Како христијанството станало дел од овој свет

СО ВРЕМЕТО Римската Империја, во која започнало раното христијанство, пропаднала. Многу историчари тврдат дека тогаш всушност настапила и конечната победа на христијанството над паганизмот. Англиканскиот бискуп Е. В. Барнс изразил поинакво мислење кога напишал: „Кога калсичната цивилизација пропаднала, христијанството веќе не било благородната вера на Исус Христос: станала религија која била употребена како општествен цемент за еден свет кој се распаѓал“ — The Rise of Christianity (Подемот на христијанството).

Пред овој слом, во текот на вториот, третиот и четвртиот век н. е., историјата бележи за оние кои се изјаснувале за Исусови следбеници дека на повеќе начини се држеле одвоено од римскиот свет. Но, исто така открива дека почнал да се развива отпад како во науката, така и во водството и организацијата, токму како што Исус и неговите апостоли прорекле (Матеј 13:36-43; Дела на св. апостоли 20:29, 30; 2. Солунјаните 2:3-12; 2. Тимотеј 2:16-18; 2. Петрово 2:1-3, 10-22). На крајот бил направен компромис со грчко-римскиот свет, а некои кои тврделе дека се христијани го усвоиле светското безбоштво (со неговите празници и обожавање на мајка-божица и троеден бог), неговата филозофија (верување во бесмртност на душата), како и со начинот на водење на организацијата (видлив од појавата на свештеничката класа). Ваков корумпиран облик на христијанството привлекол маси незнабошци и со тоа станал сила која римските императори отпрвин се обидувале да ја отстранат, но подоцна ја прифатиле и се стремеле да ја користат за свои цели.

Победена од светот

Црковниот историчар Август Неандер ги опишал опасностите од ваквиот нов однос на „христијанството“ со светот. Ако христијаните ја жртвувале нивната одвоеност од светот, „последиците ќе бидат замрсеност на црквата со светот . . . при што црквата ќе ја изгуби нејзината чистота и, додека можеби се чини дека победува, самата ќе биде победена“, напишал тој (General History of the Christian Religion and Church, том II, стр. 161).

Токму тоа и се случило. На почетокот на четвртиот век, римскиот цар Константин се обидел да ја употреби тогашната „христијанска“ религија за да ја зацврсти својата разединета империја. Поради тоа, на оние кои исповедале христијанство им ветил слобода и пренел некои погодности од паганското свештенство на нивната свештеничка класа. The New Encyclopædia Britannica наведува: „Константин ја окончал одвоеноста на црквата од светот за таа да прифати општествена одговорност и му помогнал на паганското општество да биде придобиено за црквата.“

Државна религија

После Константин, императорот Јулијан (361-363 н. е.) направил обид да се спротивстави на христијансвото и да го обнови паганизмот. Но не успеал, и околу 20 години подоцна, цар Теодосиј I го забранил паганизмот и наметнал тринитаријанско „христијанство“ како државна религија на Римската Империја. Со вешта прецизност, францускиот историчар Анри Мару напишал: „Кон крајот од владеењето на Теодосиј, христијанството, или, да бидеме уште попрецизни, ортодоксниот католицизам станал службена религија на целиот римски свет“. Ортодоксниот католицизам го заменил вистинското христијанство и станал дел „од светот“. Оваа државна религија во голема мера била поинаква од религијата на Исусовите рани следбеници, на кои тој им рекол: „[Вие] не сте од светот“ (Јован 15:19).

Францускиот историчар и филозоф Луј Ружје напишал: „Како што се ширело, христијанството толку подлегнало на промените од надвор, што станало непрепознатливо. . . . Примитивната црква на сиромасите, која живеела од прилози, станала црква која неодоливо освојува и се нагодува со световните власти, кога веќе не била во можност да доминира со нив“.

На почетокот од V век н. е., римокатоличкиот „светец“ Августин го напишал своето најголемо дело The City of God (Божјиот град). Во него тој опишал два града, „едниот на Бог, а другиот на светот“. Дали ова дело ја истакнало одвоеноста на католиците од светот? Не. Професор Латурет наведува: „Августин отворено признал [дека] двата града, земскиот и небесниот, се помешани“. Августин сметал дека „Божјето Царство веќе започнало во овој свет со воспоставувањето на [католичката] црква“ (The New Encyclopædia Britannica, Macropædia, том IV, стр. 506). Затоа, каква и да била првобитната намера на Августин, неговите теории влијаеле Католичката црква уште повеќе да се вмеша во политичките збиднувања на овој свет.

