മാറ്റെറ—അതുല്യ ഗുഹാ​വ​സ​തി​ക​ളു​ടെ നഗരം

ഇറ്റലി​യി​ലെ ഉണരുക! ലേഖകൻ

ഏതാണ്ട്‌ 50 വർഷം മുമ്പ്‌, ഈ വിചിത്ര വസതികൾ ഡാന്റെ​യു​ടെ “നരകം” പോ​ലെ​യാ​യി​ത്തീർന്നി​രി​ക്കു​ന്ന​താ​യി ചിലർക്കു തോന്നി. ഇത്‌, അധികാ​രി​കൾ അവി​ടെ​നിന്ന്‌ ആളുകളെ കുടി​യൊ​ഴി​പ്പി​ക്കു​ന്ന​തി​നുള്ള കൽപ്പന പുറ​പ്പെ​ടു​വി​ക്കു​ന്ന​തി​ലേക്കു നയിച്ചു. ഭാഗി​ക​മാ​യി പുനര​ധി​വ​സി​പ്പി​ക്ക​പ്പെട്ട ആ വസതി​ക​ളി​പ്പോൾ, ഐക്യ​രാ​ഷ്‌ട്ര വിദ്യാ​ഭ്യാ​സ ശാസ്‌ത്രീയ സാംസ്‌കാ​രിക സംഘട​ന​യു​ടെ (യുനെ​സ്‌കോ) സംരക്ഷ​ണ​യി​ലുള്ള ലോക സാംസ്‌കാ​രിക പ്രകൃതി പൈതൃ​ക​ത്തിൽ ഉൾപ്പെ​ടു​ത്ത​പ്പെ​ട്ടി​രി​ക്കു​ന്നു.

നാം എന്തി​നെ​ക്കു​റി​ച്ചാ​ണു സംസാ​രി​ക്കു​ന്നത്‌? കാലത്തി​ന്റെ നീരൊ​ഴു​ക്കിൽ അവ ഇത്തരം വ്യത്യസ്‌ത പ്രതി​ക​ര​ണങ്ങൾ ഉളവാ​ക്കി​യി​രി​ക്കു​ന്നത്‌ എന്തു​കൊണ്ട്‌? ആദ്യത്തെ ചോദ്യ​ത്തി​നുള്ള ഉത്തരം ലളിതം: ഇറ്റലി​യു​ടെ ‘ബൂട്ടിന്റെ’ ഉപ്പൂറ്റിക്ക്‌ തൊട്ടു​മു​ക​ളി​ലാ​യുള്ള, ദക്ഷിണ ഇറ്റലി​യി​ലെ മാറ്റെ​റ​യി​ലുള്ള സാസി (ഇറ്റാലി​യൻ ഭാഷയിൽ അക്ഷരാർഥ​ത്തിൽ, പാറകൾ). എന്നാൽ രണ്ടാമത്തെ ചോദ്യ​ത്തിന്‌ ഉത്തരം കിട്ടാൻ നാം അവ എന്താ​ണെന്നു മാത്രമല്ല അവയുടെ ചരി​ത്ര​വും അൽപ്പം മനസ്സി​ലാ​ക്കി​യി​രി​ക്കണം. ഞങ്ങൾ സാസി സന്ദർശി​ക്കു​മ്പോൾ ഞങ്ങളോ​ടൊ​പ്പം വന്ന്‌ അവയെ​ക്കു​റിച്ച്‌ ചില കാര്യങ്ങൾ പഠിക്ക​രു​തോ?

