പൂർവ യൂറോ​പ്പി​ലെ യഹോ​വ​യു​ടെ സാക്ഷികൾ

ബർലിൻ മതിൽ 1989-ൽ നിലം​പ​തി​ച്ച​പ്പോൾ, ഈസ്‌റ​റ്‌ബർലിൻ അതിർത്തി തുറന്ന​ശേ​ഷ​മുള്ള രണ്ട്‌ ദിവസം​കൊണ്ട്‌ ഏതാണ്ട്‌ 20 ലക്ഷം കിഴക്കൻ ജർമ്മൻകാർ തങ്ങളുടെ വിഭജിത രാജ്യ​ത്തി​ന്റെ പശ്ചിമാർദ്ധ​ഭാ​ഗ​ത്തേക്ക്‌ പ്രവഹി​ച്ചു. അവരുടെ ദൗത്യ​മെ​ന്താ​യി​രു​ന്നു?

കൂടുതൽ സമ്പൽസ​മൃ​ദ്ധി​യു​ള്ള​വരെ സംബന്ധി​ച്ച​ട​ത്തോ​ളം അത്‌ സാധനങ്ങൾ വാങ്ങാ​നുള്ള ഒരു ഉല്ലാസ​യാ​ത്ര​യാ​യി​രു​ന്നു. മററു​ള്ള​വരെ സംബന്ധി​ച്ച​ട​ത്തോ​ളം അത്‌ മുഖ്യ​മാ​യി കടകളു​ടെ ജനാല​ക​ളി​ലൂ​ടെ നോക്കി നടക്കാ​നും പുതു​താ​യി കണ്ടെത്തിയ തങ്ങളുടെ സ്വാത​ന്ത്ര്യം ആസ്വാ​ദി​ക്കാ​നു​മാ​യി​രു​ന്നു. അനേകർ ബർലി​നി​ലെ​യും മററു നഗരങ്ങ​ളി​ലെ​യും തെരു​വു​ക​ളിൽ യഹോ​വ​യു​ടെ സാക്ഷി​കളെ കണ്ടെത്തു​ക​യും അവരിൽനിന്ന്‌ സാഹി​ത്യം വാങ്ങു​ക​യും ചെയ്‌തു. അതിനു​ശേഷം, ശ്രദ്ധേ​യ​മായ ചില പ്രതി​ക​ര​ണങ്ങൾ പ്രകട​മാ​ക്കി​ക്കൊണ്ട്‌ ചിലർ ഫ്രാങ്ക്‌ഫേർട്ട്‌ ആം മെയ്‌ന്‌ സമീപ​മുള്ള സെൽറേ​റ​ഴ്‌സി​ലെ വാച്ച്‌റ​റവർ സൊ​സൈ​റ​റി​യു​ടെ ബ്രാഞ്ചാ​ഫീ​സി​ലേക്ക്‌ എഴുതി​യി​ട്ടുണ്ട്‌.

ഒരു കത്ത്‌ ഇങ്ങനെ പ്രസ്‌താ​വി​ച്ചു: “ഞാൻ എന്റെ ജീവി​ത​ത്തി​ലാ​ദ്യ​മാ​യി വെസ്‌ററ്‌ ബർലിൻ സന്ദർശി​ച്ച​പ്പോൾ തെരു​വിൽ നിന്നി​രുന്ന യഹോ​വ​യു​ടെ സാക്ഷി​ക​ളു​ടെ ഒരു സമ്മാന​മാ​യി ഞാൻ വീക്ഷാ​ഗോ​പു​ര​ത്തി​ന്റെ ഒരു പ്രതി സ്വീക​രി​ച്ചു. അതിനു​ശേഷം ഞാൻ വീണ്ടും ബൈബിൾ പരി​ശോ​ധി​ക്കാൻ തുടങ്ങി​യി​രി​ക്കു​ക​യാണ്‌. എനിക്ക്‌ അനേക​മ​നേകം പ്രശ്‌ന​ങ്ങ​ളു​ണ്ടെ​ങ്കി​ലും വീണ്ടും എനിക്ക്‌ ജീവി​ത​ത്തിൽ പ്രത്യാ​ശ​യും സന്തോ​ഷ​വും നൽകുന്ന ആരോ ഉണ്ട്‌. നിങ്ങളു​ടെ യൗവനം—അത്‌ പരമാ​വധി ആസ്വദി​ക്കുക എന്ന പുസ്‌തകം വായി​ക്കാൻ കഴിയു​ക​യാ​ണെ​ങ്കിൽ ഞാൻ വളരെ സന്തുഷ്ട​നാ​യി​രി​ക്കും. യഹോ​വ​യു​ടെ സാക്ഷി​ക​ളു​മാ​യി സമ്പർക്കം പുലർത്താ​നും ഞാൻ ഇഷ്ടപ്പെ​ടു​ന്നു.”

മറെറാ​രു സന്ദർശകൻ ഇങ്ങനെ എഴുതി: “ന്യൂ​റെം​ബേർഗ്ഗി​ലെ പ്രധാന സ്‌റേ​റ​ഷ​നി​ലേക്ക്‌ ഞാൻ തുരങ്ക​ത്തി​ലൂ​ടെ പോയ​പ്പോൾ ഒരു സ്‌ത്രീ എനിക്ക്‌ ഉണരുക!യുടെ​യും വീക്ഷാ​ഗോ​പു​ര​ത്തി​ന്റെ​യും പ്രതികൾ തന്നു. അവ വായി​ച്ച​പ്പോൾ ഞാൻ പുളകി​ത​നാ​യി. കുറെ ദിവസ​ങ്ങ​ളിൽ ഞാൻ ദിവസ​വും വീണ്ടും ബൈബിൾ ഉപയോ​ഗി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടി​രു​ന്നു.”