Разделена Империја

Во 395. н. е. кога Теодосиј I умрел, Римската Империја службено била поделена на два дела. Источна, односно Византија со главниот град Константинопол (пред тоа Визант, а денес Истанбул), и Западна, со главниот град (после 402. н. е.) Равена (Италија). Како резултат на тоа, т. н. христијанство се поделило не само религиозно туку и политички. Што се однесува до односот помеѓу црквата и државата, црквата во Источната Империја ја следела теоријата на Евзебиј од Цезареја (современик на Константин Велики). Занемарувајќи го христијанското начело за одвоеност од светот, Евзебиј размислувал дека, доколку царот и царството се христијански, црквата и државата би станале обединето христијанско општество, а царот би делувал како Божји претставник на земјата. И навистина, ваквиот однос меѓу црквата и државата е присутен со векови кај источните православни цркви. Тимотеј Вар, православен владика, го прикажал резултатот во својата книга The Orthodox Church: „Национализмот беше отров за православието во изминативе десет столетија“.

На Западот, последниот римски цар бил соборен во 476. н. е. од страна на освојувачките германски племиња. Тоа значело крај за Западната Римска Империја. За политичкиот вакуум кој се појавил, The New Encyclopædia Britannica наведува: „Била формирана нова сила: Римската црква, односно, црквата на бискупот на Рим. Црквата се сметала себе си за наследник на згаснатата Римска Империја“. Во енциклопедијата понатаму се наведува: „Римските папи . . . го прошириле световното барање за владеење на црквата вон границите на државата-црква и ја развиле т. н. теорија на два меча, изјавувајќи дека Христос на папата му дал не само духовна моќ над црквата туку и световна моќ над световните царства“.

Национални протестантски цркви

Во периодот на средниот век, и Православната и Римокатоличката религија, и понатаму во голема мера биле вовлечени во политиката, световните интриги и војни. Дали протестантската реформација од 16. век значела враќање кон вистинското христијанство, одвоено од светот?

Не. Во The New Encyclopædia Britannica читаме: „Протестантските реформатори на лутеранската, калвинистичката и англиканската традиција . . . останале цврсто поврзани со гледиштата на Августин, кон чија теологија имале особен афинитет. . . . Секоја од трите главни протестантски традиции на Европа од 16. век . . . нашла поддршка кај световните влади во Саксонија [централна Германија], Швајцарија и Англија и останале во истиот однос со државата, како што всушност направила и средновековната црква“.

Наместо да се врати на вистинското христијанство, реформацијата произвела куп национални, односно територијални цркви кои им се додворувале на политичките држави и активно ги поддржувале во нивните војни. Всушност, и католичката и протестантската црква ги подбуцнувале религиозните војни. Арнолд Тојнби во врска со ваквите војни, во својата книга An Historian’s Approach to Religion, напишал: „Тие ги изложиле католиците и протестантите во Франција, Холандија, Германија и Ирска и соперничките секти на протестантизмот во Англија и Шкотска на бруталната постапка во обид да се потиснат една со друга со употреба на вооружени сили“. Денешните судири кои ја поделија Ирска и поранешна Југославија покажуваат дека Римокатоличката, Православната и Протестантската црква сѐ уште се длабоко вмешани во светските настани.

Дали сето ова значи дека вистинско христијанство, одвоено од светот, повеќе не постои на Земјава? Следната статија ќе одговори на ова прашање.

[Рамка/слика на страници 10 и 11]

КАКО „ХРИСТИЈАНСТВОТО“ СТАНАЛО ДРЖАВНА РЕЛИГИЈА

ХРИСТИЈАНСТВОТО никогаш не требало да стане дел од светот (Матеј 24:3, 9; Јован 17:16). Сепак, историските книги известуваат дека во четвртиот век н. е., „христијанството“ официјално станало државна религија на Римската Империја. Како се случило тоа?

