ഇൻകാ​ക​ളു​ടെ പടവു​ക​ളി​ലൂ​ടെ ഒരു പദയാത്ര

“എത്ര ഭയങ്കരം!” “ഇതെ​ത്ര​യോ ഗംഭീരം!” “കാലത്തി​ന്റെ ഏടുക​ളി​ലൂ​ടെ ഞാൻ പിന്നോ​ട്ടെ​ടു​ക്ക​പ്പെ​ട്ട​തു​പോ​ലെ എനിക്കു തോന്നു​ന്നു.” വിസ്‌മൃ​തി​യി​ലാ​ണ്ടു​പോയ ഇൻകാ​ക​ളു​ടെ ഇതിഹാസ നഗരമായ മക്കുപ്പി​ച്ചു​വി​ന്റെ മനോഹര ദൃശ്യം കണ്ട്‌ ഞങ്ങൾ മതിമ​റ​ന്ന​പ്പോൾ ഞങ്ങൾക്കു​ണ്ടായ വികാ​ര​ങ്ങ​ളാ​യി​രു​ന്നു ഇവ.

ഞാൻ മുമ്പൊ​രി​ക്കൽ മക്കുപ്പി​ച്ചു സന്ദർശി​ച്ചി​ട്ടു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നെ​ങ്കി​ലും എന്റെ ഭാര്യ എലിസ​ബ​ത്തി​നോ​ടും ഞങ്ങളുടെ ഉത്തമ സ്‌നേ​ഹി​ത​രായ ബൽത്താ​സ​റി​നോ​ടും ഹേയ്‌ഡി​യോ​ടു​മൊ​പ്പം അതു വീണ്ടും ചെന്നു കാണു​ന്നത്‌ ഒരു സ്‌മര​ണീ​യ​മായ അനുഭ​വ​മാ​യി​രു​ന്നു.

പുരാതന ഇങ്കാ സാമ്രാ​ജ്യ​ത്തി​ന്റെ മുൻകാല തലസ്ഥാ​ന​മാ​യി​രു​ന്ന​തും സമു​ദ്ര​നി​ര​പ്പിൽ നിന്ന്‌ 11,000 അടി ഉയർന്നു കിടക്കു​ന്ന​തു​മായ മനോജ്ഞ നഗരമായ കുസ്‌ക്കോ​യിൽ നിന്നാ​യി​രു​ന്നു ഞങ്ങൾ യാത്രക്ക്‌ തുടക്കം കുറി​ച്ചത്‌. ഇൻകാ ഭരണാ​ധി​കാ​രി​യാ​യി​രുന്ന പച്ചാക്കു​റി ഒരു ചെമ്പു​ലി​യു​ടെ ആകൃതി​യിൽ രൂപകൽപ്പന ചെയ്‌ത ഈ പട്ടണത്തിൽ ഇന്നും ഇൻകാ വാസ്‌തു​ശി​ല്‌പ​ത്തി​ന്റെ നിസ്‌തുല സൗന്ദര്യം മുററി നിൽക്കു​ന്നു. മുഖ്യാ​ങ്ക​ണ​ത്തി​ലെ മിക്ക സൗധങ്ങ​ളും പൗരാ​ണിക ഇൻകാകൾ പാകി​യി​രുന്ന അടിസ്ഥാന ശിലക​ളിൽ ഈടു​റ​പ്പോ​ടെ നിന്നി​രു​ന്നു. കുമ്മാ​യ​ക്കൂ​ട്ടി​ല്ലാ​തെ തികഞ്ഞ കൃത്യ​ത​യോ​ടെ അടുക്കി​വ​ച്ചി​രുന്ന ഈ ശിലകൾ അഞ്ചോ അതില​ധി​ക​മോ അടി ഉയരമു​ള്ള​തും അനേകം ടൺ ഭാരം ഉള്ളതു​മാണ്‌. ഒരു സ്‌പാ​നിഷ്‌ വൃത്താ​ന്ത​കാ​ര​നായ സീസാ ഇങ്ങനെ എഴുതി: “ഇവ എങ്ങനെ മുകളിൽ കൊ​ണ്ടെ​ത്തിച്ച്‌ തക്കസ്ഥാ​നത്ത്‌ പ്രതി​ഷ്‌ഠി​ക്കാൻ കഴിഞ്ഞു . . . എന്ന്‌ മനസ്സി​ലാ​ക്കാൻ ഒട്ടും കഴിയു​ന്നില്ല.” എന്നാൽ ഞങ്ങൾ ഇതുവരെ കണ്ട എന്തി​നെ​യും വെല്ലുന്ന ഒന്നാണ്‌ മക്കുപ്പി​ച്ചു എന്നു ഞങ്ങളോട്‌ പറയ​പ്പെ​ട്ടി​രു​ന്നു.