യഹോ​വ​യു​ടെ സാക്ഷി​ക​ളു​ടെ കൺ​വെൻ​ഷ​നു​കൾ 1990-ൽ പൂർവ യൂറോ​പ്പി​ലെ​ങ്ങു​മുള്ള മുഖ്യ നഗരങ്ങ​ളിൽ നടത്ത​പ്പെട്ടു. മുമ്പ്‌ വെസ്‌റ​റ്‌ബർലിൻ ആയിരു​ന്ന​ടത്തെ ഒളിം​ബി​യാ സ്‌റേ​റ​ഡി​യ​മാ​യി​രു​ന്നു കിഴക്കൻ ജർമ്മനി ഉൾപ്പെടെ അനേകം രാജ്യ​ങ്ങ​ളിൽനി​ന്നുള്ള സാക്ഷികൾ ഹാജരായ ഒരു കൺ​വെൻ​ഷൻസ്ഥലം. ഹാജരായ 44,532 പേരിൽ ഏതാണ്ട്‌ 30,000 പേരും കിഴക്കൻ ജർമ്മനി​യിൽനി​ന്നാ​യി​രു​ന്നു​വെന്ന്‌ കണക്കാ​ക്ക​പ്പെ​ടു​ന്നു. 1,017 പുതിയ സാക്ഷികൾ ഒളിം​ബിക്ക്‌ നീന്തൽകു​ള​ത്തിൽ സമ്പൂർണ്ണ​മായ ജല നിമജ്ജ​ന​ത്താൽ സ്‌നാ​പ​ന​മേ​റ​റു​വെ​ന്നും ഈ രീതി​യിൽ പങ്കെടു​ത്തവർ “ആദിമ ക്രിസ്‌ത്യാ​നി​ക​ളു​ടെ മാതൃ​ക​യോട്‌ അടുത്തു പററി​നി​ന്നു​വെ​ന്നും” ബർലിനർ മോർജൻ പോസ്‌ററ്‌ റിപ്പോർട്ടു​ചെ​യ്‌തു.

കിഴക്കൻ ജർമ്മനി​യിൽ കാര്യ​ങ്ങൾക്ക്‌ എങ്ങനെ മാററം വന്നിരി​ക്കു​ന്നു? 1990 മാർച്ചിൽ ഈസ്‌ററ്‌ ജർമ്മൻ പത്രങ്ങൾ യഹോ​വ​യു​ടെ സാക്ഷി​ക​ളു​ടെ നിയമ​പ​ര​മായ അംഗീ​ക​രണം പ്രഖ്യാ​പി​ച്ചു. ഈസ്‌റ​റ്‌ജർമ്മൻ പത്രമായ മിററൽഡെ​റ​റ്‌ഷ്‌ സീററംഗ്‌ “യഹോ​വ​യു​ടെ സാക്ഷികൾ വീണ്ടും നിയമ​സാ​ധു​ത​യു​ള്ളവർ” എന്ന തലക്കെ​ട്ടിൽ ഇങ്ങനെ പ്രസ്‌താ​വി​ച്ചു: “നാലു ദശാബ്ദ​ക്കാ​ലം നീണ്ടു​നിന്ന നിരോ​ധനം മാർച്ച്‌ 14ന്‌ അവസാ​നി​ച്ചു. അന്നേ ദിവസം യഹോ​വ​യു​ടെ സാക്ഷി​ക​ളു​ടെ ജർമ്മൻ പ്രതി​നി​ധി​കൾക്ക്‌ ജർമ്മൻ ജനാധി​പത്യ റിപ്പബ്ലി​ക്കി​ന്റെ സഭാകാ​ര്യ​ങ്ങൾക്കു​വേ​ണ്ടി​യുള്ള സംസ്ഥാന സെക്ര​ട്ടേ​റി​യ​റ​റിൽനിന്ന്‌ ജി.ഡി.ആറിന്റെ (ജർമ്മൻ ജനാധി​പത്യ റിപ്പബ്ലിക്ക്‌) ഭരണ​പ്ര​ദേ​ശത്ത്‌ തങ്ങളുടെ സമുദാ​യ​ത്തിന്‌ സ്വത​ന്ത്ര​മായ മതാരാ​ധന അനുവ​ദി​ക്കുന്ന ഒരു ഔദ്യോ​ഗിക പ്രമാ​ണ​വും പോക്ക​റ​റി​ലി​ട്ടു​കൊണ്ട്‌ ഇറങ്ങി​പ്പോ​കാൻ കഴിഞ്ഞു.”

കഴിഞ്ഞ വസന്തത്തിൽ ലീപ്‌സി​ഗ്ഗി​ലെ ഒരു സാക്ഷി​യിൽനിന്ന്‌ കിട്ടിയ ഒരു എഴുത്ത്‌ ഇങ്ങനെ കഥ വിവരി​ക്കു​ന്നു: “ഒരു വാരം മുമ്പും ഞങ്ങൾ രഹസ്യ​മാ​യി ചെറിയ അളവു​ക​ളിൽ ആത്മീയാ​ഹാ​രം ഇറക്കു​മതി ചെയ്‌തു​കൊ​ണ്ടി​രു​ന്നു. ഇപ്പോൾ, [1990 മാർച്ച്‌] ഞങ്ങൾ ഔദ്യോ​ഗി​ക​മാ​യി അംഗീ​ക​രി​ക്ക​പ്പെ​ട്ടി​രി​ക്കു​ന്നു! പെട്ടെ​ന്നു​തന്നെ ഞങ്ങൾ നാലു ടൺ സാഹി​ത്യം കയററി​യി​രി​ക്കുന്ന ഒരു ട്രക്ക്‌ ഇറക്കും!” യഥാർത്ഥ​ത്തിൽ, കിഴക്കൻ ജർമ്മനി​യി​ലേ​ക്കുള്ള ആദ്യ ട്രക്കിൽ 25 ടൺ ബൈബിൾസാ​ഹി​ത്യം കയററി​യി​രു​ന്നു. അടുത്ത രണ്ടു മാസങ്ങ​ളിൽ 250 ടൺകൂടെ അയക്ക​പ്പെട്ടു. 40 വർഷക്കാ​ലം സ്വാത​ന്ത്ര്യ​മി​ല്ലാ​തി​രുന്ന ആ സാക്ഷി​ക​ളു​ടെ ആത്‌മീയ വിശപ്പ്‌ അത്രയ​ധി​ക​മാ​യി​രു​ന്നു!

നാസി​സ​വും (1933-45) കമ്മ്യൂ​ണി​സ​വും ജർമ്മനി​യി​ലെ സാക്ഷി​ക​ളു​ടെ വേലയെ തുടച്ചു​നീ​ക്കാൻ ശ്രമി​ച്ച​താ​യി നാം അനുസ്‌മ​രി​ക്കു​മ്പോൾ അവരുടെ കഴിഞ്ഞ കാല​ത്തെ​യും ഇപ്പോ​ഴ​ത്തെ​യും ഊർജ്ജി​ത​മായ പ്രവർത്ത​നങ്ങൾ അവരുടെ നിർമ്മ​ല​ത​യു​ടെ​യും അവരു​ടെ​മേ​ലുള്ള ദൈവ​ത്തി​ന്റെ അനു​ഗ്ര​ഹ​ത്തി​ന്റെ​യും നല്ല സാക്ഷ്യ​മാ​യി നില​കൊ​ള്ളു​ന്നു.

