. 67 parr. 3-5
“Yëˈë mbojpë yajmaˈxp”
Mientrësë Jesus kyäjpxwaˈkxy, ta nimäjtaxkë yetyëjk tkëëymyiindë tuˈugë jäˈäy diˈibë nety të xyujxnë parë Jesus dyaˈˈagëdäˈägët. Per ja tëjk të nety yˈujtspety mëdë mayjyaˈay ets kyaj nety mbäät tmënëjkxtë mä Jesus (Markʉs 2:4). ¡Waˈan axëëk nyayjyäˈäwëdë! Per kyaj yˈëxtëkëwäˈktë. Ta tkëëybyatëjkëdë tëjknikëjxy ets tkukëëytyuttë ja tëjk, duˈun tkutëëynyäjxtë ja jäˈäy diˈibë nety të xyujxnë.
¿Waˈandaa Jesus jyotˈambëjky ko duˈun yˈadëtstë? Kyaj, niˈigyë jotkujk nyayjyäˈäwë. Pes pyaˈˈayoowë tyäˈädë yetyëjkëty ko tˈijxy nuˈunën ja mëbëjkën tmëdattë, pääty tˈanmääy ja pumäˈäy: “Yëˈë mbojpë yajmaˈxp” (Matewʉ 9:2). Per ¿mbäädë netyë Jesus tmeˈkxyë poky? Ja eskriibëty ets ja fariseety jyënäˈändë ko kyaj, pääty wyinmääytyë: “¿Tiko tyäˈädë jäˈäy dëˈën kyajxy? Myëdëgeebyë dëˈën ja Dios, mët ko nipën mbäät tkameˈxy ja pojpë, yëˈëyë dëˈënë Dios” (Markʉs 2:7).
Jesus nyijäˈäwëbë nety wiˈix wyinmaytyë, ta tˈanmääy: “¿Tiko xymyëdattë axëëgë winmäˈänyëty? Kyaj nyimëjääty njënäˈänëm: Yëˈë mbojpë yajmaˈxp, mët ko kyaj yaˈixy pën tëyˈäjtën. ¿Tii kyaj dyëˈënëty? Es mjënäˈändëp miitsëty ko nipën tkaˈˈanëëmët yëˈë tyäˈädë xux: Pëdëˈëk, yajmuk ja mmabajn es nëjx” (Markʉs 2:8, 9). Tyäˈädë yëˈë xytyukˈijxëm, ko Jesus mbäädë nety tpokymyeˈkxyë jäˈäy mët yëˈëgyëjxm ko nety ja jyukyˈäjtën dyakäˈäny extëmë wintsëˈkën.
(Markʉs 2:6-12) Es näägëty ja diˈibëty tsäjptëgoty yaˈëxpëjktëp diˈibë nety jap unyaaytyëp, jaˈa winmääytyë: 7 “¿Tiko tyäˈädë jäˈäy dëˈën kyajxy? Myëdëgeebyë dëˈën ja Dios, mët ko nipën mbäät tkameˈxy ja pojpë, yëˈëyë dëˈënë Dios.” 8 Nyijäˈäbë nety ja Jesús diˈibë wyinmääytyëp. Ta tˈanmääytyë: ¿Tiko xymyëdattë axëëgë mwinmäˈänyëty? 9 Kyaj nyimëjääty njënäˈänëm: “Yëˈë mbojpë yajmaˈxp”, mët ko kyaj yaˈixy pën tëyˈäjtën. ¿Tii kyaj dyëˈënëty? Es mjënäˈändëp miitsëty ko nipën tkaˈˈanëëmët yëˈë tyäˈädë xux: “Pëdëˈëk, yajmuk ja mmabajn es nëjx”, 10 mët ko mbäät yaˈixy ko kyaj tmëdaty ni ti mëkˈäjtën. ¿Tii kyaj dyëˈënëty? Pes oy. Min nˈoktukˈixtë ko ëj, ja Naxwinyëdë Jäˈäyëtyë Kyudënaabyë, sitëy nmëdäjtypyëts ja mëkˈäjtën yä naxwiiny es nmaˈxëdëts ja pojpë. Net tˈanmääy ja xux: 11 Mij nˈanmaapy, pëdëˈëk, yajmuk ja mmabajn es nëjx mä mdëjk. 12 Net ja pumäˈäy pyëdeˈky, es dyajmijky ja myabajn, es tsyoˈony jam ijxnideˈxy. Es mëdë tyäˈädë dëˈënyë wyëˈëmëtyaaytyë es tˈawdäjttë ja Dios, es jyënandë: Ninäˈänëmë dëˈën ngaˈijxëm extëmë tyäˈädë.