വളവു​ക​ളും തിരി​വു​ക​ളും നിറഞ്ഞ യാത്ര

ഞങ്ങൾ വെള്ളി​യാഴ്‌ച വെളു​പ്പിന്‌ എഴു​ന്നേ​ററ്‌, മക്കുപ്പി​ച്ചു​വി​ലേ​ക്കുള്ള തീവണ്ടിക്ക്‌ പുറ​പ്പെ​ടാ​നുള്ള ആകാം​ക്ഷ​യോ​ടെ കുസ്‌ക്കോ​വി​ലെ സാൻപെ​ഡ്രോ സ്‌റേ​റ​ഷ​നിൽനിന്ന്‌ 7 മണിക്ക്‌ യാത്ര തിരിച്ചു. അനേക വർഷങ്ങ​ളാ​യി ഈ തീവണ്ടി ഓടു​ന്നു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നെ​ങ്കി​ലും കുസ്‌ക്കോ​വിൽ നിന്നും 4,000 അടി താഴോട്ട്‌ ആമസോൺ വനത്തിന്റെ വിളു​മ്പി​ലേ​ക്കുള്ള ഇറക്കം അനായാ​സേന ചില നിയ​ന്ത്ര​ണ​ങ്ങ​ളോ​ടു കൂടി​യാണ്‌ നടത്തി​യത്‌. ഉരുബം​ബാ നദിയു​ടെ ഓരങ്ങ​ളി​ലൂ​ടെ മക്കുപ്പി​ച്ചു​വി​ലേക്ക്‌ (അതിന്റെ അർത്ഥം “പഴയ കൊടു​മു​ടി” എന്നാണ്‌) നടത്തിയ നാലു മണിക്കൂർ നീണ്ട യാത്രാ​വേ​ള​യിൽ ഞങ്ങളുടെ മുമ്പാകെ ദൃശ്യങ്ങൾ മാറി​മ​റ​ഞ്ഞു​കൊ​ണ്ടി​രു​ന്നു. സസ്യങ്ങൾ വളരാത്ത പർവ്വത​ശി​ഖ​ര​ങ്ങ​ളിൽ നിന്നും അൾട്ടി​പ്ലാ​നോ​യിൽ നിന്നും ഞങ്ങൾ താഴോ​ട്ടി​റ​ങ്ങി​യ​തോ​ടെ പ്രദേശം അധിക​മ​ധി​കം സസ്യശ്യാ​മ​ള​മാ​യി​ത്തീർന്നു, ഒടുവിൽ ഞങ്ങൾ ഇടതൂർന്ന വൃക്ഷല​താ​ദി​ക​ളാൽ ആവൃത​മായ പർവ്വത​ങ്ങ​ളു​ടെ ഇടയിൽ എത്തി​ച്ചേർന്നു.

തീവണ്ടി​യാ​ത്ര​ക്കി​ട​യിൽ മക്കുപ്പി​ച്ചു​വി​നെ​ക്കു​റി​ച്ചു ഞങ്ങൾ കേട്ടതും അതിന്റെ ചരി​ത്ര​ത്തെ​ക്കു​റിച്ച്‌ ഞങ്ങൾ അറിഞ്ഞി​രു​ന്ന​തു​മായ കാര്യ​ങ്ങ​ളെ​ക്കു​റിച്ച്‌ സംസാ​രി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടി​രു​ന്നു. ആയിര​ത്തി​ത്തൊ​ള്ളാ​യി​ര​ത്തി​പ്പ​തി​നൊന്ന്‌ ജൂലൈ മാസത്തിൽ അമേരി​ക്കൻ പര്യ​വേ​ക്ഷ​ക​നായ ഹിരാം ബിംഗ്‌ഹാം ഒരു ചെറിയ ബാലന്റെ പിറകെ നടന്നു ചെന്നാണ്‌ ഈ നഷ്ടനഗരം കണ്ടുപി​ടി​ച്ചത്‌. മക്കുപ്പി​ച്ചു​വെന്ന്‌ പേർപ​റ​യ​പ്പെട്ട ഒരു പർവ്വത ശൃംഗ​ത്തി​ലെ ഉഷ്‌ണ​മേ​ഖലാ വനപ്ര​ദേ​ശത്തെ “സമീപ നാശാ​വ​ശി​ഷ്‌ടങ്ങൾ” അദ്ദേഹത്തെ കാണി​ച്ചു​കൊ​ടു​ക്കാൻ ആ ബാലൻ ഒരു​മ്പെ​ടു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു. പക്ഷേ ബിംഗ്‌ഹാം എഴുതി​യ​തു​പോ​ലെ “പെട്ടെന്ന്‌, മുന്നറി​യി​പ്പു​കൂ​ടാ​തെ, മുകളിൽ ഞാന്നു​കി​ടന്ന ഒരു വലിയ വള്ളിപ്പ​ടർപ്പി​നി​ട​യി​ലാ​യി ഭംഗി​യാ​യി ചെത്തി​യെ​ടുത്ത കല്ലുകൾകൊണ്ട്‌ മനോ​ഹ​ര​മാ​യി ഉൾവശം പാകി​യൊ​രു​ക്കിയ ഒരു ഗുഹ ബാലൻ എന്നെ കാണിച്ചു തന്നു.” ബാലൻ ഒരു ഭിത്തി അദ്ദേഹത്തെ കാണി​ച്ച​പ്പോൾ “അതു വിശ്വ​സി​ക്കാ​നാ​കാത്ത ഒരു സ്വപ്‌നം പോലെ തോന്നി. ഈ ഭിത്തി​യും അതി​നോട്‌ ചേർന്ന ഗുഹക്കു മുകളി​ലെ അർദ്ധവൃ​ത്താ​കാര ക്ഷേത്ര​വും ലോക​ത്തി​ലെ ഏററവും മികച്ച ശിലാ​നിർമ്മി​തി​യോ​ളം തന്നെ മേൻമ​യേ​റി​യ​താ​യി​രു​ന്നു എന്ന്‌ സാവകാ​ശം ഞാൻ തിരി​ച്ച​റി​യാൻ തുടങ്ങി.” ഞങ്ങൾ ഈ ശിലാ​നിർമ്മി​തി കൂടെ കാണാൻ പോകു​ക​യാണ്‌!

