Истегнување од постојано напрегање — што треба да знаете

ОД ДОПИСНИКОТ НА РАЗБУДЕТЕ СЕ! ВО БРАЗИЛ

МАРСЕЛО, 24-годишен молер од Бразил, речиси секое утро без размислување го правел тоа: Го ставал рачниот часовник на рака и ги прикопчувал двата краја на кожното ремче. Но, овојпат не можел да го прикачи ремчето. Погледнал во зглобот и сфатил во што е проблемот. Толку бил отечен што ремчето на рачниот часовник не можело да се закопча.

Со текот на времето, раката го болела дури и кога држел чешел или четка за заби. Затоа Марсело отишол на лекар. Откако лекарот го прегледал и чул дека веќе две години Марсело струга, малтерисува и варосува ѕидови, тој му рекол: „Болката има врска со Вашата работа. Вие имате истегнување од постојано напрегање [ИПН]“.

Нова болест?

На многу фабрички и канцелариски работници им е дадена истата дијагноза како на Марсело. ИПН се шири толку брзо што весникот Folha de S. Paulo ја нарекол „водечка болест поврзана со работата на крајот на овој век“. Не е чудо што многу луѓе заклучиле дека ИПН мора да е уште една од болестите на денешницата! Дали е така?

Всушност, ако Марсело живеел во Европа на почетокот на 18 век, некој лекар можеби ќе ги препознаел неговите симптоми. Се разбира, тогаш проблемот не бил познат под истото име. Италијанскиот лекар Бернардино Рамацини го опишал проблемот како теносиновит на зглобовите (воспаление на тетивите и синовијалната обвивка) и го нарекол болест на „писари и нотари“. Постојаните движења што се прават во тие професии предизвикале кај службениците од 18 век еден вид ИПН. Но, до крајот на истиот век се намалил бројот на работниците кои биле заболени. Зошто?

Падот и подемот на ИПН

Канцелариските службеници во времето на Рамацини живееле во таканаречената прединдустриска ера. Во тоа време луѓето работеле долги часови без помошта на машините. Нивната работа барала повторливи движења и постојано умствено внимание. Од тоа произлегле болки од типот на ИПН.

Меѓутоа, до крајот на 18 век, Европа преминала во индустриската ера и човечката сила била заменета со силата на машините. Сега човекот станал господар кој допуштил машината да ги извршува повторливите работи. Таа промена, заклучува еден лекар кој ја изучувал историјата на ИПН, можеби ја намалила појавата на ИПН кај работниците.

Мора да признаеме дека за време на индустриската ера, бројот на несреќите на работното место пораснал и професионалните болести кај фабричките работници се зголемиле. Сепак, медицинската литература од тој период ги спомнува случаите на ИПН само кај специфични групи. На пример, пијанистите и виолинистите од 19 век страдале од тендинит во надлактиците, а тенисерите добивале „тениски лакт“, односно воспаление на тетивите на лактот.

Меѓутоа, во нашиов век повторно се врати ИПН која е поврзана со работата. Зошто? Како прво, сѐ поефикасните машини честопати му кажуваат на човекот што да прави и колку брзо да го прави тоа. Оваа промена водела до незадоволство кај работниците и до здравствени проблеми. Работниците работат долги часови на работни места кои честопати ги принудуваат да прават повторливи движења и кои бараат постојано умствено внимание. Со каков резултат? ИПН стана здравствен проблем кој сега е одговорен за повеќе од 50 проценти од сите болести поврзани со работата кај работниците во Соединетите Држави и во Бразил — да наведеме само две земји.

Причините и професиите кои се на удар

Главна причина за ИПН се брзите повторливи движења кои се потребни во многу работни задачи. За жал, работниците честопати немаат голем избор освен да останат на работните места кои можат да им го нарушат здравјето. Многу работници можат да сочувствуваат со една Бразилка која работела во некоја фабрика за автомобили и морала да го склопи секое радио за помалку од една минута. Една друга работничка, известува весникот Folha de S. Paulo, требало да прави проби кои барале секој час да удри 63 апарати со гумен чекан. Двете жени почнале да страдаат од болки во надлактиците и подоцна прекинале да работат поради неспособност предизвикана од ИПН.