സോവ്യ​ററ്‌ യൂണി​യ​നി​ലെ യഹോ​വ​യു​ടെ സാക്ഷികൾ

ആയിര​ത്തി​ത്തൊ​ള്ളാ​യി​ര​ത്തി​എൺപ​ത്തൊൻപത്‌ ഡിസം​ബ​റിൽ മിഖാ​യേൽ ഗോർബ​ച്ചേവ്‌ ജോൺ പോൾ II-മൻ പാപ്പായെ വത്തിക്കാ​നിൽ ചെന്നു കണ്ടു. ഈ സംഭാ​ഷ​ണ​ത്തെ​ക്കു​റിച്ച്‌ ഗോർബ​ച്ചേവ്‌ പിൻവ​രുന്ന പ്രകാരം പറഞ്ഞതാ​യി പ്രവ്‌ദാ റിപ്പോർട്ടു​ചെ​യ്‌തു: “ഞങ്ങൾ ആഴത്തിൽ അർത്ഥവ​ത്തായ ഒരു സംഭാ​ഷണം നടത്തി. . . . ഞങ്ങൾ മതത്തെ​ക്കു​റി​ച്ചും യൂറോ​പ്പി​ലും ലോക​ത്തി​ലും സോവ്യ​റ​റ്‌യൂ​ണി​യ​നി​ലും നടന്നു​കൊ​ണ്ടി​രി​ക്കുന്ന പ്രസക്ത​മായ നടപടി​ക​ളെ​ക്കു​റി​ച്ചും സംസാ​രി​ച്ചു.” ഗോർബ​ച്ചേവ്‌ തന്റെ പ്രസം​ഗ​ത്തിൽ പാപ്പാ​യോട്‌ “സോവ്യ​റ​റ്‌യൂ​ണി​യ​നിൽ ക്രിസ്‌ത്യാ​നി​ക​ളും മുസ്ലീ​ങ്ങ​ളും യഹൂദൻമാ​രും ബുദ്ധമ​ത​ക്കാ​രും മററു​ള്ള​വ​രും ഉൾപ്പെടെ അനേകം മതവി​ശ്വാ​സ​ങ്ങ​ളിൽപെട്ട ആളുകൾ ജീവി​ക്കു​ന്നു. അവർക്കെ​ല്ലാം തങ്ങളുടെ ആത്‌മീ​യാ​വ​ശ്യ​ങ്ങളെ തൃപ്‌തി​പ്പെ​ടു​ത്താ​നുള്ള അവകാ​ശ​മുണ്ട്‌. അടുത്തു​തന്നെ ഞങ്ങളുടെ രാജ്യത്ത്‌ മനഃസാ​ക്ഷി​സ്വാ​ത​ന്ത്ര്യ​ത്തെ​ക്കു​റി​ച്ചുള്ള നിയമം പാസാ​ക്ക​പ്പെ​ടും” എന്നു പറഞ്ഞതാ​യി ഔദ്യോ​ഗിക വത്തിക്കാൻ പത്രമായ എൽ ഒസ്സേർവ​റേ​റാർ റൊമാ​നോ റിപ്പോർട്ടു​ചെ​യ്‌തു.

ആ വാക്കു പാലി​ച്ചു​കൊണ്ട്‌ 1990 സെപ്‌റ​റം​ബ​റിൽ സോവ്യ​ററ്‌ നിയമ​നിർമ്മാ​ണസഭ മനഃസാ​ക്ഷി​സ്വാ​ത​ന്ത്ര്യം അനുവ​ദി​ച്ചു​കൊണ്ട്‌ ഒരു നിയമം അംഗീ​ക​രി​ച്ചു. ആ നിയമ​ത്തി​ന്റെ 3-ാം വകുപ്പ്‌ ഇങ്ങനെ പ്രസ്‌താ​വി​ക്കു​ന്നു: “മനഃസാ​ക്ഷി​സ്വാ​ത​ന്ത്ര്യ​ത്തി​ന്റെ അവകാ​ശ​ത്തിന്‌ ചേർച്ച​യാ​യി, ഓരോ പൗരനും മതത്തോ​ടുള്ള തന്റെ ബന്ധം സ്വയം തീരു​മാ​നി​ക്കു​ന്നു. ഒററക്കോ മററു​ള്ള​വ​രോ​ടു​ചേർന്നോ ഏതു മതവും ആചരി​ക്കാ​നും അല്ലെങ്കിൽ ഒന്നും ആചരി​ക്കാ​തി​രി​ക്കാ​നും തന്റെ മതത്തോ​ടു ബന്ധപ്പെട്ട ബോദ്ധ്യ​ങ്ങൾ പ്രകാ​ശി​പ്പി​ക്കാ​നും പ്രചരി​പ്പി​ക്കാ​നും അയാൾക്ക​വ​കാ​ശ​മുണ്ട്‌.”

മതസ്വാ​ത​ന്ത്ര്യം വിനി​യോ​ഗി​ക്കു​ന്ന​തിന്‌ നോക്കി​പ്പാർത്തി​രി​ക്കുന്ന ആയിര​ക്ക​ണ​ക്കിന്‌ യഹോ​വ​യു​ടെ സാക്ഷികൾ സോവ്യ​ററ്‌ യൂണി​യ​നി​ലുണ്ട്‌. (22-ാം പേജ്‌ കാണുക.) 1990-ലെ “നിർമ്മ​ല​ഭാ​ഷാ” കൺ​വെൻ​ഷ​നു​കൾക്ക്‌ സോവ്യ​ററ്‌ യൂണി​യ​നി​ലെ​ങ്ങും ചിതറി​പ്പാർക്കുന്ന സാക്ഷി​ക​ളെ​യെ​ല്ലാം പ്രതി​നി​ധാ​നം​ചെ​യ്‌തു​കൊണ്ട്‌ 17,000ൽപരം പ്രതി​നി​ധി​കൾ അവി​ടെ​നിന്ന്‌ വാഴ്‌സോ​യി​ലെ റഷ്യൻ സെഷനു​കൾക്ക്‌ ഹാജരാ​യി. അവർ സോവ്യ​ററ്‌ യൂണി​യ​നിൽ കൺ​വെൻ​ഷ​നു​കൾ നടത്താൻ സാദ്ധ്യ​മാ​കുന്ന നാളി​ലേക്ക്‌ നോക്കി​പ്പാർത്തി​രി​ക്കു​ക​യാണ്‌.