ഏതാണ്ട്‌ 500 വർഷങ്ങൾക്കു​മുമ്പ്‌ പണിക​ഴി​പ്പി​ക്ക​പ്പെട്ട ഈ ഒററപ്പെട്ട കോട്ട​യു​ടെ ഉദ്ദേശ്യം ഇന്നും അജ്ഞാത​മാണ്‌. ഒരുപക്ഷേ ബിംഗ്‌ഹാം കണ്ടെത്തിയ അറകളിൽ മിക്കവ​യി​ലും സ്‌ത്രീ​ശ​രീ​രാ​വ​ശി​ഷ്ടങ്ങൾ കാണാ​നി​ട​യാ​യ​തു​കൊണ്ട്‌ ഒരു സിദ്ധാന്തം പറയു​ന്നത്‌, അത്‌ സൂര്യ​ക​ന്യ​ക​മാ​രു​ടെ അഭയ​കേ​ന്ദ്ര​മാ​യി​രു​ന്നി​രി​ക്കണം എന്നാണ്‌. ഈ പട്ടണം ഒരു മിലി​റ​ററി ഔട്ട്‌പോ​സ്‌റ​റാ​യി​രു​ന്നു​വെ​ന്ന​വ​കാ​ശ​പ്പെ​ടുന്ന മറെറാ​രു സിദ്ധാ​ന്ത​വു​മുണ്ട്‌. സ്‌പാ​നിഷ്‌ ജേതാ​വായ പിസ്സെ​രോ​യു​ടെ കൈയിൽ നിന്നും പലായനം ചെയ്‌തു​പോയ ഇൻകാ​ക​ളു​ടെ രാജകീയ അഭയ​കേ​ന്ദ്ര​മോ ഒളിപ്പി​ട​മോ ആയിരി​ക്കാ​നി​ട​യു​ണ്ടെ​ന്നും ചിലർ അഭി​പ്രാ​യ​പ്പെ​ട്ടി​ട്ടുണ്ട്‌. അത്‌ ദുർഗ്ഗ​മ​മായ ആമസോൺ വനാന്ത​ര​ത്തിൽ മാൻകോ ഇൻകാകൾ സ്ഥാപിച്ച മിൽക്ക​ബം​ബാ എന്ന പുതിയ ഇൻകാ അധീശ മേഖല​യു​ടെ തലസ്ഥാ​ന​മാ​യി​രി​ക്കാ​നി​ട​യു​ണ്ടെ​ന്നും പക്ഷമുണ്ട്‌. മക്കുപ്പി​ച്ചു​വി​ന്റെ പിമ്പി​ലുള്ള യഥാർത്ഥ ചരി​ത്രകഥ എന്തുത​ന്നെ​യാ​യി​രു​ന്നാ​ലും സമു​ദ്ര​നി​ര​പ്പിൽ നിന്നും 6,750 അടി ഉയരത്തി​ലുള്ള ഈ ഇമ്പകര​മായ അവശി​ഷ്‌ടങ്ങൾ കാണു​ന്ന​തിന്‌ ഞങ്ങൾ ആകാം​ക്ഷാ​ഭ​രി​ത​രാ​യി​രു​ന്നു.

ഞങ്ങൾ മക്കുപ്പി​ച്ചു​വി​ന്റെ ചുവട്ടി​ലെ​ത്തി​യ​പ്പോൾ നഷ്ടനഗരം ഞങ്ങൾക്ക്‌ മുകളി​ലാ​ണെന്ന്‌ ഞങ്ങൾ അറിഞ്ഞു. എന്നാൽ ഞങ്ങൾ ട്രെയി​നിൽനിന്ന്‌ ഇറങ്ങി​യ​പ്പോൾ ഞങ്ങൾക്കു ഒന്നും കാണാൻ കഴിഞ്ഞില്ല. ഹെയർപിൻ വളവു​ക​ളി​ലൂ​ടെ പർവ്വത​മു​ക​ളി​ലേക്ക്‌ പോകുന്ന 20 മിനി​ററ്‌ ബസ്‌ യാത്രക്ക്‌ വേണ്ടി​യുള്ള നിരയിൽ സ്ഥാനം പിടി​ക്കു​ന്ന​തിന്‌ ഞങ്ങൾ തിടുക്കം കൂട്ടി. വളഞ്ഞു​പു​ളഞ്ഞ വഴിക​ളി​ലൂ​ടെ പർവ്വത​ത്തിന്‌ മുകളി​ലേക്ക്‌ കയറി​പ്പോ​കു​മ്പോൾ നാശാ​വ​ശി​ഷ്ട​ങ്ങ​ളു​ടെ ഒരു ദൃശ്യം കാണാൻ ഞങ്ങൾ വളരെ ക്ലേശിച്ച്‌ നോക്കി​യെ​ങ്കി​ലും ഒന്നും​തന്നെ കാണാൻ കഴിഞ്ഞില്ല.

