Ivyeo Vya Kuomvya Umu Kabuku Kakuti Swe Ina Klistu nu Mulimo Witu

SEPETEMBA 3-9

IVYUMA IVYAYA UMWI ZWI LYAKWE LEZA | YOANE 1–2

“Yesu Wacita Icizungusyo ca Kutandikilako”

(Yoane 2:1-3) Pacisila ca manda yaili, kwali uwinga ku Kana, muzi uwaku Galile. Nyina wakwe Yesu akuno wali, ² na Yesu pamwi na alondezi yakwe yaamilwe ku winga. ³ Lino waini wino antu yamwanga wasila, nyina wakwe Yesu amunena ati, “Waini wasila.”

w15 6/15 ifwa 4 pala. 3

Klistu—Ali Maka Yakwe Leza

³ Yesu wacisile icizungusyo ca kutandikilako ku cimulo ca winga ku Kana mu citungu ca Galile. Limwi aizile uku winga uu yavulisye. Kwene tutamanya ningo vino cali nomba cino twamanya sile i cakuti waini yasizile. Pali yano yali pa winga paali na Maliya nyina wakwe Yesu. Nyina wakwe Yesu afwile welenganyanga sana pa malayo ya mu mausesemo aalandanga pa mwana wakwe, wino wamanyile ukuti u “Mwana wakwe Leza Uwa Papelapela.” (Luka 1:30-32; 2:52) Uzye wamanyile ukuti Yesu wali na maka yano yaali yatatala yamanyikwa? Cikalamba cino mungalola pa cacitike ku Kana i cakuti Maliya na Yesu yuvwilile uluse nawinga na siwinga fwandi yalondanga ukuyazwa kuti yatazeewana. Yesu wamanyile ukuti umuntu nga wapokeelela aenyi walinzile ukuyapeela ivya kulya. Acino wasenwile amanzi malita 380 ukuya “waini musuma cuze.” (Welengini Yoane 2:3, 6-11.) Uzye Yesu wapatikiziwe sile ukucita icizungusyo cii? Awe. Icalenzile u mulandu wakuti wasakamalanga antu nupya wakolanyanga Isi wa kwi yulu wino waya na ukapekape.

(Yoane 2:4-11) Yesu amwaasuka ati, “Mayo, vivyo vitampazi. Kasita kane katali kafike.” ⁵ Alino nyina anena aomvi ati, “Vyonsi vino amamunena kucita, mucite.” ⁶ Ayuda yali ni ntambi zya mifulalile zya kuisangulula. Acino kwali kweneko yamuyeza mutanda a mawe akufulalilamo. Muyeza wenga wazulanga kulingana ni cipimo ca nsembo ziili nanti zitatu. ⁷ Yesu anena aomvi ati, “Zyuzini manzi muli yamuyeza yaa.” Nao yazuzya na papela. ⁸ Alino ayanena ati, “Tapinimo manzi yamwi mutwalile mukalamba wa winga.” Nao yatapamo yamutwalila, ⁹ lyene mukalamba wa winga afimpulamo manzi yano Yesu wasenwile yaya waini musuma cuze. Atamanyile na kuno waini wafumile. (Lelo aomvi yano atafile manzi yene yamanyile.) Caleka aama siwinga, ¹⁰ nga amunena ati, “Antu yonsi yakatandika kuleta waini musuma, nga pacisila lino antu yamwa cuze, yayaletela waini wino asi musuma. Lelo wemo watusunga waini musuma cuze kufika na ndakai!” ¹¹ Yesu wacisile cilangililo cii cakutandika mu Kana, muzi uwaku Galile. Muli cii amuno wasokolwile lulumbi lwakwe, nga na alondezi yakwe yataile munoli.

jy ifwa 41 pala. 6

Yesu Wacisile Icizungusyo ca Kutandikilako

Cii cili cizungusyo ca kutandikilako cino Yesu wacisile. Lino asambi yakwe apya yaweni cizungusyo cico, utailo wao wakomeliike. Pa cisila, nyina wakwe Yesu na ina yakwe yaile ku musumba wa Kapenaumu uwaelile lwa ku uondaka lwa nkumba yakwe Yemba wa Galile.

Ukuvwikisya Sana Ivyaya Umu Malembelo

(Yoane 1:1) Ku utandiko wa uumbo, kwali wino akaamwa Izwi. Izwi wali na Leza. Wene wali a leza.

nwtsty ivyeo vya kusambilila pali Yoane 1:1

Izwi: Nanti “Logos.” Mu Cigliki a ho loʹgos. Pa cikomo cii “Izwi” lyaomviwa wi lumbo, lyene pauze a pali Yoa. 1:14 na pali Umbw. 19:13. Yoane watiile ilumbo lii i lyakwe Yesu. Yesu waomvyanga ilumbo lii lino atatala waya umuntunze pano nsi, na lino wali pano nsi, alino na pa cisila ca kupeelwa ululumbi kwi yulu. Yesu wali Izwi Lyakwe Leza wino watumanga ku kumulandilako, nanti Inkombe yakwe ino watumanga kutwala mazwi na masunde ku yangeli alino na antunze. Fwandi tungati lino Yesu atatala wiza pano nsi, Yeova watumanga umungeli kwene wii uwamwanga ukuti Izwi ku kulanda na antunze.—Utan. 16:7-11; 22:11; 31:11; Kufu. 3:2-5; Yakapi. 2:1-4; 6:11, 12; 13:3.

wali na: Ngu kulondela sile izwi vino lyaya ale tungati, “kuli.” Kulingana ni lyasi vino lyaya paa, izwi lya Cigliki ilyakuti pros likasenula kuya mupipi nanti capamwi. Likatulangilila ukuti pali antu yaili pi lyasi lii, kuli kuti Izwi alino na Leza wa cumi uwaya wenga mpo.

