Jehovah Ej Kwalok Ñan Kij Wãwen Bwini Ran Ko Ad
“Ein drein Kwon katakin kim in bwini yiõ ko am, bwe kimin bõk ñõn kim buruen meletlet.”—SAM 90:12.
1. Etke ejimwe ñan kajitõk ibben Jehovah bwe en kwalok ñan kij wãwen “bwini ran ko ad”?
JEHOVAH ANIJ ej Ri Kõmanman eo ad im Ri Letok Mour. (Sam 36:9; Reveles̃õn 4:11) Kin menin ejelok bar juõn emõnlok ñan an kwalok ñan kij wãwen kajerbal yiõ in mour ko ad ilo juõn wãwen meletlet. Inem, ejejjet an ri jeje Sam kar eowor ñan Anij: “Ein drein Kwon katakin kim in bwini yiõ in mour ko am, bwe kimin bõk ñõn kim buruen meletlet.” (Sam 90:12) Sam 90, ej ijo jej lo nan in eowor in ie, im emol ej tellokin ad kejbãrok ad etale. Ak, moktata, jen bõk juõn etale eo ekadu in al in Anij ear kakõrmole.
2. (a) Wõn eo rej naetan bwe ej rikkin eo an 90 Sam, im ñããt eo remaroñ kar je? (b) Ewi wãwen an 90 Sam aikwij jelet lemnak eo ad kin mour?
2 Jeje eo ekajur ilo Sam 90 ej naetan “juõn jar an Moses, armij eo an Anij eo emol.” Ke Sam in ej kalikar joñan kadu in mour an armij, enañin einlok wõt bwe rar kine elikin an kar Ri Israel ro rõlok jen air kamakoko ñan Ri Egypt im ilo ien eo rar etal ilo ene jemaden eo ilo 40-yiõ, ke thousand rar mij im bõktok jemlok eo an juõn ebeben eo ejjab tõmak. (Bwinbwin 32:9-13) Jekdon elañe al in kar kine ilo Midian ak ilo ien eo 40-yiõ in etetal ilo ene jemaden eo, Sam 90 ej kwalok bwe mour an armij jab wãppen ekadu. Inem, ealikar, jej aikwij kajerbal ran ko ad raorõk ilo meletlet.
3. Ta bedbed ko in kobban Sam 90?
3 Ilo Sam 90, eon 1 ñan 6 ej kile Jehovah einwõt jikin jokwe eo ad ñan indio. Eon 7 ñan 12 rej kwalok ta eo jej aikwiji ñan kajerbale ilo yiõ in mour ko ad ilo juõn wãwen eo emõn ñan e. Im einwõt an walok ilo eon 13 ñan 17, jej kõnan bwe jen ro rej bõk yokwe im joij im kajerammõn eo an Jehovah. Bwebõta, sam in ejjab kennan lok iman kin wãwen ko kij kajjojo jej ione einwõt ro ri karejaran Jehovah. Mekarta, kij kajjojo jej aikwij lale im kajeoñe eñjake in lemnak eo kin tiljek ñan Anij einwõt an walok ilo sam in ilo wãwen juõn jar jen buru. Kin menin jen kanuij lale Sam 90 ikijen mejen ro rej wujleplok ñan Anij.
Jehovah—Ad “Lukkun Jikin Jokwe”
4-6. Ewi wãwen an Jehovah “juõn lukkun jikin jokwe” ñan kij?
4 Ri Jeje Sam ej kabellok kin nan kein: “O Jehovah, kw’ar amuij jikin jokwe iomin ebeben ko otemjej. Mokta jen an tol ko walok, ak Kw’ar kõmõnmõn lõl im ene, jen in drio ñõn in drio, Kwe Anij [ak, Eo Ekwojarjar].”—Psalm 90:1, 2, NW.