അന്തമി​ല്ലാത്ത പടവു​ക​ളും കല്ലുക​ളും

ഹോട്ട​ലിൽ (പർവ്വത​ത്തി​ലുള്ള ഏക ആധുനിക കെട്ടിടം) തിരക്കി​യ​തി​നു​ശേഷം ഞങ്ങൾ നാശാ​വ​ശി​ഷ്ട​ങ്ങ​ളു​ടെ പ്രവേശന കവാട​ത്തിൽ ഒടുവിൽ എത്തി​ച്ചേർന്നു. ഒരു മൂല തിരി​ഞ്ഞ​പ്പോൾ ഞങ്ങൾ കണ്ട കാഴ്‌ച ഞങ്ങളെ സ്‌തബ്ധ​രാ​ക്കി. ആ കാഴ്‌ച അവിശ്വ​സ​നീ​യ​മാ​യി​രു​ന്നു. എലിസ​ബത്ത്‌ ഇങ്ങനെ പറഞ്ഞു: “ഞാൻ ഫോ​ട്ടോ​കൾ കണ്ടിട്ടുണ്ട്‌, പക്ഷേ ചിത്ര​ങ്ങൾക്കൊ​ന്നും തന്നെ ഈ സ്ഥലത്തോട്‌ നീതി പുലർത്താൻ കഴിയു​ക​യില്ല.” രണ്ടായി​രം അടി താഴെ​യാ​യി ഉരുബംബ നദി പർവ്വത​ശൃം​ഖ​ല​യു​ടെ അടിവാ​ര​ത്തി​ലൂ​ടെ ഒഴുകി​ക്കൊ​ണ്ടി​രു​ന്നു. എല്ലാ ദിശയി​ലും രാജകീയ സൗന്ദര്യം വഴിയുന്ന ഹരിത​പർവ്വ​ത​ശി​ഖ​രങ്ങൾ കാണാൻ കഴിഞ്ഞ​പ്പോൾ ഞങ്ങൾ തന്നെ എത്രയോ അപ്രധാ​ന​രാ​ണെന്ന്‌ ഓർത്തു​പോ​യി. ഈ ഭയങ്കര​മായ പശ്ചാത്ത​ല​ത്തി​ലാണ്‌ ഭീകര വിസ്‌മയം ഉണർത്തി​ക്കൊണ്ട്‌, ഒരു വിശു​ദ്ധ​മ​ന്ദി​രം പോലെ ആക്രമ​ണ​കാ​രി​ക​ളാൽ കളങ്ക​പ്പെ​ടാ​തെ സാക്ഷാൽ നഷ്ടനഗരം നില​കൊ​ണ്ടത്‌.

ആ അവശി​ഷ്ടങ്ങൾ, പരിപൂർണ്ണ​മാ​യി ശിലാ​നിർമ്മി​ത​മായ ഒരു നഗരത്തെ, ഗ്രാ​നൈ​റ​റി​ന്റെ​യും ജ്യാമി​തി​യു​ടെ​യും അസാധാ​രണ തറപ്ര​ദേ​ശ​ത്തി​ന്റെ പരമാ​വധി ഉപയോ​ഗ​ത്തി​ന്റെ​യും ഒരു വിശദ​മായ സംയോ​ഗത്തെ കാട്ടി. മിക്കവാ​റും കെട്ടി​ട​ങ്ങ​ളെ​ല്ലാം ഒററ നില നിർമ്മി​തി​ക​ളാണ്‌. ആധുനിക ചരി​ത്ര​കാ​രൻമാർ പറയു​ന്ന​ത​നു​സ​രിച്ച്‌ അതു പുതിയ ഇൻകാൻ രൂപകൽപ്പ​ന​യി​ലു​ള്ള​താണ്‌. മുറി​ക​ളു​ടെ അന്തർഭാ​ഗ​ങ്ങ​ളിൽ ധാരാളം ചുവർ തട്ടുകൾ കാണാൻ കഴിയും. വാതി​ലു​കൾക്കും ജനാല​കൾക്കും ചുവർത​ട്ടു​കൾക്കും സ്‌തൂ​പാ​കൃ​തി​യാ​ണു​ള്ളത്‌—മുകളി​ലോട്ട്‌ നേർത്തു വരുന്നത്‌—ഇത്‌ പിൽക്കാല ഇൻകാ ശിൽപ്പ​ക​ല​യു​ടെ ഒരു തിരി​ച്ച​റി​യി​ക്കുന്ന സവി​ശേ​ഷ​ത​യാണ്‌. നഗരമ​ദ്ധ്യ​ത്തിൽ ഒരു വിശാ​ല​മായ തുറസ്സായ സ്ഥലമുണ്ട്‌, ഒരുപക്ഷേ അവിടു​ത്തെ മുഖ്യ നഗരച​തു​രം ആയിരി​ക്കാം. അത്‌, മട്ടുപ്പാ​വു​കൾ, ആരാധ​നാ​മ​ന്ദി​രങ്ങൾ, വാസസ്ഥ​ലങ്ങൾ, കുത്ത​നെ​യുള്ള പടവുകൾ എന്നിവ​യാൽ വലയം ചെയ്യ​പ്പെ​ട്ടി​രി​ക്കു​ന്നു. ചില ചുവരു​കൾ, ഇൻകാൻ നിർമ്മാ​ണ​വൈ​ദ​ഗ്‌ദ്‌ധ്യ​ത്തി​ന്റെ അഭിമാ​ന​മായ മനോ​ഹ​ര​മായ കൽപ്പണി വെളി​വാ​ക്കു​ന്നു.

