Kwõj Ke Kaorõk Mour Ãinwõt an Anij Kaorõke?

1, 2. (1) Ta men eo Anij ear letok im elukkuun aorõk ñan kõj rainin? (2) Etke eaorõk bwe jen mel̦el̦e kõn naan in kakapilõk ko jãn Baibõl̦ eo?

JEMEDWÕJ ilañ ear letok lol̦o̦kjen̦ bwe jen maroñ make kõm̦m̦ani pepe ko ilo mour ko ad im kajjioñe e. (Jenesis 1:27) Kõn wõt menin letok in an Anij, jemaroñ mel̦el̦e kõn wãween an naan in kakapilõk ko jãn Baibõl̦ eo jipañ kõj. Ilo ad l̦oore naan in kakapilõk kein, ej kaalikkar bwe jej yokwe Jeova im jenaaj epaakel̦o̦k wõt e. Jej bareinwõt kaalikkar bwe kõj armej ro me “em̦õj aer katak im kammineneik er make, bwe ren jel̦ã ta eo em̦m̦an im ta eo enana.”​—Hibru 5:14, UBS.

² Rainin, el̦ap an aorõk bwe jen mel̦el̦e kõn naan in kakapilõk ko jãn Baibõl̦ eo. Etke? Kõnke ilo lal̦ in rainin, ekanooj lõñ men ko me rej wal̦o̦k ilo mour ko ad im reoktak jãn doon. Ejjel̦o̦k kien ñan kajjojo men kein. Ñan waanjoñak, jen bwebwenato kõn kilen an taktõ ro kõjerbal bõtõktõk. Eaorõk bwe aolep ro me rekõn̦aan kam̦õn̦õn̦õik Jeova ren jel̦ã kõn men in. El̦aññe jej mel̦el̦e kõn naan in kakapilõk ko jãn Baibõl̦ eo, jenaaj kõm̦m̦ani pepe ko me rem̦m̦an im jenaaj m̦õn̦õn̦õ kaki. Bareinwõt, pepe kein renaaj jipañ kõj bwe jen pãd wõt ilo yokwe eo an Anij. (Jabõn Kõnnaan 2:6-11) Jen etale jet iaan naan in kakapilõk kein.

MOUR IM BÕTÕKTÕK REKWÕJARJAR

3, 4. (1) Ñããt eo m̦oktata Anij ear kwal̦o̦k bwe eaorõk im kwõjarjar bõtõktõk? (2) Etke eaorõk im kwõjarjar bõtõktõk?

³ Jinoin an kar Jeova kwal̦o̦k bwe bõtõktõk ej ekkejell̦o̦k ñan mour ej ãlikin wõt an kar Kein m̦ane Ebel. Ear bar kwal̦o̦k bwe mour im bõtõktõk relukkuun aorõk im kwõjarjar. Anij ear ba ñan Kein: “Ainikien bõtõktõkin jatõm̦ ej lam̦õj ñan Eõ jãn bwidej.” (Jenesis 4:10) Ta mel̦el̦ein naan kein an Anij? Ekkar ñan Jeova, bõtõktõkin Ebel ej kõkkar kõn mour eo an. Im kõnke Kein ear m̦ane l̦eo jatin, ej ãinwõt ñe bõtõktõkin Ebel ej kajjitõk ippãn Anij bwe en kaje Kein kõn men eo enana ear kõm̦m̦ane.​—Hibru 12:24.

⁴ Ãlikin kar Ibwijleplep eo ilo raan ko an Noa, Anij ear kamãlim armej ro bwe ren m̦õñã kanniõk in menin mour ko. Bõtab, ear jab kamãlim er bwe ren m̦õñã bõtõktõk. Anij ear ba: “Kom̦win jab m̦õñã kanniõk el̦aññe ej bõtõktõk wõt; kõnke mour ej pãd ilo bõtõktõk. El̦aññe juon armej enaaj m̦an ñan mej bar juon armej, innem naaj kaje e.” (Jenesis 9:4, 5, UBS) Naan in jiroñ in ej jerbal ñan aolep armej ro jãn tõre ko an Noa ñan raan kein ad. Ej bar kwal̦o̦k im kaalikkarl̦o̦k ejja mel̦el̦e eo wõt Jeova ear ba ñan Kein bwe bõtõktõk ej kõkkar kõn mour. Men in ej bar kaalikkar bwe Jeova, Eo ear letok mour, enaaj kajeik jabdewõt armej ro rejjab kaorõk mour im bõtõktõk.​—Sam 36:9, UBS.