5 Ñan kij “Anij eo ej in drio,” Jehovah, ej “juõn lukkun jikin jokwe”—juõn jikin kone ilo jitõb. (Dri Rom 16:26) Jej eñjake ad jokane, kinke ej bed ien otemjej ñan jibañ kij einwõt “Ri Roñjake jar.” (Psalm 65:2, NW) Kinke jej lelok inebata ko ad ion Jemed ilañ ikijen Nejin eo jitenburu, ‘ainemõn eo an Anij eo ej kõmanmanlok lemnak otemjej ej kejbãrok buruõd im kajur in lemnak ko ad.’—Dri Pilippai 4:6, 7; Matu 6:9; Jon 14:6, 14.
6 Jej lañliñ kin jokane eo ilo jitõb kinke, ilo nan in kõkkar, Jehovah ej “juõn lukkun jikin jokwe” ñan kij. Ej bareinwõt lelok “room ko ituloa”—einwõt bwe rej ekkejellok ibben congregation ko an armij ro an—einwõt jikin kone ilo jitõb, ijo sepherd ro rej yokwe elap ijo kunair ñan jokane eo ad. (Isaiah 26:20; 32:1, 2, NW; Jerbal 20:28, 29) Bareinwõt, jet iad rej an family ko ewõr bwebwenato ko raetok kin ir kin air karejar ñan Anij im ir kajjojo rar lo e bwe ej ‘juõn lukkun jikin jokwe ilo ebeben elikin ebeben.’
7. Ilo wãwen et eo tol ko “rar lotak” im lal in kar bõkmantak einwõt kin “jerbal in eñtan”?
7 Jehovah ear bed mokta jen an tol ko kar “lotak” ak lal in kar bõk mantak einwõt ibben “jerbal in eñtan.” Ilo kalimjeklok jen juõn wãwen eo an armij, kõmmane lal in kin aolep men ko otemjej ie, chemistry, im mechanism ko rekabwokbwok ear aikwij juõn jibadbad elap. Im ilo ba bwe tol ko rar “lotak” im lal in kar bõk mantak einwõt kin “jerbal in eñtan” ri jeje sam ej kwalok kautiej eo elap kin joñan jerbal eo kar kõmmane ke Jehovah ear kõmanman men kein. Ejjab aikwij wõr ibbed kautiej im kamolol eo einlok wõt in ke kin jerbal emõn eo an Ri Kõmanman eo?
Jehovah Ej Bojak Ien Otemjej ñan Jibañ Kij
8. Ta melelen nan in bwe Jehovah ej Anij jen ien indio ñan ien indio”?
8 “Jen in drio ñõn in drio, Kwe Anij laplap,” ri jeje sam ear al. “Ñan in drio” emaroñ jitõñlok ñan men ko ewõr juõn jemlokin ak joñan toan ejjab alikar. (Exodus 31:16, 17; Dri Hibru 9:15) Meñe ilo Sam 90:2 im ijoko jet ilo Jeje ko ilo Hebrew, “ien in drio” melelen “ñan in drio.” (Ekklisiastis 1:4) Lemnak ko ad rejjab maroñ melele wãwen an Anij kar maroñ bed ien otemjej. Ak, Jehovah ejjelok jinoin im enaj ejelok jemlokin. (Habakkuk 1:12, NW) E naj mour ien otemjej im bojak in jibañ kij.
9. Ibben ta eo ri jeje sam ej kõkkar kake kin juõn thousand yiõ ko in an armij bed?
9 Kar kakõrmol ri jeje sam bwe en joñanlok wõt juõn thousand yiõ ko in an armij bed kin juõn ien eo ekanuij kadu ilo jelã eo an Ri Kõmanman eo ej ñan indio. Ilo an kwalok ñan Anij, ear je: “Kwoj ukot armij ñõn bõñõlñõl im ba, Komin jeblaktok, kom ro nejin armij. Bwe juõn tausan yiõ iman mejõm rej einwõt inne ke ejoko, im einwõt juõn mmij ilo boñ.”—Sam 90:3, 4.
