Ebõd Ke ñan Kwal̦o̦k Am̦ Bũrom̦õj?

JUON em̦m̦aan me ear mej juon eo ejitõnbõro ippãn ear je im ba: “Ke iar rũttol̦o̦k ilo Iñlen, kar katakin eõ bwe in jab kwal̦o̦k aõ bũrom̦õj ilo̦bwilej. Jema ear juon rũttarin̦ae, im ij keememej bwe ñe juon men ej kõmetak ña ekajoor kij dekein ñiin im ba, ‘Lale kwaar jañ!’ Bareinwõt, ijjab keememej an kar jinõ bo̦kuj eõ ak um̦m̦aik jepa im ajri ro 3 jeiũ im jatũ. Jema ear mej ke ear 56 aõ iiõ. Iar loe an mej im iar lukkuun bũrom̦õj. Ak kar m̦okta ear pen aõ jañ.”

Ilo jet aelõñ, epidodo an armej ro kwal̦o̦k eñjake ko aer. Joñan ro jet remaroñ kile ñe rej m̦õn̦õn̦õ ak bũrom̦õj. Bõtab, ilo aelõñ ko jet ãinwõt jikin ko itueañ ilo Europe im Britain, armej ro rejjab kwal̦o̦k eñjake ko aer, el̦aptata em̦m̦aan ro. Ñe juon eo ejitõnbõro ippam̦ emej, ebõd ke ñe kwõnaaj kwal̦o̦k am̦ bũrom̦õj ak jañ? Ta eo Baibõl̦ ej ba kõn men in?

Bwebwenatoun Ro Rar Jañ ilo Baibõl̦

Ro rar je Baibõl̦ eo rej Ri Hibru, im rein rejjab kajoor jook in kwal̦o̦k eñjake ko aer. Elõñ bwebwenatoun armej rein ilo Baibõl̦ me ej kwal̦o̦k kõn aer kar jab n̦ooje aer bũrom̦õj. Ke rar m̦an Amnon nejin Devid, Baibõl̦ ej kwal̦o̦k bwe Devid ear “kanooj jañ.” (2 Samuel 13:28-39) Devid ear bar jañũt l̦eo juon nejin etan Absalom me ear lukkuun nana. Joñan an l̦ein nana ear kõn̦aan bõk jikin jemãn jãn an kiiñ. Baibõl̦ ej ba: “Kiiñ eo [Devid] ear kanooj in bũrom̦õj. Ear wanlõñl̦o̦k ñan ruum̦ eo ilõñin kõjãm eo im jañ. Ke ej etal ej jañ im ba, ‘O nejũ! En kar ña eo ij mej im jab kwe, nejũ! Absalom nejũ!’” (2 Samuel 18:33, UBS) Devid ear jañ. Bar ãindein em̦m̦aan ro jet me ewõr nejier. Elukkuun lõñ rũtto ro me ñe ej mej ro nejier, rej ba bwe en kar er eo rej mej im jab ro nejier! Ekabũrom̦õjm̦õj ñe juon ajri ej mej m̦okta jãn jemãn ak jinen.

Kar ewi wãween an Jijej eñjake ke Lazerõs ear mej? Ear jañ iturin lõb eo libõn. (Jon 11:30-38) Tokãlik ke Jijej ear mej, Meri Magdalene ear jañ ke ear epaakel̦o̦k lõb eo an Jijej. (Jon 20:11-16) Juon Kũrjin me emel̦el̦e kõn kallim̦ur eo ilo Baibõl̦ bwe ro remej renaaj bar mour, eban l̦e jãn joñan an bũrom̦õj. Ak ejjab ãindein ippãn ro rejjab jel̦ã kõn kallim̦ur in. Bõtab kõnke ewõr ad eñjake, kõj aolep jej bũrom̦õj im jañũt ro rejitõnbõro me rar mej meñe jejel̦ã kõn kallim̦ur eo kõn ro remej.​—1 Tessalonika 4:13, 14, UBS.

Kwõj Aikuj Ke Dãpij Am̦ Jañ?