ഞങ്ങൾ ഒരററം മുതൽ മറെറ അററം വരെ ഈ അപൂർവ്വ നാശശി​ഷ്ട​ങ്ങ​ളി​ലൂ​ടെ കടന്നു​പോ​യ​പ്പോൾ അതിന്റെ വലിപ്പം മനസ്സി​ലാ​ക്കു​ക​യു​ണ്ടാ​യി. ഹുവാ​യ്‌നാ പിക്‌ചു കൊടു​മു​ടി​യു​ടെ തുഞ്ചത്തിൽ കയറാൻ എടുത്ത സമയം കൂട്ടാതെ തന്നെ ഒരററം മുതൽ മറെറ അററം വരെ നടക്കാൻ ഞങ്ങൾ ഒരു മണിക്കൂ​റി​ല​ധി​കം എടുത്തു. പർവ്വത​പ്ര​ദേ​ശ​മാ​യ​തി​നാൽ എല്ലായി​ട​ത്തും പടവുകൾ ഉണ്ട്‌, 3,000ത്തിലധികം തന്നെയുണ്ട്‌. വിളവുൽപ്പാ​ദ​ന​ത്തി​നും മൃഗങ്ങളെ മേയി​ക്കു​ന്ന​തി​നും ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​രുന്ന നഗരാ​ഗ്ര​ങ്ങൾക്കു ചുററു​മുള്ള തട്ടുകൾക്കു​പോ​ലും ഒരു നിരപ്പിൽ നിന്നും മറെറാ​ന്നി​ലേക്ക്‌ പോകാ​നുള്ള പടികൾ പോലെ തള്ളി നിൽക്കുന്ന കല്ലുകൾ ഉണ്ടായി​രു​ന്നു. ഈ നഗരത്തിന്‌ അഞ്ച്‌ ചതുര​ശ്ര​മൈൽ വിസ്‌തീർണ്ണ​മു​ണ്ടെന്ന്‌ കണക്കാ​ക്ക​പ്പെ​ടു​ന്നു!

ഈ നഷ്‌ടാ​വ​ശി​ഷ്‌ട​ങ്ങ​ളു​ടെ നന്നായി സംരക്ഷി​ക്ക​പ്പെ​ട്ടി​രി​ക്കുന്ന അവസ്ഥ ഞങ്ങളിൽ മതിപ്പു​ള​വാ​ക്കി. ബിംഗ്‌ഹാം അവ കണ്ടുപി​ടി​ക്കു​മ്പോൾ, ഇവിടെ എന്തെങ്കി​ലും യുദ്ധം നടന്നി​രു​ന്ന​തി​ന്റെ ഭൗതിക തെളി​വൊ​ന്നും കണ്ടെത്തി​യി​രു​ന്നില്ല. മാത്രമല്ല, ഈ നഗരം ആരെങ്കി​ലും ആക്രമി​ച്ചത്‌ പോ​ലെയല്ല, പിന്നെ​യോ ഉപേക്ഷി​ക്ക​പ്പെട്ട പോലെ ആണ്‌ കാണാൻ കഴിയു​ന്നത്‌. ഇപ്പോ​ഴും അജ്ഞാത​മായ സംഗതി, ചക്ര​ത്തെ​ക്കു​റിച്ച്‌ യാതൊ​രു അറിവു​മി​ല്ലാ​തി​രുന്ന ഇൻകാ​ക​കൾക്ക്‌ എങ്ങനെ ഇത്തരം ഭീമാ​കാ​ര​മായ കല്ലുകൾ ചലിപ്പി​ക്കാൻ കഴിഞ്ഞു എന്നുള്ള​താണ്‌. എന്നാൽ, കല്ലുക​ളെ​ല്ലാം അന്യൂ​ന​മാ​യി ചെത്തി യഥാസ്ഥാ​ന​ങ്ങ​ളിൽ ഉറപ്പി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നു. ഈ നാശാ​വ​ശി​ഷ്ടങ്ങൾ, ശ്രദ്ധാ​പൂർവ്വം ഭാഗങ്ങ​ളാ​യി തിരി​ച്ചാൽ, ഇപ്പോ​ഴും, ഒരു സുസം​ഘ​ടിത നാഗരി​ക​തയെ വിളി​ച്ചോ​തും.