nwtsty notë diˈib yaˈëxpëjkp mä Mar. 2:9
Kyaj nyimëjääty njënäˈänëm: Mbäädë nety oypyënëty jyënaˈany ko myëdäjtypy ja mëkˈäjtën parë tmaˈkxët ja poky kaytyey, mët ko kyaj nety pën duˈun tyim wyinmay dyajnigëxëˈëgët. Per ko Jesus jyënany pëdëˈëk ets nëjkx, yëˈë yajnigëxëˈk ko myëdäjtypyë kutujkën parë tmaˈkxëdë poky kaytyey. Extëm yä të yajnimaytyaˈaky ets extëm jyënaˈanyë Isaías 33:24, yëˈë yajnigëxëˈkypy ko pääty jyaˈˈatyë yuu päˈäm mët ko nbokyjyaˈayˈäjtëm.
Nˈokˈëxtäˈäyëmë oorë platë diˈib ijtp yuˈutsy
(Markʉs 1:11) Es yajmëdoy tuˈugë kajxy tsäjpotm jyënaˈany: Mijtsë dëˈën nˈUˈunkˈäjtypy diˈibëts njantsytsyejpy, es oyëts njotkujkˈaty mët mij.
nwtsty notë diˈib yaˈëxpëjkp mä Mar. 1:11
yajmëdoy tuˈugë kajxy tsäjpotm: Mä Evangelios tëgëkˈok jap myinyë tyäˈädë ayuk mä Jyobaa ojts tmëgajpxyë naxwinyëdë jäˈäy etsë tyäˈädë yëˈë myëdukˈokpë.
Mijtsë dëˈën nˈUˈunkˈäjtypy: Mä netyë Jesus kyaminyëm yä Naxwiiny, yëˈë netyë Dios Uˈunkˈäjtëp (Fwank 3:16). Ko myaxuˈunkˈäjty, ta ojts yajtijy “Diosë yˈUˈunk”, duˈun extëmë Adán mä kyajnëm pyokytyuny (Luk. 1:35; 3:38). Jyobaa kyaj jeˈeyë tˈëxkajpyë Jesus ko yëˈë tˈUˈunkˈaty. Pes ko jyënaˈany: Mijtsën nˈUˈunkˈäjtypy ets ko ttuknigejxyë espiritë santë, yëˈë yajnigëxëˈk ko Jesus të nety yˈokjukyˈäjtpë tsäjpotm ets ko të jatëgok myaxuˈunkˈaty, ets ko jëmbitäämbë nety jatëgok tsäjpotm parë tyunäˈäny Rey ets Saserdotë Wintsën (Fwank 3:3-6; 6:51; ijxkijpxyë mëdë Luk. 1:31-33; Eb. 2:17; 5:1, 4-10; 7:1-3).
oyëts njotkujkˈaty mët mij: O “jantsy jotkujkëts xyyanayjyawëty; xyyajxondakpëts”. Nan yëˈë tyäˈädë ayuk tuump mä Matewʉ 12:18, diˈib të yajjuuty mä Isaías 42:1 mä yajmaytyaˈagyë Mesías o Kristë diˈib ojts yajnaskäjpxë. Ko Jyobaa ttuknigejxyë Jesusë espiritë santë ets ko tˈëxkajpy ko yëˈë tˈUˈunkˈaty, duˈun dyajnigëxëˈky ko yëˈë nety ja Mesías diˈib të yajnaskäjpxë.
