Yokwe Anij Eo Ej Yokwe Yuk
“Kwon yokwe Iroij am Anij kin aolepen buruõm im kin aolepen am, im kin am lemnok otemjej.”—MATU 22:37.
1, 2. Ta eo ear kamakit ir ñan bõkmantak kajitõk eo kin kien eo elaptata?
PHARISEE ro ilo ran ko an Jesus ear lap air akwel kin kajitõk eo Jesus ear uake. Jen ian kien ko 600 me rar ejaake Kien Moses, kien ta eo iair ear aorõktata? Ear ke kien eo me ear kitibuj men in katok ko? Emol, kar kõmman men in katok ko ñan bõk jeorlok bwid im ñan kwalok kamolol ñan Anij. Ak kien eo eaorõktata ear ke kien eo kin mwijmwij? Kien in ear aorõk bareinwõt, kinke mwijmwij kar kakõllan bujen eo Jehovah ear kõmmane ibben Abraham.—Jenesis 17:9-13.
2 Ijo tu-rãjet, Pharisee ro me rar lor wõt manit ko an Ri Jew rar lemnak bwe kinke aolep kien ko Anij ear litoki raorõk—meñe jet rar watõki ediklok tokjeir—enaj juõn bwid ñan air leliñlok jabdewõt kien ilõñin ko jet. Pharisee ro rar bebe ñan kajitõk ibben Jesus kin men in. Bõlen enaj ba juõn nan me enaj kadiklok an armij liki e. Juõn iair ear kebak Jesus im kajitõk: “Ewi kien eo elap ilo kien ko?”—Matu 22:34-36.
3. Ta kien eo Jesus ear ba elaptata?
3 Uak eo Jesus ear kwaloke elap an aorõk ñan kij rainin. Ilo uak eo an, ear kalikar ta eo ear im enaj men eo eaorõktata ien otemjej ilo kabuñ eo emol. Ilo an elij nan ko jen Duteronomi 6:5, Jesus ear ba: “Kwon yokwe Iroij am Anij kin aolepen buruõm im kin aolepen am, im kin am lemnok otemjej. Eñin kien eo elap im mokta.” Meñe Pharisee eo ear kajitõk kin juõn wõt kien, Jesus ear lelok bar juõn. Ilo an elij nan ko jen Livitikõs 19:18, ear ba: “Im eo ken ka ruo einwõt in, Kwon yokwe dri turõm im einwõt kwe.” Inem Jesus ear kalikar bwe kien kein ruo rar bedbed in kabuñ eo emol. Ñan bõprae jabdewõt jibadbad ko air ñan kõmman bwe en kõlajraki aolep kien ko jet ekkar ñan aorõkiir, ear kajemlok: “Kien otemjej im dri kanan rej kejil ilo kien kein ruo.” (Matu 22:37-40) Ilo katak in, jenaj etale kien eo elaptata ian kien kein ruo. Etke jej aikwij yokwe Anij? Ewi wãwen jemaroñ kwalok bwe jej yokwe e? Im ewi wãwen jemaroñ kaddeklok yokwe rot in? Eaorõk bwe jen jelã uak ko ñan kajitõk kein, kinke ñan kabuñburuen Jehovah, jej aikwij yokwe e kin aolepen buruõd, aad, im ad lolãtãt.
Aorõkin Yokwe
4, 5. (a) Etke Pharisee eo ear jab ilbõk kin ta eo Jesus ear ba? (b) Ta eo eaorõklok ibben Anij jen men in katok im men in jortak ko?
4 Alikar bwe Pharisee eo ear kwalok kajitõk in ear jab ilbõk kin uak eo an Jesus. Ear jelã bwe yokwe Anij kar juõn mõttan eaorõk ilo kabuñ eo emol, meñe elõñ rar likjap in kwaloke. Ilo imõn kwelok ko, kar manit eo an Ri Jew ro ñan air konono nan ko ilo juõn jar ilo Hebrew etan Shema eo, ak kwalok kin tõmak eo, im men in ear koba nan ko ilo Duteronomi 6:4-9, ijo Jesus ear eliji nan ko jeni. Ekkar ñan ejja bwebwenato in wõt ilo book in Mark, Pharisee eo ear ba ñan Jesus: “Dri Kaki, emol Am ba; bwe E juõn wõt; im ejelok bar juõn, E mõke wõt, im elañe armij ej yokwe E kin aolepen buruen, im kin aolepen lolãtãt, im kin aolepen an, im aolepen an kajur, im elañe ej yokwe dri turin im einwõt e, men in elap jen men ko reyu otemjej ej katok kaki im tili, im men in jurtak ko.”—Mark 12:32, 33.
