ചക്രവർത്തി​യാ​രാ​ധ​ന​യിൽനിന്ന്‌ സത്യാ​രാ​ധ​ന​യി​ലേക്ക്‌

ഇസാമൂ സുഗി​യൂര പറഞ്ഞ പ്രകാരം

രണ്ടാം ലോക മഹായു​ദ്ധ​ത്തിൽ ജപ്പാൻ തോൽക്കു​മെന്ന്‌ 1945-ൽ ഉറപ്പാ​യെ​ങ്കി​ലും, കാമി​ക്കാ​സി (“ദിവ്യ​മായ കാറ്റ്‌”) ആഞ്ഞടിച്ച്‌ ശത്രു​ക്കളെ തോൽപ്പി​ക്കു​മെന്നു ഞങ്ങൾ ഉറച്ചു വിശ്വ​സി​ച്ചി​രു​ന്നു. 1274-ലും 1281-ലും, ആക്രമി​ച്ചു കയറിയ മംഗോ​ളി​യ​രു​ടെ അനേകം പടക്കപ്പ​ലു​കളെ ജപ്പാന്റെ തീരത്തിന്‌ അടുത്തു​വെച്ച്‌ നശിപ്പി​ക്കു​ക​വഴി പിൻവാ​ങ്ങാൻ അവരെ നിർബ​ന്ധി​ത​രാ​ക്കിയ കൊടു​ങ്കാ​റ്റു​കളെ പരാമർശി​ക്കുന്ന പദമാണ്‌ കാമി​ക്കാ​സി.

ജപ്പാൻ സഖ്യക​ക്ഷി​കൾക്കു മുമ്പാകെ അടിയ​റവു പറഞ്ഞി​രി​ക്കു​ന്നു എന്ന്‌ 1945 ആഗസ്റ്റ്‌ 15-ന്‌ ഹിരോ​ഹി​തോ ചക്രവർത്തി രാഷ്‌ട്രത്തെ അറിയി​ച്ച​പ്പോൾ അദ്ദേഹ​ത്തി​നു വേണ്ടി ജീവിതം ഉഴിഞ്ഞു​വെ​ച്ചി​രുന്ന പത്തു കോടി​യോ​ളം ആളുക​ളു​ടെ പ്രതീ​ക്ഷ​ക​ളാ​ണു തകർന്നു​വീ​ണത്‌. അന്ന്‌ ഒരു സ്‌കൂൾ വിദ്യാർഥി ആയിരുന്ന എന്റെയും പ്രതീ​ക്ഷകൾ തകർന്ന​ടി​ഞ്ഞു. ‘ചക്രവർത്തി അല്ലെങ്കിൽ പിന്നെ ആരാണ്‌ ജീവി​ച്ചി​രി​ക്കുന്ന ദൈവം? ഞാൻ ആരെയാണ്‌ ആശ്രയി​ക്കേ​ണ്ടത്‌?’ എന്നു ഞാൻ ചിന്തിച്ചു.

വാസ്‌ത​വ​ത്തിൽ, രണ്ടാം ലോക മഹായു​ദ്ധ​ത്തിൽ ജപ്പാനേറ്റ പരാജയം എനിക്കും ആയിര​ക്ക​ണ​ക്കിന്‌ മറ്റു ജപ്പാൻകാർക്കും സത്യ​ദൈ​വ​മായ യഹോ​വ​യെ​ക്കു​റി​ച്ചു പഠിക്കു​ന്ന​തി​നുള്ള വഴി തുറന്നു​തന്നു. ജീവി​ത​ത്തിൽ ഞാൻ വരു​ത്തേ​ണ്ടി​വന്ന മാറ്റങ്ങ​ളെ​ക്കു​റി​ച്ചു പറയു​ന്ന​തി​നു മുമ്പ്‌, ഞാൻ വളർന്നു​വന്ന മതപശ്ചാ​ത്ത​ലത്തെ കുറിച്ചു വിശദീ​ക​രി​ക്കാം.

ആദ്യകാല മതസ്വാ​ധീ​ന​ങ്ങൾ

1932 ജൂൺ 16-ന്‌ നഗോയ എന്ന നഗരത്തിൽ ജനിച്ച ഞാൻ നാല്‌ ആൺമക്ക​ളിൽ ഏറ്റവും ഇളയവൻ ആയിരു​ന്നു. ആ നഗരത്തിൽ സ്ഥലം അളക്കുന്ന ഒരാളാ​യി​രു​ന്നു എന്റെ അച്ഛൻ. അമ്മയാ​ണെ​ങ്കിൽ ഷിന്റോ മതത്തിലെ ഒരു വിഭാ​ഗ​മായ തെന്‌റി​ക്യോ​യി​ലെ തീക്ഷ്‌ണ​ത​യുള്ള വിശ്വാ​സി. എന്റെ ഏറ്റവും മൂത്ത ജ്യേഷ്‌ഠനു തെന്‌റി​ക്യോ ഗുരു ആകാനുള്ള മതപരി​ശീ​ലനം ലഭിച്ചു. അമ്മയോട്‌ എനിക്കു വളരെ അടുപ്പം തോന്നി​യി​രു​ന്നു. അവർ എന്നെ ആരാധനാ യോഗ​ങ്ങൾക്കു കൊണ്ടു​പോ​കു​മാ​യി​രു​ന്നു.

ശിരസ്സ്‌ നമിക്കാ​നും പ്രാർഥി​ക്കാ​നു​മൊ​ക്കെ ഞാൻ പഠിച്ചു. തെന്‌റി ഓ നോ മിക്കോ​ത്തോ എന്നു വിളി​ക്ക​പ്പെ​ടുന്ന ഒരു സ്രഷ്ടാ​വി​ലും മറ്റു ചെറു ദേവന്മാ​രി​ലും വിശ്വ​സി​ക്കാൻ തെന്‌റി​ക്യോ മതം പഠിപ്പി​ച്ചി​രു​ന്നു. അതിലെ അംഗങ്ങൾ വിശ്വാസ രോഗ​ശാ​ന്തി നടത്തു​ക​യും മറ്റുള്ള​വർക്കു സേവനം ചെയ്യു​ന്ന​തി​നും തങ്ങളുടെ വിശ്വാ​സങ്ങൾ പ്രചരി​പ്പി​ക്കു​ന്ന​തി​നും ഊന്നൽ കൊടു​ക്കു​ക​യും ചെയ്‌തി​രു​ന്നു.