5. Ewi wãween an kar Kien Moses kaalikkar bwe bõtõktõk eaorõk im ekwõjarjar?

⁵ Kien Moses ear bar kaalikkar bwe bõtõktõk eaorõk im kwõjarjar im ej kõkkar kõn mour. Ñan waanjoñak, bok in Livitikõs 17:10, 11 (UBS) ej ba bwe el̦aññe jabdewõt armej ej m̦õñã kanniõk ko rebõtõktõk, Anij enaaj kaje armej in. Eoon kein rej ba: “Mour eo an kajjojo menin mour ej pãd ilo bõtõktõk, im eñin unin an Irooj ba ren lutõk bõtõktõk ko n̦a ioon lokatok eo kein jeorl̦o̦k jerawiwi ko an armej ro. Kõnke mour ej pãd ilo bõtõktõk, innem bõtõktõk ej kein jeorl̦o̦k jerawiwi.”​—Jouj im lale bo̦o̦k eo etan “Bõtõktõk ej Kein Jeorl̦o̦k Jerawiwi.”

6. M̦okta jãn an kar armej ro m̦õñã kanniõk, etke rar aikuj lutõkl̦o̦k bõtõktõkin menin mour eo n̦a ioon bwidej? (Jouj im bar lale bo̦o̦k eo, “Kaorõk Menin Mour Ko.”)

⁶ El̦aññe rar jab kõjerbale bõtõktõkin juon menin mour ilo lokatok eo, rar aikuj lutõkl̦o̦k bõtõktõk eo n̦a ioon bwidej. Etke? Kõnke ilo wãween in, ear ãinwõt ñe mour eo an menin mour eo ej bar jepl̦aak ñan Anij. (Duteronomi 12:16) Anij ear jab kakien Ri Israel ro bwe en lukkuun let aer karreoiki im jol̦o̦k aolep bõtõktõk eo ilo ãnbwinnin menin mour eo. El̦aññe ear jim̦we im ekkar wãween aer kar m̦ane im kato̦o̦rl̦o̦k bõtõktõkin menin mour eo, Ri Israel ro remaroñ wõnm̦aanl̦o̦k im kañe kanniõkin. Anij ear m̦õn̦õn̦õ ippãer kõnke rar kwal̦o̦k kautiej ñan e ilo aer kar kato̦o̦rl̦o̦k bõtõktõkin menin mour eo.

7. Ewi wãween an kar Devid kaalikkar bwe bõtõktõk ej juon men eaorõk im ekwõjarjar?

⁷ Devid ear juon em̦m̦aan eo me Anij ear ba bwe “bũruon ãinwõt bũruõ.” Devid ear mel̦el̦e kõn unin an kar Anij kõm̦m̦an kien kõn bõtõktõk. (Jerbal 13:22) Juon iien ke ear lukkuun maro, jilu iaan ri tarin̦ae ro an rar ilo̦k ibul̦õn jikin kõppad ko an ri kõjdat ro aer bwe ren jibadekl̦o̦k juon aebõj lal̦. Rar itõk dãn jãn aebõj lal̦ eo im bõktok ñan ippãn Devid. Ta eo Devid ear kõm̦m̦ane? Ear ba: “O Irooj, ijamin idaak jãn dãn in! Enaaj ãinwõt ñe iar ilim bõtõktõkin l̦õm̦arein jilu rar kajekdo̦o̦n mour ko aer bwe ren bõktok lim̦õ dãn.” Im̦aan mejãn Devid, dãn eo ear ãinwõt bõtõktõkin ri tarin̦ae rein an. Eñin unin meñe ear maro, bõtab ear “lutõke bwe en tarrin jortak ñan Irooj.”​—2 Samuel 23:15-17, UBS.