5 Emol, meñe men in katok kijeek im men in jortak ko kar men in aikwij ko iumin Kien eo, men eo Anij ear lukkun kaorõke kar yokwe eo ej walok jen buruen ri karejar ro an. Juõn bao sparrow kar katok kake ñan Anij ilo yokwe im tiljek ear aorõklok ñan e jen thousand sheep koman ko kar liloki kin juõn un enana. (Micah 6:6-8) Lemnak kin bwebwenato eo kin kõrã eo ejako belen im ejeramel me Jesus ear loe ilo temple eo ilo Jerusalem. Jããn ko ruo reniñ aorõkiir me ear likiti ilo box in jabawõt eo ear jab maroñ wia meñe juõn wõt bao sparrow. Ak, jabawõt in, eo kar leloke jen juõn buru eobrak kin yokwe Jehovah, ear aorõklok ñan e jen jabawõt ko relap me ri mweie ro rar liloki jen mweiuk ko relõñ mweieir. (Mark 12:41-44) Elap ad mõnõnõ in jelã bwe Jehovah ej kaorõk ta eo jemaroñ kwaloke jekdon ta wãwen ko ibbed—ad yokwe e!
6. Ta eo Paul ear jeje kin aorõkin yokwe?
6 Ñan kwalok kin aorõkin yokwe ilo kabuñ eo emol, ri jilek Paul ear jeje: “Elañe ij konono kin lo ko an armij im enjel, a yokwe e jab iba, emwij aõ erom jinibor e tõñtõñ, ak aji e dribukbuk. Im elañe eor iba bwe in drikanij, im I jela men ko retino otemjej, kab meletlet otemjej; im elañe tõmak otemjej iba, bwe in kamõkit tol ko, a yokwe e jab iba, ña jekron. Im elañe ij dreeplok men ko mweiõ otemjej in najirik dri jeramel, im elañe ij lelok enbwiniõ bwe ren tile, a yokwe e jab iba, ejelok an kakajuror iõ.” (1 Dri Korint 13:1-3) Alikar, yokwe eaorõk elañe jekõnan bwe Anij en buñburuen kin kabuñ eo ad. Ak, ewi wãwen ad maroñ kwalok ad yokwe Jehovah?
Wãwen eo Jej Kwalok Ad Yokwe Jehovah
7, 8. Ewi wãwen ad maroñ kwalok ad yokwe Jehovah?
7 Elõñ armij rej lemnak bwe yokwe ej juõn eñjake ejelok air maroñ ion, einwõt ñe ej walok ilo idiñ ikõtan juõn emaan im juõn kõrã. Bõtab, yokwe eo emol ejjab juõn eñjake bajjek, ak ej alikar ikijen kõmman ko, jab ilo lemnak wõt. Bible eo ej konono kin yokwe einwõt “ial eo emmõntata” im einwõt juõn men jej ‘kabukõte.’ (1 Corinth 12:31; 14:1) Kar rejañ Ri Christian ro ñan air yokwe, jab ilo “nan ak kin loer, a ilo kõmõn im mol.”—1 Jon 3:18.
8 Yokwe Anij ej kamakit kij ñan ad kõmman men eo ej kabuñburuen im ñan jojomar im rejetak iroij bõtata eo an, ikijen nan im kõmman ko ad. Ej kamakit kij ñan bõprae ad yokwe lal in im wãwen ko an renana. (1 Jon 2:15, 16) Ro rej yokwe Anij rej bareinwõt kitõtõkake nana. (Sam Ko 97:10) Yokwe Anij ej bareinwõt kitibuj ad yokwe ro ri turid, eo jenaj bwebwenato kake ilo katak in tok juõn. Bareinwõt, yokwe Anij ej aikwij ad bokake. Bible eo ej ba: “Eñin yokwe Anij, bwe jen kejbãrok kien ko An.”—1 Jon 5:3.