കുട്ടി ആയിരു​ന്ന​പ്പോൾ എനിക്കു പലതി​ലും വലിയ ജിജ്ഞാസ തോന്നി​യി​രു​ന്നു. ചന്ദ്ര​നെ​യും രാത്രി​യിൽ ആകാശത്തു കാണുന്ന എണ്ണമറ്റ നക്ഷത്ര​ങ്ങ​ളെ​യും നോക്കി ഞാൻ അമ്പരന്നു. കാണാൻ കഴിയു​ന്ന​തി​നും അപ്പുറ​ത്തേക്ക്‌ ആകാശം എത്രമാ​ത്രം വ്യാപി​ച്ചു കിടക്കു​ന്നു​ണ്ടാ​കും എന്നു ഞാൻ ചിന്തി​ച്ചി​രു​ന്നു. ഞങ്ങളുടെ വീടിനു പുറകി​ലെ കൊച്ചു തൊടി​യിൽ ഞാൻ നട്ട കത്തിരി​യും വെള്ളരി​യും വളർന്നു​വ​രു​ന്നത്‌ ഞാൻ സാകൂതം നിരീ​ക്ഷി​ക്കു​മാ​യി​രു​ന്നു. പ്രകൃ​തി​യെ നിരീ​ക്ഷി​ച്ച​പ്പോൾ ദൈവ​ത്തി​ലുള്ള എന്റെ വിശ്വാ​സം ബലപ്പെട്ടു.

യുദ്ധവർഷ​ങ്ങൾ

എന്റെ പ്രാഥ​മിക വിദ്യാ​ഭ്യാ​സ​വും രണ്ടാം ലോക മഹായു​ദ്ധ​വും ഒരേ കാലത്താ​യി​രു​ന്നു—1939 മുതൽ 1945 വരെ. ഷിന്റോ മതത്തിന്റെ ഒരു പ്രധാന ഭാഗമാ​യി​രുന്ന ചക്രവർത്തി ആരാധ​ന​യ്‌ക്ക്‌ സ്‌കൂൾ വിദ്യാ​ഭ്യാ​സ​ത്തി​ലും ഊന്നൽ നൽകി​യി​രു​ന്നു. ദേശഭ​ക്തി​യും സൈനിക ചുവയും കലർന്ന ധാർമിക പരിശീ​ലനം ഉൾപ്പെ​ട്ടി​രുന്ന ഷൂഷിൻ എന്ന തത്ത്വസം​ഹി​തകൾ ഞങ്ങളെ പഠിപ്പി​ച്ചി​രു​ന്നു. പതാക ഉയർത്തൽ ചടങ്ങുകൾ, ദേശീയ ഗാനാ​ലാ​പനം, ചക്രവർത്തി​യു​ടെ വിദ്യാ​ഭ്യാ​സ ശാസന​ങ്ങ​ളു​ടെ പഠനം, ചക്രവർത്തി​യു​ടെ ചിത്ര​ത്തി​നു മുന്നിൽ ആദരാ​ഞ്‌ജലി അർപ്പിക്കൽ എന്നിവ​യെ​ല്ലാം ഞങ്ങളുടെ വിദ്യാ​ഭ്യാ​സ​ത്തി​ന്റെ ഭാഗമാ​യി​രു​ന്നു.

ചക്രവർത്തി​യു​ടെ സൈന്യ​ത്തി​നു വിജയം ലഭിക്കാൻ ദൈവ​ത്തോട്‌ അപേക്ഷി​ക്കു​ന്ന​തി​നു ഞങ്ങൾ അടുത്തുള്ള ഷിന്റോ ദേവാ​ല​യ​ത്തിൽ പോകുക പതിവാ​യി​രു​ന്നു. എന്റെ രണ്ടു ജ്യേഷ്‌ഠ​ന്മാർ സൈനിക സേവന​ത്തിൽ ആയിരു​ന്നു. ദേശഭ​ക്തി​പ​ര​വും മതപര​വു​മാ​യി എനിക്കു ലഭിച്ച പരിശീ​ലനം നിമിത്തം, ജാപ്പനീസ്‌ സൈന്യ​ത്തി​ന്റെ വിജയ​വാർത്ത​യിൽ ഞാൻ സന്തോ​ഷി​ച്ചി​രു​ന്നു.

ജപ്പാനി​ലെ വ്യോ​മ​യാന വ്യവസാ​യ​ത്തി​ന്റെ കേന്ദ്ര​മാ​യി​രു​ന്നു നഗോയ. തന്മൂലം, അത്‌ അമേരി​ക്കൻ വ്യോ​മ​സേ​ന​യു​ടെ കനത്ത ആക്രമ​ണ​ങ്ങ​ളു​ടെ ഒരു മുഖ്യ ലക്ഷ്യസ്ഥാ​നം ആയിത്തീർന്നു. പകൽസ​മ​യത്ത്‌ ബി-29 സൂപ്പർഫോർട്രസ്സ്‌ പോർവി​മാ​നങ്ങൾ നഗരത്തിന്‌ ഏകദേശം 30,000 അടി ഉയരത്തിൽനിന്ന്‌ ഫാക്ടറി മേഖല​ക​ളിൽ ബോം​ബു​വർഷം നടത്തി​യി​രു​ന്നു. രാത്രി​യിൽ, 4,500 അടി വരെ താഴ്‌ന്നു പറക്കുന്ന ബോംബർ വിമാ​ന​ങ്ങളെ സേർച്ച്‌​ലൈ​റ്റു​ക​ളു​ടെ സഹായ​ത്താൽ കാണാൻ കഴിയു​മാ​യി​രു​ന്നു. തീബോം​ബു​കൾ ഉപയോ​ഗിച്ച്‌ ആവർത്തി​ച്ചു നടത്തിയ വ്യോ​മാ​ക്ര​മ​ണങ്ങൾ പാർപ്പിട മേഖല​കളെ ചുട്ടെ​രി​ച്ചു. യുദ്ധത്തി​ന്റെ അവസാ​നത്തെ ഒമ്പതു മാസക്കാ​ലത്ത്‌ നഗോയ നഗരം 54 പ്രാവ​ശ്യം വ്യോ​മാ​ക്ര​മ​ണ​ത്തി​നു വിധേ​യ​മാ​യി. അതു വിനാശം വിതയ്‌ക്കുക മാത്രമല്ല, 7,700-ൽ അധികം പേരുടെ മരണത്തി​നും കാരണ​മാ​യി.