Izwi wali a leza, NWT: Nanti “Izwi wali mu mwata wakwe Leza [nanti, “wakozile leza”].” Mazwi yaa yano Yoane walemvile yakatulondolwela imiyele imwi iyayelilemo “Izwi” (Cigliki, ho loʹgos; mulole ivyeo vya kusambililamo pi zwi lyakuti Izwi mu cikomo cii), kuli kuti, Yesu Klistu. Pa mulandu ni cifulo cikalamba cino Umwana wakwe Leza iyeli wakweti wino muli aliwe ali muno Leza waumbiile ivintu vyonsi, uli mulandu uno iicilingana kuti aamwe ukuti “leza; wakozile leza; wali mu mwata wakwe Leza.” Ya kasenula aingi yaatemwa ukulemba ukuti “Izwi wali a Leza,” kuli kuti Leza wa Maka Yonsi. Nomba kwaya icalenga kuti tulande ukuti Yoane atalozizye umu kuti “Izwi” aali umwi na Leza wa Maka Yonsi. Ca nkoleelo, i cakuti pali mazwi aakulangilila ningo ningo ukuti “Izwi wali na Leza.” Nupya izwi lya mu Cigliki ilyakuti the·osʹ likazanwa imiku itatu mu vikomo 1 na 2. Pa muku wa kutandikilako na pa muku wakwe citatu, izwi lii lyalembwa umu musango wakuti wino yakulandapo watamanyika; lyene pa muku wakwe ciili pene yatiikapo amazwi aakulangilila vivyo. Aingi asambilila sana vyakwe Baibo yakazumila ukuti vino pene yatalangilila pali the·osʹ wakwe ciili, ale paya ulondolozi umwi ucindame. Lyonsi lino iikapo amazwi aakalangilila ukuti wino yakulandapo watamanyika kuli the·osʹ maka maka mwi lyasi lii, ala yakulozya kuli Leza wa Maka Yonsi. Nomba vino amazwi yakulangilila vivyo pali the·osʹ wakwe ciili yatayapo, ale kulingana na masunde ya Cigliki yasikulanda pa muntu awe lelo yakulanda pa miyele yakwe “Izwi.” Acino fwandi, Mabaibo yamwi mu Cizungu, Cifrench ni Cigerman yalembwa ndi vino amazwi yaya muli Baibo wakuti New World Translation, yene yalondolola sile ukuti “Izwi” wali a leza; wali muli uleza; wali mu mwata wakwe Leza; wakoline na leza.” Lyene kwaya na yauze ya kasenula aliko mpiti aasenwile Ilandwe Lisuma Lyakwe Yoane mu Cisahidi nu mu Cibohairi kuli kuti indimi izyakola Cikoptiki, nupya cikaloleka kwati yasenwile Yoane muli ya 200 na muli ya 300 C.E., nayo kwene vino yalemba pali the·osʹ wa kutandikilako pali Yoa. 1:1 vyapusana na vino yalemba pali wakwe ciili. Vino yalemba vikalangilila ukuti yakulanda pa miyele yakwe “Izwi,” ukuti wali wakwe Leza, nomba yasiti yalingana na Isi, Leza wa Maka Yonsi. Wakwe vino tulanzile pa miyele, ali vino na Kolo. 2:9 nayo yalondolola pali Klistu ukuti “umwata wakwe Leza onsi waya muli Klistu.” Lyene na pali 2 Pet. 1:4 palondolola ukuti na yonsi aalateka pamwi na Klistu nayo kwene yalaya mu “mwata wakwe Leza.” Na cuze i cakuti muli Baibo iyakuti Seputuwajinti, izwi lya Cigliki ilyakuti the·osʹ ali lino yaomvya ku kulinganya na lino lyaomviwa mu Ciyebulai pa kulozya kuli “Leza,” ilyakuti ʼel ni lyakuti ʼelo·himʹ, nupya mazwi yaa yakati yakasenula “Uwa Maka; Mukome.” Amazwi yaa a Ciyebulai yakaomviwa pa kulanda pali Leza wa maka yonsi, ya leza yauze, alino na antu kwene. (Mulole ivyeo vya kusambilila pali Yoa. 10:34.) Vino Izwi akaamwa ukuti “leza,” nanti “uwa maka,” ivilingana ni vyalembwa mu usoowelo pali Eza. 9:6, [NWT] apasowile ukuti Mesiya wali nu kwamwa ukuti “Leza wa Maka” (lelo aasi “Wa Maka Yonsi”) nupya wali nu kwamwa ukuti “Umukwasi wa pee” uwa yantu yonsi yano yalakwata isyuko lya kuteekwa na aliwe. Nupya “Yeova Wamaka yonsi alafikilizya cico.”—Eza. 9:7.

(Yoane 1:29) Uwanda walondelela Yoane alola Yesu akwiza kunoli: ati, “Lolini, Mwana wa Mfwele wakwe Leza wino akafumya maifyo ya antu.

nwtsty ivyeo vya kusambilila pali Yoa. 1:29

Mwana wa Mfwele wakwe Leza: Lino Yesu wawatiziwe na lino wafumile ku kutunkwa na Ciwa, Yoane Kawatizya wamanyisizye antu ukuti Yesu ali “Mwana wa Mfwele wakwe Leza.” Amazwi yaa yakazanwa sile pakwene alino na pali Yoane 1:36. (Mulole Apendikisi A7.) Calinga sana kukolanya Yesu uku mwana wa mfwele. Ivyalembwa vya mu Baibo vikatulangilila ukuti imfwele zyatuulwanga ku kulangilila ukuti aakutuula u muyembu na pakuti umuntu umwi apalame kuli Leza. Impolelwa zizyo zyasoowelanga sile vino Yesu wali nu kwizatuulila antunze umi wakwe kuti ayakulule. Muli Baibo mwaya amazwi aakalanda sana pa Mwana wa Mfwele wakwe Leza.” Vino Yoane Kawatizya wamanyile sana Malembelo a Ciyebulai, mazwi yano walanzile yakumile ku mazwi yamwi pali yaa: suuku wino Abulaamu watuuzile mu cifulo cakwe Isaki (Utan. 22:13), umwana wa mfwele uwa pa Ucilo wino yakomile mu Eguputo pa kufuma mu uzya ukwa ina Izlaeli (Kufu. 12:1-13), nanti mwana wa mfwele uwa kalume wino yatuulanga pa kavuwa kakwe Yeova mu Yelusalemu cila katondo na manguzi (Kufu. 29:38-42). Limwi Yoane welenganyanga pa usesemo wakwe Ezaya pano Yeova watile “umuomvi wane . . . ali wa mwana wa mfwele wino yakutwala ku kufyula.” (Eza. 52:13; 53:5, 7, 11) Lino mutumwa Paulo walemvile kalata wa kutandika ku ina Kolinto, walanzile pali Yesu ukuti u “Mwana wa mfwele uwa ucilo.” (1 Kol. 5:7) Mutumwa Petulo nawe walanzile pa “wazi wamutengo wa mpolelwa yakwe Klistu, wino wakoline wa mwana wa mfwele uwaula indema.” (1 Pet. 1:19) Nupya miku kucila pali 25 mwi buku lya Umbwilo, Yesu lino waya nu lulumbi mu mayulu walandwapo ukuti u “Mwana wa mfwele.”—Vilangililo na vyuze aevi: Umbw. 5:8; 6:1; 7:9; 12:11; 13:8; 14:1; 15:3; 17:14; 19:7; 21:9; 22:1.

