Правилен смисловен акцент

КОГА зборуваш или читаш гласно, не е важно само исправно да кажеш поединечни зборови, туку и да ги нагласиш клучните зборови и изрази што ја содржат мислата на таков начин што јасно ќе ги пренесеш идеите.

Правилниот смисловен акцент вклучува повеќе отколку само додатно да се нагласат неколку, па дури и повеќе зборови. Мора да се нагласат вистинските зборови. Ако акцентираш погрешни зборови, значењето на она што го кажуваш може да им биде нејасно на присутните кои, пак, од своја страна, можат да дозволат мислите да им одлетаат на други работи. Иако материјалот можеби е добар, изнесувањето со неисправен смисловен акцент ќе биде помалку делотворно за да се мотивираат присутните.

Додатно нагласување може да се пренесе на различни начини што често се користат во комбинација: со зголемена јачина на гласот, со посилни чувства, со забавено и внимателно изразување, со паузирање пред или по изјавата (или со обете), како и со гестови и изрази на лицето. Во некои јазици нагласувањето може да се пренесе и со снижување или кревање на тонот. За да одредиш што ќе биде најсоодветно, земи ги предвид материјалот и околностите.

Кога одредуваш што да нагласиш, земи го предвид следново: 1) Во секоја реченица, изборот на зборови на кои треба да им се даде додатен акцент не зависи само од останатиот дел од реченицата, туку и од контекстот. 2) Смисловниот акцент може да се користи за да се нагласи почетокот на некоја нова мисла, сеедно дали е тоа главна точка или само промена во правецот на резонирање. Исто така, тој би можел да сврти внимание и кон завршетокот на еден правец на резонирање. 3) Говорникот може да користи смисловен акцент за да покаже што чувствува за извесна работа. 4) Правилен смисловен акцент може да се користи и за да се истакнат главните точки во еден говор.

За да употреби смисловен акцент на вакви начини, еден говорник или јавен читач мора јасно да го разбира својот материјал и да има голема желба неговата публика да го впие. Во врска со поуката дадена во деновите на Езра, во Неемија 8:8 се вели: „Читаа од свитокот на Божјиот Закон по одломки и ја разјаснуваа смислата за да може народот да разбере што се чита“. Очигледно е дека оние што го читале и го објаснувале Божјиот закон во таа прилика увиделе колку е важно да им помогнат на присутните да го сфатат значењето на прочитаното, да го запомнат и да го применат.

Што може да создаде проблем. Повеќето луѓе во обичен, секојдневен разговор се способни да го разјаснат значењето на она што го мислат. Меѓутоа, кога читаат материјал пишуван од некој друг, може да им претставува предизвик да одредат кои зборови или изрази да ги акцентираат. Клучот лежи во јасното разбирање на материјалот. Тоа бара грижливо проучување на она што е напишано. Затоа, ако си замолен да прочиташ извесен материјал на собраниски состанок, треба марливо да се подготвиш.

Наместо да користат смисловен акцент, некои луѓе нагласуваат зборови во прилично конкретни интервали, сеедно дали тоа нагласување има смисла или не. Други нагласуваат службени зборови, ставајќи претеран акцент на предлозите и на сврзниците. Кога не придонесува за јасност на мислата, нагласувањето лесно станува особеност што го одвлекува вниманието.

Во обид да користат смисловен акцент, некои говорници толку ја зголемуваат јачината на гласот што можат да предизвикаат присутните да се чувствуваат како некој да ги кара. Се разбира, тоа ретко донесува најдобри резултати. Ако смисловниот акцент не е природен, може да остави впечаток дека говорникот од високо им зборува на присутните. Колку само е подобро едноставно да им се апелира на темел на љубовта и да им се помогне да увидат дека она што се кажува е и библиски и разумно!

Како да се подобриш. Човек што има проблем со смисловниот акцент честопати не е ни свесен. Можеби ќе треба некој друг да му обрне внимание на тоа. Ако треба да се подобриш на ова подрачје, надгледникот на школата ќе ти помогне. Исто така, чувствувај се слободен да побараш помош од некој добар говорник. Замоли го внимателно да те сослуша додека читаш и зборуваш, а потоа да ти даде предлози за подобрување.