Baibõl̦ ej kwal̦o̦k kõn ro rar tiljek ilo iien ko etto ãinwõt Job, Devid, im Jeremaia. L̦õm̦arein rar kwal̦o̦k aer bũrom̦õj im jab n̦ooje eñjake ko aer. Ak ta kõn kõj rainin? Kwõj ke l̦õmn̦ak bwe ekajjookok ñan kwal̦o̦k eñjake ko am̦? Ta eo ro me jerbal eo aer ej ñan lel̦o̦k naan in kaenõm̦m̦an ñan ro rebũrom̦õj rej ba? Men eo rej ba ej ãinl̦o̦k wõt men eo Baibõl̦ ej bar ba. Rej ba bwe jej aikuj kwal̦o̦k ad bũrom̦õj im jab dãpiji. Kõn men in, ejjab jim̦we ñan kamakel̦o̦k iaad jãn ro jet. (Jabõn Kõnnaan 18:1) Ilo m̦ool, eoktak wãween an armej kwal̦o̦k aer bũrom̦õj ekkar ñan m̦anit im tõmak ko aer.a​—Lale kõmel̦el̦e eo itulal̦.

Ak ta el̦aññe kokõn̦aan jañ? Eokwe, ejjab nana kõnke ãindein armej. Ilo iien eo Lazerõs ear mej, ear “eddo bũruon” Jijej im “ear jañ.” (Jon 11:33, 35, UBS) Men in ej kwal̦o̦k bwe ejjab nana an juon jañ ñe emej juon eo ejitõnbõro ippãn.

Men in ear bar wal̦o̦k ñan juon kõrã etan Anne ke ear jidimkij an kar mej niñniñ eo nejin etan Rachel. L̦eo ippãn kõrã in ear ba: “Ekabwilõñlõñ bwe kõmro kar jab jañ ilo iien mej eo ak aolep rar jañ.” Im Anne ear ba: “Em̦ool bwe kõmro kar jab jañ ilo iien eo. Bõtab, jejjo wiik tokãlik ke iar make iaõ ilo m̦weo, iar jañ aolepen raan eo. Men in ejipañ ña kõnke ear em̦m̦anl̦o̦k aõ mour ãlikin aõ kar jañ. Iar jañũti niñniñ eo nejũ. Ij tõmak bwe ro rej bũrom̦õj rej aikuj jañ. Meñe ekkã an armej ro ba, ‘Em̦õj kiiõ, jab jañ,’ ilo m̦ool men in ejjab jipañ ro rej bũrom̦õj.”

Wãween An Jet Eñjake

Ewi wãween an jet eñjake ñe ej mej ro rejitõnbõro ippãer? Juon kõrã etan Juanita emel̦el̦e kõn eñjake ko an juon kõrã ñe ej mej lo̦jien. Ejel̦ã kõnke 5 alen an kar mej lo̦jien. Tokãlik, Juanita ear bar bõro̦ro. Ak juon iien ear kũrããj im del̦o̦ñ lo aujpitõl̦. Kõn men in, Juanita ear lukkuun inepata ñe ebar mej lo̦jien. Ruo wiik tokãlik, ear pojak in kõmmour ak ejjañin uñ an allõñ. Ke ear l̦otaktok leddik eo nejin etan Vanessa, kar ruo wõt bo̦unin. Juanita ear ba: “El̦ap aõ m̦õn̦õn̦õ kõnke kiiõ ewõr juon nejũ!”

Bõtab, ear jab aetok an Juanita m̦õn̦õn̦õ kõnke 4 raan tokãlik Vanessa ear mej. Juanita ej ba: “Elukkuun kar l̦ap aõ bũrom̦õj kõnke emej niñniñ eo nejũ. Elukkuun kar rup bũruõ. Iar lukkuun bũrom̦õj ke iar ro̦o̦l im lale ruum̦ eo kõmro ear kõpooje ñan Vanessa kab jiilñij jiddik ko an iar wiaiki. Ebõk jejjo allõñ in aõ kar l̦õmn̦ake iien eo ear l̦otak. Joñan iar kõn̦aan wõt make iaõ.”