അപ്പോ​ഴേ​ക്കും, പത്തു തീരദേശ നഗരങ്ങ​ളു​ടെ നേർക്കു പടക്കപ്പ​ലു​ക​ളിൽനിന്ന്‌ ബോം​ബാ​ക്ര​മ​ണ​വും ഉണ്ടായി. ടോ​ക്യോ​യ്‌ക്കു സമീപം അമേരി​ക്കൻ സൈന്യ​ങ്ങൾ വന്നിറ​ങ്ങാ​നുള്ള സാധ്യത ആളുക​ളു​ടെ സംസാ​ര​വി​ഷ​യ​മാ​യി. രാജ്യ​ത്തി​ന്റെ സംരക്ഷ​ണാർഥം വാരി​ക്കു​ന്തങ്ങൾ ഉപയോ​ഗിച്ച്‌ പോരാ​ടാൻ സ്‌ത്രീ​കൾക്കും ആൺകു​ട്ടി​കൾക്കും പരിശീ​ലനം ലഭിച്ചു. “ഇച്ചി​യോ​ക്കൂ സോജി​യോ​ക്കൂ​സൈ” എന്നായി​രു​ന്നു ഞങ്ങളുടെ മുദ്രാ​വാ​ക്യം. “കീഴട​ങ്ങു​ന്ന​തി​നെ​ക്കാൾ 10 കോടി പേർ മരിക്കാൻ തയ്യാർ” എന്നായി​രു​ന്നു അതിന്റെ അർഥം.

1945 ആഗസ്റ്റ്‌ 7-ലെ ഒരു ദിനപ​ത്ര​ത്തിൽ വന്ന തലക്കെട്ട്‌ ഇങ്ങനെ ആയിരു​ന്നു: “ഹിരോ​ഷി​മ​യിൽ പുതിയ തരം ബോംബ്‌ വീണി​രി​ക്കു​ന്നു.” രണ്ടു ദിവസ​ത്തി​നു ശേഷം, മറ്റൊരു ബോംബ്‌ നാഗസാ​ക്കി​യി​ലും വീണു. അവ അണു​ബോം​ബു​കൾ ആയിരു​ന്നു. രണ്ടിട​ത്തു​മാ​യി 3,00,000-ത്തിൽ അധികം ആളുകൾ മരിച്ചു​വെന്ന്‌ ഞങ്ങൾക്ക്‌ അറിയാൻ കഴിഞ്ഞു. പിന്നീട്‌, ആഗസ്റ്റ്‌ 15-ന്‌, മരത്തോ​ക്കു​കൾ പിടി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടുള്ള ഒരു പരിശീന മാർച്ചി​ന്റെ ഒടുവിൽ, ജപ്പാൻ കീഴട​ങ്ങു​ന്ന​താ​യി പ്രഖ്യാ​പി​ച്ചു​കൊണ്ട്‌ ചക്രവർത്തി നടത്തിയ പ്രസംഗം ഞങ്ങൾ ശ്രവിച്ചു. ജയിക്കു​മെന്ന ബോധ്യം ഉണ്ടായി​രുന്ന ഞങ്ങൾ അതു കേട്ട​പ്പോൾ തകർന്നു​പോ​യി.

പുതി​യൊ​രു പ്രത്യാശ ഉടലെ​ടു​ക്കു​ന്നു

അമേരി​ക്കൻ സേനകൾ അധിനി​വേശം തുടങ്ങി​യ​പ്പോൾ, അമേരിക്ക യുദ്ധത്തിൽ ജയിച്ചി​രി​ക്കു​ന്നു​വെന്ന വസ്‌തുത ഞങ്ങൾ സാവധാ​നം അംഗീ​ക​രി​ച്ചു. ജപ്പാനിൽ ജനാധി​പ​ത്യം നിലവിൽ വന്നു, ഒപ്പം ആരാധനാ സ്വാത​ന്ത്ര്യം ഉറപ്പു നൽകുന്ന ഒരു പുതിയ ഭരണഘ​ട​ന​യും. ജീവി​താ​വ​സ്ഥകൾ പരുക്ക​നാ​യി​രു​ന്നു, ഭക്ഷണമാ​ണെ​ങ്കി​ലോ തുച്ഛവും. വികല​പോ​ഷ​ണത്തെ തുടർന്ന്‌ 1946-ൽ എന്റെ പിതാവു മരിച്ചു.

അതിനി​ടെ, ഞാൻ പോയി​രുന്ന സ്‌കൂ​ളിൽ ഇംഗ്ലീഷ്‌ പഠനപ​രി​പാ​ടി ആരംഭി​ച്ചു. നിപ്പോൺ ഹോസോ ക്യോ​ക്കൈ റേഡി​യോ നിലയം ഇംഗ്ലീഷ്‌ സംഭാഷണ പരിപാ​ടി തുടങ്ങി. കയ്യിൽ ഒരു പാഠപു​സ്‌ത​ക​വും പിടിച്ച്‌ പ്രസി​ദ്ധ​മായ ഈ പരിപാ​ടി അഞ്ചു വർഷ​ത്തോ​ളം ഞാൻ ദിവസ​വും ശ്രദ്ധിച്ചു. ഒരു നാൾ ഐക്യ​നാ​ടു​ക​ളിൽ പോകാൻ കഴിയു​മെന്ന മോഹം അത്‌ എന്നിൽ ഉളവാക്കി. ഷിന്റോ മതത്തി​ലും ബുദ്ധമ​ത​ത്തി​ലും നിരാശ തോന്നി​യ​തി​നാൽ, ദൈവത്തെ കുറി​ച്ചുള്ള സത്യം ഒരുപക്ഷേ പാശ്ചാത്യ മതങ്ങളിൽ കണ്ടെത്താൻ കഴി​ഞ്ഞേ​ക്കു​മെന്നു ഞാൻ ചിന്തി​ച്ചു​തു​ടങ്ങി.

വാച്ച്‌ ടവർ സൊ​സൈ​റ്റി​യു​ടെ ഒരു മിഷനറി ആയ ഗ്രെയ്‌സ്‌ ഗ്രിഗ​റി​യെ 1951 ഏപ്രിൽ ആദ്യം ഞാൻ കണ്ടുമു​ട്ടി. നഗോയ റെയിൽവേ സ്റ്റേഷനു മുന്നി​ലാ​യി വീക്ഷാ​ഗോ​പു​ര​ത്തി​ന്റെ ഇംഗ്ലീഷ്‌ പ്രതി​യും ഒരു ബൈബിൾ വിഷയ​ത്തെ​ക്കു​റി​ച്ചു പ്രതി​പാ​ദി​ക്കുന്ന ജാപ്പനീസ്‌ ഭാഷയി​ലുള്ള ചെറു​പു​സ്‌ത​ക​വും പിടിച്ച്‌ നിൽക്കു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു അവർ. അത്തരം ഒരു വേല ചെയ്യാൻ അവർ കാട്ടിയ താഴ്‌മ എന്നിൽ മതിപ്പു​ള​വാ​ക്കി. ആ രണ്ടു പ്രസി​ദ്ധീ​ക​ര​ണ​ങ്ങ​ളും വാങ്ങിയ ഞാൻ ബൈബിൾ പഠിക്കാ​നുള്ള അവരുടെ ക്ഷണം സത്വരം സ്വീക​രി​ച്ചു. ഏതാനും ദിവസം കഴിഞ്ഞ്‌ ബൈബിൾ പഠിക്കാൻ അവരുടെ വീട്ടിൽ ചെല്ലാ​മെന്ന്‌ വാക്കും കൊടു​ത്തു.