За почеток, советникот можеби ќе ти предложи како темел за вежбање да употребиш некоја статија од Стражарска кула. Несомнено ќе ти каже да проанализираш одделни реченици за да одредиш кои зборови или фрази треба да ги нагласиш за значењето лесно да се сфати. Можеби ќе те потсети да обрнеш посебно внимание на извесни зборови кои се во курзивно писмо. Имај на ум дека зборовите во една реченица функционираат заедно. Честопати, треба да се нагласат група зборови, а не само еден засебен збор. Во некои јазици, учениците можеби ќе бидат охрабрени да обрнат погрижливо внимание на она на кое укажуваат надредните знаци што се однесува до правилниот смисловен акцент.

Како следен чекор да научиш што да нагласиш, твојот советник можеби ќе те поттикне да разгледаш некој контекст што е поширок од самата реченица. Која централна мисла се развива во целиот пасус? Како треба таа да влијае врз она што го нагласуваш во одделни реченици? Погледни го насловот на статијата и поднасловот со масни букви под кој се наоѓа материјалот. Каква врска имаат тие со изразите што си избрал да ги нагласиш? Сите овие фактори треба да се земат во обѕир. Но, внимавај да не ставаш јако нагласување на премногу зборови.

Сеедно дали ќе говориш спонтано или ќе читаш, советникот можеби ќе те охрабри и да дозволиш правецот на резонирање да влијае врз користењето смисловен акцент. Треба да знаеш на кои места правецот на резонирање завршува или каде презентацијата се префрла од една важна мисла на друга. Присутните ќе ценат ако во твоето изнесување ги предупредиш на овие места. Ова можеш да го постигнеш со акцентирање на зборови како што се: пред сѐ, потоа, всушност, меѓутоа и впрочем.

Твојот советник ќе ти го насочи вниманието и на мислите на кои ќе сакаш да им дадеш посебно чувство. За да го постигнеш тоа, би можел да ги нагласиш зборовите како што се: многу, апсолутно, никако, незамисливо, важно и секогаш. Тоа може да влијае врз начинот на кој твојата публика ќе чувствува за она што го кажуваш. За тоа ќе биде кажано повеќе во Студија 11, „Топлина и чувство“.

За да се подобриш во користењето смисловен акцент, ќе бидеш охрабрен и јасно да ги имаш на ум главните точки кои сакаш твојата публика да ги запомни. На тоа ќе се обрне уште поголемо внимание од гледна точка на јавното читање во Студија 7, „Да се нагласат главните идеи“, и од гледна точка на говорењето во Студија 37, „Да се истакнат главните точки“.

Ако настојуваш да се подобриш во службата на теренот, обрни посебно внимание на тоа како ги читаш стиховите. Нека ти биде навика да се прашаш: ,Зошто го читам овој текст?‘ За еден наставник не е секогаш доволно само правилно да ги каже зборовите. Можеби нема да биде доволно ни ако текстот го прочита со чувство. Ако одговараш на нечие прашање или поучуваш за некоја основна вистина, добро е да ги нагласиш во стихот оние зборови или изрази што го поддржуваат она за кое дискутираш. Инаку, лицето на кое му читаш нема да ја сфати поентата.

Со оглед на тоа што смисловниот акцент вклучува додатно нагласување на извесни зборови и фрази, можеби еден неискусен говорник ќе биде склон прејако да ги нагласува тие зборови и фрази. Резултатите ќе бидат слични на нотите што ги свири лице кое штотуку почнува да учи некој музички инструмент. Меѓутоа, со додатно вежбање, поединечните „ноти“ едноставно ќе станат дел од „музиката“ која е изразена на прекрасен начин.

Откако си научил некои основни работи, ќе бидеш во состојба да извлечеш корист ако ги набљудуваш искусните говорници. Набрзо ќе сфатиш што сѐ може да се постигне со различните степени на нагласување. И ќе разбереш колку вреди да користиш нагласување на различни начини за да го разјасниш значењето на она што го кажуваш. Развивањето правилен смисловен акцент многу ќе ја зголеми делотворноста на твоето читање и говорење.

Немој да учиш за смисловниот акцент само толку колку да поминеш. За да говориш делотворно, работи на него сѐ додека не го совладаш смисловниот акцент и не го користиш на начин што ќе звучи природно за ушите на другите.