El̦e ke jãn joñan ñe juon ej bũrom̦õj rot in? Emaroñ pen an ro jet mel̦el̦e, ak ro ãinwõt Juanita rej jañũti niñniñ ro nejier ãinwõt ñe rej jañũt ro elõñ iiõ in aer kar mour. M̦okta jãn an juon niñniñ l̦otak, em̦õj kadede an jemãn im jinen yokwe, im etto wõt ke em̦õj an jinen jino kaorõke. Ñe ej mej niñniñ eo, jinen ej bũrom̦õj ãinwõt ñe ear to an ajri eo mour. Eñin men eo ro jet rej aikuj in mel̦el̦e kake.

Ñe Kwõj Illu im N̦aruom̦ Make

Bar juon kõrã ear kwal̦o̦k eñjake ko an ke rar ba ñane bwe l̦addik eo nejin ejidimkij an mej jãn jorrããn in menono. Kõrã in ej ba: “Elõñ kain eñjake ko iar bũki. Ear pen aõ tõmak kõn men eo ear wal̦o̦k, iar n̦aruõ make, im iar jaje ta eo in ba im kõm̦m̦ane. Bareinwõt, iar illu ippãn l̦eo ippa kab taktõ eo kõn aerro kar jab kile joñan kauwõtata in nañinmej eo an l̦addik eo nejũ.”

Ñe juon ej bũrom̦õj ekkã an bar illu. Emaroñ illu ippãn taktõ im nõõj ro kõnke bõlen ej l̦õmn̦ak bwe ear jab lukkuun em̦m̦an aer lale ke ear mour. Ak emaroñ bar illu ippãn ro m̦õttan im ro nukũn kõnke bõlen rar kõm̦m̦an ak ba jet men ko rebõd. Jet rej illu ippãn eo emej kõn an kar jab kõjparok an ãjmour. Stella ej ba: “Ãlikin an kar l̦eo ippa mej, iar illu ippãn kõnke eto an nañinmej im taktõ eo ear lel̦o̦k naan in kakkõl ñane ak ear jab roñjake. Ñe en kar roñjake, enaaj kar em̦m̦an wõt an mour.” Bareinwõt, jet iien jet rej illu kõnke eo me emej ekõm̦m̦an an ro me rej mour wõt eddodo ak inepata.

Ñe juon ej illu ippãn eo emej, emaroñ kõm̦m̦an an nana an mour. Jet rej n̦arueer make ñe juon eo ejitõnbõro ippãer ej mej. Remaroñ ba: “Ñe in kar m̦õkaj in bõkl̦o̦ke ñan taktõ ak jãnij an taktõ ak lukkuun lale bwe en kõjparok ãjmour eo an, innem eban kar mej.”

Ak ñan ro me ejidimkij an mej ro rejitõnbõro ippãer el̦apl̦o̦k an nana aer mour. Etke? Kõnke rej jino keememejtok iien ko rekõn illu ak akwããl ippãn armej eo emej. Ak bõlen remaroñ l̦õmn̦ak bwe edik aer kar lel̦o̦k aer ak kõm̦m̦an em̦m̦an ñane ilo iien eo ear mour.

Ekkar ñan jet rũmmãlõtlõt, rej ba bwe ñe ej mej juon ajri ekkã an jemãn im jinen eñjake bwe ejako juon men eaorõk jãn er. Ekkã an l̦aptata an kõrã eo eñjake men in.

Ñe Ej Mej eo Pãleem̦

Ñe ej mej eo rejetam̦ ej bar juon men el̦ap an kabũrom̦õjm̦õj. El̦aptata ñe el̦ap amiro kar epaake doon. Innem, aolep men ko komiro kõn kõm̦m̦ani ippãn doon rejako ak rejem̦l̦o̦k. Ejem̦l̦o̦k amiro jerbal ippãn doon, jam̦bo ak itoitak, iukkure im etal ñan iien kam̦õn̦õn̦õ ko, im jipañ doon.