ഞാൻ തീവണ്ടി​യിൽ ഇരുന്ന്‌ വീക്ഷാ​ഗോ​പു​രം വായി​ക്കാൻ തുടങ്ങി. പ്രാരംഭ ലേഖന​ത്തി​ലെ “യഹോവ” എന്ന ആദ്യ വാക്ക്‌ എന്റെ ശ്രദ്ധ ആകർഷി​ച്ചു. ആ നാമം മുമ്പൊ​രി​ക്ക​ലും ഞാൻ കണ്ടിരു​ന്നില്ല. ഞാൻ കൊണ്ടു​ന​ട​ന്നി​രുന്ന ചെറിയ ഇംഗ്ലീഷ്‌-ജാപ്പനീസ്‌ നിഘണ്ടു​വിൽ അത്‌ ഉണ്ടായി​രി​ക്കു​മെന്നു ഞാൻ കരുതി​യില്ല. എന്നാൽ, അതിൽ ആ നാമം ഉണ്ടായി​രു​ന്നു! “യഹോവ . . . ബൈബി​ളി​ലെ ദൈവം” എന്ന്‌ അതിൽ എഴുതി​യി​രു​ന്നു. അങ്ങനെ, ക്രിസ്‌ത്യാ​നി​ത്വ​ത്തി​ന്റെ ദൈവത്തെ കുറിച്ചു ഞാൻ മനസ്സി​ലാ​ക്കാൻ തുടങ്ങി!

ആ മിഷനറി ഭവനത്തി​ലെ എന്റെ ആദ്യ സന്ദർശന വേളയിൽ, വാച്ച്‌ ടവർ ബൈബിൾ ആൻഡ്‌ ട്രാക്‌റ്റ്‌ സൊ​സൈ​റ്റി​യു​ടെ അന്നത്തെ പ്രസി​ഡ​ന്റാ​യി​രുന്ന നേഥൻ എച്ച്‌. നോർ ഏതാനും ആഴ്‌ച​കൾക്കു ശേഷം നടത്താ​നി​രി​ക്കുന്ന പ്രസം​ഗത്തെ കുറിച്ചു ഞാൻ അറിഞ്ഞു. തന്റെ സെക്ര​ട്ട​റി​യായ മിൽട്ടൺ ഹെൻഷ​ലി​നോ​ടൊ​പ്പം ജപ്പാൻ സന്ദർശി​ക്കു​ക​യാ​യി​രുന്ന നോർ സഹോ​ദരൻ നഗോ​യ​യി​ലും വരുന്നു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. എനിക്കു ബൈബിൾ ഗ്രാഹ്യം കുറവാ​യി​രു​ന്നെ​ങ്കി​ലും, അദ്ദേഹ​ത്തി​ന്റെ പ്രസംഗം വളരെ ഇഷ്ടമായി. അതിനാ​യി കൂടിവന്ന മിഷന​റി​മാ​രും മറ്റുള്ള​വ​രു​മാ​യുള്ള സഹവാ​സ​വും ഞാൻ ആസ്വദി​ച്ചു.

ഗ്രെയ്‌സി​നോ​ടൊ​ത്തുള്ള പഠനത്തിൽനി​ന്നു രണ്ടു മാസം​കൊണ്ട്‌ യഹോവ, യേശു​ക്രി​സ്‌തു, മറുവില, പിശാ​ചായ സാത്താൻ, അർമ​ഗെ​ദോൻ, പറുദീ​സാ ഭൂമി എന്നിവ സംബന്ധിച്ച അടിസ്ഥാന സത്യങ്ങൾ ഞാൻ മനസ്സി​ലാ​ക്കി. രാജ്യ​ത്തി​ന്റെ സുവാർത്ത പോലുള്ള സന്ദേശ​മാ​യി​രു​ന്നു ഞാൻ അന്വേ​ഷി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടി​രു​ന്ന​തും. ഞാൻ പഠനം ആരംഭിച്ച കാലത്തു​തന്നെ സഭാ​യോ​ഗ​ങ്ങ​ളിൽ സംബന്ധി​ക്കാ​നും തുടങ്ങി. ആ കൂടി​വ​ര​വു​ക​ളി​ലെ സൗഹാർദ അന്തരീക്ഷം എനിക്കു വളരെ ഇഷ്ടമായി. അത്തരം കൂടി​വ​ര​വു​ക​ളിൽ മിഷന​റി​മാർ ജപ്പാൻകാ​രു​മാ​യി സ്വത​ന്ത്ര​മാ​യി ഇടപെ​ടു​ക​യും ടാറ്റാ​മി​യിൽ (പുൽപ്പാ​യ​യിൽ) ഞങ്ങളോ​ടൊ​പ്പം ഇരിക്കു​ക​യും ചെയ്യു​മാ​യി​രു​ന്നു.

1951 ഒക്‌ടോ​ബ​റിൽ ഓസക്ക നഗരത്തി​ലെ നാക്കാ​നോ​ഷിമ പബ്ലിക്‌ ഹാളിൽ വെച്ച്‌ ജപ്പാനി​ലെ ആദ്യത്തെ സർക്കിട്ട്‌ സമ്മേളനം നടന്നു. അന്ന്‌ മുഴു ജപ്പാനി​ലു​മാ​യി 300-ൽ താഴെ സാക്ഷി​കളേ ഉണ്ടായി​രു​ന്നു​ള്ളൂ എങ്കിലും, 50 മിഷന​റി​മാർ ഉൾപ്പെടെ, 300-ഓളം പേർ അതിൽ സംബന്ധി​ച്ചു. ആ സമ്മേള​ന​ത്തിൽ എനിക്ക്‌ ചെറി​യൊ​രു പരിപാ​ടി ഉണ്ടായി​രു​ന്നു. ഞാൻ കണ്ടതും കേട്ടതു​മായ കാര്യങ്ങൾ എന്നിൽ വളരെ മതിപ്പു​ള​വാ​ക്കി. തന്മൂലം, ആയുഷ്‌കാ​ലം മുഴുവൻ യഹോ​വയെ സേവി​ക്കാൻ ഞാൻ ഹൃദയ​ത്തിൽ നിശ്ചയി​ച്ചു​റച്ചു. പിറ്റേന്ന്‌, അടുത്തുള്ള ഒരു പൊതു കുളി​പ്പു​ര​യിൽ വെച്ച്‌ ഇളം ചൂടു​വെ​ള്ള​ത്തിൽ ഞാൻ സ്‌നാ​പ​ന​മേറ്റു.