Kuwelenga Baibo

(Yoa. 1:1-18) Ku utandiko wa uumbo, kwali wino akaamwa Izwi. Izwi wali na Leza. Wene wali a leza. ² Kufuma ku utandiko kwene wene wali na Leza. ³ Kupitila munoli, Leza waumvile vintu vyonsi, kusi nanti cimwi mu uumbo onsi cino citaumvilwe na aliwe. ⁴ Wene wali intulo ya umi, nupya umi wakwe wapile luswepo ku antu onsi. ⁵ Luswepo lukawala mu mfinzi, ni mfinzi itangaluzimya. ⁶ Leza watumile umuntu umwi, izina lyakwe a Yoane. ⁷ Yoane wizile nga kambone kukupeela umboni pamulandu wa luswepo, kuti yonsi auvwa umboni wakwe yataile mwi landwe lyakwe lya luswepo kwene luu. ⁸ Wene atali luswepo, lelo wizile sile kukupeela umboni pa mulandu wa luswepo luu, ⁹ luswepo lwa cumi lukakozya muno nsi pa antu onsi. ¹⁰ Izwi wali mu nsi, lelo nanti Leza waumvile insi kupitila muli aliwe, amu nsi yene yaposiwa kumumanya. ¹¹ Wizile ku mpanga yakumwao, lelo antu akumwao yatamuzengile. ¹² Lelo yamwi, yano amuzengile nu kutaila munoli, yene wayapile nsambu yakuti yaye ana yakwe Leza. ¹³ Yene yatali ana yakwe Leza kupitila ku kuvyalwa ku akwasi. Lelo Leza umwisikulu uwayalenzile kuya ana yakwe. ¹⁴ Izwi wiya wizile aya umuntu, wino uwa zuziwemo cikuku nga ni cumi, nupya wizile aikala pamwi naswe. Twaweni lulumbi lwakwe lwakuya Mwana wenga sile kufuma kuli Leza Tata. ¹⁵ Yoane wapile umboni pamulandu na aliwe. Wene walaizye ati, “Wii, awino nalandanga inti, ‘Wino akwiza pacisila cane wene umukulu kunduta, pano wene waliko lino nemo ntali mvyalwe.” ¹⁶ Pamulandu wakuvula kwa cikuku cakwe twapelwa upolelelo kulunda pa upolelelo uze. ¹⁷ Pano Leza wapile Masunde ku antu kupitila muli Mose, lelo Yesu Klistu watuletela uwila, cikuku nga ni cumi. ¹⁸ Pasi umuntu watala alola Leza. Suka Mwana wenga sile wino wikala pamwi ni Isi. Mwana kwene uwiza wamusokolola.

SEPETEMBA 10-16

IVYUMA IVYAYA UMWI ZWI LYAKWE LEZA | YOANE 3–4

“Yesu Wasimikila Umwanaci Umwina Samaliya”

(Yoane 4:6, 7) Kuku u kwali ni cifula cakwe Yakobo. Yesu walanga watatonta nu lwendo, nga aikala pipi na pa cifula. Cali manye lino ilanzi lyafika umutwe papela (12 koloko.) ⁷ Lino umwanaci umwi uwaku Samaliya wiza ku kusemba manzi, Yesu amunena ati, “Mpele manzi imwe.”

nwtsty ivyeo vya kusambilila pali Yoa. 4:6

walanga watatonta: Pa cikomo cii sile ali pano Malembelo yalanda pali yesu ukuti ‘watoonsile.’ Insita yali mupipi na 12 koloko, nupya mu katondo Yesu limwi wapisile uleendo ukufuma ku luzi lwa Yodani ulwali mu Yudeya ukuya ku muzi wa Sika uwa ku Samaliya, fwandi walemiile mulundu wa mamita 900 nanti kucilapo pakuti afike kuu.—Yoa. 4:3-5; mulole Apendikisi A7.

(Yoane 4:21-24) Yesu amunena ati, “Kaciwe, taila vino nkukunena ukuti kasita kaliza lino mutalapepa Tata pa mwamba uu, nanti mu Yelusalemu kwene.²² Mwe Asamaliya mukapepa wino mutamanya, lelo swemo swe Ayuda tukapepa wino twamanya, pano ufyusi walailwe kupitila mu Ayuda. ²³ Lelo kasita kakwiza, nupya kati kafika, lilyo lino yakapepa acumi yalapepa Tata mu Mupasi nu mu cumi, pano ali ndi yaa, ayano Tata watemwa kuti yamupepa. ²⁴ Leza u Mupasi, na yano akamupepa, yalinzile kumupepela mu Mupasi nu mu cumi.”

(Yoane 4:39-41) Lyene mu musumba ulya Asamaliya aingi yataile Yesu pamulandu wa mazwi yano umwanaci wayanenyile ati, “Wali wanena vintu vyonsi vino nacita.” ⁴⁰ Caleka lino Asamaliya iiza kuli Yesu, yamupapata kuti aikale nao, nga aikala nao manda yaili. ⁴¹ Na yauze aingi yataile pamulandu wa mazwi yano Yesu wavwanzile.

Ukuvwikisya Sana Ivyaya Umu Malembelo

(Yoane 3:29) Nawinga uwakwe siwinga, lelo cuza wakwe siwinga wene akaimilila pipi, nu kuvwa kunoli, nupya akazanga cuze lino uvwa izwi lyakwe siwinga. Vii avino nkazanga cuze.

nwtsty ivyeo vya kusambilila pali Yoa. 3:29

cuza wakwe siwinga: Ku mpiti, ya cuza yakwe siwinga aayanga pa nkolelo ukwimililako siwinga nupya yaombanga umulimo umwi ucindame sana mu kupekanya uwinga. Cuza wiyo ali wino yalolanga ukuti waombanga umulimo wa kuleeta capamwi nawinga na siwinga. Pa wanda wa winga, iumba lyakwe yao aali na siwinga na nawinga lyafikanga pa ng’anda yakwe siwinga nanti yakwe isi wakwe siwinga, nupya kuko ali kuno kwayelanga cimulo ca winga. Pa cimulo, cuza wakwe siwinga wayanga sana ni nsansa nga uvwa izwi lyakwe siwinga ala akulanda na nawinga, pano cuza wiyo alino wamanyanga ukuti fwandi wataomba ningo umulimo wakwe. Yoane Kawatizya waikolinye kuli “cuza wakwe siwinga.” Nu wali siwinga a Yesu lyene asambi yakwe yonsi aali ya nawinga wa unkolanya. Lino Yoane Kawatizya wateyanyanga inzila ya kupitamo Mesiya, u watandikilepo ukupeela Yesu Klistu antu aali nu kupanga iumba lyakwe “nawinga.” (Yoa. 1:29, 35; 2 Kol. 11:2; Efes. 5:22-27; Umbw. 21:2, 9) “Cuza wakwe siwinga” walinzile ukuomba ningo umulimo wa kulondolwela aali nu kuya nawinga kuli siwinga; na pa cisila cuza wiyo ataali nu kutwalilila ukuya umucindame. Vivyo kwene ali vino cali na kuli Yoane, walanzile vino wali na Yesu ukuti: “Wene alinzile akule mu ucindami nu kunduta, lelo nemo namacepanga mu ucindami.”—Yoa. 3:30.