എഴുത്തു​കാ​ര​നാ​യ ഗ്വീഡോ പ്യോ​വേനെ പറയു​ന്ന​ത​നു​സ​രിച്ച്‌, “അങ്ങേയറ്റം വിസ്‌മ​യ​മു​ണർത്തുന്ന ഇറ്റാലി​യൻ പ്രകൃ​തി​വി​ലാ​സ​ങ്ങ​ളിൽപ്പെട്ട” സാസി “അനന്യ​സാ​ധാ​രണ സൗന്ദര്യ”ത്താൽ അനുഗൃ​ഹീ​ത​മായ ഒരു നഗരം​ത​ന്നെ​യാ​ണെന്നു പറയാം. ഒരു സമ്പൂർണ​ദൃ​ശ്യം ലഭിക്കു​ന്ന​തി​നാ​യി നാം അഗാധ​മായ ഒരു മലയി​ടു​ക്കി​നു മുകളി​ലുള്ള ഒരു പ്രാകൃ​തിക നിരീ​ക്ഷ​ണ​സ്ഥാ​ന​ത്തേക്കു പോകു​ന്നു. ഈ മലയി​ടു​ക്കിന്‌ എതിർവ​ശ​ത്താ​യി നമ്മുടെ മുമ്പി​ലാണ്‌ മാറ്റെറ നഗരം. വേനലി​ലെ ഉജ്ജ്വല പ്രകാ​ശ​ത്തിൽ, പാറമേൽ പറ്റി​ച്ചേർന്നി​രി​ക്കുന്ന വീടുകൾ നാം കാണുന്നു; അവ ഒന്നിനു മുകളി​ലൊ​ന്നാ​യി പണിതി​രി​ക്കു​ന്ന​തു​പോ​ലെ തോന്നി​ക്കു​ന്നു. അവയ്‌ക്കി​ട​യി​ലുള്ള ഇടുങ്ങിയ റോഡു​കൾ മലയി​ടു​ക്കി​ന്റെ അടിവാ​ര​ത്തി​ലേക്കു നീണ്ടു​പോ​കവേ പരസ്‌പരം കെട്ടു​പി​ണ​യു​ന്നു. അവ, ഏതാണ്ട്‌ ഒരു കൂറ്റൻ അണ്ഡാകാ​ര​ന​ട​ന​ശാ​ല​യു​ടെ പടികൾപോ​ലെ തോന്നി​ക്കു​ന്നു. പാറയിൽ കാണുന്ന മാളങ്ങൾ വീടു​ക​ളാണ്‌, അല്ലെങ്കിൽ ആയിരു​ന്നു. ചുരു​ക്ക​ത്തിൽ ഇവയാണ്‌ സാസി—പാറ വെട്ടി​യു​ണ്ടാ​ക്കിയ ഗുഹാ​വ​സ​തി​ക​ളു​ടെ ഒരു നഗരം!

വിചി​ത്ര​മായ ഒരന്തരീ​ക്ഷം

ഗതാഗ​ത​ത്തി​ര​ക്കും ശബ്ദകോ​ലാ​ഹ​ല​ങ്ങ​ളും നിറഞ്ഞ ആധുനിക നഗരം കടന്നു​വേണം സാസി​യിൽ—മാറ്റെ​റ​യി​ലെ പുരാതന നഗരമ​ധ്യ​ത്തിൽ—എത്താൻ. പഴയന​ഗ​ര​ത്തി​ലേക്കു പ്രവേ​ശി​ക്കു​മ്പോൾ കാലച​ക്രം പുറ​കോ​ട്ടു തിരി​യു​ന്ന​തു​പോ​ലെ തോന്നും. ഏതൽക്കാ​ലത്തെ കുഴഞ്ഞു​മ​റിഞ്ഞ അവസ്ഥ, ഗതകാല പ്രതി​ച്ഛാ​യ​കൾക്കു ക്രമേണ വഴിമാ​റി​ക്കൊ​ടു​ക്കുന്ന വിചി​ത്ര​മായ ഒരന്തരീ​ക്ഷ​ത്തി​ലേക്കു നാം കടന്നു​ചെ​ല്ലു​ന്നു.

ഏതെങ്കി​ലും ഗുഹാ​വാ​സി​കൾ പുറ​ത്തേക്കു വരു​മെന്നു പ്രതീ​ക്ഷി​ക്കേണ്ട. പുരാതന ഗുഹകൾ നമുക്കു മേലാൽ കാണാൻ സാധി​ക്കു​ക​യില്ല. കാരണം, അവയ്‌ക്കു മുമ്പി​ലാ​യി വിവിധ യുഗങ്ങ​ളി​ലെ—മധ്യകാ​ല​ഘട്ടം, 17-ാം നൂറ്റാണ്ട്‌, ആധുനി​ക​കാ​ല​ഘട്ടം എന്നിവ​യി​ലെ—രീതി​ക​ളിൽ നിർമി​ച്ചി​രി​ക്കുന്ന, പൂമു​ഖങ്ങൾ ചുണ്ണാ​മ്പു​ക​ല്ലു​കൾകൊണ്ട്‌ മോടി​പി​ടി​പ്പി​ച്ചി​രി​ക്കുന്ന, ഭാഗി​ക​മാ​യി മാത്രം പണിക​ഴി​പ്പി​ച്ചി​രി​ക്കുന്ന കെട്ടി​ടങ്ങൾ സ്ഥാനം പിടി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നു. മുമ്പോ​ട്ടു പോകവേ നമ്മുടെ കൺമു​മ്പിൽ കാഴ്‌ചകൾ മാറി​മ​റ​യു​ന്നു.