8, 9. Ear ke oktak l̦õmn̦ak eo an Anij kõn mour im bõtõktõk ke ear jutak eklejia ko an Kũrjin ro? Jouj im kõmel̦el̦e.

⁸ Enañin 2,400 iiõ ko ãlikin an kar Anij lel̦o̦k kien eo kõn bõtõktõk ñan Noa, im enañin 1,500 iiõ ko ãlikin an kar wal̦o̦k Kien Moses, ear wal̦o̦k juon men eaorõk. Jeova ear kõjerbal jet em̦m̦aan ro ñan lale aolep eklejia ko an Kũrjin ilo iien ko etto. Kajoor eo an Anij ear jipañ em̦m̦aan rein bwe ren errã ilo juon wõt pepe. Rar jejel̦o̦k ñan Kũrjin ro wõj im ba: “Em̦m̦an bwe kõmin jab likũt ioomi men ko rel̦l̦ap jãn men kein rem̦m̦an: Bwe kom̦win kõjparok kom̦ jãn menin katok ñan ekjab ko, im jãn bõtõktõk, im jãn men ko remej kõn lukwõj bũrueer, im jãn l̦õñ.”​—Jerbal 15:28, 29.

⁹ Elukkuun alikkar bwe em̦m̦aan rein rar kile joñan an aorõk im kwõjarjar bõtõktõk. Ñe ej bõd an armej ro kõjerbale bõtõktõk, joñan an nana ej ãinwõt ñe rej l̦õñ ak kabuñ ñan ekjab. Eñin ej men eo me ro rej m̦ool in Kũrjin rej tõmake rainin. Im kõnke rej l̦oore wõt naan in kakapilõk ko jãn Baibõl̦ eo, remaroñ kabuñbũruon Jeova ñe rej kõm̦m̦an pepe ko ikijjeen bõtõktõk.

WÃWEEN AN TAKTÕ RO KÕJERBAL BÕTÕKTÕK

10. Ewi wãween an Ri Kõnnaan ro an Jeova kõjparok er jãn bõtõktõk?

¹⁰ Ri Kõnnaan ro an Jeova rej ‘kõjparok er jãn bõtõktõk.’ Ta mel̦el̦ein men in? Eokwe, rejjab kõtl̦o̦k bwe taktõ ro ren lel̦o̦k bõtõktõk ñan er ilo eke. Rejjab kakon̦e bõtõktõkier make ak lel̦o̦k ñan ro jet bwe ren kõjerbale. Kõnke rej kautiej kien in an Anij, rejjab bõk m̦õttan ko emãn rel̦l̦ap im rej pãd ilo bõtõktõk bareinwõt. Etan men kein ej red cells, white cells, platelets, im plasma.

11. Ñe ej itok ñan bõtõktõk, ta ko Kũrjin ro rej aikuj make kõm̦m̦an aer pepe kaki?

¹¹ Ilo kajjojo iaan m̦õttan kein emãn rel̦l̦ap ilo bõtõktõk (components), elõñ bwijin men jiddik ko ie (fractions). Rainin, taktõ ro rej kõjerbali men jiddik kein ñe rej m̦wijm̦wij ak taktõiki ri nañinmej ro. Ñe juon Kũrjin ej kõtl̦o̦k bwe taktõ ro ren lel̦o̦k ñan e men jiddik kein (fractions), ewõr ke jorrããn? Eokwe, Kũrjin eo ej ke l̦õmn̦ak bwe men kein me taktõ eo ej lil̦o̦k rej m̦õttan bõtõktõk? Eñin ej iien eo me Kũrjin ro wõj ekajjo aer l̦õmn̦ak. Kõn men in, rej aikuj make kõm̦m̦an aer pepe kõn men jiddik kein (fractions). Rej aikuj bar make kõm̦m̦an aer pepe ñe ej itok ñan kilen taktõ ko jet ãinwõt kein liklik bõtõktõk (hemodialysis), hemodilution, im cell salvage. Men eo drein wõt, rejjab maroñ kakon̦e bõtõktõkier make.​—Jouj im lale Kõmel̦el̦e ko Jet ium̦win katak eo, “Men Jiddik ko ilo Bõtõktõk im Wãween Kõm̦adm̦õd ak M̦wijm̦wij.”

