Стражарските кули на планините на Сванетија

НАВЕДНАТИ нанапред, цврсто држејќи се за гредите од покривот, ја подадовме главата од врвот на една камена кула во Грузија изградена пред околу 800 години. Од покривот, кој се издигаше околу 25 метри над земјата, видовме голем број древни стражарски кули раштркани низ селото Местија, главен центар на Сванетија.

Благо закосената долина по која како килим беа распослани зелени полиња беше убав контраст на величието на високите снежни врвови кои се издигаа околу нас. Нѐ плени убавината на ова древно место, и одеднаш имавме чувство како да сме во средниот век. Всушност, токму овие прочуени стражарски кули беа целта на нашето патување во Сванетија.

Прошетка низ пределот

На пат до планинскиот предел Сванетија тргнавме од Зугдиди (Грузија), во близина на Црното Море. Утрото беше ведро, па веќе оттаму можевме да ги видиме величествените бели врвови. Кога стигнавме до клисурата на реката Ингури, почнавме полека да се пробиваме низ неа. Шумите во овој крај изобилуваат со папрати, азалеи, ловорики и мноштво рододендрони со кремови цветови.

Вечерта стигнавме до живописното село Бечо, во подножјето на планината Ушба, која просто го одзема здивот со својата убавина и со своите два шилести гранитни врвови. Стрмните ледени врвови на оваа планина се вистински магнет за алпинистите. Оваа планина висока 4.710 метри, честопати е наречена „кавкаски Матерхорн“.

Изморени и изгладнети од патот, сопревме еден овчар од кого купивме овца што ја зготвивме за вечера. По кратко време, веќе бевме седнати околу логорскиот оган и се насладувавме со вкусните мсвади, т.е. раженчиња што ни ги подготвија нашите гостопримливи пријатели од Сванетија. Нѐ послужија и со топол тенок грузиски леб печен во глинена печка на дрва. Јадењето го заливме со чаша убаво, суво црно грузиско вино.

Следното утро стигнавме во Местија. Таму беше стражарската кула што ја спомнавме на почетокот на статијата. Додека уживавме во глетката пред нас, сфативме дека Сванетија е еден од најубавите планински предели во светот. На околу 45 километри од Местија се наоѓа селото Ушгули, сместено уште подлабоко во планините. Тамошните селани живеат на надморска височина и до 2.200 метри. Ушгули е наречено „највисокото село во Европа што постојано било населено“.

За да дојдеме до оваа планинско село, тргнавме по еден изолиран, тесен пат што се извиваше низ планината, а надолу се гледаа стрмни провалии што се спуштаа кон реката. Кога конечно стигнавме до Ушгули, бевме наградени со незаборавна глетка — купчиња куќички стоеја начичкани околу средновековните стражарски кули. Позадината ја красеше огромната планина Шкара. Со својата кристално снежна покривка, убаво се оцртуваше на јасното модро небо.

Планината Шкара, висока 5.201 метар, е највисоката планина во Грузија и е дел од т.н. Безенгиски Ѕид, срт долг 12 километри кој се состои од врвови со речиси иста висина. Тие, пак, се дел од Големиот кавкаски масив, со должина од 1.207 километри. Каде и да погледневме можевме да видиме богати долини со прекрасни пејзажи. Но, овие долини се непристапни, освен за најголемите авантуристи или за жителите на Сванетија.

Луѓето кои живеат таму

Жителите на Сванетија се древен народ со свој јазик. Долго време се познати како народ кој одбивал да се подложи на кој било господар. Во 18 век, еден истражувач забележал дека овие жители „успеале да создадат општество во кое слободната волја на поединецот е поважна од сѐ друго“.

За уникатната слобода на Сванетија придонеле два фактора. Прво, природната бариера од екстремно високи планински венци ги изолирала од надворешниот свет и ги штитела од освојувачи. Второ, стражарските кули ја штителе независноста на секое семејство. Ги штителе од непријателите и од соседните села кои повремено ги напаѓале, како и од снежните лавини кои ги затрупувале помалите градби.

Животот во стражарските кули

Бевме поканети да ја разгледаме стражарската кула на едно семејство од Сванетија, која датира уште од 12 век. Градбата се состоеше од два главни дела — стражарска кула, наречена мурквам, и куќа со која е поврзана, наречена кор. На приземјето од куќата имаше големо огниште, главниот извор на топлина и светлина. Веднаш во очи паѓаше и големиот дрвен стол за семејниот поглавар, кој управувал со едно пошироко семејство кое ги вклучувало жената, синовите и нивните жени. Жените си ги менувале домашните обврски. Нивна задача била да мелат брашно, да месат леб, да ги нахранат животните и да го одржуваат огнот во големото огниште.

Огромната кула беше од камен, а ѕидовите беа измачкани со груб белкаст малтер. Кулата имаше четири ката. Тие се издигаа над двокатната куќа со која беа поврзани. Кога од куќата влеговме во кулата, ни требаше малку време да се привикнеме на придушената светлина. Долните катови од стражарската кула се користеле како складиште за вода, брашно, овошје, сирење, вино и месо.

Во време на опасност, семејството спиело на најдолниот и на средниот кат. Кога имало војни се бранеле од најгорниот кат, на чии ѕидови имаше мали отвори и над кој имаше покрив од камени плочки. Еден посетител од 19 век известил дека, со оглед на тоа што немало „никаква локална власт што би спровела каква и да било одлука, постојано се употребувало оружје“. Затоа, секое семејство било спремно на борба за да се одбрани.

На пат кон дома, бевме исполнети со неизмерна благодарност кон Јехова додека размислувавме за убавината што ја видовме во неговото прекрасно творештво во Сванетија. За луѓето што низ вековите живееле во стражарските кули таму има надеж дека ќе живеат во Божјиот нов свет. Тогаш никој нема да има потреба да гради стражарска кула или каква и да е тврдина за да се заштити. Зошто? Бидејќи, како што вели Библијата, тогаш „секој ќе седи под својата лоза и под својата смоква и никој нема да го плаши“ (Михеј 4:4; Римјаните 8:21, 22).

[Извор на слика на страница 16]

Горе: Paata Vardanashvili