(Markʉs 2:27, 28) Ja sääbëdë xëë yajpëjtaky es ja jäˈäyëty ttukˈoyˈattët, es kyaj ja jäˈäyëty tyukˈoyˈatëdët ja sääbëdë xëë. 28 Pääty jaygyukëdë ko ëj, ja Naxwinyëdë Jäˈäyëtyë Kyudënaabyë, nmëdäjtypyëts nandëˈën ja kutujkën mä yëˈë sääbëdë xëë.
nwtsty notë diˈib yaˈëxpëjkp mä Mar. 2:28
nmëdäjtypyëts [...] ja kutujkën mä yëˈë sääbëdë xëë: Yëˈë duˈunë Jesus jënan (Mat. 12:8; Luk. 6:5), duˈun dyajnigëxëˈky ko mbäät dyajtuny ja sääbëdë xëëw parë ttuunëdë Tyeetyë tyuunk diˈibë nety të tyuknipëkyëty (ijxkijpxyë mëdë Fwank 5:19; 10:37, 38). Jesus tyuun näägë miläägrë diˈibë jäˈäy yajmonyˈijx yajmonyjyäˈäwë, extëm ko dyaˈˈagëdakyë päˈäm jäˈäy (Luk. 13:10-13; Fwank 5:5-9; 9:1-14). Duˈun dyajnigëxëˈky tijaty tyunaampy ko nety yˈaneˈemy, mä agujk jotkujk nnayjawëyäˈänëm extëm ko ijty pyoˈkxtë sääbëdë xëëw (Eb. 10:1).
23-29 ÄÄMBË ABRIL
TIJATY YAJPATP MÄ BIIBLYË TSOBATP MËJWIIN KAJAA | MARKɄS 3, 4
“Jesus yaˈˈagëdak tuˈugë yetyëjk sääbëdë xëëw”
(Markʉs 3:1, 2) Jesús tyëjkë jatëgok mä ja tsäjptëjk, es japë nety tuˈugë jäˈäy diˈibë tëˈëtsë nety ja kyëˈë tuk aduˈum. 2 Es näägëtyë fariseety tˈix ttundë ja Jesús pën yˈokˈyaˈˈagëdakypy ja pumäˈäy mä ja sääbëdë xëë, es dëˈën tmëdattët wiˈix tˈokniˈëënëdët.
jy-S paj. 78 parr. 1, 2
¿Ti ijty jeˈeyë yajkupëjkp yajtunët sääbëdë xëëw?
Ta jatëgokë Jesus ojts nyijkxy sääbëdë xëëw mä ja sinagoogë, waˈan jyamëty Galilea. Jam tpaty tuˈugë yetyëjk diˈibë netyë yˈaˈoygyëˈë të tyëtsnë (Lukʉs 6:6). Ja eskriibëty etsë fariseety jeˈeyë tˈijx ttuundë ja Jesus abeer ti yˈoktuumpy. ¿Tiko? Extëm dyajtëëwdë, ja dyajnigëxëˈktë ti nety wyinmääytyëp ko jyënandë: “¿Tii mbäät yˈagëdaˈaky tuˈugë pumäˈäy mä poˈxënxëë?” (Matewʉ 12:10).
Ja diˈib nyiwintsënˈäjttëbë relijyonk, duˈunë nety wyinmaytyë ko jaayë mbäät pën yˈagëdaˈaky sääbëdë xëëw pën ja jyukyˈäjtën oˈkën jëjpˈam yˈijnë. Per pën jeˈeyë të kyëdëjy të tyekytyëjy o jeˈeyë yajpitäˈäny yajmotsäˈäny ja tsyayut kyaj nety yajkupëky. Tyäˈädë yëˈë xytyukˈijxëm ko ja judiyëtëjk kyaj nety tpaˈˈayowdë ja yetyëjk, yëˈëyë nety yˈëxtääytyëp wiˈixë Jesus tniwäämbattët.
(Markʉs 3:3, 4) Net ja Jesús tˈanmääy ja jäˈäy diˈibë nety myëdäjtypy ja kyëˈë tëˈëts: Pëdëˈëk. Tanë yää kujkˈääy. 4 Net ja Jesús dyajtëëy ja fariseety: ¿Ti mbäät nduˈunëm mä ja sääbëdë xëë, ja oybyë o axëëkpë? ¿Nyajtsokëm o nyaˈoˈkëmë? Es jaˈajëty kyaj yˈatsoodë.
jy-S paj. 78 parr. 3
¿Ti ijty jeˈeyë yajkupëjkp yajtunët sääbëdë xëëw?