(Yoane 4:10) Yesu nawe amwaasuka ati, “Ndi wamanyile uwila wakwe Leza, na wino akukulenga manzi ya kumwa, nawe wange umulenge, nga wene wange akupeele manzi akapeela umi.

nwtsty ivyeo vya kusambilila pali Yoa. 4:10

manzi akapeela umi: Mazwi a Cigliki aomviwa paa yakalozya ku manzi aakupita, kafukoka ka manzi, nanti manzi yamwi asuma sana aakafuma mu tufukoka tupusanepusane. Yene yapusanako na manzi aikalile yano yiika mu ca kusungilamo amanzi cimwi. Pali Levi 14:5, izwi ilyaomviwa pa kulanda ukuti “amanzi afumile mu kafukoka” ngu kulilondela sile vino likasenula, a “manzi akapeela umi.” Pali Yele. 2:13 na 17:13, Yeova walondololwa ukuti “kafukoka ka manzi ya umi,” kuli kuti amanzi a unkolanya aangatupeela umi. Lino Yesu walandanga nu mwanaci Umwina Samaliya waomvizye amazwi aakuti “manzi akapeela umi” mu nzila ya unkolanya, lelo umwanaci wene lino uvwile sile amazwi yaa, welenginye ukuti Yesu akulanda pa manzi kwene a cumi cumi.—Yoa. 4:11; mulole ivyeo vyakusambilila pali Yoa. 4:14.

Kuwelenga Baibo

(Yoane 4:1-15) Lino Afaliseo yuvwa ukuti Yesu waluta Yoane mukulenga antu aingi kuya alondezi nga nu mukuwatizya. —² (Lelo Yesu umwisikulu wene atawatizyanga suka sile alondezi yakwe awatizyanga.)—³ Caleka lino Yesu uvwa vino yakulanda, afuma mu Yudeya nga aswilila ku Galile.⁴ Lino aciliya, apita impanga pakasi mu Samaliya. ⁵ Lyene afika ku Sika muzi uwaku Samaliya, pipi ni calo cino Yakobo wapile Yosefu mwana wakwe. ⁶ Kuku ukwali ni cifula cakwe Yakobo. Yesu walanga watatonta nu lwendo, nga aikala pipi na pa cifula. Cali manye lino ilanzi lyafika umutwe papela (12 koloko.) ⁷ Lino umwanaci umwi uwaku Samaliya wiza ku kusemba manzi, Yesu amunena ati, “Mpele manzi imwe.” ⁸ Alondezi yakwe yene ala yaya ku muzi kukukala vyakulya. ⁹ Umwanaci uwaku Samaliya amunena ati, “Wemo wewe Muyuda nga nani nene Musamaliya. Uzye lyene ungalenga uli manzi kunondi?” (Pano Ayuda yasyamwela mu ngako zino Asamaliya yakamwelamo.) ¹⁰ Yesu nawe amwaasuka ati, “Ndi wamanyile uwila wakwe Leza, na wino akukulenga manzi ya kumwa, nawe wange umulenge, nga wene wange akupeele manzi akapeela umi.” ¹¹ Umwanaci ati, “Musambazi nga vino wemo utakweti cakusembela, nga ni cifula naco icizike, uzye lyene manzi kwene yayo akapeela umi umayafumya kwi? ¹² Uzye wemo waluta Yakobo cikolwe citu, wino uwatupile cifula cii, cino umwisikulu pamwi na ana yakwe nga ni viteekwa vyakwe yamwanga mwenemo?” ¹³ Yesu nawe aasuka ati, “Wino wensi akamwa manzi yaa wene aluvwa lusala nupya. ¹⁴ Wino wensi alamwa manzi yano nemo ndamupeela wene ataluvwa lusala nupya. Manzi yano ndamupeela yene yalaya wa kafukoka ka manzi munoli, yano akapeela umi wape.” ¹⁵ Umwanaci nawe amunena ati, “Musambazi, mpela manzi yao, nani ntaluvwa lusala nupya, na kuti ntaiza kuno ku kusemba.”

SEPETEMBA 17-23

IVYUMA IVYAYA UMWI ZWI LYAKWE LEZA | YOANE 5–6

“Mwalondela Yesu nu Mwenzo Onsi”

(Yoane 6:9-11) “Kuno kuli umulumendo wino akweti mikate isano, ino yapangwa kufuma ku ngano, nga ni nswi ziili. Lelo vii vitangakumana mu antu yaa aingi.” Yesu ayanena ati, “Tekini antu pansi.” (Pali ni sote lingi.) Caleka antu yonsi ikala pansi. Pali manye antu aonsi mazimbi yasano. Yesu atoola mikate ataizya kuli Leza, nga aankanya antu yano atenzi penepo. Mu musango uli onga atoola inswi ataizya kuli Leza, nga aankanya antu suka vikumana mu antu yonsi kulingana na vino yalondanga.

nwtsty ivyeo vya kusambilila pali Yoa. 6:10

antu yonsi ikala pansi, pali manye antu aonsi 5,000: Ilandwe lyakwe Mateo sile i lyalanda ukuti “kwaula kupenda anaci na ana” pa kulanda pa cizungusyo cii. (Mate. 14:21) Fwandi limwi yonsi pamwi aalileko ivyakulya ivyapanzilwe mu cizungusyo yapuzizye na 15,000.

(Yoane 6:14) Caleka lino antu yalola cilangililo cino Yesu wacita yavwanga yati, “Cumi wii ali kasema wino malembelo yakati ali nu kwiza!”

(Yoane 6:24) Lino iumba lyalola ukuti Yesu na alondezi yakwe kwene yasipo, yapatama mu mato yaya ku Kapenaumu ku kulonda Yesu.

nwtsty ivyeo vya kusambilila pali Yoa. 6:14

wii ali kasema: Ayuda aingi aaliko mu manda yakwe Yesu yenekelanga ukuti kasema uwali nu kwiza uwali wakwe Mose ndi vino calandwa pali Malan. 18:15, 18, wali nu kuya Mesiya. Acino amazwi yano yalanzile aakuti ali nu kwiza yalozyanga ku kwiza kwakwe Mesiya wino yenekelanga ukuti alaloleka. Yoane sile u walanda pa mazwi yaa alondololwa mu cikomo cii.