Напрегањето кое ги преоптоварува мускулите и зглобовите (како што е носење тешки вреќи) и статичкиот напор (односно напорот на мускулите за да се одржуваат деловите на телото во стабилна положба) се исто така причинители на ИПН. Особено таквите дејства можат да предизвикаат повреди кога некој работи во неудобна положба.

Некои кои истражувачите ги набројуваат како особено склони на ИПН се топилничарите, банкарските службеници, оние што работат на тастатура, телефонистите, касиерите во супермаркетите, келнерите, молерите, склопувачите на играчки, шивачките, фризерите, плетачите, сечачите на шекерна трска и други мануелни работници.

Повеќе од движења

Иако повеќето луѓе мислат дека ИПН е предизвикано само од работа која бара повторливи движења, стручњаците кои присуствуваа на првиот народен семинар за ИПН одржан во Бразилија, главниот град на Бразил, нагласија дека е вклучено нешто повеќе од повторливи движења.

Д-р Вандерлеј Коду, советник за ментално здравје и труд при универзитетот во Бразилија, објаснил: „Начинот на кој е организирана работата — задачите, односите меѓу раководителот и работникот, самата атмосфера во бизнисот, степенот на учество на работникот, како и работната рутина — се само некои од факторите кои се тесно поврзани со болеста“.

И други медицински експерти на семинарот за ИПН ја подвлекуваат врската помеѓу болеста и организацијата на работното место. Една слаба страна на новите технологии, рекле тие, е тоа што воделе до такви облици на работна организација во кои работникот ја губи целата контрола врз својата работа — фактор кој придонесува за ИПН.

Бидејќи начинот на кој се организира и се извршува работата е тесно поврзан со ИПН, некои работници во претходните децении можеле да прават повторливи движења без да добијат ИПН — бил заклучокот до кој дошле некои стручњаци.

Идентификување на болеста

Имајте на ум дека ИПН не се однесува на една болест, туку на група болести. Сите заболувања од оваа група ги погодуваат мускулите, тетивите, зглобовите и лигаментите, особено оние на горните екстремитети. Бидејќи ИПН идентификува група болести, како резултат на тоа се појавуваат различни знаци и симптоми. Симптомите може да бидат нејасни, а врската меѓу причините и симптомите може да не биде веднаш утврдена. Разгледајте ги следниве главни знаци.

Еден знак е чувството на тежина и неудобност во заболениот дел од телото (на пример рамото и/или раката) што преминува во постојана болка и чувство на морници. Исто така, под кожата може да се појават јазли, односно мали грутки. Во понапредните стадиуми на ИПН, отокот и болката можат да станат толку големи што лицето не може да извршува толку едноставни работи како што се да се исчешла или да си ги измие забите. Ако не се лекува, ИПН може да премине дури и во деформитети и инвалидност.

Борба против ИПН

Ако Вашата сегашна работа бара повторливи движења и веќе забележувате знаци на ИПН, можеби ќе биде добро да побарате помош од медицинската служба на Вашата фирма. Ако тоа не е можно, можете да појдете во некоја здравствена установа каде што некој ортопед ќе го испита Вашиот проблем и ќе ги преземе потребните мерки за да Ви помогне. Шансите да Ви биде подобро ќе бидат многу поголеми ако обрнете внимание на ИПН во раните стадиуми на болеста.

Друг важен начин да се борите со ИПН е да обрнете внимание на ергономијата. Што е ергономија? Тој термин е дефиниран како „применета наука која се занимава со планирање и уредување на работите што ги користат луѓето и тоа на таков начин што луѓето и работите ќе си дејствуваат заемно најефективно и најбезбедно“.

Значи, ергономијата има врска со прилагодување на работното место кон човекот, како и прилагодување на човекот кон работното место. Меѓутоа, таа оди подалеку од подобрување на обликот на тастатурата или на чеканот. Таа подразбира и да се земат предвид умствените и емоционалните потреби на работникот. За да се постигне тоа, ергономот д-р Ингеборг Зел вели дека ергономијата „користи податоци, информации и знаење од сите вклучени дисциплини [и] настојува да дојде до ново и опширно сознание за човекот и неговата работа“.