പോള​ണ്ടി​ലെ പുരോ​ഗ​തി

യഹോ​വ​യു​ടെ സാക്ഷികൾ 1989 മെയ്യിൽ പോള​ണ്ടിൽ നിയമ​പ​ര​മാ​ക്ക​പ്പെട്ടു. അതിനു​ശേഷം ഒരു ബ്രാഞ്ചാ​ഫീസ്‌ സ്ഥാപി​ക്ക​പ്പെ​ട്ടി​ട്ടുണ്ട്‌, വാഴ്‌സോ​യി​ക്ക​ടു​ത്തു വിപു​ല​മായ സൗകര്യ​ങ്ങൾ നിർമ്മി​ക്ക​പ്പെ​ട്ടു​കൊ​ണ്ടി​രി​ക്കു​ക​യാണ്‌. മുമ്പ്‌ ക്രിസ്‌തീ​യ​നി​ഷ്‌പ​ക്ഷ​ത​യു​ടെ വിവാ​ദ​വി​ഷ​യ​ത്തിൻപേ​രിൽ നൂറു​ക​ണ​ക്കിന്‌ യുവസാ​ക്ഷി​കൾ തടവി​ലാ​ക്ക​പ്പെ​ട്ടി​രു​ന്നു. ഇപ്പോൾ അവർ ഉചിത​മായ ഒരു സർട്ടി​ഫി​ക്ക​ററ്‌ ഹാജരാ​ക്കു​ന്ന​പക്ഷം സൈനി​ക​സേ​വ​ന​ത്തിൽനി​ന്നും ശിക്ഷയിൽനി​ന്നും ഒഴിവാ​ക്ക​പ്പെ​ടു​ന്നു.

പോള​ണ്ടിൽ 1989-ലും 1990-ലും നടത്തപ്പെട്ട കൺ​വെൻ​ഷ​നു​കൾ അവിടത്തെ സാക്ഷി​കൾക്ക്‌ ഒരു വലിയ പ്രചോ​ദ​ന​മാ​യി​രി​ക്കു​ന്നു. പോള​ണ്ടി​ലെ സജീവ​സാ​ക്ഷി​ക​ളു​ടെ എണ്ണം ഓരോ മാസത്തി​ലും ഉയർന്ന​താ​യും 97,000ത്തിൽപരം എന്ന പുതിയ അത്യു​ച്ച​ത്തി​ലെ​ത്തി​യ​താ​യും ഒരു റിപ്പോർട്ട്‌ പ്രസ്‌താ​വി​ക്കു​ന്നു. അടുത്ത​താ​യി പോളണ്ട്‌ 1,00,000ത്തിൽപരം സാക്ഷി​ക​ളുള്ള 12-ാമത്തെ രാഷ്‌ട്ര​മാ​യി​ത്തീ​രു​മെ​ന്നു​ള്ള​തിന്‌ സംശയ​മില്ല.a ക്രിസ്‌തു​വി​ന്റെ മരണത്തി​ന്റെ ഏപ്രി​ലിൽ നടന്ന സ്‌മാ​ര​ക​ത്തി​ലെ ഹാജർ 1,88,861 ആയിരു​ന്നു.

റുമേ​നി​യാ​യി​ലെ മതസ്വാ​ത​ന്ത്ര്യം

തങ്ങളുടെ അസോ​സി​യേഷൻ 1990 ഏപ്രി​ലിൽ നിയമ​പ​ര​മാ​യി അംഗീ​ക​രി​ക്ക​പ്പെ​ട്ടു​വെന്ന്‌ കേട്ട​പ്പോൾ റുമേ​നി​യ​യി​ലെ സാക്ഷികൾ പുളക​പ്ര​ദ​രാ​യി. (13-ാം പേജിലെ ചതുരം കാണുക.) പെട്ടെ​ന്നു​തന്നെ ആ രാഷ്‌ട്ര​ത്തി​ലെ​ങ്ങും സർക്കിട്ട്‌ സമ്മേള​നങ്ങൾ സംഘടി​പ്പി​ക്ക​പ്പെട്ടു. ഒരു പരമ്പര​യിൽ 44,000 പേർ ഹാജരു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. എന്നിരു​ന്നാ​ലും, ആ സമയത്ത്‌ ആ രാജ്യത്ത്‌ 19,000 സാക്ഷി​കളേ ഉണ്ടായി​രു​ന്നു​ള്ളു. തീർച്ച​യാ​യും അനേകം റുമേ​നി​യ​ക്കാർ രാജ്യ​സ​ന്ദേ​ശ​ത്തോ​ടു പ്രതി​ക​രി​ക്കു​ന്നുണ്ട്‌.

“നിർമ്മ​ല​ഭാഷ”യെന്ന ലോക​വ്യാ​പക വിഷയ​മു​ണ്ടാ​യി​രുന്ന 1990-ലെ ഡിസ്‌ത്രി​ക്‌ററ്‌ കൺ​വെൻ​ഷ​നു​കൾ ബ്രാസോ, ക്ലുജ്‌-നപ്പോക്കാ എന്നീ നഗരങ്ങ​ളിൽ നടത്ത​പ്പെട്ടു. പരിപാ​ടി റുമേ​നി​യൻ, ഹംഗേ​റി​യൻ എന്നീ ഭാഷക​ളിൽ അവതരി​പ്പി​ക്ക​പ്പെട്ടു. 36,000ത്തിലധികം പേർ ഹാജരാ​യി. 1,445 പേർ സ്‌നാ​പ​ന​മേ​ററു.

റുമേ​നി​യൻഭാ​ഷ​യി​ലുള്ള വീക്ഷാ​ഗോ​പു​രം 1991 ജനുവരി 1-ലെ ലക്കം മുതൽ ഇംഗ്ലീ​ഷു​മാ​യി ഒരേ കാലത്ത്‌ മുഴു​വർണ്ണ​ത്തിൽ പ്രസി​ദ്ധ​പ്പെ​ടു​ത്താൻ തുടങ്ങി.

പൗരസ്‌ത്യ ഓർത്ത​ഡോ​ക്‌സ്‌ മതത്തിന്‌ പ്രാബ​ല്യ​മുള്ള അടുത്തുള്ള ബൽഗേ​റി​യാ​യിൽ സാക്ഷി​കൾക്ക്‌ ഇപ്പോ​ഴും നിയമ​പ​ര​മായ അംഗീ​കാ​ര​മില്ല. എന്നാൽ അവർ തങ്ങളുടെ സഭാമീ​റ​റിം​ഗു​കൾ നടത്താൻ മുറികൾ വാടക​ക്കെ​ടു​ക്കു​ക​യാണ്‌. ബൽഗേ​റി​യ​നി​ലും ഗ്രീക്കി​ലും നടത്തപ്പെട്ട “നിർമ്മല ഭാഷാ”കൺ​വെൻ​ഷന്‌ ഇരുനൂ​റിൽപരം പേർ ഗ്രീസി​ലെ സലോ​നി​ക്ക​യി​ലേക്ക്‌ യാത്ര​ചെ​യ്‌തു.