Jesus nyijäˈäwëbë nety ko pënaty nyiwintsënˈäjttëp ja relijyonk axëëk wyinmaytyë. Nan nyijäˈäwëp ko tyim yaˈoˈktëëwdëp ets nan kyaj duˈunë Biiblyë jyënaˈany ko tmaytyaˈagyë sääbëdë xëëw (Éxodo 20:8-10). Jesus të nety yˈokˈyajkäjpxpatpë ko jäˈäy ttukmëdunyë oyˈäjtën. Per ta ttuuny diˈib niˈigyë jäˈäy yajjotˈambëjkëdë ko tˈanmääy ja yetyëjk: “Pëdëˈëk. Tanë yää kujkˈääy” (Markʉs 3:3).
(Markʉs 3:5) Net ja Jesús twinˈijxtë jaˈajëty mëdë akë, es jyotmayˈeˈky ko kyaj tpaˈˈayowdë ja këpumäˈäy. Ta tˈanmääy ja jäˈäy: Yajtëw ja mgëˈë. Ja jäˈäy dyajtëëy ja kyëˈë, es ta yˈagëdaky.
nwtsty notë diˈib yaˈëxpëjkp mä Mar. 3:5
mëdë akë, es jyotmayˈeˈky: Marcos yëˈëyë diˈib nyimaytyakypy wiˈixë Jesus nyayjyäˈäwë ko tˈijxy wiˈix pënaty nyiwintsënˈäjttëp ja relijyonk jyuunëty ja jyot kyorasoon (Mat. 12:13; Luk. 6:10). Ets waˈanë Pedro, yëˈë ttukmëtmaytyakyë Marcos, pesë Pedro yëˈë tuˈugë yetyëjk diˈib mëk tijaty jyäˈäwë (ixë bideo yajnimaytyaktsoonyë Markʉs).
Nˈokˈëxtäˈäyëmë oorë platë diˈib ijtp yuˈutsy
(Markʉs 3:29) Per diˈibë myëˈˈëdëgeepy myëgäjxtëgeepy ja espiritë santë, kyaj mbäät ninäˈä yajmeˈxy, myëˈijttëwëbë dëˈën ja pyojpë winë xëë winë tiempë.
nwtsty notë diˈib yaˈëxpëjkp mä Mar. 3:29
myëˈˈëdëgeepy myëgäjxtëgeepy ja espiritë santë: Yëˈë yˈandijpy ko pën nibëdëˈkëm mëdë ääw ayuk o nmëgäjpxtëgoˈoyëmë Dios o tijaty jyaˈäjtypy. Espiritë santë yëˈë Dios jyaˈäjtypy, pääty ko njëjpkudijëm o kyaj ngupëjkëm ko yëˈë Dios tjaˈˈaty, duˈunxyëp extëm nmëgäjpxtëgoˈoyëmë Dios. Extëm jyënaˈanyë Matewʉ 12:24, 28 etsë Markʉs 3:22, ja judiyëtëjk diˈib nyiwintsënˈäjttëbë relijyonk, yˈijxtë wiˈix ja espiritë santë tyuny mä ja mëjˈäjtën diˈibë Jesus tyuun, per yëˈëjëty jyënandë ko yëˈë Satanás pudëjkëp.
myëˈijttëwëbë dëˈën ja pyojpë winë xëë winë tiempë: Mbäät yëˈë tˈandijy ko pën pyokytyuny oy tjanijawë ko kyuˈayowëyaampy winë xëëw winë tiempë. Ets kyaj jyaˈˈaty nituˈugë jäˈäy diˈib mbäät xyjyuuybyëtsëˈëmëm mä duˈumbë poky (ixë notë diˈib yaˈëxpëjkp myëˈˈëdëgeepy myëgäjxtëgeepy ja espiritë santë parë tyäˈädë bersikulo).