10. Ewi wãwen an Anij kõmman an armij “jeblak ñan wãwen bedakilkil”?
10 Armij ej wabanban, im Anij ej kõmmane bwe en “jeblak ñan brij.” Einwõt ba, armij ej jeblak “ñan bõñõlñõl” einwõt bedakilkil, ak bedakilkil im erom powder, bũdej. Ke ejelete, Jehovah ej ba: ‘Jeblak ñan bũñalñal in bũdej ijo kar kõmmane yuk jene.’ (Jenesis 2:7; 3:19) Menin ej jerbal ñan aolep—kajur ak mõjno, mweie ak jeramel—bwe ejelok armij jab wãppen ‘emaroñ ikijen an kõllã wõnãn meñe juõn jein im jatin, ak lelok ñan Anij juõn binmour kin e, bwe en aikwij mour indio.’ (Sam 49:6-9) Ak jej kamolol bwe ‘Anij ear letok juõn wõt Nejin ear keotak, bwe jabdewõt eo ej liki e en maroñ mour indio’!—Jon 3:16; Dri Rom 6:23.
11. Etke jemaroñ ba bwe juõn ien eo eaetok ñan kij ekanuij kadu ñan Anij?
11 Jen wãwen eo an Jehovah, meñe Methuselah kar 969 yiõ dettan ak ear mour ediklok jen juõn ran. (Jenesis 5:27) Ñan Anij juõn tausan yiõ ej einwõt inne—juõn tõre eo 24 wõt awa—ñe ej ellã. Ri jeje sam ej bareinwõt kwalok bwe ñan Anij juõn tausan yiõ ej einwõt emen awa ko juõn ri waj ej waj ie ilo juõn camp ilo boñ. (Dri Ekajet Ro 7:19) Inem, ealikar bwe juõn ien eo eaetok ñan kij ekanuij kadu ñan Anij, Jehovah eo ej indio.
12. Ewi wãwen an Anij ‘torlok’ armij ro?
12 Ilo keidi ibben bed eo an Anij indio, mour an armij ilo tõre in elukkun kadu. Ri jeje sam ej ba: “Kwoj bõklok ir einwõt kin ibijliplip, re einwõt juõn kiki, ke ejiboñ re einwõt ujoij ej edreklok. Ke ejiboñ ej edrek im laplok; ke ejota rej bukwe inem ej aimerlok.” (Sam 90:5, 6) Moses ear lo tausan Ri Israel ro rar mij ilo ene jemaden eo, Anij ear ‘torlok ir’ einwõt ilo juõn ibwijleplep. Mõttan sam in rar ukõte: “Kwar torlok armij ro ilo air kiki in mij.” (New International Version) Ilo wãwen eo juõn, aetokin mour an armij jab wãppen ej “juõn kiki ejjab emõn” in juõn ien eo ekadu jetñakin—jemaroñ karõklok ñan kiki ilo juõn boñ.
13. Ewi wãwen ad “einwõt ujoj maroro,” im ewi wãwen an menin jelet ad lemnak?
13 Kij jej ‘einwõt ujoj maroro eo ej ebbõl ilo jibboñ ak ilo jota ej aemedlok iumin an kajur okmãnãn in al. Aet, mour eo ad ekadu jetñakin einwõt ujoj eo ej aemedlok ilo juõn wõt ran. Kin menin, jen jab jerwane menin aorõk in. Ak, jej aikwij bukõt ialin tel eo an Anij kin wãwen ad kajerbal bwen yiõ ko ad ilo jukjuk im bed in kiõ.
Jehovah Ej Jibañ Kij “nõn Bwini Ran ko Ad”
14, 15. Sam 90:7-9 ta eo ear jejjet kitien ion Ri Israel ro?
14 Einwõt ñan Anij, ri jeje sam ej kobaiktok: “Bwe kim etõp ilo Am illu, im kim lokjenam kin Am libõpne. Kw’ar likit bwir ko am imam, im jerawiwi ko am ritino ilo maram in mejõm. Bwe ran ko am otemjej re jokolok ilo Am libõpne: kim kejemlok yiõ ko am einwõt juõn bwebwenato ñe emwij konono kake.”—Sam 90:7-9.
