Lañliñ Ñan Ro Rej Etetal Ilo Meram Eo
“Komin itok, im jen etal ilo maram jen Jeova.”—AISEIA 2:5.
1, 2. (a) Ewi aorõk in meram? (b) Etke nan in kakkõl eo bwe marok enaj kalibubu lal elap an lap?
JEHOVAH ej unjen meram. Bible ej kir e “Ri Letok eo an al ñan romak ilo ran, kien ko an alliñ im iju ko ñan romak ilo boñ.” (Jeremiah 31:35, New World Translation; Sam 8:3) E ej Juõn eo ear kõmanman al eo ad, eo ej, juõn jikin kijeek in nuclear eo elap im ej torlok ñan mejatoto eo elap kin elõñ kajur, jet ilo wãwen meram im mãnãn. Joñan eo ekanuij dik in kajur in im ej tõbar kij einwõt meram in al ej letok mour ion lal in. Elañe ejelok meram in al, jejjab maroñ kar mour. Lal enaj kar juõn planet eo ejelok mour ie.
2 Ilo an menin bed ilo lemnak eo ad, jemaroñ melele kin gravity in juõn wãwen eo ri kanan Isaiah ej kwalok kake. E ar ba: “Lo! marok e naj kalibubu lõl, im marok jiliñliñ, ro dri ailiñ ko.” (Aiseia 60:2) Bwebõta, menin ejjab jitõñlok ñan marok ilo juõn melele in kanniek. Ear jab melele in an Isaiah bwe juõn ran tokelik al, aliñ, im iju ko enaj bõjrak air romak. (Sam Ko 89:36, 37; 136:7-9) Ak, ear konono kin marok eo ilo jitõb. Ak marok eo ilo jitõb ej mij. Ilo ien tokelik, jejjab maroñ mour elañe ejelok meram eo ilo jitõb im ejja einwõt ad jab maroñ mour elañe ejelok meram eo ilo kanniek.—Luk 1:79.
3. Ilo lemnak kin nan ko an Isaiah, ta eo Christian ro rej aikwij kõmmane?
3 Ilo lemnak kin menin, ej menin kanuij aorõk kake ñan lemnak kin nan ko an Isaiah, meñe rar jejjet kitieir ilo Judah eo etto, ewõr juõn kitieir eo elaplok an jejjet rainin. Aet, ilo ien kein ad marok eo ilo jitõb ej kalibubuik lal. Ilo juõn wãwen eo ekauwatata einwõt in, meram eo ilo jitõb elap an aorõk. Eñin unin Christian ro rej aikwij bõk ñan burueir nan in kõketak eo an Jesus: “Ein drein en romak ami maram iman mejen armij.” (Matu 5:16) Christian ri tõmak ro remaroñ kameramlok marok eo ñan ro ettã burueir, im ilo wãwen in lelok ñan ir ien emõn ñan bõk mour.—Jon 8:12.
Ien Marok ko ilo Israel
4. Ñããt eo nan in kanan ko an Isaiah ear jino jejjet kitieir, ak ta wãwen eo ededelok an kar bed ilo ran ko an?
4 Nan ko an Isaiah kin an marok kalibubu lal rar moktata jejjet kitieir ke Judah ear bed ilo an ejelok armij in im armij ro an rar kamakoko ilo Babylon. Bõtab, meñe moktalok, ilo ran ko an Isaiah make, elap wõt ijo ilo ailiñ eo ear bed ilo marok ilo jitõb, juõn mol eo ear kamakit e ñan an rejañ armij ro mõttan jen ailiñ eo: “O imõn Jekob, komin itok, im jen etal ilo maram jen Jeova”!—Aiseia 2:5; 5:20.
5, 6. Ta mol ko ear wõr kunair ñan marok eo ilo ran ko an Isaiah?