(Markʉs 4:26-29) “Nandëˈën jyënany: Ja Diosë kyutujkën dëˈën extëm ja tëëmt diˈibë nyipy tuˈugë jäˈäy. 27 Myanaxy, es oknëm pyëdeˈeky, es dëˈën nyaxy xëëny koots bom bom, es ja tëëmt myuxy es yony, es yëˈë kyaj tnijawë wiˈix. 28 Jaˈa ko këˈëm myuxy ja tëëmt nääxoty, jawyiin wyimbëtsemy ja tyeky, oknëm pyëjy, taanëm tpëjtaˈaky ja tyëëmp. 29 Es ko ja tyëëmp tsyaˈamy, ta dyajpëdëˈëktë, mët ko të tpääty ja tiempë mä myukët ja pëjtaˈaky”.
w14 15/12 paj. 12, 13 parr. 6-8
¿Njaygyujkëm wiˈix nyikejy?
6 ¿Ti xytyukniˈˈijxëmë tyäˈädë ijxpajtën? Myëduˈuk, yëˈë ko kyaj nmëdäjtëmë madakën parë tsojk nyajwimbajtëm ja diˈib nyaˈëxpëjkëm. Mbäät nbudëjkëm nuˈun nmadakëm, per ninäˈä mbäät mëktaˈaky ngaˈˈanmäˈäyëm parë nyëbatët. Tsojkëp njaygyujkëm ko këˈëm twinmayaˈany pën myëdunaambyë Dios o pën kyaj. Pesë Jyobaa yëˈë kyupëjkypy ko nnaywyandakëm mët ko ntsojkëm (Sal. 51:12; 54:6; 110:3).
7 Myëmajtsk, pën njaygyujkëmë tyäˈädë ijxpajtën, ta xypyudëjkëm parë kyaj nˈëxtëkëwäˈkëm pën nˈijxëm ko kyaj yˈoybyëtsëmy diˈib njatuˈunëm. Tsojkëp nmaˈkxtujkëm (Sant. 5:7, 8). Pën ja jäˈäy diˈib nyaˈëxpëjkëm të njapudëjkëm nuˈun nmadakëm, per kyaj wyimbety, kyaj yëˈë tˈandijy ko kyaj oy nyaˈëxpëjkëm. Pesë Jyobaa ja jeˈeyë dyajmuxy ja tëëm mä jäˈäyë kyorasoon diˈib yujy tudaˈaky ets diˈib yajtëgatsaambyë jyukyˈäjtën (Mat. 13:23). Pääty kyaj mbäät nwinmäˈäyëm ko yëˈëyë tyukˈoybyëtsëëmbyë Diosë tyuunk diˈib kanäägë jäˈäy yajnëbejtypy. Jyobaa yëˈë yajtsobatypy nuˈun ja jot mëjää nbëjtakëm mä tyuunk, kyaj yëˈëjëty pën ndukˈoybyëtsëˈëmëm mä wiˈix ja jäˈäy tˈaxäjë ja tëyˈäjtën (käjpxë Lukʉs 10:17-20 etsë 1 Korintʉ 3:8).
8 Myëdëgëk pëky, yëˈë ko kyaj kyëxëˈëky wiˈixë jäˈäy tyëgatsy jyodoty wyinmäˈänyoty. Extëm nˈokpëjtakëm, tuˈugë misioneerë diˈibë nety yaˈëxpëjkypy tuˈugë kasäädë jäˈäy, ojts yˈanëˈëmxëdë ko nimajtsk nëjkxandëp käjpxwäˈkxpë. Ta tˈanmääy ko parë mbäät duˈun tyundë, tsojkëp tmastuˈuttëdë juˈuky. Duˈunyë ojts wyëˈëmë ja misioneerë ko yˈatsoowëdë ko tamë nety nyëjkxnë kanäk poˈo mä kyaj nyekyjyuˈuktë. ¿Ti pudëjkëdë? Yëˈko tnijäˈäwëdë ko Jyobaa kyaj tˈoyˈixy ko ti yajkuyuˈutsy ets ko mbäät yˈixëdë ko jyuˈuktë, ta twinmääytyë ti tyunandëp: juˈugandëp misioneerë winduuy o ninäˈä kyanekyjyuˈugäˈändë. Diˈib pudëjkëdë parë kyaj nyekyjyuˈuktët, yëˈko tsyojktëbë nety ogäˈänë Jyobaa. Ja misioneerë kyaj tpëjkyë kuentë ko të kujk yony ja tëëm.