പയനിയർ സേവന സന്തോഷം

ഒരു പയനിയർ—യഹോ​വ​യു​ടെ സാക്ഷി​ക​ളു​ടെ മുഴു​സമയ ശുശ്രൂ​ഷ​കരെ അങ്ങനെ​യാണ്‌ വിളി​ക്കു​ന്നത്‌—ആയിത്തീ​രാൻ ഞാൻ ആഗ്രഹി​ച്ചു. എന്നാൽ കുടും​ബത്തെ സഹായി​ക്കാ​നുള്ള കടപ്പാ​ടും എനിക്കു തോന്നി. എന്റെ ആഗ്രഹം ധൈര്യ​സ​മേതം മേലധി​കാ​രി​യെ അറിയി​ച്ച​പ്പോൾ അദ്ദേഹം പറഞ്ഞു: “അതു നിങ്ങളെ സന്തുഷ്ട​നാ​ക്കു​മെ​ങ്കിൽ, നിങ്ങ​ളോ​ടു സഹകരി​ക്കാൻ എനിക്കു സന്തോ​ഷ​മേ​യു​ള്ളൂ.” ആ മറുപ​ടി​യിൽ ഞാൻ വിസ്‌മ​യി​ച്ചു​പോ​യി. വാരത്തിൽ രണ്ടു ദിവസമേ എനിക്കു ജോലി ചെയ്യാൻ കഴിഞ്ഞി​രു​ന്നു​ള്ളൂ എങ്കിലും, കുടുംബ ചെലവു​ക​ളിൽ അമ്മയെ സഹായി​ക്കാൻ സാധി​ച്ചി​രു​ന്നു. വാസ്‌ത​വ​ത്തിൽ, കൂട്ടിൽനി​ന്നു തുറന്നു​വിട്ട ഒരു പക്ഷി​യെ​പ്പോ​ലെ എനിക്കു തോന്നി.

തുടർന്ന്‌ അവസ്ഥകൾ മെച്ച​പ്പെ​ട്ട​പ്പോൾ, 1954 ആഗസ്റ്റ്‌ 1-ാം തീയതി ഞാൻ പയനി​യ​റിങ്‌ ആരംഭി​ച്ചു. ഞാൻ ആദ്യമാ​യി ഗ്രെയ്‌സി​നെ കണ്ടുമു​ട്ടിയ സ്ഥലത്തു​നിന്ന്‌ ഏതാനും മിനി​റ്റു​കൾ നടന്നാൽ എത്താവുന്ന, നഗോയ റെയിൽവേ സ്റ്റേഷനു പിന്നി​ലുള്ള, ഒരു സ്ഥലമാ​യി​രു​ന്നു എന്റെ പ്രദേശം. മാസങ്ങൾക്കു ശേഷം, പശ്ചിമ കിയൂഷൂ ദ്വീപി​ലെ ഒരു നഗരമായ ബെപ്പൂ​വിൽ പ്രത്യേക പയനി​യ​റാ​യി സേവി​ക്കാ​നുള്ള നിയമനം എനിക്കു ലഭിച്ചു. സുട്ടോ​മൂ മിയൂര എന്റെ പയനിയർ പങ്കാളി​യാ​യി നിയമി​ത​നാ​യി.a അക്കാലത്ത്‌, ആ ദ്വീപിൽ ഒരിട​ത്തും യഹോ​വ​യു​ടെ സാക്ഷി​ക​ളു​ടെ സഭകൾ ഉണ്ടായി​രു​ന്നില്ല. എന്നാൽ, ഇപ്പോൾ 22 സർക്കി​ട്ടു​ക​ളി​ലാ​യി നൂറു കണക്കിനു സഭകൾ അവിടെ ഉണ്ട്‌!

പുതിയ ലോക​ത്തി​ന്റെ പൂർവ വീക്ഷണം

1956 ഏപ്രി​ലിൽ നോർ സഹോ​ദരൻ വീണ്ടും ജപ്പാൻ സന്ദർശി​ച്ച​പ്പോൾ ഒരു ഇംഗ്ലീഷ്‌ വീക്ഷാ​ഗോ​പു​ര​ത്തിൽനിന്ന്‌ ഏതാനും ഖണ്ഡികകൾ ഉച്ചത്തിൽ വായി​ക്കാൻ എന്നോട്‌ ആവശ്യ​പ്പെട്ടു. എന്തി​നെന്ന്‌ എന്നോടു പറഞ്ഞില്ല. എന്നാൽ, ഗിലെ​യാദ്‌ മിഷനറി സ്‌കൂ​ളി​ന്റെ 29-ാം ക്ലാസ്സിൽ സംബന്ധി​ക്കാൻ എന്നെ ക്ഷണിച്ചു​കൊ​ണ്ടുള്ള ഒരു കത്ത്‌ ഏതാനും മാസങ്ങൾക്കു ശേഷം എനിക്കു ലഭിച്ചു. പിന്നീട്‌ ആ വർഷം നവംബ​റിൽ അമേരി​ക്ക​യി​ലേ​ക്കുള്ള ആവേശ​ക​ര​മായ ഒരു യാത്ര​യ്‌ക്കാ​യി ഞാൻ പുറ​പ്പെട്ടു. അങ്ങനെ, എന്റെ ഒരു ചിരകാല സ്വപ്‌നം പൂവണി​ഞ്ഞു. ഏതാനും മാസങ്ങൾ ബ്രുക്ലിൻ ബെഥേൽ കുടും​ബ​ത്തോ​ടൊ​ത്തു താമസിച്ച്‌ പ്രവർത്തി​ക്കാൻ കഴിഞ്ഞത്‌, അതു യഹോ​വ​യു​ടെ ദൃശ്യ സംഘടന ആണെന്ന എന്റെ വിശ്വാ​സത്തെ ബലപ്പെ​ടു​ത്തി.