പുരാ​വ​സ്‌തു ഗവേഷകർ പറയു​ന്ന​ത​നു​സ​രിച്ച്‌ ഏതാനും സഹസ്രാ​ബ്ദ​ങ്ങൾക്കു​മുമ്പ്‌ നാടോ​ടി​കൾ, സാധ്യ​ത​യ​നു​സ​രിച്ച്‌ ആട്ടിട​യ​ന്മാർ ആ പ്രദേ​ശത്ത്‌ വാസമു​റ​പ്പി​ച്ചി​രു​ന്നു. ഇവിടെ അങ്ങിങ്ങാ​യു​ണ്ടാ​യി​രുന്ന നിരവധി ഗുഹകൾ പ്രകൃ​തി​ശ​ക്തി​ക​ളിൽനി​ന്നും ഹിം​സ്ര​ജ​ന്തു​ക്ക​ളിൽനി​ന്നും അഭയ​മേ​കി​യി​രു​ന്നു. താമസി​യാ​തെ പല ഗുഹക​ളി​ലും ആൾത്താ​മസം തുടങ്ങി. അക്കാലം​മു​തൽ അവിടെ ആളുകൾ തുടർച്ച​യാ​യി താമസം തുടങ്ങി​യെന്ന്‌ പുരാ​വ​സ്‌തു​ഗ​വേ​ഷ​ക​രു​ടെ കണ്ടെത്ത​ലു​കൾ സൂചി​പ്പി​ക്കു​ന്ന​താ​യി കാണ​പ്പെ​ടു​ന്നു.

എങ്കിലും, സാസി​യിൽ ജനവാ​സ​മു​ണ്ടാ​യതു കാല​ക്ര​മേ​ണ​യാണ്‌. ഗ്രീക്ക്‌-റോമൻ കാലങ്ങ​ളിൽ പർവത​ശി​ഖ​ര​ത്തി​ന്റെ ഉച്ചിയിൽ ഒരു ചെറിയ പ്രദേ​ശത്ത്‌, ഇന്നു കാണുന്ന പഴയ നഗര​കേ​ന്ദ്ര​ത്തിൽ, ആളുകൾ അധിവ​സി​ച്ചി​രു​ന്നു. റാഫാ​യെലേ ജൂറാ ലൊങ്‌ഗോ ഇപ്രകാ​രം എഴുതു​ന്നു: ആ പുരാതന കാലങ്ങ​ളിൽ സാസി, “ആൾത്താ​മ​സ​മി​ല്ലാത്ത രണ്ട്‌ താഴ്‌വ​ര​ക​ളാ​യി​രു​ന്നു. നഗരത്തി​ന്റെ ഏറ്റവും പഴയ ഭാഗം പണിതി​രി​ക്കുന്ന ആ പർവത​ശി​ഖ​ര​ത്തി​ന്റെ വശത്ത്‌, അഗാധ​മായ ഒരു മലയി​ടു​ക്കിന്‌ അഭിമു​ഖ​മാ​യി പടർന്നു​കി​ട​ന്നി​രുന്ന, രണ്ട്‌ നിമ്‌ന​പ്ര​ദേ​ശങ്ങൾ; ആൾത്താ​മ​സ​മി​ല്ലാ​യി​രു​ന്നെ​ങ്കി​ലും . . . അവിടെ സസ്യത്ത​ഴ​പ്പു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു.” മധ്യകാ​ല​ഘ​ട്ട​ത്തി​ന്റെ ആരംഭം​മു​തൽ, മൃദു​വായ ചുണ്ണാ​മ്പു​പാ​റകൾ ക്രമീ​കൃ​ത​മാ​യി കുഴി​ച്ച​തി​ന്റെ​യും കുഴി​ക്ക​ലി​ന്റെ ഫലമായി ലഭിച്ച പാറക്ക​ല്ലു​കൾ ഉപയോ​ഗിച്ച്‌ റോഡു​കൾ, കവലകൾ, വീടുകൾ എന്നിവ നിർമി​ച്ച​തി​ന്റെ​യും ഫലമായി സാസി അതിന്റെ തനതായ രൂപം കൈ​ക്കൊ​ള്ളാൻ തുടങ്ങി.