5 Isaiah ear kanan ilo Judah “ilo ran ko an Uzziah, Jotham, Ahaz im Hezekiah, kiñ ro an Judah.” (Aiseia 1:1) Ear juõn ien elap jorrãn kin kien eo ejjab jokõmman, jelã mon an kabuñ, jerbal in ekajet nana, im jibed ri jeramõl. Meñe ilo ien ko an king ro rar tiljek, einwõt Jotham, lokatok ko an anij wan ko rar maroñ loi ion elõñ jabõn tol ko. Iumin king ro rar jab tiljek, wãwen eo ear laplok an nana. Ñan wanjoñok, King eo enana Ahaz ear etal ñan joñan eo ear ajelok ajiri ro nejin ilo juõn mantin katok ñan anij wan eo Molech. Menin emol kar marok ilo nan in kõkkar!—2 Kiñ Ro 15:32-34; 16:2-4.
6 Wãwen eo ibelakin lal ear bareinwõt ninjek. Moab, Edom, im Philistia rar jutak ilo air kalelñoñ ilo lain ko ikõtan tõrerein Judah. Ailiñ eo itueañ an Israel, meñe kar lukkun ro nukiir ilo bõtõktõk, ear juõn ri kijirãt eo kar jelã kake. Bareinwõt itueañ, Syria ear menin kamijak ñan ainemõn eo an Judah. Ak eo ear laplok an kauwatata kar Assyria eo elej, eo ien otemjej ear bukõt ien ko remõn ñan kalaplok kajur eo an. Ilo ien kanan eo an Isaiah, Assyria ear nitbwili ailiñ in Israel im mõttan kar jidik kajeebeplok Judah. Ilo juõn ien aolep jikin ko emwij worwore ilo Judah ijellokin wõt Jerusalem rar bed ilo pein Ri Assyria.—Aiseia 1:7, 8; 36:1.
7. Ta ial eo Israel im Judah rar kãlete, im ewi wãwen an kar Jehovah uak?
7 Armij ro an bujen eo an Anij rar bõk eñtan ilo jorrãn ko einwõt kein kinke Israel im Judah rar jab tiljek ñan e. Einwõt ro kar kwalok kake ir ilo book in Jabõn Kennan Ko, rar “illok jen ial ko ial in wãnik, bwe ren etetal ilo ial ko ial in marok.” (Jabõn Kennan Ko 2:13) Ak, meñe Jehovah ear illu ibben armij ro an, ear jab lukkun ilok jen ir. Jen an eindein, ear kajutak Isaiah im ri kanan ro jet ñan lelok meram in jitõb ñan jabdewõt ilo ailiñ eo ro rar bukõt wõt air karejar ñan Jehovah ilo tiljek. Meram eo kar lelok ikijen ri kanan rein ear mol an aorõk. Ear lelok mour.
Ien ko Remarok Rainin
8, 9. Ta mol ko ewõr kunair ñan marok eo an lal rainin?
8 Wãwen eo ilo ran ko an Isaiah ear kanuij einlok wõt wãwen ko rainin. Ilo ien kein ad, ri tel ro an armij rar elkurkuri Jehovah im King eo an Jesus Christ eo emwij likiti ilo throne. (Sam 2:2, 3) Ri tel ro an kabuñ in Christendom rar mone bwij ko air. Ri tel rein rej ba rej karejar ñan Anij, ak ilo mol elõñ wõt iair rej kautiejlok anij ko an lal in—kabuñ ñan ailiñ, jar in tarinae, mweie, im armij ro rebuñbuñ—ijellokin katakin kin tõmak ko an pagan.
9 Ilo juõn jikin elikin bar juõn, kabuñ ko an Christendom rej bõk kunair ilo tarinae ko keojaljal ko ikõtan dolul ko an armij in juõn ailiñ ñan don ñan jolok dolul ko jet im kõmman ko jet rekalelñoñ. Bareinwõt, jen air jutak kin mour erreo eo ej bedbed ion Bible, elõñ kabuñ ko rej kajekdon ak rejetak manit ko mantin mour etton einwõt lũñ im lo don eo an maan ñan maan ak kõrã ñan kõrã. Kin air kajekdon kien ko ilo Bible, bwij ko an Christendom rej einwõt maan ro ri jeje Sam eo etto ear konono kake: “Re jab jela im re jab melele, rej etal ilo marok; loñtak otemjej in lõl re makõtkit.” (Sam 82:5) Emol, Christendom, ej einwõt Judah eo etto, ej bed ilo marok eo emũlal.—Reveles̃õn 8:12.