1957 ഫെബ്രു​വ​രി​യിൽ, നോർ സഹോ​ദരൻ ഞങ്ങൾ മൂന്നു വിദ്യാർഥി​കളെ ന്യൂ​യോർക്കി​ന്റെ വടക്കുള്ള സൗത്ത്‌ ലാൻസി​ങ്ങി​ലെ ഗിലെ​യാദ്‌ സ്‌കൂൾ കാമ്പസി​ലേക്ക്‌ വാഹന​ത്തിൽ കൊണ്ടു​പോ​യി. തുടർന്ന്‌, ഗിലെ​യാദ്‌ സ്‌കൂ​ളിൽ ചെലവ​ഴിച്ച അഞ്ചു മാസം യഹോ​വ​യു​ടെ വചനത്തിൽ നിന്നുള്ള പ്രബോ​ധനം എനിക്കു ലഭിച്ചു. സഹ വിദ്യാർഥി​ക​ളു​മൊത്ത്‌ മനോ​ഹ​ര​മായ ചുറ്റു​പാ​ടു​ക​ളിൽ കഴിയാ​നും സാധിച്ചു. അത്‌ എനിക്ക്‌ പറുദീ​സ​യു​ടെ ഒരു പൂർവ വീക്ഷണം ആയിരു​ന്നു. ആകെ ഉണ്ടായി​രുന്ന 103 വിദ്യാർഥി​ക​ളിൽ, ഞാൻ ഉൾപ്പെടെ, പത്തു പേരെ ജപ്പാനി​ലേക്കു നിയമി​ച്ചു.

എന്റെ നിയമ​ന​ങ്ങളെ വിലമ​തി​ക്കു​ന്നു

1957 ഒക്‌ടോ​ബ​റിൽ ഞാൻ മടങ്ങി​വ​ന്ന​പ്പോൾ ജപ്പാനിൽ ഏകദേശം 860 സാക്ഷി​ക​ളാണ്‌ ഉണ്ടായി​രു​ന്നത്‌. ഒരു സർക്കിട്ട്‌ മേൽവി​ചാ​ര​ക​നാ​യി സഞ്ചാര വേലയിൽ ഞാൻ നിയമി​ത​നാ​യി. എന്നാൽ ആദ്യം, നഗോ​യ​യി​ലെ ആഡ്രിയൻ തോംസൺ സഞ്ചാര വേല സംബന്ധിച്ച്‌ ഏതാനും ദിവസത്തെ പരിശീ​ലനം എനിക്കു തന്നു. ഫുജി പർവത​ത്തിന്‌ അടുത്തുള്ള ഷിമിസൂ മുതൽ ഷിക്കോ​ക്കൂ ദ്വീപു വരെയുള്ള പ്രദേ​ശ​മാ​യി​രു​ന്നു എന്റെ സർക്കിട്ട്‌. ക്യോ​ട്ടോ, ഓസക്ക, കോബെ, ഹിരോ​ഷിമ എന്നീ വലിയ നഗരങ്ങ​ളും അതിൽ ഉൾപ്പെ​ട്ടി​രു​ന്നു.

1961-ൽ ഒരു ഡിസ്‌ട്രി​ക്‌റ്റ്‌ മേൽവി​ചാ​ര​ക​നാ​യി ഞാൻ നിയമി​ത​നാ​യി. വടക്കൻ ഹിമദ്വീ​പായ ഹൊ​ക്കൈ​ദോ മുതൽ ഉപോഷ്‌ണ മേഖലാ ദ്വീപായ ഓക്കി​നാ​വ​യും പിന്നിട്ട്‌ തായ്‌വാന്‌ അടുത്തുള്ള ഇഷിഗാ​ക്കി ദ്വീപു​കൾ വരെയുള്ള യാത്ര—ഏകദേശം 3,000 കിലോ​മീ​റ്റർ—ആ നിയമ​ന​ത്തിൽ ഉൾപ്പെ​ട്ടി​രു​ന്നു.

പിന്നീട്‌, ബ്രുക്ലിൻ ബെഥേ​ലിൽ വെച്ചുള്ള ഗിലെ​യാദ്‌ സ്‌കൂ​ളി​ന്റെ പത്തു മാസത്തെ ഒരു കോഴ്‌സിന്‌ 1963-ൽ ഞാൻ ക്ഷണിക്ക​പ്പെട്ടു. ലഭിക്കുന്ന ജോലി​യോട്‌ ഉചിത​മായ വീക്ഷണം ഉണ്ടായി​രി​ക്കേ​ണ്ട​തി​ന്റെ പ്രാധാ​ന്യം ആ കോഴ്‌സിൽ നോർ സഹോ​ദരൻ ഊന്നി​പ്പ​റ​യു​ക​യു​ണ്ടാ​യി. ഓഫീ​സിൽ ജോലി ചെയ്യു​ന്നതു പോലെ പ്രധാ​ന​പ്പെട്ട നിയമ​ന​മാണ്‌ കക്കൂസ്‌ വൃത്തി​യാ​ക്കു​ന്ന​തും എന്ന്‌ അദ്ദേഹം പറഞ്ഞു. കക്കൂസ്‌ വൃത്തി​യു​ള്ളതല്ല എങ്കിൽ മുഴു ബെഥേൽ കുടും​ബ​ത്തെ​യും അവരുടെ പ്രവർത്ത​ന​ത്തെ​യും അതു ബാധി​ച്ചേ​ക്കാം എന്ന്‌ അദ്ദേഹം പ്രസ്‌താ​വി​ച്ചു. പിൽക്കാ​ലത്ത്‌, ജപ്പാനി​ലെ ബെഥേ​ലിൽ കക്കൂസ്‌ വൃത്തി​യാ​ക്കു​ന്നത്‌ ഉൾപ്പെ​ടെ​യുള്ള ഒരു നിയമനം എനിക്കു ലഭിച്ച​പ്പോൾ നോർ സഹോ​ദരൻ നൽകിയ ആ ബുദ്ധ്യു​പ​ദേശം ഞാൻ ഓർത്തു.