12. Ewi wãween jej aikuj watõke pepe ko me jej kõm̦m̦ani ilo ad l̦oore maroñ eo Anij ear letoke ñan jel̦ã em̦m̦an im nana?

¹² Pepe ko me juon Kũrjin ej make kõm̦m̦ani relukkuun aorõk ippãn Jeova. Ekõn̦aan jel̦ã kõn l̦õmn̦ak ko ad im kõn unin ad kar kõm̦m̦ani pepe ko. (Jabõn Kõnnaan 17:3; 21:2; 24:12) Kõn men in, jej aikuj jar im lukkuun etali kein taktõ rot eo jenaaj kããlõte. Ãlikin, jen kõm̦m̦ane pepe eo ad ilo ad l̦oore maroñ eo Anij ear letoke bwe jen jel̦ã em̦m̦an im nana. (Rom 14:2, 22, 23) Jen jab kõtl̦o̦k bwe ro jet ren kwal̦o̦k ak iuuni kõj ñan l̦oore pepe ko me rej l̦õmn̦ak bwe rem̦m̦an im rejim̦we. Bareinwõt, jen jab kajjitõk ippãer im ba, “Ñe en kar kwe eo, ta eo kwõn kar kõm̦m̦ane?” Ilo aolep wãween kein, kajjojo Kũrjin ej aikuj “make ineek kun̦aan.”a​—Galetia 6:5; Rom 14:12; jouj im lale bo̦o̦k eo etan, “Ij Ke Tõmak Bwe Bõtõktõk Ekwõjarjar?”

KIEN KO AN JEOVA REJ KWAL̦O̦K KÕN AN YOKWE KÕJ

13. Kien ko im naan in kakapilõk ko an Jeova rej kaalikkar ta kõn e? Jouj im kwal̦o̦k juon waanjoñak.

¹³ Kien ko im naan in kakapilõk ko ilo Baibõl̦ eo rej lukkuun kaalikkar bwe Jeova ej juon Ri Kõm̦m̦an Kien emãlõtlõt im ej ãinwõt juon Jemen eo el̦ap an yokwe im kaorõk ajri ro nejin. (Sam 19:7-11) Jeova ear kakien armej ro bwe ren ‘kõjparok er jãn bõtõktõk’ kõnke bõtõktõk ej juon men eaorõk im ekwõjarjar ippãn. Bõtab, ebar wõr tokjãn ko jet jej bõki el̦aññe jej kõjparok kõj jãn bõtõktõk. Ñan waanjoñak, kien in ej kõjparok kõj jãn an wal̦o̦k nañinmej ko ak wãween ko jet itok wõt jãn an taktõ ro letok bõtõktõk ñan kõj. (Jerbal 15:20) Ilo m̦ool, elõñ taktõ ro rej ba bwe ñe ri nañinmej ro rejjab bõk bõtõktõk ilo iien m̦wijm̦wij, eñin ej kilen taktõ eo em̦m̦antata. Men in ej kaalikkarl̦o̦k wõt ñan ro rej m̦ool in Kũrjin bwe el̦ap an Jeova mãlõtlõt im yokwe armej ro.​—Aiseia 55:9; Jon 14:21, 23.

14, 15. (1) Ta kien ko ruo me rej kaalikkar bwe Anij el̦ap an yokwe armej ro an? (2) Ta ko jemaroñ katak jãn kien kein an Anij ñan Ri Israel ro?

¹⁴ Kien ko an Jeova ñan Ri Israel ro rar lukkuun kaalikkar bwe ear yokwe im kaorõk er. Ñan waanjoñak, ekkã an armej ro pãd ilo bõrwaj in m̦oko im̦weer. Anij ear kakien armej rein bwe ren wõrwõre bõrwaj in m̦õkein bwe en jab wal̦o̦k jorrããn. (Duteronomi 22:8; 1 Samuel 9:25, 26; Nihimaia 8:16; Jerbal 10:9) Anij ear bar kõm̦m̦an kien bwe ren lukwõje kau ko rellããj. (Exodus 21:28, 29) El̦aññe juon ear jab pokake kien kein, men in ej kaalikkar bwe ejjab yokwe im kaorõk mour ko an ro jet. Bareinwõt, jet armej remaroñ mej kõn wõt an armej in jab pokake kien kein.