ഹംഗറി​യിൽനിന്ന്‌ സുവാർത്ത

ഹംഗറി​യി​ലെ സാക്ഷി​കൾക്ക്‌ 1989 ജൂൺ 27 ഒരു ചരി​ത്ര​പ്ര​ധാ​ന​മായ വർഷമാ​യി​രു​ന്നു. മാഗ്യാർ നെം​സെ​ററ്‌ എന്ന പത്രം ഇങ്ങനെ പ്രഖ്യാ​പി​ച്ചു: “മതസ്വാ​ത​ന്ത്ര്യ​ത്തെ തുടർന്നുള്ള നിയമ​പ്ര​കാ​രം സഭാകാ​ര്യ​ങ്ങൾക്കാ​യുള്ള സംസ്ഥാന ആഫീസ്‌ യഹോ​വ​യു​ടെ സാക്ഷി​ക​ളു​ടെ മതസമൂ​ഹത്തെ നിയമാം​ഗീ​കാ​ര​മുള്ള ഒരു മതവി​ശ്വാ​സ​മാ​യി പ്രഖ്യാ​പി​ച്ചു.” ഈ വാർത്ത റേഡി​യോ​യി​ലും ടെലി​വി​ഷ​നി​ലും പ്രഖ്യാ​പി​ക്ക​പ്പെട്ടു. ജെഹോ​വാ ററാനൂ​യ്‌ക്ക്‌ (യഹോ​വ​യു​ടെ സാക്ഷി​കൾക്ക്‌) ഒടുവിൽ തങ്ങളുടെ വേലക്ക്‌ നിയമ​പ​ര​മായ അംഗീ​കാ​രം കിട്ടി​യ​താ​യി ഹംഗറി​ക്കാർ മനസ്സി​ലാ​ക്കി.

രാജ്യ​ത്തി​ലെ മുഖ്യ പ്രദേ​ശ​ങ്ങളെ ഉൾപ്പെ​ടു​ത്തു​ന്ന​തിന്‌ പെക്‌സി​ലും മിസ്‌കോൾക്കി​ലും ഡബ്രി​സ​നി​ലും ബുഡാ​പെ​സ്‌റ​റി​ലും “നിർമ്മ​ല​ഭാ​ഷാ”കൺ​വെൻ​ഷ​നു​കൾ നടത്ത​പ്പെട്ടു. ഹംഗേ​റി​യൻഭാഷ സംസാ​രി​ക്കുന്ന ഏതാണ്ട്‌ 2,000 പേർ ചെക്കോ​സ്ലൊ​വേ​ക്യ​യിൽനി​ന്നും സോവ്യ​ററ്‌ യൂണി​യ​നിൽനി​ന്നും വന്നു. യഹോ​വ​യു​ടെ സാക്ഷി​ക​ളു​ടെ സാർവ​ദേ​ശീ​യ​മായ ഐക്യ​ത്തിന്‌ അടിവ​ര​യി​ടു​ന്ന​തിന്‌ 700 സന്ദർശ​ക​പ്ര​തി​നി​ധി​ക​ളു​ടെ ഒരു കൂട്ടം ഫിൻല​ണ്ടിൽനിന്ന്‌ ഹാജരാ​യി. ഹംഗറി​യി​ലെ മൊത്തം ഹാജർ 21,568 ആയിരു​ന്നു. അവരിൽ 2,000ത്തിൽപരം റുമേ​നി​യൻ പ്രതി​നി​ധി​കൾ ഉൾപ്പെ​ട്ടി​രു​ന്നു.

ജനുവരി, 1990 മുതൽ ഹംഗറി​യി​ലെ സാക്ഷി​കൾക്ക്‌ മൂല ഇംഗ്ലീ​ഷ്‌ഭാ​ഷ​യിൽനിന്ന്‌ ഒരേ സമയത്ത്‌ ഭാഷാ​ന്ത​രം​ചെ​യ്യ​പ്പെ​ടുന്ന തങ്ങളുടെ മുഴു​വർണ്ണ മാസി​കകൾ കിട്ടി​ക്കൊ​ണ്ടാ​ണി​രി​ക്കു​ന്നത്‌.

ചെക്കോ​സ്ലൊ​വേ​ക്യ​യിൽ മുന്നോട്ട്‌

പരുക്കൻ പർവത​ങ്ങ​ളോ​ടും ഫലഭൂ​യി​ഷ്‌ഠ​മായ സമതല​ങ്ങ​ളോ​ടും​കൂ​ടിയ ഈ മനോ​ഹ​ര​മായ രാജ്യത്ത്‌ യഹോ​വ​യു​ടെ സാക്ഷികൾ നിയമ​പ​ര​മാ​യി അംഗീ​ക​രി​ക്ക​പ്പെ​ട്ടി​ട്ടി​ല്ലെ​ങ്കി​ലും ഒരു റിപ്പോർട്ട്‌ ഇങ്ങനെ പ്രസ്‌താ​വി​ക്കു​ന്നു: “വേല പരസ്യ​മാ​യി​ത്തന്നെ നിർവ​ഹി​ക്ക​പ്പെ​ടു​ന്നുണ്ട്‌, വലിയ യോഗങ്ങൾ നടത്ത​പ്പെ​ടു​ന്നു.” നിയമാം​ഗീ​കാ​രം പെട്ടെ​ന്നു​തന്നെ പ്രതീ​ക്ഷി​ക്ക​പ്പെ​ടു​ന്നു.