9. Ewi wãwen an kar Jesus kwalok yokwe eo an kin Anij?
9 Jesus ear kwalok ilo juõn wãwen ewãppen kin ta melelen ñan yokwe Anij. Yokwe ear kamakit e bwe en illok jen ijo jikin ilañ im mour ijin ion lal einwõt juõn armij. Ear kamakit e ñan kaibujuij Jemen ikijen men ko ear kõmmani im katakin. Yokwe ear bareinwõt kamakit e bwe en “bokake ñan mij.” (Dri Pilippai 2:8) Bokake in me ear kwalok an yokwe, ear kabellok ial eo bwe ro retiljek ren maroñ bõk juõn jutak erreo iman Anij. Paul ear jeje: “Bwe einwõt kin kiblia an juõn armij [Adam], elõñ rej dri jerawiwi, bareinwõt kin kiblie an juõn [Christ Jesus] elõñ re naj dru wãnik.”—Dri Rom 5:19.
10. Etke yokwe Anij ej kitibuj ad bokake?
10 Einwõt Jesus, jej kwalok ad yokwe ikijen ad bokake Anij. “Im eñin yokwe,” ri jilek John eo ejitenburu ibben Jesus ear jeje, “bwe jen etetal ekar ñõn kien eo An.” (2 Jon 6) Ro emol air yokwe Jehovah rekõnan bõk tel eo an. Kin air kile bwe rejjab maroñ tel ir make, rej liki meletlet eo an Anij im kõttãik ir ñan tel eo an ilo yokwe. (Jeremiah 10:23) Rein rej einwõt ro remõn ilo Beroea eo etto me rar bõk ennan eo an Anij ilo “mõnõnõ,” im ear wõr juõn kõnan elap ibbeir ñan kõmanman ankil an Anij. (Jerbal 17:11) Rar lukkun etale Jeje Ko ñan kalaplok air melele kin ankil an Anij, eo ear jibañ ir ñan kwalok air yokwe ilo air bokake.
11. Ta melelen ñan yokwe Anij kin aolepen buruõd, ad lolãtãt, aad, im ad kajur?
11 Einwõt Jesus ear ba, yokwe Anij ej kitibuj aolepen buruõd, ad lolãtãt, aad, im ad kajur. (Mark 12:30) Yokwe rot in ej waloktok jen buruõd, im ej kitibuj eñjake ko, kõnan ko, im lemnak ko ad remũlal, im jej lukkun kõnan kabuñburuen Jehovah. Jej bareinwõt kwalok yokwe ilo ad kajerbal lolãtãt eo ad. Tiljek eo ad ej bedbed ion jelãlokjen; jaar katak ñan jelã Jehovah—kadkad ko, kien ko, im karõk ko an. Jej kajerbal aolepen ad mour im kajur ñan karejar im nebar e.
Unin Jej Aikwij Yokwe Jehovah
12. Etke Anij ekõnan bwe jen yokwe e?
12 Juõn unin jej aikwij yokwe Jehovah ej kinke ekõnan bwe jen kwalok kadkad ko kadkadin. Anij ej jimor unjen eo im joñok eo emõntata kin kwalok yokwe. Ri jilek John ilo kakõrmol an Anij ear jeje bwe “Anij yokwe.” (1 Jon 4:8) Kar kõmanman armij ilo wãwen wõt Anij; kar eiki ak kõmmane kij bwe jen kwalok yokwe. Ilo mol, iroij bõtata eo an Jehovah ej wawa ion yokwe. E kõnan bwe ro rej bed iumin iroij eo an ren ro wõt me rej karejar ñan e kinke rej yokwe e im kõnan wãwen iroij eo an ewãnik. Emol, yokwe eaorõk ñan ainemõn im burukuk eo an men in kõmanman ko otemjej.
13. (a) Etke kar jiroñ Ri Israel ro bwe ren: “Yokwe Iroij am Anij”? (b) Etke ej juõn men in kõmmanwa ñan an Jehovah kõtmene bwe jen yokwe e?