10. Ewi wãwen an meram eo romak ilo marok eo rainin, im ewi wãwen an ro ettã burueir bõk tokjen?
10 Iolaplap in marok eo einwõt in, Jehovah ej kõmman bwe meram en romak kin tokjen eo an ro ettã burueir. Kin menin, ej kajerbal ri kabit ri karejar ro an ion lal, “dri korijer e tiljek im meletlet,” im rein rej “walok einwõt maram ko ilo lõl.” (Matu 24:45; Dri Pilippai 2:15) Jar in ri karejar in, million “sheep ro jet” rejetair, rej kalikar meram eo ilo jitõb ej bedbed ion Nan in Anij, Bible eo. (Jon 10:16) Ilo lal in emarok, meram rot in ej lelok ñan ro ettã burueir kejatdikdik, jibañ ir kin juõn kõtan ibben Anij, im jibañ ir bõprae allok ko ilo jitõb. Ej menin aorõk, ej letok mour.
“Ij Nebar Etam”
11. Ta melele eo Jehovah ear letok ilo ran ko an Isaiah?
11 Ilo ran ko remarok ilo ien eo Isaiah ear mour im meñe ilo ran ko remaroklok elikin ke Ri Babylon ro rar bõk ailiñ eo an Jehovah ñan loan kamakoko, kain ial in tel rot eo Jehovah ear lelok? Ijellokin an lelok ial in mour erreo, ear kilajrak ilo alikar lok iman kin wãwen an naj kar kajejjet kitien karõk ko an ikijen armij ro an. Ñan wanjoñok, lemnak kin kanan ko remõn rebed ilo Isaiah chapter 25 ñan 27. Nan ko ilo chapter kein rej kwalok wãwen an Jehovah jerbale wãwen ko ilo ien eo im wãwen eo ej jerbale rainin.
12. Ta menin kalikar eo kin eñjake in buru Isaiah ej kõmmane?
12 Moktata, Isaiah ej keañ: “O Jeova, Kwe aõ Anij; I naj koutiej yuk, I naj nebar etõm.” Juõn menin kalikar kin eñjake in buru ilo nebar! Ak ta eo ear kamakit ri kanan eo ñan an kwalok juõn jar eo einwõt in? Juõn mol eo elap ej walok ilo jimettan eo kein karuo in eon in, ijo jej konono: “Bwe [Kwe Jehovah] kwar kõmõn men in bwilõñ ko, nan in kakabilek ko jen ien ko lok iman, ilo tiljek, ilo liki.”—Isaiah 25:1, NW.
13. (a) Ta jelãlokjen eo ear kakajur kamolol eo an Isaiah ñan Jehovah? (b) Ewi wãwen ad maroñ katak jen wanjoñok eo an Isaiah?
13 Tok ñan ran ko an Isaiah, Jehovah ear kõmman elõñ menin bwilõñ ko remõn ñan Israel, im men kein emwij likiti ilo jeje. Isaiah alikar ear wõr an jelã kin jeje kein. Ñan wanjoñok, ear jelã bwe Jehovah ear kanemkwoj armij ro an jen air kamakoko ilo Egypt im lomoren ir jen illu eo an jar in tarinae eo an Pharaoh ilo Lomalo Ekilmir. E ar jelã bwe Jehovah ear tel armij ro an ilujen ene jemaden eo im bõktok ir ñan loan Enen Kallimur eo. (Sam Ko 136:1, 10-26) Bwebwenato in ennan rot kein rar kwalok bwe Jehovah Anij etiljek im tellokin liki. “Nan in kakabilek ko” an—men otemjej ko ej karõki—rej jejjet kitieir. Menin letok eo ekwojarjar kin jelãlokjen eo ejimwe rar kakajurlok Isaiah ñan an debij wõt an etetal ilo meram. Kin menin, e kar juõn joñok emõn ñan kij. Elañe jej kanuij kejbãrok ad katak Nan eo an Anij emwij je im kajerbale ilo mour ko ad, kij bareinwõt jenaj bed wõt ilo meram eo.—Sam 119:105; 2 Dri Korint 4:6.