Ricardo ear kwal̦o̦k ta eñjake eo an ke lio ippãn ear mej. Ear ba: “Joñan aõ kar bũrom̦õj kõn kõrã eo ippa, iar kõn̦aan bwe in bar mej. Im iar kõn̦aan wõt makel̦o̦k iaõ im jab kobal̦o̦k ippãn jabdewõt. Bõtab, iar kile bwe men in eban kõjepl̦aaktok lio ippa ak enaaj kabũrom̦õjl̦o̦k wõt ña.” Kõn men in, Ricardo ear wõnm̦aanl̦o̦k wõt im kõm̦m̦ani men ko ekõn kõm̦m̦ani ãinwõt, pãd ilo kweilo̦k ko im kwal̦o̦k naan.

Ricardo ear wõnm̦aanl̦o̦k wõt im ba: “Iar kile an Jeova yokwe eõ im jipañ eõ. Bareinwõt, ear uwaaki jar ko aõ kõn men ko reddik. Eñin unin ear l̦apl̦o̦k aõ epaake e, im aõ kar maroñ kijenmej wõt meñe ear l̦ap aõ bũrom̦õj. Ij bũrom̦õj wõt kõn lio ippa ak ij lukkuun tõmak bwe Jeova eban kõtl̦o̦k bwe men ko rekabũrom̦õjm̦õj ren kaeñtaan kõj ñan indeeo.”

“Jab Kõtl̦o̦k An Ro Jet Kõm̦m̦an Pepe ñan Kwe . . . ”

Juon bok (Leavetaking​—When and How to Say Goodbye) ej kwal̦o̦k kõn ta eo jemaroñ kõm̦m̦ane ñe ej mej juon eo ejitõnbõro ippãd. Bok in ej ba: “Jab kõtl̦o̦k bwe ro jet ren peek ta ko kwõn kõm̦m̦ani im wãween am̦ eñjake. Eokkõtaktak wãween an armej bũrom̦õj. Ro jet remaroñ ba ñan kwe bwe el̦e jãn joñan am̦ bũrom̦õj. Ak remaroñ bar ba bwe edik am̦ bũrom̦õj. Ñe ãindein, kwõn jol̦o̦k aer bõd im mel̦o̦kl̦o̦ke. Ñe kwõj kõtl̦o̦k bwe ro jet ren peek wãween am̦ kwal̦o̦k am̦ bũrom̦õj, men in eban kõm̦m̦an bwe en em̦m̦anl̦o̦k am̦ mour.”

Em̦ool bwe eokkõtaktak wãween an armej ro kwal̦o̦k aer bũrom̦õj. Ak ejjab mel̦el̦ein bwe ewõr juon wãween bũrom̦õj em̦m̦anl̦o̦k jãn wãween ko jet. Bõtab, ekauwõtata ñe el̦e jãn joñan an juon bũrom̦õj, im ñe epen an tõmak bwe em̦õj an mej armej eo. Eñin iien eo juon eo ebũrom̦õj ej aikuj jipañ jãn ro m̦õttan. Baibõl̦ ej ba: “Juon jeran ej yokwe iien otemjej; im juon jein im jatin, ear l̦otak bwe en rijjipañ ilo iien jorrããn.” Innem, jab ãliklik in kajjitõk jipañ ippãn ro jet im kõnnaan ippãer, im kwal̦o̦k am̦ jañ.​—Jabõn Kõnnaan 17:17.

Ejjab bõd ñan bũrom̦õj im jañ ñe juon ej mej. Im ejjab bõd ñe jej kwal̦o̦k ad bũrom̦õj im̦aan mejãn ro jet. Ak ewõr kajjitõk ko jej aikuj jel̦ã uwaakier ãinwõt: ‘Ta ko imaroñ kõm̦m̦ani ñe ij bũrom̦õj? Ejim̦we ke ñan aõ illu im n̦aruõ make? Ta eo imaroñ kõm̦m̦ane ñe ej wal̦o̦k eñjake kein ippa? Ta eo emaroñ jipañ ña kijenmej wõt ñe ij bũrom̦õj?’ Katak eo tok juon enaaj uwaake kajjitõk kein im bar kajjitõk ko jet.