13 Bar juõn unin jej yokwe Jehovah ej kinke jej kamolol e kin ta eo ear kõmmane ñan kij. Kememej bwe Jesus ear jiroñ Ri Jew ro: “Kwon yokwe Iroij am Anij.” Kar jab kõtmene ñan air yokwe juõn anij eo ear jab joij im rejaje kake. Rar aikwij yokwe Eo ear kwalok an yokwe ir. Jehovah kar Anij eo air. E eo ear kanemkwoj ir jen Egypt im kadeloñ ir ilo Enen Kallimur eo, Eo ear kejbãrok, najidik, im kaorõk ir, Eo ear kajeik ir ilo yokwe. Im rainin, Jehovah ej Anij eo ad, eo ear letok Nejin einwõt juõn binmour bwe jen maroñ bõk mour indio. Inem ej men in kõmmanwa ñan an Jehovah kõtmene bwe jen kwalok ad yokwe e. Yokwe eo ad ej oktan yokwe eo an; eo “E ar yokwe kij mokta.”—1 Jon 4:19.
14. Ilo wãwen et yokwe eo an Jehovah ej einwõt yokwe eo an juõn jemen ak jinen?
14 Yokwe eo an Jehovah kin armij ej einwõt eo an juõn jemen ak jinen kin ajiri ro nejin. Meñe rejjab wãppen, ro jemen im jinen rej jerbal ilo tiljek iumin elõñ yiõ ko ñan air lale ro nejiir, im kõmman men in meñe ilo juõn wõnãn elap ñan ir. Ro jemen im jinen rej katakin, rejañ, rejetak, im kauweik ro nejiir kinke rekõnan bwe ren mõnõnõ im lo tõbrak ko ilo air mour. Ta eo ritto ro rekõnan bõke? Rekõnan bwe ro nejiir ren yokwe ir im bõk ñan burueir ta eo rar katakin ir kake ñan tokjen eo air. Ejjab juõn men in kõmmanwa ke bwe Jemed ilañ ewãppen en kõtmene bwe jen kwalok kamolol kin aolep men ko ear kõmmani ñan kij?
Kaddeklok Yokwe eo ad kin Anij
15. Ta buñten nee eo moktata ñan ad kaddeklok yokwe eo ad kin Anij?
15 Jejañin lo Anij ak roñ ainikien. (Jon 1:18) Ak, ilo yokwe ej kirtok kij ñan deloñ ilo juõn bujen ibben. (Jemes 4:8) Ewi wãwen ad maroñ kõmmane men in? Buñten nee eo moktata ñan yokwe juõn armij ej ñan bõk jelãlokjen eo kin armij eo; ebin ad kwalok juõn yokwe emũlal kin juõn armij jejaje kajjen. Jehovah ear letok Nan eo an, Bible eo, bwe jen maroñ katak kin e. Eñin unin Jehovah, ikijen dolul eo an, ej rejañ kij ñan ad keini ad readi Bible eo. Bible eo ej katakin kij kin Anij, kadkad ko kadkadin, im bareinwõt wãwen an kar jerbal ibben armij ro iumin elõñ thousand yiõ ko. Ñe jej kalmenlokjen kin bwebwenato kein, kamolol im yokwe eo ad kin e enaj eddeklok.—Dri Rom 15:4.
16. Ewi wãwen kalmenlokjen kin jerbal in kwalok nan eo an Jesus ej kalaplok yokwe eo ad kin Anij?
16 Wãwen eo elaptata yokwe eo ad ñan Jehovah emaroñ eddeklok ej ilo ad kalmenlokjen kin mour im jerbal in kwalok nan eo an Jesus. Men in ej eindein kinke joñan an wãppen an kar Jesus kwalok kin Jemen ear maroñ ba: “Eo e ar lo Ña, e ar lo Jema.” (Jon 14:9) Tiriamo eo Jesus ear kwaloke ke ear kajerkakbijeik likao eo nejin kõrã eo ejako belen ejjab lap ke an kamakit eñjake eo ilo buruõd? (Luk 7:11-15) Ejjab kamõnõnõik kij ñan jelã ke bwe e—Nejin Anij im armij eo elaptata ear mour—ilo ettã buru ear kwal neen ri kalor ro an? (Jon 13:3-5) Ejjab kamakit yuk ñan jelã ke bwe meñe ear utiejlok im meletlet lok jen jabdewõt armij, ear kõmman bwe aolep, ekoba ajiri ro, ren mõnõnõ in kebak e? (Mark 10:13, 14) Ñe jej kalmenlokjen kin men kein, jenaj einwõt Ri Christian ro me Peter ear jeje kake ir: “Komij yokwe ke kom jañin lo [Jesus] E.” (1 Piter 1:8) Ke yokwe eo ad ñan Jesus ej eddeklok, enaj eindein bareinwõt yokwe eo ad kin Jehovah.