¹⁵ Ak ta kõn kõj rainin? Ta ko jemaroñ katak jãn kien kein an Anij ñan Ri Israel ro? Eokwe, ewõr ke waam̦? El̦aññe aet, wa eo waam̦ im wãween am̦ kattõr ej ke likũt mour eo am̦ im mour ko an ro jet ilo kauwõtata? Menin mour ko nejõm̦ remaroñ ke kõm̦m̦an bwe mour ko an ro jet ren pãd ilo kauwõtata? Ak ta kõn m̦weo im̦õm̦ im jikin jerbal eo am̦? Ewõr ke jabdewõt men ie im ej kõm̦m̦an bwe mour eo am̦ im mour ko an ro jet en pãd ilo kauwõtata? Menin kam̦õn̦õn̦õ ko am̦ rej ke likũt mour eo am̦ im mour eo an ro jet ilo kauwõtata? Ilo jet jikin ko, elukkuun lõñ jodrikdrik ro rej mej itok wõt jãn aer kõm̦m̦ani men ko rekauwõtata. Bõtab, jodrikdrik ro me rekõn̦aan pãd wõt ilo yokwe eo an Anij rej kaorõk mour ko aer im an ro jet innem rejjab pukot kein kam̦õn̦õn̦õ ko me rekauwõtata. Rejjab l̦õmn̦ak bwe kõn aer jodrikdrik wõt reban jorrããn kõn men ko rej kõm̦m̦ani. Kõn men in, rej m̦õn̦õn̦õ wõt kõn mour ko aer im rej kõjparok er jãn jabdewõt men me emaroñ ko̦kkure er.​—Ekklisiastis 11:9, 10, UBS.

16. Ta eoon eo ilo Baibõl̦ im ej kwal̦o̦k l̦õmn̦ak eo an Jeova kõn m̦an lo̦je? (Jouj im bar lale kõmel̦el̦e jiddik ko ilõñ.)

¹⁶ Anij ej bar kaorõk mour ko an niñniñ ro me rejjañin l̦otak. Kien Moses ear ba: “El̦aññe jet em̦m̦aan rej ire im rej iuun juon kõrã ebõro̦ro im . . . emej kõrã eo ak ajri eo, innem kwõnaaj n̦aon̦ean mour kõn mour.”b (Exodus 21:22, 23, New World Translation) Kõn men in, el̦aññe juon ear iuun juon kõrã eo ebõro̦ro im ej kõm̦m̦an bwe en mej kõrã eo ak ajri eo, Anij ear watõke armej in ãinwõt juon ri uror. Innem ri uror in ear aikuj n̦aon̦ean “mour kõn mour.” Ak ta kõn raan kein ad? Kajjojo iiõ, elõñ to̦ujin kõrã ro rej m̦an lo̦jieer kõnke rejjab kõn̦aan lale ajri in ak kõnke rejjab kõn̦aan bwe en lõñl̦o̦k nejier. Elõñ iaan kõrã rein rej m̦an lo̦jieer kõnke rejjab kõn̦aan bõro̦ro im rekõn̦aan wõnm̦aanl̦o̦k wõt ilo wãween mour ko aer rettoon. Ñe Jeova ej loe wãween kein, elukkuun metak bũruon.

17. Ewi wãween kwõmaroñ kaenõm̦m̦an juon kõrã me ear m̦an lo̦jien m̦okta jãn an kar jel̦ã kõn l̦õmn̦ak ko an Anij?

¹⁷ Ak ta kõn juon kõrã me ear m̦an lo̦jien m̦okta jãn an kar jel̦ã kõn katak ko rem̦ool ilo Baibõl̦ eo? Anij enaaj ke tũriam̦okake kõrã in im jol̦o̦k an bõd? Aet! El̦aññe juon armej elukkuun bũrom̦õj im ajl̦o̦k kõn bõd eo ear kõm̦m̦ane, eokwe Jeova enaaj m̦õn̦õn̦õ in jol̦o̦k an bõd ikijjeen bõtõktõkin Jijej. (Sam 103:8-​14; Epesõs 1:7, UBS) Kũraij ear make ba: “Iaar jab itok bwe In kũr ro rewãnõk, a ro ri jerawiwi ñan ukel̦o̦k ippãer.”​—Luk 5:32.