ജപ്പാനിൽ മടങ്ങിവന്ന ശേഷം, ഞാൻ വീണ്ടും സഞ്ചാര​വേ​ല​യിൽ നിയമി​ത​നാ​യി. രണ്ടു വർഷം കഴിഞ്ഞ്‌, അതായത്‌ 1966-ൽ, മാറ്റ്‌സു​യെ നഗരത്തിൽ ഒരു പ്രത്യേക പയനി​യ​റാ​യി സേവി​ച്ചി​രുന്ന ജൂങ്കോ ഇവാസാ​ക്കി​യെ ഞാൻ വിവാഹം കഴിച്ചു. അന്ന്‌ ജപ്പാനി​ലെ ബ്രാഞ്ച്‌ മേൽവി​ചാ​ര​ക​നാ​യി​രുന്ന ലോയ്‌ഡ്‌ ബാരി​യാണ്‌ ഹൃദ​യോ​ഷ്‌മ​ള​മായ വിവാ​ഹ​പ്ര​സം​ഗം നടത്തി​യത്‌. തുടർന്ന്‌ ജൂങ്കോ എന്നോ​ടൊ​പ്പം സഞ്ചാര വേലയിൽ ചേർന്നു.

1968-ൽ ഞങ്ങളുടെ നിയമ​ന​ത്തി​നു മാറ്റം വന്നു. ആ വർഷം പരിഭാ​ഷാ വേലയ്‌ക്കാ​യി എന്നെ ടോ​ക്യോ​യി​ലെ ബ്രാഞ്ച്‌ ഓഫീ​സി​ലേക്കു വിളി​ക്കു​ക​യു​ണ്ടാ​യി. ബെഥേ​ലിൽ മുറികൾ കുറവാ​യി​രു​ന്ന​തി​നാൽ, ടോ​ക്യോ​യി​ലെ സൂമിദ വാർഡിൽനി​ന്നു ഞാൻ ദിവസ​വും പോയി​വ​രു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു. ജൂങ്കോ പ്രാ​ദേ​ശിക സഭയിൽ പ്രത്യേക പയനി​യ​റാ​യി സേവി​ക്കു​ക​യും ചെയ്‌തു. അപ്പോ​ഴേ​ക്കും, കൂടുതൽ ബ്രാഞ്ച്‌ സൗകര്യ​ങ്ങൾ ആവശ്യ​മാ​യി വന്നു. അങ്ങനെ, ഫുജി പർവത​ത്തിൽനിന്ന്‌ വളരെ അകലെ​യ​ല്ലാത്ത നുമാ​സൂ​വിൽ 1970-ൽ പുതിയ സ്ഥലം വാങ്ങി. അവിടെ ഒരു മൂന്നു നില ഫാക്ടറി കെട്ടി​ട​വും പാർപ്പി​ട​ത്തി​നുള്ള ഒരു കെട്ടി​ട​വും പണിതു. നിർമാ​ണം തുടങ്ങു​ന്ന​തി​നു മുമ്പ്‌ അവിടെ ഉണ്ടായി​രുന്ന പല ഭവനങ്ങ​ളും, സഭാ മേൽവി​ചാ​ര​ക​ന്മാർക്കു പരിശീ​ലനം നൽകുന്ന രാജ്യ ശുശ്രൂ​ഷാ സ്‌കൂ​ളി​നു വേണ്ടി ഉപയോ​ഗി​ക്കു​ക​യു​ണ്ടാ​യി. ആ സ്‌കൂ​ളി​ലെ വിദ്യാർഥി​കളെ പഠിപ്പി​ക്കാ​നുള്ള പദവി എനിക്കു ലഭിച്ച​പ്പോൾ ജൂങ്കോ അവർക്കു വേണ്ടി ഭക്ഷണം തയ്യാറാ​ക്കി. ശുശ്രൂ​ഷ​യ്‌ക്കാ​യി നൂറു കണക്കിനു ക്രിസ്‌തീയ പുരു​ഷ​ന്മാർക്കു പ്രത്യേക പരിശീ​ലനം ലഭിക്കു​ന്നതു കാണു​ന്നതു പുളക​പ്ര​ദ​മാ​യി​രു​ന്നു.

അമ്മ ആശുപ​ത്രി​യി​ലാണ്‌, നില വളരെ മോശ​മാണ്‌ എന്ന്‌ അറിയി​ക്കുന്ന ഒരു അടിയ​ന്തിര ടെല​ഗ്രാം സന്ദേശം ഒരു ദിവസം ഉച്ചകഴിഞ്ഞ്‌ എനിക്ക്‌ ലഭിച്ചു. ബുള്ളറ്റ്‌ ട്രെയി​നിൽ നഗോ​യ​യിൽ എത്തിയ ഞാൻ ഉടനടി ആശുപ​ത്രി​യി​ലേക്കു തിരിച്ചു. അമ്മ അബോ​ധാ​വ​സ്ഥ​യിൽ ആയിരു​ന്നു. രാത്രി ഞാൻ അമ്മയുടെ കിടക്ക​യ്‌ക്ക്‌ അരികെ നിന്നു. പിറ്റേന്ന്‌ അതിരാ​വി​ലെ അമ്മ മരിച്ചു. നുമാ​സൂ​വി​ലേക്കു തിരിച്ചു പോകവേ, അമ്മ ജീവി​ത​ത്തിൽ അനുഭ​വിച്ച ക്ലേശങ്ങ​ളെ​യും എനിക്കു നൽകിയ സ്‌നേ​ഹ​ത്തെ​യും കുറിച്ച്‌ ഓർത്ത​പ്പോൾ കണ്ണുനീർ അടക്കാ​നാ​യില്ല. യഹോ​വ​യു​ടെ ഹിത​മെ​ങ്കിൽ, പുനരു​ത്ഥാ​ന​ത്തിൽ ഞാൻ അമ്മയെ വീണ്ടും കാണും.

ബെഥേൽ കുടും​ബ​ത്തിന്‌ നുമാ​സൂ​വി​ലെ സൗകര്യ​ങ്ങൾ മതിയാ​കാ​തെ വന്നതി​നാൽ എബിന നഗരത്തിൽ 18 ഏക്കർ സ്ഥലം വാങ്ങി. 1978-ൽ അവിടെ പുതിയ ബ്രാഞ്ച്‌ സമുച്ച​യ​ത്തി​ന്റെ നിർമാ​ണം ആരംഭി​ച്ചു. ഇപ്പോൾ ആ സ്ഥലത്തൊ​ട്ടാ​കെ ഫാക്ടറി കെട്ടി​ട​ങ്ങ​ളും പാർപ്പിട കെട്ടി​ട​ങ്ങ​ളു​മാണ്‌. കൂടാതെ, 2,800 പേർക്ക്‌ ഇരിക്കാ​വുന്ന ഒരു സമ്മേളന ഹാളും അതിലുണ്ട്‌. ഏറ്റവും പുതു​താ​യി പണി കഴിപ്പി​ച്ചത്‌ 13 നിലക​ളുള്ള രണ്ടു പാർപ്പിട കെട്ടി​ട​ങ്ങ​ളും അഞ്ച്‌ നിലക​ളുള്ള ഒരു പാർക്കിങ്‌/സർവീസ്‌ കെട്ടി​ട​വു​മാണ്‌. അത്‌ ഈ വർഷാ​രം​ഭ​ത്തി​ലാ​ണു പൂർത്തി​യാ​യത്‌. ഇവിടെ ഇപ്പോൾ 530 ബെഥേൽ കുടും​ബാം​ഗങ്ങൾ ഉണ്ട്‌. എന്നാൽ, കൂടു​ത​ലായ സൗകര്യ​ങ്ങൾ ഉള്ളതി​നാൽ 900 പേർക്കു താമസി​ക്കാൻ സാധി​ക്കും.