(Yoane 6:25-27) Lino yamuzana ku mbalama yuze yakwe yemba, yamuzya yati, “Kasambilizya, uzye alilaci lino wizile kuno?” ²⁶ Yesu aasuka ati, “Cumi namunena nati musikundondela pamulandu wakuti mwaweni vilangililo, lelo pamulandu wakuti mwalile mikate mwikuta. ²⁷ Mutaombela cakulya cino cikalowa, lelo mwaombela cakulya cino cikaikalilila manda pe nupya cikapela umi wape. Cii cili cakulya cino Mwana wa Muntu alamupeela, pano Leza Tata wamupeela insambu yakucita vivyo.”

(Yoane 6:54) Wino wensi akulya mwili wane nu kumwa wazi wane wene ali nu umi wape, nga nani ndaleka azyukuke aye nu umi pa wanda wampelelekezyo.

(Yoane 6:60) Lino alondezi yakwe aingi yuvwa vino Yesu wavwanga, nao yavwanga yati, “Amazwi yaa akome. Uzye aweni angayazumila?”

(Yoane 6:66-69) Kufuma lilyo kwene, alondezi yakwe Yesu aingi yamusya yata kumulondela. ⁶⁷ Alino Yesu auzya alondezi ikumi na yaili ati, “Uzye namwe kwene mukulonda kunsya?” ⁶⁸ Simoni Petulo amwaasuka ati, “Mwene, uzye aweni namuze wino tungayako? Mazwi yako yakapela umi wape. ⁶⁹ Naswe twataila nu kumanya vino wewe Wamuzilo nupya wafuma kuli Leza.”

nwtsty ivyeo vya kusambilila pali Yoa. 6:27, 54

cakulya cino cikalowa . . . cakulya cino cikaikalilila manda pe: Yesu wamanyile ukuti kwali antu yamwi aamulondelanga na asambi yakwe kuti yailonsya aineco. Kwene ivyakulya vikaazwa antu cila wanda, nomba “cakulya” icaaya umwi Zwi Lyakwe Leza cene cingalenga antunze ukuya nu umi wa muyayaya. Yesu wakomelizye antu ukuti mwaombela “cakulya cino cikaikalilila manda pe,” kuli kuti, kuombesya pakuti iyaputula nu lusala lwa kuvwa izwi lyakwe Leza alino nu kutaila vino yakusambilila.—Mate. 4:4; 5:3; Yoa. 6:28-39.

aakulya mwili wane nu kumwa wazi wane: Mazwi yasikuti u kumwa nu kulya ukwa cumi cumi lelo a unkolanya sile nupya yakasenula ukuti ukutaila muli Yesu Klistu. (Yoa. 6:35, 40) Yesu walanzile mazwi yaa mu 32 C.E., fwandi atalandanga pa Cakulya ca Mwene Ica Manguzi foo, pano cene watandike ukuzevya umwaka uwalondelilepo. Walanzile mazwi yaa ala kwasyala panono kuti kuye “kuzevya Cimulo ca Ucilo” (Yoa. 6:4), fwandi amuvwanga yalinzile ukwiusya icimulo icali nu kucitika alino na vino uwazi wa mwana wa mfwele wacindiime mu kupususya umi wa yantu pa usiku uno aina Izlaeli yafumile umu Eguputo (Kufu. 12:24-27). Cino Yesu walandangapo sana i cakuti uwazi wakwe nao wali nu kucindama sana pakuti asambi yakwe yace yapeelwe umi wa manda pee.

w05 9/1 ifwa 21 mapa. 13-14

Swemo Tumapepanga nu Kuyela Yeova Leza Witu

¹³ Lelo maumba yakomilepo sile nu kulondela Yesu iyasuka iyamuzana ‘ku mbalama yuze yakwe yemba,’ ndi vino Yoane walanda. U mulandu ci uno yamulondeliile pa cisila ca kuyapuka vino yalondanga ukumucita umwene? Aingi pa yantu yao yatemilwe ivilondwa vya ku mwili, nupya yalanzile ukwaula nu kupita umu mbali pali vino Yeova wayacitiile lino yali mu lwanga mu manda yakwe Mose. Fwandi cino yene yalondanga sile u kuti Yesu atwalilile sile ukuyapeela vino yakulonda. Lino Yesu walola ivyali mu myenzo yao, watandike ukuyasambilizya icumi cakwe Leza icali nu kuyazwa ukusenula amano yano yakweti. (Yoane 6:17, 24, 25, 30, 31, 35-40) Yamwi lino yuvwa icumi cico yatandike ukumung’winta, maka maka lino walanzile icilangililo cakuti: “Cumi namunena vino ndi mutangalya mwili wa Mwana wa Muntu nu kumwa wazi wakwe, mutangaya nu umi. Wino wensi akulya mwili wane nu kumwa wazi wane wene ali nu umi wape, nga nani ndaleka azyukuke aye nu umi pa wanda wampelelekezyo.”—Yoane 6:53, 54.

¹⁴ Vilangililo vino Yesu walandanga vyavwanga antu ukulanga ndi cakuti umu cumi yalondanga kupepa Leza. Vikwene ali vino cali na lino walanzile cilangililo cii. Casosizye antu. Tukawelenga ukuti: “Lino alondezi yakwe aingi yuvwa vino Yesu wavwanga, nao yavwanga yati: ‘Amazwi yaa akome. Uzye aweni angayazumila?’” Yesu wayalondolwelile ukuti yalinzile ukulonda usenulo wa mazwi yaa yakwe Leza. Watiile: “Umupasi wakwe Leza ali uno ukapeela umi. Amaka ya muntu yatangapeela umi. Amazwi yano namunena yene aakapeela umupasi wakwe Leza nu umi.” Nomba nalyo kwene yatuvwile, nupya ilyasi likati: “Kufuma lilyo kwene, alondezi yakwe Yesu aingi yamusya yata kumulondela.”—Yoane 6:60, 63, 66.