JAB KÕJDATE RO JET

18. Ekkar ñan Baibõl̦ eo, etke elõñ armej ro rej m̦an doon?

¹⁸ Jeova ejjab kõn̦aan bwe jen m̦an ro jet. Bõtab ebar wõr juon men me Jeova ekõn̦aan bwe jen jol̦o̦ke jãn bũruod. Ta in? Kõjdat! Eñin ej men eo me ej kõm̦m̦an bwe en l̦ap an armej ro m̦an doon. Rijjelõk Jon ear je: “Jabdewõt eo ej kõjdate jein im jatin ej ri uror [ak ri m̦anm̦an armej].” (1 Jon 3:15) Armej rot in ejjab baj kõjdate wõt jein im jatin ak ekõn̦aan bwe en mej armej eo. Joñan an armej in kõjdate jein ak jatin, ej ruruwe ak riab im ba bwe ear kõm̦m̦ane juon bõd el̦ap. Ej ba bwe armej in ear kõm̦m̦ane juon bõd el̦ap im Jeova ej aikuj kaje e. (Livitikõs 19:16; Duteronomi 19:18-​21; Matu 5:22) Eñin unin, ekanooj aorõk bwe jen kate kõj im jol̦o̦k aolep kain kõjdat ko me repãd ilo bũruod!​—Jemes 1:14, 15; 4:1-3, UBS.

19. El̦aññe juon armej ej l̦oore Baibõl̦ eo, ewi wãween enaaj jerbali naan in kakapilõk ko ilo Sam 11:5 im Pilippai 4:8, 9?

¹⁹ Ro me rej kaorõk mour ãinwõt an Jeova kaorõke im rekõn̦aan pãd wõt ilo yokwe eo an rej kõjparok er jãn jabdewõt kain men ko rellãj im ewõr kowadoñ ie. Bok in Sam 11:5 ej ba bwe ‘Jeova ej kõjdate eo ej yokwe lãj.’ Meñe eoon in ej kwal̦o̦k ñan kõj kõn Anij, bõtab emaroñ bar jipañ kõj ilo mour ko ad. Eoon in ej jipañ ro me rej yokwe Anij bwe ren kõjparok er jãn jabdewõt kain menin kam̦õn̦õn̦õ ko me rej kõm̦m̦an bwe armej ro ren lãj im kowadoñ. Bareinwõt, Jeova ej “Anij in aenõm̦m̦an.” Kõn men in, ri karejar ro an rej kate er ñan kobrak l̦õmn̦ak ko aer im bũrueer kõn men ko rem̦m̦an, rejim̦we, im men ko me rej bõktok nõbar ñan Anij. Men kein rej kõm̦m̦an bwe en wõr aenõm̦m̦an ippãn armej.​—Pilippai 4:8, 9.

KÕJPAROK EOK JÃN DOULUL KO AN LAL̦ IN ME EL̦AP RUEER

20-22. (1) Ta ko Kũrjin ro rej kõjparok er jãni im rejjab bõk kun̦aaer ie? (2) Etke Kũrjin ro rem̦ool rej ãindein?

²⁰ Im̦aan mejãn Anij, el̦ap ruõn aolep doulul ko an lal̦ in an Setan. Baibõl̦ eo ej kõkkar kõn kien ko an lal̦ in ãinwõt menin mour ko rawiia im lãj. Kien kein wõj an lal̦ in em̦õj aer m̦ane elõñ milien armej ro, ekoba elõñ iaan ro doon Jeova. (Daniel 8:3, 4, 20-​22; Revelesõn 13:1, 2, 7, 8) Peejnej ko, scientist ro remãlõtlõt im kien kein rej jerbal ippãn doon im ãeiki kein tarin̦ae ko rekanooj kauwõtata ñan mour ko an armej. Rej kõm̦m̦an el̦ap jããn jãn men kein rej kõm̦m̦ani. Men in ej lukkuun kam̦ool bwe “aolep lal̦ in ej pãd ium̦win pein Ri Nana eo”!​—1 Jon 5:19, UBS.