WIˈIX JYUKYˈATYË DIOS MËDUUMBË
(Markʉs 4:9) Diˈibë mëdoodëp, waˈan tjaygyukëdë.
nwtsty notë diˈib yaˈëxpëjkp mä Mar. 4:9
Diˈibë mëdoodëp, waˈan tjaygyukëdë: Mä netyë Jesus tkanimaytyaˈakynyëm ja jäˈäy diˈib nip, ta jyënany: “Mëdowdë” (Mar. 4:3). Duˈun dyajjëjpkëjxy ja myaytyaˈaky mä dyajnigëxëˈky ko jëjpˈamë nety ja yˈëxpëjkpëty tmëdoowˈittët ja yˈëwij kyäjpxwijën. Tyäˈädë ayuk nan mbäät jap nbatëm mä Mat. 11:15; 13:9, 43; Mar. 4:23; Luk. 8:8; 14:35; Diˈibʉ Jat. 2:7, 11, 17, 29; 3:6, 13, 22; 13:9.
30 ÄÄMBË ABRIL AXTË
6 ÄÄMBË MAYË
TIJATY YAJPATP MÄ BIIBLYË TSOBATP MËJWIIN KAJAA | MARKɄS 5, 6
“Jesus myëdäjtypyë madakën parë dyajjukypyëkëdë jiiky mëguˈuk diˈib të yˈooktë”
(Markʉs 5:38) Ko jyajty mä ja tyëjkë Jayrë, net tˈijxy ko niˈigyë ja jäˈäyëty [nyaymyukëdë] [...] es jyantsyjyëˈëy jyantsyyäˈäxtë.
(Markʉs 5:39-41) Ta ja Jesús tyëjkë jap tëgoty es tˈanmääytyë: ¿Tiko nëgoo mˈoknaˈamnëdë es mjëˈëytyë? Yëˈë kixyuˈunk kyaj të yˈeeky, määbë dëˈën. 40 Per jeˈeyë tyukxikëdë. Net ja Jesús dyajpëtsëëmdë nidëgekyë. Ta tmënejxy ja uˈunktääk uˈunkteety es mëdë yˈëxpëjkpëty. Ta tyëjkë mä ja oˈkpuˈunk yˈity. 41 Ta tmäjtsë ja kyëˈë es tˈanmääy: Talita, kumi (diˈibë ayuk wimbëtsëëmp: “Kixyuˈunk, mij nˈanmaapy, pëdëˈëk.”)
nwtsty notë diˈib yaˈëxpëjkp mä Mar. 5:39
kyaj të yˈeeky, määbë dëˈën: Ko Biiblyë nmaytyaˈagyë oˈkën, mbäät yaˈijxkijpxyë extëm ko nmäˈäjëm (Sal. 13:3; Fwank 11:11-14; Apos. 7:60; 1 Kor. 7:39; 15:51; 1 Tes. 4:13). Jesus yajjukypyëkaambyë nety ja kixyuˈunk, pääty ko duˈun jyënany yëˈë yajnigëxëˈk ko mbäät tuˈugë jäˈäy yajˈyuxy diˈib të jyantsy myäädëgoy, ets ko mbäädë nety dyajjukypyekyë oˈkpë. Ko Jesus dyajjukypyejky ja kixyuˈunk, yëˈë Jyobaa mooyë mëkˈäjtën, pes yëˈë “diˈibë yajjikypyejkypy ja oˈkpëty es tkojy diˈibë kyajnëm yˈity” (Rom. 4:17).