കിഴക്കൻ യൂറോ​പ്പിൽ 1989ന്റെ ഒടുവിൽ തുടങ്ങിയ നാടകീയ മാററ​ങ്ങൾക്കു​ശേഷം ചെക്കോ​സ്ലൊ​വേ​ക്യ​യി​ലെ സാക്ഷികൾ വളരെ പെട്ടെ​ന്നു​തന്നെ പ്രതി​ക​രി​ക്കു​ക​യും 1990 ഏപ്രിൽ മുതൽ ജൂൺവ​രെ​യുള്ള മാസങ്ങ​ളിൽ സർക്കിട്ട്‌ സമ്മേള​ന​ങ്ങ​ളു​ടെ ഒരു പരമ്പര സംഘടി​പ്പി​ക്കു​ക​യും ചെയ്‌തു. തത്‌ഫ​ല​മാ​യി, ഇദം​പ്ര​ഥ​മ​മാ​യി സാക്ഷി​ക​ളെ​സം​ബ​ന്ധിച്ച്‌ ക്രിയാ​ത്മ​ക​മായ റിപ്പോർട്ടു​കൾ വന്നു. ഇപ്പോൾ ചെക്കോ​സ്ലൊ​വേ​ക്യ​യിൽ 21,000ത്തിൽപരം സാക്ഷി​ക​ളുണ്ട്‌. 1990-ൽ ക്രിസ്‌തു​വി​ന്റെ മരണത്തി​ന്റെ സസ്‌മാ​ര​ക​ത്തിന്‌ 40,295 പേർ ഹാജരു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. സഭകളിൽ പകുതി​യി​ല​ധി​ക​വും തങ്ങൾക്ക്‌ മീററിം​ഗു​കൾ നടത്താൻക​ഴി​യുന്ന സ്ഥലങ്ങൾ വാടക​ക്കെ​ടു​ത്തു​ക​ഴി​ഞ്ഞു. 12 സഭകൾക്ക്‌ തങ്ങളുടെ സ്വന്തം രാജ്യ​ഹാ​ളു​കൾപോ​ലു​മുണ്ട്‌.

പ്രേഗിൽ 1990 ഓഗസ്‌റ​റിൽ ഒരു കൺ​വെൻ​ഷൻ നടത്ത​പ്പെട്ടു. 23,876 പേർ ഹാജരു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. 1,824 പേർ സ്‌നാ​പ​ന​മേ​ററു. സ്‌റേ​റ​ഡി​യം കൺ​വെൻ​ഷൻ നടത്താൻ കൊള്ളാ​വു​ന്ന​താ​ക്കു​ന്ന​തിന്‌ 9,500ലധികം സാക്ഷികൾ ശുചീ​ക​ര​ണ​വും പെയ്‌ൻറിം​ഗും നടത്തു​ന്ന​തിന്‌ 58,000ൽപരം മണിക്കൂ​റു​കൾ സ്വമേ​ധയാ ചെലവ​ഴി​ച്ചു. ചെക്കോ​സ്ലൊ​വേക്യ ററിവി​യു​ടെ ഒരു പ്രതി​നി​ധി ഇങ്ങനെ അഭി​പ്രാ​യ​പ്പെട്ടു: “ഞങ്ങൾ അനേകം സാമൂ​ഹിക സംഭവങ്ങൾ സന്ദർശി​ച്ചി​ട്ടുണ്ട്‌. എന്നാൽ ഇവിടെ സ്‌റേ​റ​ഡി​യ​ത്തി​ലെ നിങ്ങളു​ടെ ക്രമീ​ക​ര​ണത്തെ ഞങ്ങൾ വിലമ​തി​ക്കു​ന്നു. നിങ്ങൾ ഇങ്ങനെ​യൊ​രു കൂടി​വ​രവ്‌ ആദ്യമാ​യി സംഘടി​പ്പി​ക്കു​ക​യാ​ണെന്ന്‌ ഞങ്ങൾക്ക്‌ അശേഷം വിശ്വ​സി​ക്കാൻ കഴിയു​ന്നില്ല. ഒരു സന്ദർശകൻ ഇങ്ങനെ പറയു​ക​യു​ണ്ടാ​യി: “നിങ്ങളു​ടെ സഹോ​ദ​രൻമാ​രു​ടെ ഇടയിലെ ആത്മീയ അന്തരീ​ക്ഷ​ത്തെ​യും ആത്‌മാർത്ഥ​മായ ബന്ധങ്ങ​ളെ​യും സ്‌നേ​ഹ​ത്തെ​യും ഞാൻ പുകഴ്‌ത്തു​ന്നു. ഒരു സുഹൃ​ത്തെന്ന നിലയി​ലാണ്‌ ഞാൻ വന്നത്‌; അതിലും വലിയ ഒരാളാ​യി ഞാൻ പോകു​ന്നു.”

ചെക്ക്‌ഭാ​ഷ​യി​ലും സ്ലൊവാക്ക്‌ ഭാഷയി​ലും വീക്ഷാ​ഗോ​പു​ര​വും ഉണരുക!യും പ്രസി​ദ്ധീ​ക​രി​ക്കു​ന്നുണ്ട്‌, രണ്ടു ഭാഷക​ളി​ലും വീക്ഷാ​ഗോ​പു​രം ഇംഗ്ലീ​ഷു​മാ​യി ഏക കാലത്ത്‌ പ്രസി​ദ്ധീ​ക​രി​ക്കു​ന്നു. വെറും 2 വർഷം മുമ്പത്തെ മർദ്ദക​സാ​ഹ​ച​ര്യ​ത്തെ നാം ഓർക്കു​മ്പോൾ ശ്രദ്ധേ​യ​മായ മാററങ്ങൾ ഉണ്ടാകു​ന്നുണ്ട്‌.

ഭാവി​പ്ര​തീ​ക്ത​കൾ

പുതിയ തലമു​റകൾ നിരീ​ശ്വ​ര​ത്വ​ത്തിൽ വളർത്ത​പ്പെ​ട്ടി​രി​ക്കുന്ന രാജ്യ​ങ്ങ​ളിൽ പ്രസം​ഗി​ക്കുന്ന സാക്ഷി​ക​ളു​ടെ പ്രതീ​ക്ഷകൾ എന്താണ്‌? ഒരു റിപ്പോർട്ട്‌ ഇങ്ങനെ പ്രസ്‌താ​വി​ക്കു​ന്നു: “ബൈബി​ളി​നെ​യും ദൈവ​ത്തെ​യും സംബന്ധിച്ച ഒരു വലിയ ഇരുട്ടുണ്ട്‌. എന്നിരു​ന്നാ​ലും പരിത്യ​ജി​ക്കേണ്ട വ്യാജ​മ​തോ​പ​ദേ​ശ​ങ്ങ​ളാൽ ആളുകൾ കുഴപ്പി​ക്ക​പ്പെ​ട്ടി​ട്ടി​ല്ലെ​ന്നു​ള്ള​താണ്‌ ക്രിയാ​ത്മ​ക​വശം. കൊയ്‌ത്ത്‌ വലുതാ​യി​രി​ക്കു​മെന്ന്‌ കാണ​പ്പെ​ടു​ന്നു.”