മൃഗങ്ങളെ പാർപ്പി​ക്കാ​നും പാൽക്ക​ട്ടി​യു​ടെ ഉത്‌പാ​ദനം ഉൾപ്പെടെ കന്നുകാ​ലി​വ​ളർത്ത​ലു​മാ​യി ബന്ധപ്പെട്ട പ്രവർത്ത​നങ്ങൾ നിർവ​ഹി​ക്കാ​നും വീടു​ക​ളും സ്ഥലങ്ങളും ആവശ്യ​മാ​യി​രു​ന്നു. എങ്കിലും പ്രധാന തൊഴിൽ കൃഷി​യാ​യി​രു​ന്നു. സാസി​യിൽനി​ന്നു നോക്കി​യാൽ കാണാ​വുന്ന ആ അഗാധ​മായ മലയി​ടു​ക്കി​ന്റെ വശങ്ങളിൽ വെട്ടി​യു​ണ്ടാ​ക്കിയ വീതി​യേ​റിയ തിട്ടക​ളിൽ പച്ചക്കറി​ത്തോ​ട്ടങ്ങൾ നട്ടുപി​ടി​പ്പി​ച്ചു. ആ തിട്ടക​ളു​ടെ അടയാ​ളങ്ങൾ ഇന്നും കാണാം. സാമൂ​ഹിക ജീവിതം മിക്കവാ​റും ചുറ്റു​വ​ട്ട​ങ്ങ​ളിൽ—ചുറ്റി​ലും നിരവധി വീടു​ക​ളുള്ള അങ്കണങ്ങ​ളിൽ—കേന്ദ്രീ​കൃ​ത​മാ​യി​രു​ന്നു.

ഒരു നല്ല ജലസം​ഭരണ സംവി​ധാ​നം

സാസി​യു​ടെ ചരിത്രം, മനുഷ്യൻ ഒരേസ​മയം പാറ​യോ​ടും ജലത്തോ​ടും നടത്തിയ പോരാ​ട്ട​വും അതുമാ​യുള്ള അവന്റെ സഹജീ​വ​ന​വു​മാ​ണെന്നു പറയാ​വു​ന്ന​താണ്‌. വെള്ള​പ്പൊ​ക്ക​മ​ല്ലാ​യി​രു​ന്നെ​ങ്കി​ലും മഴവെള്ളം മലയി​ടു​ക്കി​ന്റെ വശങ്ങളി​ലൂ​ടെ ഒഴുകവേ, വളരെ കഷ്ടപ്പെട്ട്‌ കെട്ടി​പ്പൊ​ക്കിയ തിട്ടയി​ലെ കൃഷി​യും​കൂ​ടെ ഒഴുക്കി​ക്കൊ​ണ്ടു​പോ​യി. അതു​കൊണ്ട്‌ തോടു​വെട്ടി മഴവെള്ളം തിരി​ച്ചു​വി​ടേ​ണ്ട​തി​ന്റെ​യും അതു സംഭരി​ച്ചു​വെ​ക്കേ​ണ്ട​തി​ന്റെ​യും ആവശ്യകത സാസി നിവാ​സി​കൾ കണ്ടു.

എന്നാൽ അത്‌ എങ്ങനെ, എവിടെ സംഭരി​ച്ചു​വെ​ക്കും? വെള്ളം അകത്തേ​ക്കോ പുറ​ത്തേ​ക്കോ കടക്കാത്ത രീതി​യിൽ തിട്ടക​ളിൽ ജലസം​ഭ​ര​ണി​കൾ കുഴിച്ചു. തോടു​ക​ളു​ടെ​യും ചാലു​ക​ളു​ടെ​യും ഒരു സംവി​ധാ​നം ലഭ്യമായ മഴവെ​ള്ള​മെ​ല്ലാം ഈ ജലസം​ഭ​ര​ണി​ക​ളി​ലെ​ത്തി​ച്ചു. ആദ്യകാ​ല​ങ്ങ​ളിൽ, ഇവ കൃഷി​യോ​ടു ബന്ധപ്പെട്ട കാര്യ​ങ്ങൾക്കു​വേണ്ടി മാത്രമേ ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​രു​ന്നു​ള്ളൂ. വാസ്‌തു​ശിൽപ്പി​യായ പൈ​യെ​ട്രോ ലാവു​റേ​യാ​നോ പറയു​ന്ന​ത​നു​സ​രിച്ച്‌ അവയുടെ എണ്ണം, “നിവസിത ഗുഹക​ളെ​ക്കാ​ളോ കുടി​വെ​ള്ള​ത്തി​നാ​വ​ശ്യ​മായ ജലസം​ഭ​ര​ണി​ക​ളെ​ക്കാ​ളോ അധിക​മാ​യി​രു​ന്നു” എന്നത്‌ “സാസി​യിൽ ആദ്യകാ​ല​ങ്ങ​ളിൽ ജലസേ​ച​ന​ത്തി​നാ​യി ഒരു നല്ല ജലസം​ഭരണ സംവി​ധാ​നം​തന്നെ ഉണ്ടായി​രു​ന്നു​വെന്ന്‌” തെളി​യി​ക്കു​ന്നു.