Juõn Jikin Kwelok Ej Jeebeplok
14. Ta eo rej kanan kake kin juõn jikin kwelok, im ilo an einlok wõt, kar jikin kwelok et eo?
14 Juõn wanjoñok kin nan in kakabilek eo an Anij jej loe ilo Isaiah 25:2 (NW) ijo jej konono: “Bwe Kwar kõmõn juõn jikin kwelok bwe en juõn ejouj in dekã, juõn town emwij wõrwõre juõn jorrãn ej mõramrõm, juõn imõniaroñroñ in jokwe an druwamaejet bwe en jab jikin kwelok, eo rejamin bar kaleke ñan indio.” Ta jikin kwelok in? Isaiah ear einwõt konono ilo kanan kin Babylon. Emol, ear itok ien eo ke Babylon ear erom juõn baj ejouj in dekã wõt.
15. “Jikin kwelok et eo elap” ej bed rainin, im ta eo enaj walok ñane?
15 Jikin kwelok in Isaiah ear kwalok kake ewõr ke juõn eo einlok wõt rainin? Aet. Book in Revelation ej konono kin “jikin kwelok elap eo, ej kiñ ion kiñ ro an lõl.” (Reveles̃õn 17:18) Jikin kwelok in elap ej “Babylon Elap,” kajur eo elap in kabuñ wan ibelakin lal. (Reveles̃õn 17:5) Rainin, mõttan eo elap in Babylon Elap ej Christendom, eo ri tel ro an kabuñ eo an rej tel ilo jumae jerbal in kwalok nan eo an armij ro an Jehovah kin Ailiñ eo. (Matu 24:14) Bõtab, einwõt Babylon eo etto, Babylon Elap ejjabto naj jeebeplok, im ejamin bar jutak liñtak.
16, 17. Ewi wãwen ri kijirãt ro an Jehovah rar kaibujuij e ilo ien ko etto im ilo ien kein ran kein?
16 Bar ta Isaiah ej kanan kake kin “town eo emwij wõrwõre”? Ilo an kwalok ñan Jehovah, Isaiah ej ba: “Ro dri ailiñ re kajur, re naj kaibujuij yuk: juõn jikin kwelok an ro dri ailiñ ko relej, re naj mijõk Yuk.” (Aiseia 25:3) Ewi wãwen jikin kwelok in kijirãt in, “jikin kwelok an dri ailiñ ko relej,” kaibujuij Jehovah? Eokwe, kememej ta eo ear walok ñan king eo ekajur an Babylon, Nebuchadnezzar. Elikin an bed ilo juõn jorrãn eo ear kalikar mõjno eo an make, kar jibed e ñan an kamol kin laplap eo an Jehovah im maroñ eo An ekajur. (Daniel 4:34, 35, NW) Ñe Jehovah ej kajerbal kajur eo an, ri kijirãt ro an bareinwõt rej aikwij kile, meñe rejjab kõnan, kin jerbal ko an rekajur.
17 Kar wõr ke juõn ien rar jibed Babylon eo Elap bwe en kile jerbal ko rekajur an Jehovah? Aet. Ilo tarinae eo an lal kein kajuõn, ri kabit ro ri karejaran Jehovah rar kwalok nan iumin elap eñtan. Ilo yiõ eo 1918 rar ilok ñan kamakoko ilo jitõb ke ro rej ri tel an Watch Tower Society rar kalbuji ir. Jerbal in kwalok nan eo enañin kar bõjrak. Inem, ilo 1919, Jehovah ear kõtlok ir im bar kakajur ir kin jitõb kwojarjar eo an, im kin jitõb in rar ilok im kajejjet kitien jerbal eo ñan kwalok news eo emõn ilo aolepen lal. (Mark 13:10) Aolepen menin kar kanan kake ilo book in Revelation, im bareinwõt tokjen eo ear jelet ri jumae ro air. Rein rar “lelñoñ, im lelok aibujuij ñõn Anij in lõñ.” (Reveles̃õn 11:3, 7, 11-13) Ejjab melelen bwe ir aolep rar ukwelok im oktak, ak rar jibed ir ñan air kile jerbal eo ekajur an Jehovah ilo ien eo, ejja einwõt an kar Isaiah kanan kake.