²¹ Rũkal̦oor ro an Jijej rejjab m̦õttan lal̦ in. Kõn men in, rejjab tarin̦ae im rejjab bõk kun̦aaer ilo m̦akũtkũt ko an kien. Eñin unin ejjel̦o̦k rueer el̦aññe ewal̦o̦k jabdewõt jorrããn jãn men kein im ñe armej ro rej mej.c (Jon 15:19; 17:16) Im kõnke rej l̦oore joñak eo an Kũraij, rejjab ukot nana ñan nana ñe armej ro rej kaeñtaan er. Rej kwal̦o̦k wõt yokwe ñan armej rein im rej jar kõn er.​—Matu 5:44; Rom 12:17-​21.

²² Ro me rej m̦ool in Kũrjin rej lukkuun kõjparok er jãn “Babilon El̦ap,” ak doulul in aolep kabuñ ko reriab ipel̦aakin lal̦ in. Eñin ej doulul eo me el̦aptata ruõn. Naan in Anij ej ba: “Im ilo e em̦õj lo bõtõktõkin ro ri kanaan, im ro rem̦m̦an, im ro otemjej kar m̦an er ioon lal̦.” Eñin unin Anij ej kakkõl kõj im ba: “Kom̦win diwõjtok jãn e, armej ro Aõ.”​—Revelesõn 17:6; 18:2, 4, 24.

23. El̦aññe juon ekõn̦aan ilo̦k jãn Babilon El̦ap, ta ko ej aikuj kõm̦m̦ani?

²³ El̦aññe juon ekõn̦aan ilo̦k jãn Babilon El̦ap, ejabwe ñan an baj ilo̦k im jol̦o̦k etan jãn kabuñ eo ear pãd ie m̦okta. Ej aikuj bar kitõtõiki aolep m̦anit ko renana me kabuñ ko reriab rej bõk kun̦aaer ie im rõjañ armej ro bwe ren kõm̦m̦ani. Ta jet iaan men kein? Men ko ãinwõt mour ettoon, m̦akũtkũt ko an kien ak politic, im bareinwõt arõk m̦weiuk. (Sam 97:10; Revelesõn 18:7, 9, 11-17) Joñan an nana men kein, ekkã aer kõm̦m̦an bwe armej ro ren dike doon innem m̦an doon.

24. Ta ko ro me ewõr rueer remaroñ kõm̦m̦ani bwe Anij en kwal̦o̦k tũriam̦okake im jol̦o̦k an bõd?

²⁴ M̦okta jãn ad kar ajel̦o̦k mour ko ad im peptaij, ear wõr ruõd kõnke jaar bõk kun̦aad ilo m̦akũtkũt ko an lal̦ in an Setan. Bõtab, jaar kõm̦m̦an oktak ko ilo mour ko ad im kwal̦o̦k ad tõmak ilo an kar Kũraij katok kõn mour eo an. Tokãlik, jaar ajel̦o̦k mour ko ad ñan Anij. Kõn men in, Anij ear tũriam̦okake kõj im ej kiiõ kõjparok kõj jãn jabdewõt men ko me remaroñ ko̦kkure jem̦jerã eo ad ippãn. (Jerbal 3:19) Wãween an Anij kõjparok kõj rainin ej ãinl̦o̦k wõt wãween an kar jikin kone ko etto kõjparok Ri Israel ro. Ewi wãween? Eokwe, jenaaj lale.​—Bõnbõn 35:11-​15; Duteronomi 21:1-9.