സന്തോ​ഷി​ക്കാൻ നിരവധി കാരണങ്ങൾ

ബൈബിൾ പ്രവച​നങ്ങൾ നിവർത്തി​ക്കുന്ന, അതായത്‌ ‘കുറഞ്ഞവൻ ആയിര​വും ചെറി​യവൻ മഹാജാ​തി​യും ആയിത്തീ​രുന്ന’ കാഴ്‌ച അതീവ സന്തോഷം പകരുന്ന ഒന്നാണ്‌. (യെശയ്യാ​വു 60:22) “ജപ്പാനിൽ എത്ര സാക്ഷി​ക​ളുണ്ട്‌?” എന്ന്‌ 1951-ൽ എന്റെ ഒരു ജ്യേഷ്‌ഠൻ ചോദി​ച്ചത്‌ ഞാൻ ഓർക്കു​ന്നു.

“260-ഓളം വരും,” ഞാൻ മറുപടി നൽകി.

“അത്രയേ ഉള്ളോ?” പരിഹാസ രൂപേണ അദ്ദേഹം തിരിച്ചു ചോദി​ച്ചു.

അപ്പോൾ ഞാൻ ഓർത്തത്‌ ഇങ്ങനെ​യാണ്‌, ‘ഈ ഷിന്റോ-ബുദ്ധമത രാജ്യ​ത്തു​നി​ന്നു തന്റെ ആരാധ​ന​യി​ലേക്കു യഹോവ എത്ര പേരേ കൂട്ടി​വ​രു​ത്തു​മെന്നു കാലം തെളി​യി​ച്ചു​കൊ​ള്ളും.’ യഹോവ അതിന്‌ ഉത്തരം നൽകി​യി​രി​ക്കു​ന്നു! ഇന്നു ജപ്പാനിൽ പ്രസംഗ പ്രവർത്ത​ന​ത്തി​നു നിയമി​ച്ചു കൊടു​ക്കാ​ത്ത​തായ ഒരു പ്രദേ​ശ​വും ഇല്ല. സത്യാ​രാ​ധ​ക​രു​ടെ എണ്ണം 3,800 സഭകളി​ലാ​യി 2,22,000-ത്തിലും കവിഞ്ഞി​രി​ക്കു​ന്നു!

മുഴു​സ​മയ ശുശ്രൂ​ഷ​യിൽ ഞാൻ ചെലവിട്ട 44 വർഷങ്ങൾ—അതിൽ സ്‌നേ​ഹ​മ​യി​യായ ഭാര്യ​യോ​ടൊ​ത്തുള്ള 32 വർഷങ്ങ​ളും—വിശേ​ഷാൽ സന്തോ​ഷ​പ്രദം ആയിരു​ന്നു. അതിൽ 25 വർഷക്കാ​ലം ബെഥേ​ലി​ലെ പരിഭാ​ഷാ വിഭാ​ഗ​ത്തി​ലാ​ണു ഞാൻ സേവി​ച്ചത്‌. 1979 സെപ്‌റ്റം​ബ​റിൽ ജപ്പാനി​ലെ യഹോ​വ​യു​ടെ സാക്ഷി​ക​ളു​ടെ ബ്രാഞ്ച്‌ കമ്മിറ്റി​യി​ലെ അംഗമാ​കാൻ ഞാൻ ക്ഷണിക്ക​പ്പെട്ടു.

ആത്മാർഥ​ത​യും സമാധാ​ന​പ്രി​യ​വു​മുള്ള ആളുകളെ യഹോ​വ​യു​ടെ ആരാധ​ന​യി​ലേക്കു വരാൻ സഹായി​ക്കു​ന്ന​തിൽ ചെറി​യൊ​രു പങ്കുണ്ടാ​യി​രി​ക്കാൻ കഴിഞ്ഞത്‌ ഒരു പദവി​യും അനു​ഗ്ര​ഹ​വു​മാ​യി ഞാൻ കരുതു​ന്നു. ചക്രവർത്തി​ക്കു ഭക്തി നൽകു​ന്ന​തിൽനിന്ന്‌ ഏക സത്യ​ദൈ​വ​മായ യഹോ​വ​യു​ടെ ആരാധ​ന​യി​ലേക്കു വന്ന എന്നെ​പ്പോ​ലെ പലരു​മുണ്ട്‌. യഹോ​വ​യു​ടെ വിജയ​പ​ക്ഷ​ത്തേക്കു വരാനും സമാധാ​നം കളിയാ​ടുന്ന പുതിയ ലോക​ത്തി​ലെ അനന്തജീ​വൻ പ്രാപി​ക്കാ​നും ഇനിയും കൂടുതൽ പേരെ സഹായി​ക്കുക എന്നതാണ്‌ എന്റെ ആത്മാർഥ​മായ ആഗ്രഹം.—വെളി​പ്പാ​ടു 22:17.

[അടിക്കു​റി​പ്പു​കൾ]

[29-ാം പേജിലെ ചിത്രം]

ചക്രവർത്തി ആരാധ​നയെ കേന്ദ്രീ​ക​രി​ച്ചുള്ള സ്‌കൂൾ വിദ്യാ​ഭ്യാ​സം

[കടപ്പാട]

The Mainichi Newspapers

[29-ാം പേജിലെ ചിത്രം]

ഫ്രാൻസ്‌ സഹോ​ദ​ര​നോ​ടൊ​പ്പം ന്യൂ​യോർക്കിൽ

[29-ാം പേജിലെ ചിത്രം]

ഭാര്യ ജൂങ്കോ​യോ​ടൊ​പ്പം

[31-ാം പേജിലെ ചിത്രം]

പരിഭാഷാ വിഭാ​ഗ​ത്തിൽ സേവി​ക്കു​ന്നു