“Juõn Jikin Ekajur ñan Eo Ettã”
18, 19. (a) Etke ri jumae ro rar likjap in rupe tiljek eo an armij ro an Jehovah? (b) Ewi wãwen “al an ro relej” enaj dik aorõkin?
18 Ilo an kiõ jitõñlok ñan jerbal in joij ko an Jehovah ibben ro rej etetal ilo meram, Isaiah ej ba ñan Jehovah: “Kwe Kwar juõn jikin e kajur ñõn ro dri jeramel, juõn jikin e kajur ñõn dri aikwij ilo jorran eo an, juõn jikin ko jen lañ, juõn lur jen dret, ñe kõto jen ro dri lej ej einwõt juõn lañ nae worwor eo. Einwõt e bwil ilo jikin e mõra Kwo naj kalwol ainiken ro drua maijet; einwõt dret kin lurin kõto, naj kõtãik al an ro dri lej.”—Aiseia 25:4, 5.
19 Jen ien eo 1919, ri tel ro rej jumae rar kamaat air maroñ ñan rupe tiljek eo an ri kabuñ ro remol, ak rar jab lo tõbrak. Etke? Kinke Jehovah ej me eo ekajur im jikin kone eo an armij ro an. Ej letok ial in door jen okmãnãn in kijeek in kaeñtan eo im ej jutak einwõt juõn worwor ebin nae lañ in kõto an ri jumae. Kij ro jej etetal ilo meram eo an Anij im ilo liki reimanlok ñan ien eo ñe ‘al eo an ro rej jumae naj kabõjrake.’ Aet, jej kijoror in kõttar ran eo ñe ri kijirãt ro an Jehovah renaj jako.
20, 21. Ta kwojkwoj eo Jehovah ej letok, im ta eo kwojkwoj in enaj kobaiki ilo lal eo ekãl?
20 Jehovah elõñlok men ej kõmmane jen baj kejbãrok wõt ro ri karejaran. Ej letok menin aikwij ko air einwõt Jemeir eo ej yokwe. Elikin an kanemkwoj armij ro an jen Babylon Elap ilo 1919, ear likit imair juõn kwojkwoj in anjo, eobrak kin mõñã ko ilo jitõb. Menin kar kanan kake ilo Aiseia 25:6, ijo jej konono: “Im ilo tol in Jeova in inelip eo, E naj kõmõn ñõn ro dri ailiñ ko otemjej, juõn kwojkwoj in men ko re mãttõk, im juõn kwojkwoj in wain ion oo ko, im men ko re mãttõk re obrõk kin nononmej, in wain io ook ko emõn karreoik e.” Je jerammõn bwe jej bõk kunad ilo kwojkwoj in! (Matu 4:4) “Table eo an Jehovah” emol an obrak kin men ko remõn ñan mõñã. (1 Dri Korint 10:21) Ikijen “dri karejar eo etiljek im meletlet,” rej letok ñan kij men otemjej jej aikwiji ilo juõn wãwen eo ilo jitõb.
21 Im elõñlok men ko ñan kwojkwoj in ekwojarjar emwij letok. Kwojkwoj in ilo jitõb im jej kiõ lañliñ kake ej kakememej kij kin ekan eo elap ilo kanniek im enaj wõr ilo lal eo ekãl ilo kallimur eo an Anij. Inem, “juõn kwojkwoj in men ko re mãttõk” enaj koba mõñã eo elap ilo kanniek. Ejelok en enaj aikwij kwuli ilo juõn wãwen ilo kanniek ak juõn wãwen ilo jitõb. Enaj juõn menin rõlok ñan jitenburu ro retiljek ro rej kiõ eñtan kin “ñitta eo” kar kanan kake bwe ej mõttan “kakõllan” an Jesus bed! (Matu 24:3, 7) Ñan ir, nan ko an ri jeje Sam emol rej menin kainemõn. E ar ba: “E naj’lõñ korn ion lal; ion jabõn tol ko enaj juõn ibweplok.”—Sam 72:16.