15 Ri Israel ro rar jab tõmak rar ‘itok ñan juõn jemlok ilo illu eo an Anij.’ Rar lokjenair kin illu eo an,’ ak ‘mijak kin illu eo an.’ (New International Version) Jet rar “kokkure ir ilo ene jemaren eo” einwõt juõn tokjen ekajet ko rekwojarjar. (1 Dri Korint 10:5) Jehovah ‘ear likit bwid ko air iman mejen.’ E ar likit ioir eddo eo kin kõmman eo air ebwid ilobwilij, ak meñe “men in ittino ko” air, ak jerawiwi ko renojak, rar bed ‘iman mejen ke emeram.’ (Jabõn Kennan Ko 15:3) Einwõt menin illu ko an Anij, Ri Israel ro rar jab ukwelok rar ‘kajemlok yiõ ko air einwõt juõn unojdikdik.’ Kin wãwen in, mour eo ad make im ekadu jetñakin ej einwõt juõn emmenono eo ej ellã jen tied einwõt juõn unojdikdik ejjab emõn.
16. Elañe jet rej jerbale jerawiwi ilo ittino, ta eo rej aikwij kõmmane?
16 Elañe jabdewõt iad en kar kõmman jerawiwi ilo ittino, jemaroñ kar noj kain mwil rot in jen armij ro mõttad iumin juõn ien. Ak kõmman eo ad ebwid im jej noje enaj ‘alikar iman mejen Jehovah ke eromak,’ im kõmman ko ad renaj kokkure kõtan eo ad ibben. Ñan bar tõbar ebaklok eo ad ñan Jehovah, jej aikwij jar bwe en jolok ad bwid, ilok jen bwid eo ad, im ilo kamolol bõk jibañ eo ilo jitõb an Christian elder ro. (Jabõn Kennan Ko 28:13; Jemes 5:14, 15) Elaplok an emõn jen ad naj kar ‘kajemlok yiõ ko ad einwõt juõn unojdikdik,’ ibben an kejatdikdik eo ad ñan mour indio bed ilo kauwatata!
17. Ewi aetokin mour an armij, im ta eo yiõ ko ad rej obrak kake?
17 Ikijen aetokin mour jab wãppen eo an armij, ri jeje sam ej ba: “Ran ko in yiõ ko am jiljilimjuõnñoul yiõ, ak kin kajur re drualitokñoul yiõ, a air jua ej jerbal wõt im buromõj, bwe emõkõj bukweloke, inem kim kãlok.” (Sam 90:10) Aetokin 70 yiõ in mour ej joñan eo ekkã in ñan armij, im ke ej 85 yiõ dettan, Caleb ear jitõñlok ñan kajur eo an einjuõn. Ear wõr einjuõn ko, einwõt Aaron (123), Moses (120), im Joshua (110). (Bwinbwin 33:39; Duteronomi 34:7; Joshua 14:6, 10, 11; 24:29) Ak kin ebeben eo ear jab tõmak im ear diojlok jen Egypt, ro jen 20 yiõ im rittolok rar mij iloan wõt 40 yiõ ko. (Bwinbwin 14:29-34) Rainin, ilo elõñ ailiñ ko aetokin mour an armij ej bed wõt iloan joñan eo ri jeje sam ear kwalok kake. Yiõ ko ad robrak kin men ko rej kõmman “buromõj.” Emõkaj air ellãlok, im “kãlok” im jako.—Job 14:1, 2, NW.
18, 19. (a) Ta melelen “bwini ran ko ad ilo juõn wãwen eo jej maroñ bõktok juõn buruen meletlet”? (b) Ad jerbale meletlet enaj kamakit kij ñan ad kõmmane ta eo?