ഈ സംവി​ധാ​നം ആവശ്യ​ത്തി​നു കുടി​വെ​ള്ള​വും പ്രദാനം ചെയ്‌തു. ജനസംഖ്യ വർധി​ച്ച​തോ​ടെ കുടി​വെ​ള്ള​ത്തി​ന്റെ ആവശ്യ​വും വർധിച്ചു. ഇക്കാര​ണ​ത്താൽ, വിദഗ്‌ധ​മായ ഒരു സംവി​ധാ​ന​ത്തി​നു രൂപം നൽകി. ഒരേ നിരയി​ലും വ്യത്യസ്‌ത നിരക​ളി​ലു​മുള്ള സംഭര​ണി​കൾ അന്യോ​ന്യം ബന്ധപ്പെ​ടു​ത്തി. “കൂറ്റൻ വാറ്റു​ശാ​ല​ക​ളു​ടെ സംവി​ധാ​നം​പോ​ലെ അവ, ഒരു സംഭര​ണി​യിൽനി​ന്നു മറ്റൊ​ന്നി​ലേക്കു കടന്നു​പോ​കു​മ്പോൾ ജലത്തെ ക്രമാ​നു​ഗ​ത​മാ​യി ശുദ്ധീ​ക​രി​ച്ചു.” പിന്നീട്‌, സാസി​യി​ലു​ണ്ടാ​യി​രുന്ന അസംഖ്യം കിണറു​ക​ളി​ലൊ​ന്നിൽനിന്ന്‌ വെള്ളം വലിച്ചു​ക​യ​റ്റു​ക​യാ​യി. ഈ കിണറു​ക​ളിൽ ചിലതി​ന്റെ വക്കുകൾ ഇന്നും കാണാം. ഒരു ഊഷര​ഭൂ​മി​യിൽ ദുർല​ഭ​മാ​യേ ഇത്ര​യേറെ ജലം കാണാ​റു​ള്ളൂ.

പാറയിൽ ഒരു വീട്‌

പടി​ക്കെ​ട്ടു​ക​ളി​റങ്ങി നാം അമ്പരപ്പു​ള​വാ​ക്കുന്ന ഇടുങ്ങിയ തെരു​വു​ക​ളി​ലൂ​ടെ പോകവേ ഈ പുരാതന ചുറ്റു​വ​ട്ട​ങ്ങ​ളെ​ല്ലാം ചിട്ട​യോ​ടെ അവരോ​ഹ​ണ​ക്ര​മ​ത്തിൽ പണിതു​യർത്തി​യി​രി​ക്കു​ന്ന​താ​യി മനസ്സി​ലാ​ക്കു​ന്നു. അതു​കൊ​ണ്ടു​തന്നെ നാം പലപ്പോ​ഴും ഒരു വീടിന്റെ തറയി​ലൂ​ടെ നടക്കു​മ്പോൾ അതു താഴത്തെ തട്ടിലുള്ള വീടിന്റെ മേൽക്കൂ​ര​യാ​യി​രി​ക്കും. ചില സ്ഥലങ്ങളിൽ ഒന്നിനു​മീ​തെ ഒന്നായി, വീടു​ക​ളുള്ള പത്തു നിരക​ളുണ്ട്‌. ഇവിടെ മനുഷ്യൻ പാറക​ളു​മാ​യി അടുത്ത സമ്പർക്ക​ത്തിൽ കഴിയു​ന്നു. 13-ാം നൂറ്റാ​ണ്ടിൽ ഔദ്യോ​ഗിക രേഖകൾ ഈ ചുറ്റു​വ​ട്ട​ങ്ങളെ “സാസി” എന്നു വിളിച്ചു.