22, 23. (a) Ta “jerbal in ãj” eo, ak “menin libobo” eo, naj kamakiti, im ewi wãwen? (b) Ewi wãwen ‘nan in kinaak eo an armij ro an Jehovah’ naj kamakiti?
22 Roñjake kiõ kin juõn kallimur eo elaplok an emõn. Ilo keidi jerawiwi im mij ñan juõn “jerbal in ãj,” ak juõn “menin libobo,” Isaiah ej ba: “Im E [Jehovah] enaj wõrañelok menin libobo in ej libobo ion aolep armij ro, im jerbal in ãj eo ej ãj ion aolep ailiñ ko.” (Isaiah 25:7, NW) Baj lemnak! Jerawiwi im mij, eo ej eddo ion armij einwõt juõn kooj mãnãn eo ej bõprae an juõn armij menono enaj ejelok. Jej kijororetok ran en ñe tokjen ko kin katok in binmour eo an Jesus rej jerbal ñan armij ro rej bokake im tiljek!—Reveles̃õn 21:3, 4.
23 Ilo an jitõñlok ñan ien eo eaibujuij, ri kanan eo ear kakõrmol ej kamol ñan kij: “[Anij] enaj wõrañelok mij ñan indio, im Iroij Kajur Bõtata Jehovah enaj kõmõraik den in kemjalal jen mejeir otemjej. Im nan in kinaak eo an armij ro an naj bõklok jen aolepen lal, bwe Jehovah make ear konono kake.” (Isaiah 25:8, NW) Ejelok jabdewõt armij enaj mij jen men ko rej bed im walok ak jañ kin juõn jitenburu eo ejako. Juõn oktak in jerammõn! Bareinwõt, ejelok jikin ilo lal in naj roñ kake kin nan in kinaak ko rej menin kajirere im reriap kaki bwe Anij im ro ri karejaran etto air aikwij kijenmij kake. Ebaj et? Kinke Jehovah enaj kamakit unjen eo air—jemen riap eo, Satan Devil eo, koba ro otemjej inen Satan.—Jon 8:44.
24. Ewi wãwen ro rej etetal ilo meram rej uak ñan jerbal ko rekajur an Jehovah kin tokjen eo ñan ir?
24 Ilo air lukkun kalimjek menin kalikar kein kin kajur eo an Jehovah, rein rej etetal ilo meram eo rej emmakit im lamõj: “Lo! eñin adwõj Anij. Jaar kejatdikdik ilo e, im enaj lomoren kij. Eñin Jehovah. Ewõr ad kejatdikdik ilo e. Jen mõnõnõ im lañliñ ilo lomor eo an.” (Isaiah 25:9, NW) Ejjabto, armij wãppen enaj wõr ibben aolep un ko remõn ñan lañliñ. Marok eo naj jakolok, im ri tõmak ro naj karreoik ir ilo meram eo an Jehovah ñan indio. Ewõr ke jabdewõt kejatdikdik en emaroñ laplok an aibujuij? Emol, ejelok!
Kwo Maroñ Ke Kamelele?
• Etke rainin elap tokjen ñan etetal ilo meram eo?
• Etke Isaiah ear nebar etan Jehovah?
• Etke ri kijirãt ro rejamin rupe tiljek eo an armij ro an Anij?
• Ta jerammõn ko relap rej kõttar ro rej etetal ilo meram eo?
[Pija]
Armij in Judah ro rar katok ajiri ro nejiir ñan Molech
[Pija]
Jelãlokjen eo kin kõmman ko rekajur an Jehovah rar kamakit Isaiah ñan an nebar etan Jehovah