17, 18. Kalmenlokjen kin men in letok et ko Jehovah ear litoki ilo yokwe enaj kalaplok yokwe eo ad kin e?
17 Bar juõn wãwen ñan kalaplok yokwe eo ad ñan Anij ej ñan kalmenlokjen kin men in letok ko relõñ ear litoki ilo yokwe bwe jen lañliñ kin mour—aibujuij in men in kõmanman ko, elõñ kain mõñã ko renno, kamao ko remãnãn im remõn an ro jerad, im bareinwõt elõñ men ko jet me rekamõnõnõ im rekajuburuõd. (Jerbal 14:17) Ñe elaplok ad katak kin Anij, enaj lõñlok unin ad kamolol e kin lejokmen im joij eo an ejelok joñan. Lemnak kin aolep men ko Jehovah ear kõmmani ñan yuk. Kwojjab errã ke bwe ej tellokin an bõk yokwe eo am?
18 Ibwiljin aolep men in letok ko jen Anij ej jerammõn eo ñan kebak e ilo jar ilo jabdewõt ien, im jelã bwe E eo ej “roñjake jar” ko ad. (Sam Ko 65:2) Jehovah ear lelok ñan eo Nejin ejitenburu ibben maroñ in iroij im ekajet jimor. Bõtab, ejjab lelok ñan ro jet, ekoba eo Nejin, maroñ eo ñan roñjake jar ko. Ej make roñjake jar ko ad. Itoklimo eo Jehovah ej kwaloke ilo yokwe ej karuaklok kij ñan e.
19. Ta kallimur ko an Jehovah rej karuaklok kij ñan e?
19 Jej bareinwõt ruaklok ñan Jehovah ñe jej lemnak kin ta eo ear karõke ñan armij ro ilo ran ko renaj itok. Ear kallimur ñan bõktok jemlok eo ñan nañinmij, buromõj, im mij. (Reveles̃õn 21:3, 4) Ñe armij renaj wãppen, ejelok juõn enaj eñtan kin buromõj, jitõb in ebwer, ak jorrãn. Kwuli, jeramel, im tarinae renaj jako. (Sam Ko 46:9; 72:16) Lal in enaj oktak im juõn paradise. (Luk 23:43) Jehovah enaj bõktok jerammõn kein, ejjab kinke ej aikwij kõmmani, ak kin an yokwe kij.
20. Ta eo Moses ear ba kin tokjen ko ñan ad yokwe Jehovah?
20 Kin men in, ewõr un ko relap unin ad yokwe Anij im ñan kõmman bwe yokwe in en laplok. Kwonaj wõnmanlok ke im kakajurlok yokwe eo am kin Anij, im kõtlok bwe en tel yuk ilo ial ko am? Jokãlet eo ej am. Moses ear kile tokjen ko ñan an kaddeklok im kejbãrok yokwe eo an kin Jehovah. Ñan Ri Israel ro etto, Moses ear ba: “Kwon kãlet mour bwe kwon mour wõt, kwe im ro ineõm; bwe kwon yokwe Jeova am Anij, ñõn bokake ainiken, im edrep ñõn E: bwe E am mour, im aitokõn ran ko am.”—Duteronomi 30:19, 20.
Kwoj Kememej Ke?
• Etke eaorõk bwe jen yokwe Jehovah?
• Ewi wãwen jemaroñ kwalok ad yokwe Anij?
• Ta un ko ewõr ibbed ñan ad yokwe Jehovah?
• Ewi wãwen jemaroñ kaddeklok yokwe eo ad kin Anij?
[Pija eo ilo peij 22]
Jehovah emol an kaorõk ta eo kij aolep jemaroñ kwaloke—ad yokwe e
[Pija ko ilo peij 25]
“Eo e ar lo Ña, e ar lo Jema.”—Jon 14:9