ഒരു വീടി​നു​മു​മ്പിൽ എത്തു​മ്പോൾ നാം നിൽക്കു​ന്നു. ശ്രദ്ധ​യോ​ടെ പണിതി​രി​ക്കുന്ന താരത​മ്യേന ആധുനി​ക​മായ അതിന്റെ പൂമുഖം നമ്മെ തെറ്റി​ദ്ധ​രി​പ്പി​ക്ക​രുത്‌. കാരണം, അടുത്ത​കാ​ലത്തു പണിത, ചുണ്ണാ​മ്പു​ക​ല്ലു​കൊ​ണ്ടുള്ള ഒരു കവാടം ആദ്യ​ത്തേ​തി​ന്റെ​കൂ​ടെ ചേർത്തി​ട്ടുണ്ട്‌. ഇത്‌ ഒരു സാധാരണ സാസി വീടാണ്‌. കവാടം കടന്ന്‌ നിരനി​ര​യാ​യുള്ള പടിക​ളി​റങ്ങി നാം ഒരു വലിയ മുറി​യി​ലേക്കു പ്രവേ​ശി​ക്കു​ന്നു. മിക്ക ഗാർഹിക കാര്യ​ങ്ങ​ളും ഒരിക്കൽ നടന്നി​രു​ന്നത്‌ ഇവി​ടെ​യാണ്‌. പിന്നെ​യും പടവു​ക​ളി​റങ്ങി നാം രണ്ടാമ​തൊ​രു മുറി​യി​ലേക്കു പ്രവേ​ശി​ക്കു​ന്നു. അതിനു​കീ​ഴെ വേറൊ​രു മുറി​യുണ്ട്‌. ചില മുറികൾ പഴയ ജലസം​ഭ​ര​ണി​ക​ളാ​യി​രു​ന്നു. അവ ഇപ്പോൾ വാസ​യോ​ഗ്യ​മാ​യി​രി​ക്കു​ന്നു.—വെള്ളം അകത്തേക്കു കടന്നി​രുന്ന മുകളി​ലുള്ള ദ്വാരം അടച്ചു​ക​ളഞ്ഞു. എന്നിട്ട്‌ തിട്ടയു​ടെ പാർശ്വ​ത്തിൽ ഒരു പ്രവേ​ശ​ന​ദ്വാ​രം വെട്ടി​യു​ണ്ടാ​ക്കി. ഉള്ളിലെ മുറികൾ ഒരിക്കൽ ചുമട്ടു​മൃ​ഗ​ങ്ങളെ പാർപ്പി​ക്കാൻ മാത്ര​മാണ്‌ ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​രു​ന്നത്‌. കവാട​ത്തി​ന​ടു​ത്തുള്ള മുറി​ക​ളി​ലാണ്‌ കുടും​ബാം​ഗങ്ങൾ താമസി​ച്ചി​രു​ന്നത്‌. വാതി​ലി​നു​മു​ക​ളി​ലുള്ള ഒരു വലിയ ദ്വാര​ത്തി​ലൂ​ടെ​യാണ്‌ അകത്തേക്ക്‌ വായു​വും വെളി​ച്ച​വും ലഭിച്ചി​രു​ന്നത്‌. സാസി നിവാ​സി​കൾ മേലാൽ തങ്ങളുടെ വീടു​ക​ളിൽ ചുമട്ടു​മൃ​ഗ​ങ്ങളെ പാർപ്പി​ക്കു​ന്നി​ല്ലെന്ന കാര്യം എടുത്തു​പ​റ​യേ​ണ്ട​തി​ല്ല​ല്ലോ!