കിഴക്കൻ യൂറോ​പ്പി​ലെ ജനങ്ങൾക്ക്‌ ബൈബി​ളിൽനിന്ന്‌ സമർപ്പി​ക്കാൻ യഹോ​വ​യു​ടെ സാക്ഷി​കൾക്കുള്ള സന്ദേശ​മെ​ന്താണ്‌? അടുത്ത ലേഖനം ഉത്തരം നൽകും. (g91 1⁄8)

[അടിക്കു​റി​പ്പു​കൾ]

[8, 9 പേജു​ക​ളി​ലെ ചതുരം]

ഒടുവിൽമതസ്വാതന്ത്ര്യം!

ബർലി​നിൽ 1990 ജൂ​ലൈ​യിൽ “നിർമ്മല ഭാഷാ”കൺ​വെൻ​ഷന്‌ ഹാജരായ മുൻ കിഴക്കൻ ജർമ്മനി​യിൽനി​ന്നുള്ള സാക്ഷി​ക​ളു​ടെ പ്രസ്‌താ​വ​ന​ക​ളാണ്‌ ചുവടെ ചേർത്തി​രി​ക്കു​ന്നത്‌.

“എന്റെ പേർ ലിദിയ എന്നാണ്‌. എനിക്ക്‌ എട്ടു വയസ്സുണ്ട്‌. ഞാൻ ജർമ്മൻ ജനാധി​പത്യ റിപ്പബ്ലി​ക്കിൽ (ജി.ഡി.ആർ) നിന്നു​ള്ള​വ​ളാണ്‌. ഒരു വർഷം മുമ്പ്‌ അതിർത്തി​കൾ തുറന്നി​ട്ടി​ല്ലാ​ഞ്ഞ​തു​കൊണ്ട്‌ ഈ ഡിസ്‌ത്രി​ക്‌ററ്‌ കൺ​വെൻ​ഷന്‌ ഹാജരാ​യ​തിൽ ഞാൻ വളരെ സന്തുഷ്‌ട​യാണ്‌. ഞങ്ങൾ രഹസ്യ​മാ​യി സ്‌മാ​രകം ആഘോ​ഷി​ക്കേ​ണ്ടി​യി​രു​ന്നു. ഈ പ്രാവ​ശ്യം സ്വാത​ന്ത്ര്യ​മുണ്ട്‌! എല്ലാവ​രും പാടി​ത്തു​ട​ങ്ങു​മ്പോൾ കണ്ണുനീർവ​രു​ന്നു. ഞാൻ വളരെ ആവേശ​ഭ​രി​ത​യാ​യ​തു​കൊണ്ട്‌ എനിക്ക്‌ ഇതി​നെ​ക്കു​റിച്ച്‌ സ്‌കൂ​ളിൽ പറയണം!”

“ഇവിടെ ബർലി​നിൽ ഒരു സാർവ​ദേ​ശീയ സഹോ​ദ​ര​വർഗ്ഗ​ത്തി​ന്റെ ഇടയിൽ യഹോ​വ​യു​ടെ അതിഥി​ക​ളാ​യി​രി​ക്കു​ന്ന​തിൽ ഞാൻ നന്ദി​കൊ​ണ്ടും വിലമ​തി​പ്പു​കൊ​ണ്ടും നിറഞ്ഞി​രി​ക്കു​ന്നു.”—ബേണ്ട്‌

“ജി.ഡി.ആറിലെ സഹോ​ദ​രൻമാ​രും പരിപാ​ടി​യി​ലു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു​വെ​ന്നത്‌ ഒരു പ്രത്യേക സവി​ശേ​ഷ​ത​യി​ലേക്കു വിരൽചൂ​ണ്ടു​ന്നു: തന്റെ ജനം നിരോ​ധ​നത്തി​ലാ​യി​രി​ക്കു​മ്പോൾപോ​ലും യഹോവ അവരെ പരിശീ​ലി​പ്പി​ക്കു​ക​യും യോഗ്യ​രാ​ക്കു​ക​യും ചെയ്യുന്നു.”—ഗോട്ട്‌​ഫ്രൈഡ്‌.

“കരഘോ​ഷ​വും ഗാനാ​ലാ​പ​വും എല്ലാവ​രും സന്തുഷ്‌ട​രാ​യി​രു​ന്നു​വെന്ന്‌ പ്രകട​മാ​ക്കി. ഒരുവനെ ആന്തരി​ക​മാ​യി അടിച്ചു​നീ​ക്കി​യത്‌ ഒരു ഗർജ്ജന​ശ​ബ്‌ദ​മാ​യി​രു​ന്നു. യഹോവ എത്ര സന്തോ​ഷി​ച്ചി​രി​ക്കണം!”—ഇഗോൺ.

“എന്റെ സ്‌നാ​പ​ന​ത്തി​നു​ശേഷം, വെള്ളത്തിന്‌ വളരെ തണുപ്പാ​യി​രു​ന്നോ എന്ന്‌ സഹോ​ദ​രൻമാർ ചോദി​ച്ചു. എനിക്ക്‌ അറിയാൻപാ​ടി​ല്ലാ​യി​രു​ന്നു​വെന്നേ എനിക്ക്‌ മറുപ​ടി​പ​റ​യാൻ കഴിഞ്ഞു​ള്ളു. യഹോ​വ​യു​ടെ അനു​ഗ്രഹം വളരെ ഊഷ്‌മ​ള​മാ​യി​രു​ന്ന​തു​കൊണ്ട്‌ വെള്ളത്തി​ന്റെ താപം ഞാൻ അശേഷം ഗൗനി​ച്ചേ​യില്ല.”—ഹെയ്‌ഡ്രൻ.

“ഡോർമി​റ​റ​റി​യി​ലെ അന്തരീക്ഷം അവർണ്ണ​നീ​യ​മാ​യി​രു​ന്നു! ഡൻമാർക്ക്‌, മൊസാം​ബിക്ക്‌, ഇംഗ്ലണ്ട്‌, കാലി​ഫോർണി​യാ, തെക്കൻ ജർമ്മനി, സ്‌പെയ്‌ൻ, ജി.ഡി.ആർ എന്നിവി​ട​ങ്ങ​ളിൽനി​ന്നെ​ല്ലാം എത്തിയ ഞങ്ങളെ​ല്ലാം ഒത്തു​ചേർന്നു പാടി, ഞങ്ങളെ​ല്ലാം നിർമ്മല ഭാഷ സംസാ​രി​ച്ചി​രു​ന്നു.”—ജട്ടാ.