Ukuvwikisya Sana Ivyaya Umu Malembelo

(Yoane 6:44) Kusi umwi angiza kunondi, suka sile Tata wino uwantuma ndi wamuleta kunondi, nga nani ndaleka azyukuke aye nu umi pa wanda wampelelekezyo.

nwtsty ivyeo vya kusambilila pali Yoa. 6:44

wamuleta: Kwene izwi lya Cigliki ukwafuma izwi lii ilyakuti “wamuleta” i lyakuti “kukweta,” wakwe vino cikaaya pa kukweta isumbo lya nswi (Yoa. 21:6, 11), nomba cisikusenula ukuti Leza akakweta antu nanti yasikulonda ukumuombela. Izwi lii lingasenula nu kuti “kukolopeka,” nupya amazwi yakwe Yesu limwi yalozyanga ku mazwi aaya pali Yele. 31:3, pano Yeova walanzile ku yantu yakwe aliko mpiti ukuti: “Namukwetela kuli ne mwineco pano namutemwa kutemwa kwa cumi.” (Baibo yakuti Seputuwajinti yene yaomvya izwi kwene lino tukulandapo paa ilya Cigliki.) Yoa. 12:32 ikatulangilila ukuti na Yesu kwene akaleta antu ya mitundu yonsi kuli aliwe. Malembelo yakatusambilizya ukuti Yeova wapeela antunze amaka ya kuisoolwela kuomba vino yakulonda. Swensi kwene tungasoolola ukumuombela nanti foo. (Malan. 30:19, 20) Yeova akaleta antu kuli aliwe yao akwata umwenzo wa kulondesya ukuya nu umi wa pee. (Masa. 11:5; Mapi. 21:2; Mili. 13:48, NWT.) Yeova akaleta antu yayo kuomvya ilandwe lyaya muli Baibo nu kupitila mu mupasi wa muzilo. Usesemo uwaya pali Eza. 54:13 pano Yoane watoozile mazwi yano walemba pali Yoa. 6:45, ukaomba kuli yayo yano Tata waleta kuli aliwe.—Loliniko na Yoa. 6:45, 65.

(Yoane 6:64) Lelo nalyo kwene yamwi munomuli yasyakutaila.” (Kufuma ku utandiko wa kutumikila kwakwe, Yesu wamanyile yao atalamutaila nga na wiyo alamukoopa)

nwtsty ivyeo vya kusambilila pali Yoa. 6:64

Yesu wamanyile . . . wiyo alamukoopa: Yesu walandanga pali Yuda Iskalioti. Yesu wapefile usiku onsi kuli Isi lino wasoololanga atumwa 12. (Luka 6:12-16) Fwandi pa kutandika, Yuda wali ni cisinka kuli Leza. Lelo Yesu wamanyile ukufuma mu mausoowelo aali mu Malembelo a Ciyebulai ukuti cuza wakwe u wali nu kumukoopa. (Masa. 41:9; 109:8; Yoa. 13:18, 19) Lino Yuda watandike ukuya ni miyele iipe, Yesu, uwalolanga ivyali mu myenzo nu mu melenganyo, wilwike ukuti watandika ukusenuka. (Mate. 9:4) Pa mulandu na maka ya kumanyila limwi ivintu, Leza wamanyile ukuti cuza wakwe Yesu u wali nu kumusangukila. Nomba nga twalola vino Leza waya na vino waomvile na antu yakwe ku cisila tutanga twelenganye ukuti calembilwe limwi vivyo kwene ukuti a Yuda uwali nu kumusangukila.

kufuma ku utandiko: Imvwango yii isilozya ku kuvyalwa kwakwe Yuda nanti ku nsita lino wasozilwe ukuya mutumwa, ukwacitike pa cisila cakuti Yesu ala watapepa usiku onsi. (Luka 6:12-16) Lelo ikalozya ku kutandika kwakwe Yuda ukuya nu ucenjezi kuno Yesu waweni papo kwene sile lino watandike. (Yoa. 2:24, 25; Umbw. 1:1; 2:23; lolini ivyeo vya kusambilila pali Yoa. 6:70; 13:11) Fwandi ci naco cikatulangilila ukuti Yuda wacitiile sile ku mufulo pa kuya ni miyele ipe nupya wapanzile mu mwenzo wakwe kucita vino wacisile, atamupumikizye sile awe. Izwi lyakuti “utandiko” (mu Cigliki, ar·kheʹ) ilyaya mu Malembelo a Ina Klistu Acigliki litapampikwa muli vino likasenula, lyene likalingana ni vikulandwapo. Wakwe pali 2 Pet. 3:4, “utandiko” paa pene ukasenula utandiko wa uumbo. Nomba ilingi kwene izwi lii aasi vino likaomviwa awe. Katulangilile, Petulo watile mupasi wa muzilo wikiile pa ina Masi “wakwe vino wikiile na pali sweswe kwene kufuma pa kutandika.” (Mili. 11:15) Petulo atalozyanga ku nsita lino waviilwe nanti ku nsita lino wamilwe ukuya mutumwa. Lelo walandanga pa wanda wa Pentekoste 33 C.E., kuli kuti “kutandika” kwa kwikiila kwa mupasi wa muzilo kuti uombe umulimo umwi uwa mu kulungatika. (Mili. 2:1-4) Pauze pano tungalola vino izwi lyakuti “utandiko” likaomviwa kulingana ni vikulandwapo a pali Luka 1:2; Yoa. 15:27; na pali 1 Yoa. 2:7.

Kuwelenga Baibo

(Yoane 6:41-59) Ayuda yang’wing’wintika pano wavwanga wati, “Nene cakulya cino cafuma kwiyulu.” ⁴² Yavwanga yati, “Uzye wii asi Yesu mwana wakwe Yosefu? Uzye lyene angavwanga uli ati, ‘Nafuma kwiyulu?’” ⁴³ Yesu ayanena ati, “Tini kung’wing’wintika pakasi kinu. ⁴⁴ Kusi umwi angiza kunondi, suka sile Tata wino uwantuma ndi wamuleta kunondi, nga nani ndaleka azyukuke aye nu umi pa wanda wampelelekezyo. ⁴⁵ Yakasema yalemvile yati, ‘Onsi yalasambiliziwa na Leza.’ Wino wensi akauvwa nu kusambilila kuli Tata wene akaiza kunondi. ⁴⁶ Nsyakuti umuntu ali wensi watala walola Tata, suka sile wino uwafuma kuli Leza, wene uwalola Tata. ⁴⁷ Cumi, namunena nati, wino uwataila munondi wene ali nu umi wape. ⁴⁸ Nene cakulya icikapela umi. ⁴⁹ Nanti angala vikolwe vinu mu lwanga vyalyanga cakulya cino camwangwa ukuti mana, lelo vyene vyafwile. ⁵⁰ Lelo wino wensi uwalya cakulya cino ciiza pano pansi kufuma kwiyulu wene atalafwa. ⁵¹ Nene kwene indi cakulya icikapela umi cino ciiza pano pansi kufuma kwiyulu. Muntu ndi walya cakulya cii, wene alaya nu umi wape. Umwili wane uli cakulya ca umi uno nkapela ku antu yonsi amu nsi kuti yaye nu umi.” ⁵² Caleka Ayuda yapazyanya nu kuuzyanya aisikulu yati, “Uzye umuntu wii angatupeela mwili wakwe kuti tulye mu musango cii?” ⁵³ Yesu ayanena ati, “Cumi namunena vino ndi mutangalya mwili wa Mwana wa Muntu nu kumwa wazi wakwe, mutangaya nu umi. ⁵⁴ Wino wensi akulya mwili wane nu kumwa wazi wane wene ali nu umi wape, nga nani ndaleka azyukuke aye nu umi pa wanda wampelelekezyo. ⁵⁵ Pano mwili wane uli cakulya kwene ca cumi. Uwazi wane nao uli cakumwa kwene ca cumi. ⁵⁶ Wino wensi akulya umwili wane nu kumwa uwazi wane wene akaikala munondi, nga nani nkaikala munoli. ⁵⁷ Tata wino akapeela umi uwantuma, nga nani indi nu umi pamulandu wakwe. Mu musango uli onga kwene wino wensi akulya umwili wane alaya nu umi pamulandu wane. ⁵⁸ Cii cili cakulya cino ciiza pano pansi kufuma kwiyulu. Cisi wa cakulya cino vikolwe vinu vyalile, lelo pacisila vyene vifwa.” ⁵⁹ Yesu wavwanzile vintu vii ala akusambilizya mu ng’anda ya mapepo ku Kapenaumu.