പല വീടു​ക​ളും തെരു​വു​നി​ര​പ്പിൽനി​ന്നു താഴെ​യാണ്‌. കാരണം? കവാട​ങ്ങ​ളും ചില ഗുഹാ​വ​സ​തി​ക​ളും അൽപ്പം ചെരി​ച്ചാ​ണു വെട്ടി​യി​രു​ന്നത്‌. സൂര്യ​പ്ര​കാ​ശം പരമാ​വധി ഉപയോ​ഗ​പ്പെ​ടു​ത്താൻ വേണ്ടി​യാ​യി​രു​ന്നു അത്‌. തണുപ്പു​കാ​ലത്ത്‌ സൂര്യൻ ചക്രവാ​ള​ത്തിൽ മറയാ​റാ​കു​മ്പോൾ അതിന്റെ കിരണങ്ങൾ വീടി​ന​ക​ത്തേക്കു കടന്നു​വ​രി​ക​യും അങ്ങനെ അതു വീടിനെ ദീപ്‌ത​മാ​ക്കു​ക​യും ചൂടാ​ക്കു​ക​യും ചെയ്‌തി​രു​ന്നു; വേനലി​ലാ​കട്ടെ സൂര്യ​കി​ര​ണങ്ങൾ കവാടം​വരെ മാത്രമേ എത്തുമാ​യി​രു​ന്നു​ള്ളൂ, അങ്ങനെ വീടി​നകം കുളിർമ​യും ഈർപ്പ​വു​മു​ള്ള​താ​യി നില​കൊ​ണ്ടു. നാം സന്ദർശി​ക്കുന്ന ഗുഹയു​ടെ പുറം​ചു​മ​രിൽ നിരവധി “തട്ടുക”ളോടു​കൂ​ടിയ കൊത്തു​പ​ണി​ക​ളുള്ള ഒരു പൊത്തു കാണുന്നു. അത്‌ ഒരു സൂര്യ​ഘ​ടി​കാ​ര​മാണ്‌, വർഷത്തി​ലു​ട​നീ​ള​മുള്ള സൂര്യന്റെ ചലനം സൂചി​പ്പി​ക്കാൻ വേണ്ടി രൂപകൽപ്പന ചെയ്യ​പ്പെ​ട്ടത്‌. പുറ​ത്തേ​ക്കു​വ​രു​മ്പോൾ നമുക്കു വിചി​ത്ര​മായ ഒരനു​ഭ​വ​മാണ്‌ ഉണ്ടാകു​ന്നത്‌. ഗുഹയ്‌ക്ക​കത്തെ കുളിർമ​മൂ​ലം പുറത്തെ വേനൽച്ചൂട്‌ നാം വിസ്‌മ​രി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നു!

അപക്ഷയ​വും പുനരു​ദ്ധാ​ര​ണ​വും

അന്തരീക്ഷം വിചി​ത്ര​മാ​ണെ​ന്ന​തി​നു​പു​റമേ സാസി ഏറെ മാറ്റങ്ങൾക്കു വിധേ​യ​മാ​യി​ട്ടുണ്ട്‌. നൂറ്റാ​ണ്ടു​ക​ളോ​ളം അവ ഒത്തൊ​രു​മ​യുള്ള, താരത​മ്യേന പ്രവർത്ത​ന​ക്ഷ​മ​മായ ഒരു നഗര​കേ​ന്ദ്ര​മാ​യി നിലനി​ന്നെ​ങ്കി​ലും 18-ാം നൂറ്റാ​ണ്ടിൽ അവ ചില മാറ്റങ്ങൾക്കു വിധേ​യ​മാ​യി. പുതിയ കെട്ടി​ട​ങ്ങ​ളും തെരു​വു​ക​ളും ജലവി​തരണ സംവി​ധാ​ന​ത്തി​ന്റെ ക്ഷമതയ്‌ക്കു ഭംഗ​മേൽപ്പി​ച്ചു. പാഴ്‌വ​സ്‌തു​ക്കൾ ക്രമമാ​യി പുറന്ത​ള്ളു​ന്ന​തിൽ ഇത്‌ പ്രശ്‌നങ്ങൾ സൃഷ്ടിച്ചു. തത്‌ഫ​ല​മാ​യി, രോഗങ്ങൾ വർധിച്ചു. അതിനു​പു​റമേ, പ്രദേ​ശത്തെ സാമ്പത്തി​ക​വ്യ​വ​സ്ഥ​യി​ലു​ണ്ടായ മാറ്റങ്ങൾ സാസി​യി​ലെ വളർന്നു​കൊ​ണ്ടി​രുന്ന കർഷക​കു​ടും​ബ​ങ്ങൾക്കി​ട​യിൽ ദാരി​ദ്ര്യം വർധി​ക്കു​ന്ന​തി​നി​ട​യാ​ക്കി.

