Ѕидови кои ја препречуваат комуникацијата

РОБЕРТ е мисионер на Watch Tower кој живее во Сиера Леоне (Западна Африка). Еден ден, набргу по неговото пристигнување во земјата, додека пешачел по патот, забележал дека локалните деца извикуваат: „Белец! Белец!“ Роберт, кој е американски црнец, се свртел наоколу за да го види белецот, но немало никој. Тогаш сфатил дека децата нему му ги упатувале повиците!

Во нивното викање немало злонамерност. Децата само го искажувале своето согледување дека Роберт доаѓа од култура која се разликува од нивната. Тоа што го нарекувале белец било најдобриот начин на кој можеле да се сетат за да ја искажат таа разлика.

Како влијае културата врз тоа кои сме

Културата нашироко се дефинира како „збирка заеднички идеи . . . обичаи, верувања и знаење што го карактеризираат начинот на живот“. Учиме за многу културни вредности преку директно поучување, но исто така многу впиваме дури и без да бидеме свесни за тоа. Еден истражувач рекол: „Од моментот на раѓањето [на детето], обичаите во кои се родило го обликуваат неговото искуство и однесување. До времето кога ќе може да зборува, тоа е мала творба на неговата култура и, до времето кога ќе порасне и ќе може да земе учество во нејзините активности, нејзините навики се негови навики, нејзините верувања — негови верувања, нејзините невозможности — негови невозможности“.

На многу начини културата ни го олеснува животот. Како деца, брзо учиме како да им угодуваме на нашите родители. Спознанието за тоа што е прифатливо во нашето општество а што не, нѐ води до донесувањето одлуки за тоа како да се однесуваме, што да облекуваме и како да постапуваме со другите.

Се разбира, она што сме како поединци не зависи само од нашето културно потекло. Во рамките на секоја култура постојат разлики меѓу луѓето. Генетиката, нашето искуство во животот и мноштво други фактори исто така одредуваат кои сме ние. Сепак, културата е објектив преку кој го гледаме светот.

На пример, нашата култура го одредува не само јазикот кој го зборуваме туку и начинот како го зборуваме. Во некои делови од Средниот Исток, луѓето ја ценат способноста вешто да се изразуваат со многу зборови, користејќи повторувања и метафора. За разлика од тоа, луѓето од некои земји на Далечниот Исток ја држат вербалната комуникација на минимум. Една јапонска поговорка го одразува тоа гледиште: „Со устата твоја ќе загинеш“.

Нашата култура влијае врз тоа како гледаме на времето. Во Швајцарија, ако доцните десет минути за состанок, се очекува од Вас да се извините. Во други земји можете да доцните еден или два часа и ретко би се барало извинување.

Нашата култура исто така нѐ учи за вредности. Помислете како би се чувствувале кога некој би Ви рекол: „Си накачил неколку кила. Навистина си се здебелил!“ Кога би пораснале во африканска култура каде што тежината се цени, најверојатно би биле среќни поради оваа забелешка. Но кога би израснале во една западна култура каде што виткоста високо се вреднува, искрениот коментар најверојатно би Ве вознемирил.

,Нашиот начин е најдобар!‘

Она што најчесто ја спречува комуникацијата помеѓу лицата од различни култури е тоа што луѓето секаде по светов се склони да сметаат дека нивната сопствена култура е подобра. Повеќето од нас мислат дека нашите верувања, вредности, традиции, стилови на облекување и идеи за убавина се правилни, исправни и подобри од која и да е друга алтернатива. Исто така, склони сме да ги судиме другите култури според вредностите на сопствената група. Таквото размислување се нарекува етноцентризам. The New Encyclopædia Britannica забележува: „Етноцентризмот . . . може да се рече дека е скоро универзален. Членовите на скоро сите култури на светот го сметаат својот начин на живот за супериорен, дури и во однос на оној на соседите кои им се многу сродни“.

Пред двеста години, еден англиски благородник грубо го изразил тоа, велејќи: „[Од она што] јас го гледам, странците се глупаци“. Уредникот на книгата со цитати во која се појавуваат овие зборови, напишал: „[Тоа] мора да е најуниверзално мислење кое некогаш било изговорено“.