ലാമക​ളോ​ടും താരക​ങ്ങ​ളോ​ടു​മൊ​പ്പം തനിച്ച്‌

പകൽ സഞ്ചാരി​ക​ളെ​ല്ലാം ഉച്ചതി​രി​ഞ്ഞ​പ്പോൾ തന്നെ ഒഴിഞ്ഞ​തോ​ടെ മക്കുപ്പി​ച്ചു, രാത്രി​യിൽ തങ്ങുന്ന ഹോട്ടൽ അതിഥി​ക​ളു​ടേതു മാത്ര​മാ​യി. ഞങ്ങൾ നഷ്ടാവ​ശി​ഷ്ട​ങ്ങൾക്കി​ട​യിൽ ചുററി​ത്തി​രി​യു​ക​യും ഏകാന്ത​ത​യിൽ സൂര്യാ​സ്‌ത​മയം നോക്കി​ക്കാ​ണു​ക​യും ചെയ്യവെ ചിന്താ​ധീ​ന​രാ​യ്‌ത്തീർന്നു. ചുററി​ന​ട​ക്കു​ന്ന​തി​നി​ട​യിൽ ഹെയ്‌ഡി​യും എലിസ​ബ​ത്തും നാശാ​വ​ശി​ഷ്ട​ങ്ങ​ളു​ടെ ഇടയിൽ ഒരു മൂലയി​ലാ​യി ഒരു ലാമാ​ക്കു​ഞ്ഞി​നെ​യും തള്ളയെ​യും കണ്ടെത്തി. പെറു​വിൽ ചുമ​ടെ​ടു​ക്കാൻ വ്യാപ​ക​മാ​യി ഉപയോ​ഗി​ക്ക​പ്പെ​ടുന്ന മൃഗങ്ങ​ളാണ്‌ ലാമകൾ. ഏകദേശം 80 റാത്തൽ വരുന്ന ഭാരങ്ങൾ അവക്കു വഹിക്കാ​നാ​വു​മെ​ങ്കി​ലും ഒരു മനുഷ്യ​നെ വഹിച്ചു​കൊ​ണ്ടു പോവുക അവക്കു സാദ്ധ്യമല്ല. ആദ്യം ഞങ്ങളുടെ ഭാര്യ​മാ​രു​ടെ സാന്നി​ദ്ധ്യം ലാമകളെ അലോ​സ​ര​പ്പെ​ടു​ത്തി​യ​തു​പോ​ലെ തോന്നി. പക്ഷേ നാശാ​വ​ശി​ഷ്ട​ങ്ങൾക്കി​ട​യിൽ സുഖമാ​യി പാർത്തു​പോന്ന ഈ ഓമന​മൃ​ഗ​ങ്ങ​ളു​ടെ ഒരു സമീപ​ദൃ​ശ്യം എടുക്കു​ന്ന​തിന്‌ ഹെയ്‌ഡി​യും എലിസ​ബ​ത്തും നിശ്ചയം ചെയ്‌തി​രു​ന്നു. ലാമകൾ ആസിഡ്‌ കലർന്ന ഉമിനീർ തുപ്പി​ക്കൊ​ണ്ടാണ്‌ ശത്രു​ക്ക​ളിൽനി​ന്നും സ്വയം സംരക്ഷി​ക്കു​ന്നത്‌. അതു​കൊണ്ട്‌ പെൺകു​ട്ടി​കൾ അവയെ അധികം അസഹ്യ​പ്പെ​ടു​ത്താ​തെ സാവകാ​ശം ചങ്ങാത്തം സ്ഥാപിച്ചു. ഹെയ്‌ഡിക്ക്‌ തള്ള ലാമയെ പുല്ലു​തീ​റ​റാൻ വരെ കഴിഞ്ഞു.

സന്ധ്യയാ​യ​തോ​ടെ ഞങ്ങൾ ഞങ്ങളുടെ കമ്പിളി ഉടുപ്പു​ക​ളെ​ടു​ത്തു​കൊണ്ട്‌ അടുത്തുള്ള ഹോട്ട​ലി​ന്റെ കൃത്രിമ വെളി​ച്ച​ത്തിൽ നിന്നകന്ന്‌ താരകങ്ങൾ മിന്നുന്ന സന്ധ്യാ​കാ​ശം ആസ്വദി​ക്കാ​നി​റ​ങ്ങി​പ്പോ​യി. ഇപ്പോൾ ആകെയു​ണ്ടാ​യി​രുന്ന വെളിച്ചം ആകാശ​ന​ക്ഷ​ത്ര​ങ്ങ​ളിൽ നിന്നു​ള്ളത്‌ മാത്ര​മാ​യി​രു​ന്നു. ഞങ്ങൾ യഹോ​വ​യു​ടെ മഹത്വ​ത്തെ​ക്കു​റിച്ച്‌ ചിന്തിച്ചു. നാലു നൂററാ​ണ്ടു​കൾക്കു മുമ്പ്‌ ഇതേ പർവ്വത​ശി​ഖ​ര​ങ്ങ​ളിൽ ജീവി​ച്ചു​കൊണ്ട്‌ ഇതേ നക്ഷത്ര​ങ്ങ​ളി​ലേക്ക്‌ നോക്കി​യി​രുന്ന ആളുക​ളെ​ക്കു​റിച്ച്‌ ഞങ്ങൾ ഓർത്തു​പോ​യി.