ഒരിക്കൽ മനോ​ഹ​ര​മാ​യി​രുന്ന ഈ പ്രദേ​ശ​ത്തി​ന്റെ പടിപ​ടി​യാ​യുള്ള അപക്ഷയം ഒഴിവാ​ക്കാ​നാ​കാ​ത്ത​തു​പോ​ലെ കാണ​പ്പെട്ടു. അതു​കൊണ്ട്‌ പ്രശ്‌നം പൂർണ​മാ​യും പരിഹ​രി​ക്കു​ക​യെന്ന ലക്ഷ്യ​ത്തോ​ടെ 1950-കളുടെ ആരംഭ​ത്തിൽ സാസി​യിൽനിന്ന്‌ ആളുകളെ കുടി​യൊ​ഴി​പ്പി​ക്കാ​നുള്ള ഔദ്യോ​ഗിക തീരു​മാ​ന​മു​ണ്ടാ​യി. അവിടു​ത്തെ 15,000-ത്തിലധി​കം വരുന്ന നിവാ​സി​കളെ സംബന്ധി​ച്ചി​ട​ത്തോ​ളം അതു ശരിക്കും വേദനാ​ജ​ന​ക​മായ ഒരനു​ഭ​വ​മാ​യി​രു​ന്നു, വിശേ​ഷിച്ച്‌ സാമൂ​ഹി​ക​മായ കാഴ്‌ച​പ്പാ​ടിൽ. കാരണം അയൽപ​ക്ക​ങ്ങ​ളു​മാ​യി അവർ കെട്ടി​പ്പ​ടു​ത്തി​രുന്ന സ്‌നേ​ഹ​ബന്ധം അറ്റു​പോ​യി.

എങ്കിലും ഈ അതുല്യ പട്ടണം നഷ്ടപ്പെ​ടു​ത്താൻ പാടി​ല്ലാ​ത്ത​താ​ണെന്നു പലരും വിശ്വ​സി​ച്ചു. അങ്ങനെ, കാര്യ​ക്ഷ​മ​മായ ഒരു പുനരു​ദ്ധാ​ര​ണ​വേ​ല​യു​ടെ ഫലമായി ഇന്ന്‌ സാസി സാവധാ​നം പൂർവ​സ്ഥി​തി കൈവ​രി​ക്കാ​നും പുനര​ധി​വ​സി​ക്ക​പ്പെ​ടാ​നും തുടങ്ങി​യി​രി​ക്കു​ന്നു. ഇന്ന്‌, പല വിനോ​ദ​സ​ഞ്ചാ​രി​ക​ളും സാസി​യി​ലെ പുരാതന കവലക​ളി​ലെ​യും കെട്ടു​പി​ണ​ഞ്ഞു​കി​ട​ക്കുന്ന തെരു​വു​ക​ളി​ലെ​യും അന്തരീക്ഷം ആസ്വദി​ക്കാൻ ആഗ്രഹി​ക്കു​ന്നു. ലോക​ത്തി​ന്റെ ഈ ഭാഗ​ത്തേക്ക്‌ നിങ്ങൾ എപ്പോ​ഴെ​ങ്കി​ലും വരിക​യാ​ണെ​ങ്കിൽ, പാറയിൽനി​ന്നു വളർന്നു​വന്ന നൂറ്റാ​ണ്ടു​ക​ളോ​ളം പഴക്കമുള്ള ഈ നഗരം സന്ദർശി​ക്കാൻ കുറച്ചു സമയം കണ്ടെത്ത​രു​തോ?

[16,17 പേജു​ക​ളി​ലെ ചിത്രങ്ങൾ]

1. മാറ്റെ​റ​യി​ലെ സാസി​യു​ടെ ഒരു സമ്പൂർണ​ദൃ​ശ്യം; 2. ഇടതു​വ​ശത്ത്‌ മുമ്പി​ലാ​യി കിണറുള്ള “ചുറ്റു​വ​ട്ടങ്ങൾ;” 3. ഒരു സാധാരണ വീടിന്റെ ഉൾവശം; 4. ഒരു സൂര്യ​ഘ​ടി​കാ​ര​മാ​യി ഉപയോ​ഗി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടി​രുന്ന പൊത്ത്‌; 5. ജലസം​ഭ​ര​ണി​ക​ളി​ലേക്ക്‌ ഒരിക്കൽ ജലം വഹിച്ചു​കൊ​ണ്ടു​പോ​യി​രുന്ന തോടു​കൾ