“ഞങ്ങൾ എല്ലായ്‌പ്പോ​ഴും ഞങ്ങളുടെ മക്കളോട്‌ 1958-ലെയും 1960-ലെയും ബർലിൻകൺ​വെൻ​ഷന്റെ ഓർമ്മ​ക​ളെ​ക്കു​റിച്ച്‌ പറഞ്ഞി​രു​ന്നു, ഞങ്ങൾക്ക്‌ സംബന്ധി​ക്കാൻ കഴിഞ്ഞ അവസാ​നത്തെ കൺ​വെൻ​ഷ​നു​കൾ അവയാ​യി​രു​ന്നു. എന്നാൽ ഇപ്പോൾ ഞങ്ങൾക്ക്‌ അനുഭ​വ​പ്പെ​ട്ടത്‌ ഞങ്ങളുടെ സകല ഓർമ്മ​ക​ളെ​യും പ്രതീ​ക്ഷ​ക​ളെ​യും കവിയു​ന്ന​താ​യി​രു​ന്നു.”—വോൾഫ്‌ഗാംഗ്‌.

“ആയിരങ്ങൾ വിശേ​ഷിച്ച്‌ സമാപ​ന​ഗീ​ത​ത്തി​നും പ്രാർത്ഥ​ന​ക്കും പാടാ​നും സ്‌തു​തി​ക്കാ​നും എഴു​ന്നേ​റ​റു​നി​ന്ന​പ്പോൾ ഞങ്ങൾക്ക്‌ മേലാൽ ഞങ്ങളുടെ സന്തോ​ഷാ​ശ്രു പിടി​ച്ചു​നിർത്താൻക​ഴി​ഞ്ഞില്ല എന്നുള്ള​താണ്‌ എന്നിൽ ഏററവു​മ​ധി​കം മതിപ്പു​ള​വാ​ക്കി​യത്‌.”—മോനി​ക്ക​യും റീനാ​ഡും.

[13-ാം പേജിലെ ചതുരം]

“ഒരു അനീതി തിരു​ത്ത​പ്പെട്ടു”

ററിനെറെററുൽ ലൈബർ എന്ന (സ്വത​ന്ത്ര​യു​വത) റുമേ​നി​യൻ പത്രി​ക​യു​ടെ 1990 ഓഗസ്‌ററ്‌ 11-ലെ ലക്കത്തിൽ മുകളി​ലത്തെ തലക്കെ​ട്ടോ​ടെ ഒരു വാർത്ത പ്രത്യ​ക്ഷ​പ്പെട്ടു. അതിങ്ങനെ പ്രസ്‌താ​വി​ച്ചു: “ഉവ്വ്‌, ഒരു അനീതി തിരു​ത്ത​പ്പെട്ടു. 40-ൽപരം വർഷം ക്രിസ്‌തു​വി​ന്റെ അനുഗാ​മി​ക​ളെന്ന നിലയിൽ നിർമ്മലത പാലി​ച്ചി​രി​ക്കുന്ന ‘യഹോ​വ​യു​ടെ സാക്ഷികൾ’ എന്ന വളരെ​യ​ധി​കം അധി​ക്ഷേ​പി​ക്ക​പ്പെ​ടുന്ന മതസ്ഥാ​പനം നിയമ​പ​ര​മാ​യി അംഗീ​ക​രി​ക്ക​പ്പെ​ട്ടി​രി​ക്കു​ന്നു, ഒരു നിയമ​പ​ര​മായ സ്ഥാപന​ത്തി​ന്റെ ചാർട്ട​റും നേടി​യി​രി​ക്കു​ന്നു. ഈ സ്ഥാപനം 210 രാജ്യ​ങ്ങ​ളി​ലും ദീപു​ക​ളി​ലും സജീവ​മാ​യി പ്രവർത്തി​ക്കുന്ന ഒരു ലോക​വ്യാ​പ​ക​സ്ഥാ​പ​ന​മെന്ന നിലയിൽ ഭരണസം​ഘ​ത്തി​ന്റെ മേൽനോ​ട്ട​ത്തി​ലും അധികാ​ര​ത്തിൻകീ​ഴി​ലും അതിന്റെ പ്രവർത്ത​നങ്ങൾ നടത്തി​ക്കൊ​ണ്ടു​പോ​കു​ന്നു.” ബ്രാ​സോ​വി​ലെ​യും ക്ലുജ്‌-നപ്പോ​ക്കാ​യി​ലെ​യും കൺ​വെൻ​ഷ​നു​കൾ പ്രഖ്യാ​പി​ച്ചു​കൊണ്ട്‌ വാർത്ത ഉപസം​ഹ​രി​ച്ചു.

[9-ാം പേജിലെ ചിത്രങ്ങൾ]

കൺ​വെൻ​ഷൻ പ്രവർത്ത​നങ്ങൾ: (ഇടതു​വ​ശത്ത്‌ താഴെ​നിന്ന്‌) വാഴ്‌സോ​യിൽ പുതിയ ലഘുപ​ത്രിക അവതരി​പ്പി​ക്കു​ന്നു; ബുഡാ​പെ​സ്‌റ​റി​ലെ ഹംഗേ​റി​യൻ, റുമേ​നി​യൻ, ഭാഷക​ളി​ലെ പ്ലാററ്‌ഫോ​മു​കൾ; ബർലിൻ, കുറി​പ്പു​കൾ എഴുതു​ന്നു; പ്രേഗിൽ സ്‌റേ​റ​ഡി​യം നന്നാക്കി​യെ​ടു​ക്കു​ന്നു

[10-ാം പേജിലെ ചിത്രങ്ങൾ]

കൺ​വെൻ​ഷൻ പ്രവർത്ത​നങ്ങൾ: (ഇടതു​വ​ശ​ത്തു​നിന്ന്‌ വലത്തോട്ട്‌) റുമേ​നിയ, സ്‌നാ​പനം; പ്രേഗ്‌, സ്‌റേ​റ​ഡി​യം; ബർലി​നിൽ “ദൈവത്തെ കണ്ടെത്താ​നുള്ള മനുഷ്യ​വർഗ്ഗ​ത്തി​ന്റെ അന്വേ​ഷണം” പുസ്‌ത​ക​വു​മാ​യി കുടും​ബം; ബുഡാ​പെ​സ്‌റ​റിൽ പ്രസം​ഗകൻ; പോള​ണ്ടിൽ ബൈബിൾ പരി​ശോ​ധി​ക്കു​ന്നു