Изобилуваат примери на нетолерантност спрема оние од други култури. Иако првобитно го запишал еден германски романсиер во 1930-тите години, следниот цитат честопати му се припишува на нацистичкиот водач Херман Горинг: „Кога ќе го чујам зборот култура, посегнувам по револверот“.

Јаките етноцентрични погледи можат да водат до дискриминација која, пак, од своја страна, може да води до непријателство и до конфликт. Ричард Голдстоун е обвинител за Меѓународната криминалистичка трибина која ги испитува воените злосторства во Руанда и во поранешна Југославија. Во врска со варварските постапки во двата конфликта, тој рекол: „Вакво нешто може секаде да се случи. Тоа се две посебни земји, со различни култури и истории, а сепак извршени [се] слични свирепости од сосед против сосед. Ваквиот вид брутално етничко или религиозно војување претставува само дискриминација доведена до степен на насилство. Прогонуваната група мора да биде обесчовечена или демонизирана. Штом тоа еднаш ќе се изврши, ги ослободува обичните луѓе од моралните ограничувања кои обично би ги спречиле да вршат такви ужасни работи“.

Проширување на нашиот поглед

Обично, луѓето кои ги избираме за свои пријатели во многу се слични на нас, тоа се луѓе кои ги делат нашите ставови и вредности. Ние имаме доверба во нив и ги разбираме. Се чувствуваме опуштено во нивното друштво. Ако гледаме на однесувањето на некој друг човек како на чудно или необично, нашите пријатели најверојатно ќе се согласат со нас затоа што тие ги делат нашите пристрасности.

Тогаш, што можеме да добиеме ако комуницираме со другите кои се разликуваат од нас поради културното потекло? Како прво, добрата комуникација ќе ни помогне да ги разбереме причините зошто другите така размислуваат или постапуваат. Кунле, од Западна Африка, вели: „Многу деца во Африка остро се спречувани да не разговараат додека јадат. Меѓутоа, во некои европски земји се охрабрува на разговор за време на оброците. Што се случува кога Европеецот јаде заедно со Африканецот? Европеецот се чуди зошто Африканецот немо се дума над својот оброк. Истовремено, Африканецот се чуди зошто Европеецот меле како воденица!“ Јасно, во такви ситуации, меѓусебното разбирање на културното потекло на другиот може многу да стори за да се отстрани социјалната предрасуда.

Додека запознаваме луѓе од другите култури, не само што го подобруваме своето разбирање за другите туку и самите себе се разбираме подобро. Еден антрополог напишал: „Последното нешто што би го открил жителот во длабокото море би била водата. Тој би станал свесен за нејзиното постоење само кога некоја случајност би го довела на површината и би го запознала со воздухот . . . Способноста да се види културата на сопственото општество како целина . . . изискува одреден степен на објективност која ретко, ако и воопшто, некогаш се постигнува“. Сепак, со тоа што се изложуваме на други култури, ние сме како морскиот жител кој се запознава со воздухот; стануваме свесни за културните „води“ во кои живееме. Писателот Томас Аберкромби убаво го изразил тоа: „Оној кој никогаш не бил заведен од некоја странска култура, никогаш не ќе може да ги цени прангите на сопствената“.

Накратко, ценењето на другите култури може да ни го збогати нашиот живот така што ќе ни го прошири видикот за подобро да се разбереме самите и другите. Иако културното наследство и етноцентричното размислување можат да бидат ѕидови за комуникацијата, тие не мора да бидат тоа. Тие ѕидови можат да се пробијат.

[Истакната мисла на страница 6]

„Членовите на скоро сите култури на светот го сметаат својот начин на живот за супериорен, дури и во однос на оној на соседите кои им се многу сродни“ (The New Encyclopædia Britannica).

[Слика на страница 7]

Можеме да научиме да уживаме во добрите работи на другите култури

[Извор на слика на страница 6]

Globe: Mountain High Maps® Copyright © 1995 Digital Wisdom, Inc.