(Markʉs 5:42) Netyë ja kixyuˈunk pyëdeˈky es yoˈoytsyoˈony. Mäjmajtskë netyë jyëmëjt. Es ja jäˈäyëty dëˈënyë wyëˈëmëtyaaytyë.
jy-S paj. 118 parr. 6
Tuˈugë kixyuˈunk jatëgok jyukypyeky
Jesus ojts näägë jäˈäy tˈanëëmë ko kyaj pën ttukˈawanëdët diˈibë nety të tuny, ets nanduˈun yaˈˈanmääytyë ja kixyuˈungë tyääk teety. Per kyaj duˈun tyuun jyäjtë, “ta yajmaytyakwäˈxtääy oymyääty” (Matewʉ 9:26). Pes pënën kyamaytyäˈägaampy ko jyukypyëkët tuˈugë mjiiky mëguˈuk o mëtnaymyaayëbë, ¿këdii? Extëmë Evangelios jyënaˈany, tyäˈädë yëˈë ja myëmajtskpë jäˈäy diˈibë Jesus yajjukypyëjk.
Nˈokˈëxtäˈäyëmë oorë platë diˈib ijtp yuˈutsy
(Markʉs 5:19, 20) Es ja Jesús kyaj dyajkutijky, niˈigyë tˈanmääy: Nëjx mä mdëjk mëdë mjiiky mmëguˈuk, es tukmëtmaytyäˈäk tëgekyë diˈibë ja Nintsënˈäjtëm të ttuny mët mij, es wiˈix të tmëdaty ja paˈˈayoˈon mët mij. 20 Ja jäˈäy oj nyejxy, es tmaytyakwaˈxy mä yëˈë Dekapolës käjpnëty tëgekyë diˈibë netyë Jesús të ttuny mët yëˈë. Es dëˈënyë wyëˈëmëtyaaytyë ja diˈibaty myëdoodë.
nwtsty notë diˈib yaˈëxpëjkp mä Mar. 5:19
tukmëtmaytyäˈäk: Jesus xëmë tˈanmääyë jäˈäy ets kyaj tmaytyäˈäktët ja mëjˈäjtën diˈib tyuun (Mar. 1:44; 3:12; 7:36), perë tyäˈädë yetyëjk yˈanmääy ets ttukmëtmaytyäˈägët ja jyiiky myëguˈuk ti nety të tyuny të jyatyëty. Waˈanë Jesus duˈun tˈanmääy mët ko nety të yaˈˈanëëmë ets jam pyëtsëmët ets kyaj jam nyekykyäjpxwäˈkxët. Net ja jäˈäy kyaj yˈëbäät kyäjpxpäädëdët ko ja ëtsëm yˈoˈktääy.
(Markʉs 6:11) Pën jaa mä kyaj mˈaxäjëdë es ni mgamëdowäˈänëdë, pëtsëmdë jap es yajjënak ja naxjok mdekykyëjxy extëmë ijxwëˈëmën ko dëˈën pojpë mëët yˈittë.
nwtsty notë diˈib yaˈëxpëjkp mä Mar. 6:11
yajjënak ja naxjok mdekykyëjxy: Ko ijty duˈun ttundë, yëˈë yajjaygyujkë ko ja Jesusë yˈëxpëjkpëty kyaj nety yëˈë tnikëjxmˈattë wiˈix ja jäˈäy yˈatsowdë ets ko yëˈë Dios tyuknipëjktë parë pyayoˈoyëdët. Mä Matewʉ 10:14 ets Lukʉs 9:5 nanduˈun jap jyënaˈany. Marcos etsë Lucas të tˈakpëjtäˈäktë tyäˈädë ayuk “extëmë ijxwëˈëmën ko dëˈën wyëˈëmdë pojpë mëët”. Pablo mëdë Bernabé nanduˈun ttuundë ko ojts nyëjkxtë Antioquía (Apos. 13:51). Jam Corinto, ko Pablo twinxijty ja wyit, ta jyënany: “Miitsëty këˈëm mmëdäjttëp ja peky mët ko kyaj xytsyeky ja nitsokën. Es ëj kyajtsë peky nmëdaty” (Apos. 18:6). Waˈan ja Jesusë yˈëxpëjkpëty kyaj wiˈix tˈijxtë ko ja jäˈäy twinxijttë ja tyeky. Pes ja judiyëtëjk diˈibë nety të yˈittë mä ja nax käjpn diˈib kyaj jyudiyëty, wyinxijttëp ijty ja kyëˈëk ko tyëkëdë mä kyäjpn, mët ko axëëk dyajnaxtë. Per ko duˈunë Jesus ojts tniˈanaˈamë, tëgatsyë nety nyikejy.