Од Нерон (54-68. н. е.) па сѐ до третиот век н. е., сите римски императори или активно ги прогонувале христијаните или, пак, одобрувале прогонство над нив. Гален (253-268. н. е.) бил првиот римски император кој издал декларација за нивна толеранција. Дури и тогаш, христијанството било забранета религија во целата империја. После Гален прогонството продолжило, а под Диоклецијан (284-305. н. е.) и неговите непосредни наследници, тоа дури и се засилило.

Пресвртница настапила на почетокот од четвртиот век со таканареченото преобраќање на императорот Константин I во христијанството . Во врска со оваа „конверзија“, француското дело Théo—Nouvelle encyclopédie catholique (Тео — Нова католичка енциклопедија) наведува: „Константин тврдел дека е христијански император. Во стварност, се крстил на смртна постела“. Меѓутоа, во 313. н. е., Константин и неговиот совладетел Лициниј, издале едикт со кој на христијаните и паганите подеднакво им била дадена религиозна слобода. New Catholic Encyclopedia наведува: „Проширувањето на слободата на обожавање за христијаните од страна на Константин била револуционерна постапка која означувала официјално признавање на христијанството како religio licita [законска религија] покрај паганизмот.“

Меѓутоа, The New Encyclopædia Britannica известува: „Тој [Константин] не го направил христијанството религија на империјата“. Францускиот историчар Жан-Реми Паланк, член на Институтот на Франција, пишува: „Римската држава . . . сепак официјално останала паганска. А Константин, кога се приклучил кон религијата на Христос, не ѝ ставил крај на таквата состојба“. Во делото The Legacy of Rome професорот Ернест Баркер навел: „[Победата на Константин] не резултирала во непосредно воспоставување на христијанството како религија на државата. Константин бил задоволен со тоа да го признае христијанството како едно од јавните обожавања во империјата. За наредните седумдесет години старите пагански обичаи службено биле извршувани во Рим“.

Значи, од овој момент, „христијанството“ станало законска религија во Римската Империја. Но кога станало во најпотполна смисла на зборот службена државна религија? Во New Catholic Encyclopedia читаме: „Политиката [на Константин] продолжила со неговите наследници со исклучок на Јулијан [361-363. н. е.], кој ги прогонувал христијаните сѐ до својата смрт. Конечно, во последните две децении од четвртиот век, Теодосиј Велики [379-395. н. е.] го направил христијанството службена религија на Империјата и го потиснал паганското обожавање во државата“.

Потврдувајќи го ова и откривајќи што сега претставувала оваа нова државна религија, библичарот и историчар Ф. Џ. Фоукс Џексон напишал: „Под власта на Константин, христијанството и Римската Империја биле во сојуз. Под власта на Теодосиј биле обединети. . . . Оттогаш па наваму името католик се однесувало на оние кои го обожавале Таткото, Синот и Светиот Дух со еднаква важност. Сета религиозна политика на овој император била насочена кон оваа цел и резултирала во тоа католичката вера да стане законска религија на Римјаните“.

Жан-Реми Паланк напишал: „Теодосиј, со тоа што го соборил паганизмот, настапил во корист на ортодоксната [католичка црква]; неговиот едикт од 380. н. е. наредувал сите негови поданици да ја исповедаат верата на папата Дамас и бискупот од Алксандрија, а отпадниците ги лишувал од слобода на обожавање. Големиот концил во Константинопол (381) ги осудил уште еднаш сите ереси, а императорот се погрижил ниту еден бискуп да не ги поддржува истите. Никејското [тринитаријанско] христијанство станало наполно, во вистинска смисла на зборот, државна религија . . . Црквата била тесно поврзана со државата и ја уживала нејзината исклучителна поддршка“.

Значи, вистинското христијанство од времето на апостолите не било државна религија на Римската Империја. Тоа било тринитаријанскиот католицизам од четвртиот век наметнат со сила од страна на императорот Теодосиј I и практикувано од Римокатоличката црква која, како тогаш така и сега, навистина е дел од овој свет.

[Извор на слика]

Императорот Теодосиј I: Real Academia de la Historia, Мадрид (Foto Oronoz)

[Извор на слика на страница 8]

Scala/Art Resource, N.Y.