DIˈIB MIIMP MÄ NYIˈAK: ¿WIˈIXË DIOS TˈIXY KO JÄˈÄY JYUˈUKY?

Tuˈugë mëk päˈäm diˈib mëjwindëjkëp

Juˈuky yëˈë diˈib mas niˈigyë yajjäˈäyˈoˈkp.

Mä siiglë të nyaxy, jaa 100 miyongë jäˈäy të yaˈoogëdë.

Tuˈuk tuˈugë jëmëjt ja tëdujk miyongë jäˈäy yˈooktë.

Ja të yajwijtspëtsëmy yˈooky tuˈugë jäˈäy windëdujk segundë.

Ets duˈun yaˈixy ko niˈigyë myëjwindëkë tyäˈädë jotmay.

Ëxpëkyjyaˈayëty jyënäˈändë ko pën duˈunyëmë jäˈäy jyuˈuktë, parë 2030 ja nety yˈooktë tuktujk miyonk naxy mä tuˈukpë jëmëjt. Ets jyënäˈändë ko pënaty juˈktëp, mbäät yˈooktë mil miyonkˈam mä siiglë 21.

Per kyaj yëˈëyë yˈaxëktunëdë pënaty juˈktëp, nanduˈunë fyamilyë, pes ko yˈooky ja diˈib juˈkp, ta dyajnaxtë jäj jëmuˈumën ets dyajtundë meeny. Jëmëjt jëmëjt, ja 600 milë jäˈäy yˈooktë mët ko tjëjpxajëdë juˈuky jok. Niˈamukë nguˈayoˈojëm ko jäˈäy jyuˈuktë, ets tsojkëbë net niˈigyë meeny nyajtuˈunëm parë ntsoybyajtëm.

Mayë päˈäm diˈib mëjwindëjkëp kyaj nyitsooy, per ta tsyooy pënaty juˈktëp. Tuˈugë doktora diˈib xyëˈäjtypy Margaret Chan, diˈib tuump mä Organización Mundial de la Salud (OMS), jyënaˈany: “Tyäˈädë mëk päˈäm, këˈëmë jäˈäy dyajmëjwindëkëdë ets mbäät tmastuˈuttë pën tyuundëbë mëjää gobiernëtëjk etsë nax käjpn”.

Ninäˈänëmë nety duˈunë paˈis kyanaygyäjpxëdë parë tjëjpkuwäˈägëyäˈändë tyäˈädë mëj jotmay. Agostë mä jëmëjt 2012, ja naa 175 paˈis ojts nyaygyäjpxëdë wiˈix tjëjpkuwäˈägëyäˈändë ets kyaj nëgoo pën nyekyjuˈugët.a Per taa diˈib yajtuˈudujkëdëp, oy tjatundë mëjää. Pes jëmëjt jëmëjt pënaty tyuunkˈäjttëbë juˈuky, mil miyonkˈam dyajtundë dolar parë tˈawan tˈayääxëdë ets niˈigyë jäˈäy jyuˈuktët, ets pënaty niˈigyë juˈktëp, yëˈë toxytyëjk etsë ënäˈktëjk mä paˈis diˈib kyaj nëgoo myëkjäˈäyëty. Komë juˈuky tsipë jäˈäy tmastuˈuty diˈib të yˈadëjkënë, pääty duˈunyëm yˈoogäˈändë mil miyonkˈam abëtsemy nyaxwinyëdë. Pën kyaj tmastuˈuttë juˈuky, niˈigyë nety nimay të yˈooktë, nuˈunë tiempë yˈaknaxäˈäny 40 jëmëjt.

Ko jäˈäy tˈawan tˈayääxëdë juˈuky ets ko të yˈadëjkëndë, niˈigyë tsyiptakxëdë tmastuˈuttët oy tjatundë mëjää. Duˈun jyajtyë Naoko, tuˈugë toxytyëjk diˈib mutsknëm tëjkë juˈkpë. Tijaty pëtsëëm mä notisyë, yëˈë tukmëbëjkë ko yëˈëyë juˈktëp diˈib jëjpˈam ijttëp. Ets oyë netyë tyääk tyeety të yaˈoogëdë kanser mä pyulmonk ets dyajˈyeeky nimajtskë nyëëx, kyaj yëˈë yajtuˈudujkë parë tmastuˈudëdë juˈuky. Yëˈë jyënaˈany: “Tsëˈkëbëtsë nety kojëts nanduˈun xypyäädëdë kanser mäjëtsë nbulmonk ets nmëmääy nmëdajpyëtsë netyë nnëëxëty, per kyajtsë nety mbäät nmastuˈutyë juˈuky, duˈunëts nwinmääy ko ninäˈäjëts mbäät ngamastuˈuty”.

Perë Naoko myastutë tyäˈädë bisyë ets diˈib ojts pyudëkëty yëˈë diˈib miyonkˈamë jäˈäy të pyudëkëdë. ¿Ti diˈib pudëjkëp? Min nˈokˈijxëm.

[Notë]