ഇൻകാ​ക​ളും അധിനി​വേ​ശ​ക്കാ​രും

പിറെറ ദിവസം നന്നാ രാവിലെ, സൂര്യോ​ദ​യ​ത്തിന്‌ മുമ്പ്‌ ഞങ്ങൾ വീണ്ടും നാശശി​ഷ്ട​ങ്ങ​ളു​ടെ അരികെ എത്തി. പശ്ചാത്ത​ല​ത്തിൽ വിഷാ​ദ​രാ​ഗ​ത്തി​ലുള്ള ഒരു കുഴലൂത്ത്‌ കേൾക്കാ​മാ​യി​രു​ന്നു. പകൽസ​ന്ദർശകർ എത്തുന്ന​തി​നു​മു​മ്പുള്ള ആ നേരങ്ങ​ളിൽ മക്കുപ്പി​ച്ചു​വി​ന്റെ മനോ​ജ്ഞ​ത​യി​ലും അതിന്റെ അന്തരീ​ക്ഷ​ത്തി​ലും ഞങ്ങൾ ലയിച്ചു​പോ​യി!

ആ നാശാ​വ​ശി​ഷ്ട​ങ്ങൾക്കി​ട​യി​ലി​രു​ന്നു​കൊണ്ട്‌ ഞങ്ങൾ കണ്ട എല്ലാറ​റി​നെ​യും പററി ചിന്തയി​ലാ​ണ്ടി​രി​ക്കു​മ്പോൾ ബൈബി​ളി​ന്റെ മാർഗ്ഗ​ദർശനം കൂട്ടാ​ക്കാത്ത ഒരു മതം വരുത്തി​വെച്ച ദുരന്ത​ഫ​ല​ങ്ങ​ളെ​ക്കു​റിച്ച്‌ ബൽത്താസർ അഭി​പ്രാ​യ​പ്പെട്ടു. (മത്തായി 7:15-20) സ്‌പാ​നിഷ്‌ അധിനി​വേ​ശ​ക്കാർ കത്തോ​ലി​ക്കാ മതത്തിന്റെ പേരി​ലും അവരുടെ അടക്കാ​നാ​വാത്ത അത്യാ​ഗ്രഹം നിമി​ത്ത​വും ഒരു മുഴു​നാ​ഗ​രി​ക​ത​യെ​യും നിർമ്മൂ​ല​മാ​ക്കി​ക്ക​ളഞ്ഞു. ഇൻകാകൾ ജീവി​ച്ചി​രു​ന്ന​തെ​ങ്ങ​നെ​യെന്ന്‌ ഗ്രഹി​ക്കാ​തെ​യാണ്‌ ഇവർ അങ്ങനെ ചെയ്‌തത്‌. ഇൻകാ​കൾക്ക്‌ ലേഖന​വി​ദ്യ അറിയി​ല്ലാ​യി​രു​ന്നു. അവർ ക്വിപ്പസ്‌ അതായത്‌ കുടു​ക്കു​കൾ ഇട്ട നീണ്ട വള്ളികൾ ഉപയോ​ഗി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടാണ്‌ കൊയ്‌ത്ത്‌, ആയുധങ്ങൾ, ജനനങ്ങൾ, മരണങ്ങൾ മുതലാ​യ​വയെ സംബന്ധി​ച്ചെ​ല്ലാ​മുള്ള സ്ഥിതി​വി​വ​ര​ക്ക​ണ​ക്കു​ക​ളു​ടെ വിവരങ്ങൾ സൂക്ഷി​ച്ചു​പോ​ന്നത്‌. സ്‌പാ​നിഷ്‌ അധിനി​വേ​ശ​ക്കാർ ഇവയെ നശിപ്പി​ച്ച​തു​കൊണ്ട്‌ ഇൻകാ​ക​ളു​ടെ സംസ്‌ക്കാ​ര​ത്തെ​ക്കു​റിച്ച്‌ അവശേ​ഷിച്ച രേഖകൾ തുലോം തുച്ഛമാണ്‌.

ഇൻകാകൾ തിരികെ വരും!