Точно, менувањето на ергономијата на работното место може да биде надвор од сферата на влијание на повеќето работници. Но, медицинските експерти на семинарот за ИПН во Бразилија објаснија дека со „партициптивната ергономија“ тоа не е случај. Што се мисли со партициптивна ергономија?

Работодавачот кој ја поттикнува партициптивната ергономија на работното место го зема предвид мислењето на работникот. Тој го повикува работникот да изнајде начин како да си го подобри работното место. Таквиот работодавач исто така ќе се согласи во просториите на фирмата да постои ИПН комисија составена од работници и раководители. Оваа група будно ќе внимава на одржувањето безбедна и удобна средина на работното место. Тие се справуваат со причините за ИПН, унапредуваат превенција и ги дефинираат одговорностите на работодавачот и на вработените во контролирањето, па дури и во отстранувањето на случаите на ИПН во фирмата.

Превенција дома и на работа

Превенцијата на ИПН започнува дома. Што можете да направите? Кога ќе се разбудите, имитирајте го Вашето куче или маче. Забележете како Вашето галениче ги истегнува мускулите пред да започне со новиот ден. Направете го истото. И, додека го правите тоа, повторете ги тие истегнувања неколку пати во текот на денот. Тоа е неопходно за да одржувате здрави коски и мускули. Правете некои вежби за да ги загреете мускулите. Тоа ќе ја забрза циркулацијата на крвта и ќе го зголеми количеството кислород што го добиваат мускулите за да работат. Се разбира, уште поважно е да го направите овој чекор кога времето е студено и пред да спортувате. Правете некои вежби кои ќе ги зајакнат специфичните мускули кои ги користите најмногу. Посилните мускули ќе Ви помогнат да ги извршите потребните задачи на работното место.

Освен овие мерки дома, потребна е и една превентивна програма на Вашето работно место. Работодавачот може да спречи проблеми со ИПН меѓу работниците со тоа што ќе направи таков работен распоред кој предвидува паузи или промени и со кој работниците си ги менуваат работните места.

Друг аспект на превенција на ИПН е обезбедување соодветни алатки за работникот. Меѓу другото, тоа би можело да вклучува бироа и столици со исправна височина, наслони за лактите, сврдли и клешти за кои не е потребна примена на преголема сила со рака, удобни компјутерски тастатури или тешка опрема со ублажувачи на удари за да се спречи преголема вибрација.

Марсело, спомнат во уводот, применил многу од овие предлози. Заедно со медицинското лечење, ова ги отстранило симптомите на ИПН. Може и целосно да се излечи. Без сомнение, потребен е личен напор и промени во организацијата за да се победи ИПН, но бидејќи расте бројот на пациенти со ИПН на работното место, користите од овие промени можат да бидат поголеми од трошоците.

[Рамка на страница 23]

ИПН кај музичарите

Истегнувањето од постојано напрегање (ИПН) е вообичаено кај професионалните музичари. Според една студија издадена во 1986, половина од сите музичари во осум симфониски оркестри во Европа страдале од ИПН. Во 19 век, оваа болест била наречена музичарски грч. Еден од првите случаи за кој се известува бил случајот на Роберт Шуман. Поради ИПН, тој бил присилен да престане да свири пијано и да се посвети на компонирање.

[Рамка на страница 23]

Фактори кои придонесуваат за ИПН

1. Погрешно држење

2. Долгочасовна работа

3. Стрес на работа

4. Претходни повреди на мускулите и тетивите

5. Незадоволство од работата

6. Изложеност на студ

[Рамка на страница 24]

Превенција од ИПН

ШТО ДА СЕ ИЗБЕГНУВА

1. Држење тешки предмети подолго време

2. Преголемо оптоварување на зглобовите

3. Користење на рацете над нивото на срцето подолго време

4. Работа во неудобна положба

ШТО ДА СЕ ПРАВИ

1. Менувајте ги рацете додека ги извршувате задачите — дури и ако се лесни

2. Распоредувајте различни задачи во текот на денот

[Извор на слика на страница 22]

Страници 22 и 23: The Complete Encyclopedia of Illustration/J. G. Heck