SEPETEMBA 24-30

IVYUMA IVYAYA UMWI ZWI LYAKWE LEZA | Yoane 7–8

“Yesu Wacindikanga Isi”

(Yoane 7:15-18) Ayuda yazunguka cuze, yavwanga yati, “Uzye umuntu wii wamanya uli malembelo, vino atasambilila?” ¹⁶ Yesu ayanena ati, “Vino nkasambilizya visi vyakwane, lelo vikafuma kuli Tata wino uwantuma. ¹⁷ Vino wensi akasi kucita kulonda kwakwe Leza wene angamanya ndi cakuti vino nkusambilizya vyafuma kuli Leza nanti nkuvwanga sile vyakwane. ¹⁸ Wino akuvwanga vyakwakwe, ala akuilondela mucinzi. Lelo wino akulonda mucinzi wakwe wino uwamutuma wene uwa cumi, nu usomvi usi munoli.

cf mafwa 100-101 mapa. 5-6

“Calembwa Cati”

⁵ Yesu walondanga antu yonsi yamanye ukwafumanga ivyeo vino wasambilizyanga. Watiile: “Vino nkasambilizya visi vyakwane, lelo vikafuma kuli Tata wino uwantuma.” (Yoane 7:16) Pa nsita yuze watiile: “Nsyaicitila cimwi nenga, lelo nkavwanga sile vino Tata wanena kuti mvwange.” (Yoane 8:28) Nupya watiile: “Mazwi yano nkamunena, insiivwangila! Lelo Tata, wino akaikala munondi, akacita milimo yakwe.” (Yoane 14:10) Inzila yonga ino Yesu walangililanga ukuti vino akulanda i vya cumi u kufumya mazwi yano akulanda mu vyalembwa ivyaya mwi Zwi lyakwe Leza pa miku iingi.

⁶ Nga mwawelenga ningo ningo vino Yesu walandanga mulazana ukuti walandanga vivi kwene sile vino vyalembwa nanti ukulozya ku vyalembwa muli ciputulwa ca mabuku aaya mu Malembelo a Ciyebulai. Limwi nga muvwa vivyo mungati fwandi asi sana. Limwi mungazunguka muti ngu mulandu ci uno atambwilile malembelo sile yonsi mu myaka ino wali pano nsi itatu na citika? Nomba kulanda sile icumi limwi wacisile vivyo kwene. Mwaiusya ukuti ivyalembwa pali vino Yesu walanzile, i vinono sana. (Yoane 21:25) Nupya limwi nu kuwelenga mungawelenga ivyeo ivyalembwa vino Yesu walanzile mu maawazi sile anono. Nomba mutale mwelenganye ngi cakuti umuntu angalanda pa Wene mu maawala sile anono lyene akwanisya nu kwikamo ivyaya umu ciputulwa ca mabuku amu Malembelo a Ciyebulai! Nupya cuze i cakuti Yesu atakwatanga mpapulo zya malembelo pa kulanda. Lino walanzile Ilyasi Lya pa Mwamba, walanzile pa malembelo aingi mu kulungatika nanti mu kulozyako sile nupya yonsi wayalandanga sile uku mutwe!

(Yoane 7:28, 29) Lino Yesu wasambilizyanga mu Ng’anda ikulu yakwe Leza, asanzika izwi ati, “Uzye nemo mwamanya mu cumi, nga na kuno nafuma? Nemo ntaizila pa lwane. Lelo Tata wino uwantuma uwa cumi. Mwemo mutamumanya. ²⁹ Nemo namumanya, pano nafuma kunoli, nupya aliwe uwantuma.”

(Yoane 8:29) Wino uwatantuma ali nani. Wene asinsya nenga pano lyonsi nkacita vintu vikamuzanzya.”

w11 3/15 ifwa 11 pala. 19

Mwapokelela Mupasi Wakwe Leza, Usi wa Muno Nsi

¹⁹ Mwauvwila Yeova nu mwenzo onsi. Yesu wacitanga ivyazanzyanga Isi lyonsi. Apa nsita imwi, Yesu walondanga ukucita ivintu ivyapusine nu kulonda kwakwe Isi. Lelo walanzile kuli Isi ku kulangilila vino wamutaile ati: “Kusi kulonda kwane, lelo kulonda kwako kucitike.” (Luka 22:42) Muyuzye mweinceco muti, ‘Uzye nkauvwila Leza na lino icintalila ukumuvwila?’ Tufwile twauvwila Leza lyonsi pakuti tuye nu umi. Tufwile twauvwila Kaumba witu pano ali Ntulo ya umi witu nupya Aakatusunga. (Masa. 95:6, 7) Kutaaya cuze cino tungacita kucila pa kuya ni cuvwila. Yeova atanga atupaale nga tusi ni cuvwila.

Ukuvwikisya Sana Ivyaya Umu Malembelo

(Yoane 7:8-10) Mwemo yangini ku kuzevya cimulo. Nemo ntakuya ku kuzevya cimulo cii ndakai, pano kasita kane katali kafike.” ⁹ Lino wayanena vintu vii, wene asyala atenzi mu Galile. ¹⁰ Pacisila lino aina yakwe yapita ku kuzevya cimulo cici, Yesu nawe aya. Ataile paswe, lelo waile asokelela sile.

w07 2/1 ifwa 6 pala. 4

U Mulandu ci Uno Cazipila Ukuya Aacumi?