18 Ri jeje sam jeltokin ej al: “Wõn e jela kajur an Am illu, im Am libõpne ekar ñõn lelñoñ emõn mijõk Yuk kake? Ein drein Kwon katakin kim in bwini yiõ ko am, bwe kimin bõk ñõn kim buruen meletlet.” (Sam 90:11, 12) Ejelok juõn iad elukkun jelã kajur in illu eo Anij ak joñan libõpne eo an, im menin ej aikwij kautiejlok kile im kautiej in mijak eo ad kin Jehovah. Ilo mol, ej aikwij kamakit kij ñan kajitõk ibben “wãwen [ad maroñ] bwini yiõ ko ad ilo juõn wãwen jej maroñ bõk ñan kij buruen meletlet.”
19 Nan ko an ri jeje sam rej juõn jar bwe Jehovah en katakin armij ro an wãwen jerbale meletlet ilo kaorõk im kajerbal bwen ran ko air ilo wãwen eo ej buñburuen Anij ie. Juõn kõtmene in mour ilo 70 yiõ ko ej debij kejatdikdik eo kin jet 25,500 ran ko. Ak jekdon ewi joñan ad ritto, ‘jejaje ta naj mour eo ad ilju, bwe kij einwõt juõn tap eo ej walok jidik ien inem makunlok.’ (Jemes 4:13-15) Inem ke ‘ien im menin walok ko rej walok ñan kij,’ jejjab maroñ ba ewi joñan aetokin lok ad naj mour. Kin menin jen jar bwe jen meletlet ñan jerbale melejoñ ko, ñan an jimwe ad kõmman ñan ro jet, im kõmman joñan wõt ad maroñ ilo jerbal eo an Jehovah kiõ wõt—rainin! (Ekklisiastis 9:11; Jemes 1:5-8) Jehovah ej tel kij ikijen an in Nan, jitõb eo an, im dolul eo an. (Matu 24:45-47; 1 Dri Korint 2:10; 2 Timote 3:16, 17) Jerbale meletlet ej kamakit kij ñan ‘bukõt mokta Ailiñ in Anij’ im kajerbal ran ko ad ilo wãwen eo ej bõktok aibujuij ñan Jehovah im kalañliñ buruen. (Matu 6:25-33; Jabõn Kennan Ko 27:11) Bwebõta kabuñ ñan e kin aolepen buruõd ejamin kamakit abañ ko ad wõt, ak ej walok tokjen ilo elap lañliñ.
Kajerammõn eo an Jehovah ej Bõktok Lañliñ ñan Kij
20. (a) Ilo wãwen et eo Anij ej “eñjake an buromõj”? (b) Ewi wãwen an naj Jehovah kõmman ñan kij elañe ej lap ad bwid ak jej kalikar ukwelok eo emol?
20 Elap an naj kar aibujuij elañe jaar maroñ lañliñ ilo aolepen bwen ien mour eo ad! Ilo menin, Moses ej eowor: “O Jehovah! kwon jeblaktok; ietoõn? Im Kwon ukwelok ibõm kin ro dri korijerõm. O kwon kamat kim ke ejiboñ kin Am tiriamo; bwe kimin lõñliñ im mõnõnõ ran ko am otemjelok.” (Sam 90:13, 14; footnote) Anij ejjab kõmman bwid. Mekarta, emaroñ “eñjake buromõj” im ‘jeblak’ jen an illu im jen kaje ñe nan in kakkõl eo an ñan kõmman emmakit rot in ej kwalok juõn oktak ilo lemnak im mwilin ri kõmman bwid ro rej ukwelok. (Duteronomi 13:17) Inem meñe elap bwid eo jej kõmmane ak jej kalikar an mol ad ukwelok, Jehovah enaj ‘kabuñburuõd kin yokwe im joij eo an,’ im enaj wõr un eo ibben ñan “lamõj ilo lañliñ.” (Sam 32:1-5) Im ilo ad jibadõk ad lor juõn ialin mour eo ejimwe, jenaj eñjake yokwe eo etiljek an Anij ñan kij im jenaj maroñ “lañliñ ilo aolepen rainin mour ko ad”—aet, ñan aolepen bwen ien mour ko ad.