25. Ilo kar iien ko etto, ewi wãween an kar Anij kaalikkar bwe ej tũriam̦okake ro me rekar jirilo̦k im m̦an ro jet?

²⁵ Ewi wãween an kar jikin kone ko etto kõjparok Ri Israel? Eokwe, el̦aññe juon Ri Israel ear jirilo̦k im m̦an bar juon, ear maroñ ko ñan juon iaan jikin kone kein. Ãlikin an ri ekajet ro lo bwe armej in ear jirilo̦k im m̦ane eo juon, armej in ear aikuj jokwe ilo juon iaan jikin kone kein m̦ae iien emej bũrij eo el̦ap. Ãlikin an mej bũrij eo el̦ap, armej in emaroñ kiiõ jokwe ilo jabdewõt jikin. Karõk in ej kaalikkar bwe el̦ap an Anij tũriam̦o im el̦ap an kaorõk mour ko an armej! Ak ta kõn kõj rainin? Eokwe, el̦aññe jej jirilo̦k im rupe kien eo an Anij kõn mour im bõtõktõk, ewõr ad jikin kone ilo kõkkar. Ta in? Ej katok in mour eo an kar Kũraij. Anij ej kõjerbale men in ñan jeorl̦o̦k jerawiwi ko ad bwe jen jab mej kõn wõt ad kar jirilo̦k im rupe kien in an. Kwõj ke kaorõke karõk in an Anij ñan kwe? Ta ko kwõj aikuj kõm̦m̦ani ñan kaalikkar bwe kwõj kaorõk men in? Juon wãween kwõmaroñ kõm̦m̦ane men in ej ilo am̦ ilo̦k im kũrtok ro jet bwe ren kobawõj ippam̦ ilo jikin kone in ilo kõkkar kiiõ ke ej epaaktok wõt ‘eñtaan eo el̦ap.’​—Matu 24:21; 2 Korint 6:1, 2.

KAORÕK MOUR ILO AM̦ KWAL̦O̦K NAAN KÕN AELÕÑ EO AN ANIJ

26, 27. Ewi wãween armej ro an Anij rainin rej iioon ejja wãween eo wõt me ri kanaan Ezekiel ear iioone?

²⁶ Armej ro an Anij rainin rej iioon ejja wãween eo wõt me ri kanaan Ezekiel ear iioone. Jeova ear jitõñ Ezekiel bwe en jerbal ãinwõt juon ri waj ñan kakkõl Ri Israel ro. Anij ear ba ñane: “Kwõnaaj kõnnaanek er kõn menin kakkõl ko ij jiroñ eok kaki.” El̦aññe Ezekiel ear jab pokake naan in jiroñ in, enaaj kar wõr ruõn ñe Anij enaaj kaje armej ro ilo Jerusalem. (Ezekiel 33:7-9, UBS) Bõtab Ezekiel ear pokake. Kõn men in ear ejjel̦o̦k ruõn.

²⁷ Rainin, jej epaakel̦o̦k wõt jem̦l̦o̦kin jukjuk pãd in an Setan. Eñin unin Ri Kõnnaan ro an Jeova rej make kile bwe ej juon menin aikuj im juon jeraam̦m̦an ñan bõk kun̦aaer im keeañ kõn “raan in kwi” eo an Anij im kõn Aelõñ eo an. (Aiseia 61:2; Matu 24:14) Kwõj ke kamaat am̦ maroñ ñan jerbal in? Rijjelõk Paul ear lukkuun kijejeto im kaorõke jerbal in kwal̦o̦k naan. Eñin unin, ear maroñ ba: “Irreo jãn bõtõktõkin armej otemjej. Bwe iar jab dãpij jabdewõt, im iar kwal̦o̦k ñan kom̦ aolepen pepe an Anij.” (Jerbal 20:26, 27) Elukkuun em̦m̦an joñak in an ñan kõj kajjojo!

28. Ta ko jej aikuj kõm̦m̦ani bwe jen pãd wõt ilo yokwe eo an Anij?

²⁸ Bwe jen pãd wõt ilo yokwe eo an Jeova, jej aikuj bõk l̦õmn̦ak ko an ikijjeen mour im bõtõktõk. Bõtab, ebar wõr men ko jet im jej aikuj kõm̦m̦ani. Jej aikuj kõjparok kõj bwe jen erreo wõt, ak kwõjarjar, im̦aan mejãn. Jenaaj bwebwenato kake men in ilo katak in tok juon.