Uzye Yesu Klistu watulangilile uli ningo sana pi lyasi lii? Wanda umwi Yesu walandanga na antu atazumila aalondanga ukumanya vino wali nu kupita. Yamunenyile yati: “Fuma ku cifulo cii uye ku Yudeya.” Uzye Yesu wayaswike uli? Watiile: “Mwemo yangini ku kuzevya cimulo [ku Yelusalemu]. Nemo ntakuya ku kuzevya cimulo cii ndakai, pano kasita kane katali kafike.” Manda anono pa cisila, Yesu watoozile ulendo wa kuya ku Yelusalemu ku cimulo. U mulandu ci uno wayasukiile vivi? Pano yatakweti insambu ya kumanya vyonsi pali vino wali nu kupita. Fwandi nanti Yesu atalanzile ufi, atayaswike mu kulungatika pakuti atailetelela nanti kuletelela alondezi yakwe. Vino walanzile vitaali uufi, pano mutumwa Petulo walanzile pali Klistu ukuti: “Klistu atatazile aifye nupya kusi umwi uwatazile auvwa akutumpoka.”—Yoane 7:1-13; 1 Petulo 2:22.

(Yoane 8:58) Yesu aasuka ati, “Cumi namunena vino Abulaamu lino atali ayeko ala nemo akunondi.”

nwtsty ivyeo vyakusambilila pali Yoa. 8:58

ala nemo akunondi: Ayuda yano alwisyanga Yesu yalondanga ukumutama amawe pano walanzile ukuti “waweni Abulaamu,” nanti cakuti yamunenyile iyati “Myaka yako itali ifike makumi yasano.” (Yoa. 8:57) Vino Yesu wayaswike vyali nu kuyazwa ukumanya ukuti walipo mungeli lino Abulaamu atatala wavyalwa. Yamwi yakati ilembelo lii likatumanyisya ukuti Yesu a Leza. Yakati mazwi a Cigliki aomviwa paa akuti e·goʹ ei·miʹ (asenulwa ukuti “A nene” mu Mabaibo yamwi), yakalozya kuli vino Baibo wakuti Seputuwajinti wasenula mazwi aaya pali Kufu. 3:14 nu kuti vikomo vii vyoili vifwile ukulingana mu misenwilwe. (Mulole ivyeo vya kusambilila pali Yoa. 4:26.) Nomba kulingana na vino izwi lii ei·miʹ ilya mu Cigliki lyaomviwa mwi lyasi lii, lyatandika na mazwi yakuti “Abulaamu lino atali ayeko” na lino wizile ayako. Fwandi ali mulandu uno cingalinganila ukusenula ukuti “ala nemo akunondi” kucila ukuti “A nene,” nupya ivyalembwa ivya mpiti sana alino na Mabaibo andakai yakaomvya amazwi kwene yaa akuti “ala nemo akunondi.” Nupya pali Yoa. 14:9, paaya umusango uli umwi uwa mvwango iya Cigliki iyakuti ei·miʹ iyasenula amazwi yano Yesu walanzile aakuti: “Nati nikala namwe nsita ntali, lelo Filipo wemo utamanyile nene? Wino wandola, walola na Tata kwene. Uzye pacani ukuti, ‘Tulange so?’” Mabaibo aingi yakaomvya amazwi akolane na yaa, fwandi kulingana ni vikulandwapo umuntu atanga alesye ukulemba izwi lya Cigliki ilyakuti ei·miʹ ukusenula ukuti “ala nemo akunondi.” (Napauze pano yasenula izwi kwene lii a pali Luka 2:48; 13:7; 15:29; Yoa. 1:9; 5:6; 15:27; Mili. 15:21; 2 Kol. 12:19; 1 Yoa. 3:8.) Nupya, amazwi yano Yesu walanzile pali Yoa. 8:54, 55 yakatulangilila ukuti atalandanga pa kuya aali umwi na Isi.

Kuwelenga Baibo

(Yoane 8:31-47) Caleka Yesu anena yao amutaile ati: “Ndi mukuyela mazwi yane, mu cumi ale mwemwe alondezi yane, ³² mulamanya cumi ca pali Leza, nga ni cumi cilamukulula. ³³ Nao yamunena yati, “Sweswe amu mupanda wakwe Abulaamu, tutatala tuya azya ya muntu umwi. Uzye wemo walozya mwi lino wavwanga wati, ‘Mulakululwa?’” ³⁴ Yesu ayanena ati, “Cumi, namunena vino wensi akaifya wene umuzya wa maifyo. ³⁵ Nu muzya asyaikala mu alupwa manda pe, lelo mwana akaikalamo manda pe. ³⁶ Caleka Mwana ndi wamukulula, mu cumi mulaya antungwa. ³⁷ Nemo manyile vino mwemwe amu mupanda wakwe Abulaamu. Lelo mukulonda kunkoma, pano mutangazumila mazwi yane. ³⁸ Nkavwanga vintu vino Tata wandanga, lelo mwemo mukacita vino so wamunena. ³⁹ Nao yamunena yati, “Tata a Abulaamu.” Yesu ayanena ati, “Ndi mwemwe ana yakwe Abulaamu, nga mukacita vintu vili vimwi na vino Abulaamu wacitanga. ⁴⁰ Lelo ndakai mukulonda kunkoma pamulandu wakuti nkumunena mazwi ya cumi, yano nuvwile kuli Leza. Abulaamu atacisile vii. ⁴¹ Lelo mwemo mukacita vino so akacita.” Nao yamunena yati, “Swemo twakwata Tata wenga sile, nawi a Leza.” ⁴² Yesu ayanena ati, “Leza ndi a So mu cumi, nga mwantemwa, pano nemo nafuma kuli Leza. Nupya ndakai ndi pano. Ntaizile nenga, lelo aliwe uwantuma. ⁴³ Uzye pacani musyakutezya vino nkuvwanga? A pa mulandu wakuti mwaposiwa ukuvwa mazwi yane. ⁴⁴ Mwemo mwemwe ana ya musomvi, wii ali so, nupya mwatemwa kulondela kucita kulonda kwakwe. Kufuma nu ku utandiko kwene wali inkomi. Atatala aya mwa cumi pano wene cumi citaya munoli. Lino akuvwanga intumpu, ala wene kunoli uli mwata, pano uwantumpu nupya aliwe uwazitandike.⁴⁵ Lelo nemo nkavwanga cumi, nga uli mulandu uno mutantaila. ⁴⁶ Aweni uwa munomuli angansinila pi ifyo limwi? Ndi nkavwanga cumi, uzye lyene pacani musyantaila? ⁴⁷ Muntu wakwe Leza akauvwa mazwi yakwe Leza. Mwemo musi yakwe Leza, na pa mulandu kwene uu acino musyakuvwila.”