21. Ilo nan ko emwij jei ilo Sam 90:15, 16, ta eo Moses emaroñ kar kajitõk kake?
21 Ri jeje sam ej elloetak ilo an jar: “Kwon kalõñliñ kim ekar ñõn ran ko ke Kw’ar kaiñtan kim, im yiõ ko kim ar lo nana iloir. Am jerbal en walok ñõn ro dri korijerõm, im Am aibujuij ion ro nejiir.” (Sam 90:15, 16) Moses emaroñ kar kajitõk ibben Anij ñan kajerammõn Israel kin lañliñ eo einlok wõt ñan, ak joñan toan wõt, rainin eñtan ko air im yiõ ko rar eñtan kin jorrãn. E ar kajitõk bwe “makitkit” in kajerammõn eo an Anij ñan Ri Israel ro en kar oktak im alikar ñan ro ri karejaran im bwe aibujuij eo an en alikar ion ro nejin, ak inen. Jemaroñ kamolol ilo ad jar bwe kajerammõn ko ren utdikdik ion armij ro rej bokake ilo kallimur eo an Anij kin lal eo ekãl.—2 Piter 3:13.
22. Ekkar ñan Sam 90:17, ta eo emaroñ jimwe ad jar kake?
22 Sam 90 ej kajemlok kin ennan in: “Im wõlio an Jeova am Anij en bed iom, im Kwon kabin jerbal in peim iom; aet jerbal in peim Kwe kwon kabin e.” (Sam 90:17) Nan kein rej kwalok bwe jemaroñ jar ilo kamolol ñan Anij ñan kajerammõn jibadbad ko ad ilo jerbal eo an. Einwõt Christian ri kabit ro ak ro rejetair, “sip ro jet,” jej lañliñ bwe “wõlio eo an Jehovah” ej bed ibbed. (Jon 10:16) Jej mõnõnõ bwe Anij ear kajutak jerbal in peid eo ear kabini’ einwõt ri keañ ro an Ailiñ eo im ilo wãwen ko jet!
Jen Etal Wõt Em Bwini Ran Ko Ad
23, 24. Ewi wãwen ad maroñ bõk tokjen jen ad kalmenlokjen kin 90 Sam?
23 Ad kalmenlokjen kin Sam 90 ej kalaplok ad atartarlok ion Jehovah, “jikin jokwe eo emol” ad. Ilo kalimjeklok nan ko ie kin kadu in mour, jej aikwij oktak im kalaplok ad jelã kin aikwij eo ñan ialin tel eo an Anij ilo ad bwini ran ko ad. Im elañe jej kijejeto ilo bukõt im jerbale meletlet eo jen Anij, jej tõmak bwe jej ro rej ri bõk yokwe im joij im kajerammõn eo an Jehovah.
24 Jehovah enaj etal wõt em kwalok ñan kij wãwen bwini ran ko ad. Im elañe jej lelok kij ñan nan in jiroñ eo an, jenaj maroñ etal wõt em bwini ran ko ad ñan indio. (Jon 17:3) Bõtab, elañe jej lukkun kõnan mour indio, Jehovah ej aikwij jikin kone eo ad. (Jud 20, 21) Einwõt ad naj loe ilo katakin tok ilokan, melele in elap air kalikare ilo nan in kõketak ko ilo 91 Sam.
Ewi Wãwen Am Naj Kar Uak?
• Ewi wãwen Jehovah ej “juõn lukkun jikin jokwe” ñan kij?
• Etke jemaroñ ba bwe Jehovah ien otemjej ej bojak ñan jibañ kij?
• Ewi wãwen an Jehovah jibañ kij “ñan bwini ran ko ad”?
• Ta eo ej kamaroñ kij ñan “lañliñ ilo aolepen ran ko ad”?
[Pija eo ilo peij 8]
Jehovah ear Anij “mokta jen an tol ko lotak”
[Pija eo ilo peij 10]
Jen wãwen an Jehovah lale, 969-yiõ-dettan Methuselah ear mour ediklok jen juõn ran
[Pija ko ilo peij 12]
Jehovah ear ‘kajutak im kabin jerbal eo an peid’