പുനരു​ത്ഥാ​നം സംബന്ധിച്ച യഹോ​വ​യു​ടെ വാഗ്‌ദ​ത്തത്തെ സ്‌മരി​ച്ചു​കൊണ്ട്‌, പരിപൂർണ്ണ​മാ​യി നശി​ച്ചൊ​ടു​ങ്ങിയ ഒരു നാഗരി​ക​ത​യിൽ നിന്നുള്ള ജനങ്ങൾക്ക്‌ വീണ്ടും ജീവി​ക്കാ​നുള്ള അവസരം ലഭിക്കു​മെ​ന്നു​ള്ളത്‌ എത്ര ആശ്ചര്യ​ക​ര​മാ​യി​രി​ക്കു​ന്നു​വെന്ന്‌ എലിസ​ബെ​ത്തും ഹെയ്‌ഡി​യും അഭി​പ്രാ​യ​പ്പെട്ടു. (പ്രവൃ​ത്തി​കൾ 24:15) നമ്മൾ പുരാതന ഇൻകാ​ക​ളിൽ ചിലരെ നേരിൽ കണ്ട്‌ അവരിൽ നിന്നും അവരുടെ സംസ്‌ക്കാ​ര​ത്തെ​ക്കു​റിച്ച്‌ നേരിട്ട്‌ കേട്ടറി​യും എന്ന കാര്യം ഒന്നാ​ലോ​ചി​ക്കൂ! നമുക്ക്‌ ഒരുപക്ഷേ മക്കുപ്പി​ച്ചു​വിൽ ജീവി​ച്ചി​രുന്ന ഇൻകാ​ക​ളിൽ ചിലരെ സത്യ​ദൈ​വ​ത്തെ​ക്കു​റി​ച്ചും അവർക്ക്‌ വേണ്ടി​യുള്ള അവന്റെ ഉദ്ദേശ്യ​ത്തെ​ക്കു​റി​ച്ചും പഠിപ്പി​ക്കാ​നുള്ള പദവി​പോ​ലും ലഭി​ച്ചേ​ക്കാം.

മക്കുപ്പി​ച്ചു​വി​ലെ ഞങ്ങളുടെ രണ്ടുദി​വ​സ​ങ്ങ​ളു​ടെ അവസാനം, കുസ്‌ക്കോ​യി​ലേക്ക്‌ ഞങ്ങൾ മടക്കയാ​ത്ര ആരംഭി​ച്ചു. ഒരു പർവ്വത്തി​ന്റെ ശൃംഗ​ത്തി​ലുള്ള അനന്യ​ഭം​ഗി​യോ​ടു​കൂ​ടിയ ഒരു നഗരത്തി​ന്റെ മോഹന സ്‌മര​ണകൾ ഞങ്ങളോ​ടൊ​പ്പം കൊണ്ടു പോന്നു. ആ നഗരം പക്ഷേ ശൂന്യ​ശി​ഷ്ട​മെന്ന നിലയി​ലാണ്‌ പൊതു​വിൽ സ്‌മരി​ക്ക​പ്പെ​ടു​ന്നത്‌. സ്‌പെ​യിൻകാർ ഇൻകാ സാമ്രാ​ജ്യ​ത്തെ കീഴട​ക്കി​യെ​ങ്കി​ലും അവർ മക്കുപ്പി​ച്ചു​വി​നെ ഒരിക്ക​ലും കണ്ടെത്തി​യി​രു​ന്നില്ല. പക്ഷേ ഇൻകാ​ക​ളു​ടെ നഷ്ടനഗ​രത്തെ കണ്ടെത്താൻ കഴിഞ്ഞ​തിൽ നമുക്ക്‌ സന്തോ​ഷ​മുണ്ട്‌.—സംഭാവന ചെയ്യ​പ്പെ​ട്ടത്‌. (g89 2/8)

[22-ാം പേജിലെ ചിത്രം]

മക്കുപ്പിച്ചു, പടവു​ക​ളോ​ടും തിട്ടക​ളോ​ടും കൂടിയ പുരാതന നഗരം

[23-ാം പേജിലെ ചിത്രം]

മക്കുപ്പിച്ചു (പഴയ കൊടു​മു​ടി), ആൻറീസ്‌ പർവ്വത​നി​ര​യി​ലെ ഉയർന്ന പ്രദേശം, ഹുയാ​നാ​പ്പി​ച്ചു (പുതിയ കൊടു​മു​ടി) ആണ്‌ പശ്ചാത്ത​ല​ത്തിൽ

[23-ാം പേജിലെ ചിത്രം]

തങ്ങളുടെ കെട്ടി​ട​ങ്ങൾക്കു​വേണ്ടി ഇൻകാകൾ, കൈ​കൊണ്ട്‌ കൊത്തി​യെ​ടുത്ത കൂററൻ കല്ലുകൾ ചക്രങ്ങ​ളു​ടെ സഹായ​മി​ല്ലാ​തെ നീക്കി​ക്കൊ​ണ്ടു പോയി​രു​ന്നു

[24-ാം പേജിലെ ചിത്രം]

ശിഖരത്തോടടുക്കുന്തോറും വീതി കുറഞ്ഞു​വ​രുന്ന സ്‌തൂ​പ​മാ​തൃ​ക​യി​ലുള്ള ഒരു സാധാരണ ഇൻകാ​ഗൃ​ഹം

[24-ാം പേജിലെ ചിത്രം]

മക്കുപ്പിച്ചുവിലെ ശൂന്യ​ശി​ഷ്‌ട​ങ്ങൾക്കി​ട​യിൽ ഒരു ലാമ തനിയെ

[25-ാം പേജിലെ ചിത്രം]

മക്കുപ്പിച്ചുവിൽ നിന്ന്‌ 2,000 അടി താഴ്‌ച​യി​ലുള്ള ഉരുബം​ബാ നദി