ബൈബിൾ നമുക്കു ലഭിച്ച വിധം—ഭാഗം രണ്ട്‌

ഉഗ്രമായ തീക്കു​ണ്ട​ത്തി​ലേക്ക്‌ അധിക​മ​ധി​കം ഇന്ധനം ഇടവേ തീജ്വാ​ലകൾ ആകാശ​ത്തി​ലേ​ക്കു​യർന്നു. എന്നാൽ ഇതൊരു സാധാരണ തീയാ​യി​രു​ന്നില്ല. പുരോ​ഹി​ത​ന്മാ​രും ബിഷപ്പു​മാ​രും നോക്കി​നിൽക്കെ, ആ വൻ തീജ്വാ​ല​യിൽ ബൈബി​ളു​കൾ കത്തിയ​മ​രു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു. എന്നാൽ, നശിപ്പി​ക്കാ​നാ​യി ബൈബി​ളു​കൾ വാങ്ങിയ ലണ്ടനിലെ ബിഷപ്പ്‌, അതുവഴി കൂടുതൽ പതിപ്പു​കൾ നിർമി​ക്കാൻ പരിഭാ​ഷ​ക​നായ വില്യം ടിൻഡെ​യ്‌ലിന്‌ അറിയാ​തെ​തന്നെ സാമ്പത്തിക സഹായം നൽകു​ക​യാണ്‌ ചെയ്‌തത്‌!

പോരാ​ട്ട​ത്തിൽ ഇരുപ​ക്ഷ​ത്തു​മു​ള്ള​വരെ അത്തര​മൊ​രു ദൃഢനി​ശ്ച​യ​ത്തി​ലേക്കു നയിച്ച​തെ​ന്താ​യി​രു​ന്നു? മധ്യയു​ഗ​ത്തി​ന്റെ രണ്ടാം ഘട്ടത്തിലെ ബൈബിൾ പ്രസി​ദ്ധീ​കരണ ചരിത്രം നാം മുമ്പൊ​രു ലക്കത്തിൽ പരിചി​ന്തി​ച്ചു. ദൈവ​വ​ച​ന​ത്തി​ന്റെ സന്ദേശ​വും ആധികാ​രി​ക​ത​യും സമൂഹ​ത്തിൽ ശക്തമാ​യൊ​രു സ്വാധീ​നം ചെലു​ത്താൻ തുടങ്ങിയ ഒരു പുതു​യു​ഗ​ത്തി​ന്റെ അരു​ണോ​ദ​യ​ത്തിൽ നാമി​പ്പോൾ വന്നിരി​ക്കു​ന്നു.

ഒരു മുന്നണി​പ്പോ​രാ​ളി​യു​ടെ രംഗ​പ്ര​വേ​ശം

ഒരു സമാദ​ര​ണീയ ഓക്‌സ്‌ഫോർഡ്‌ പണ്ഡിത​നായ ജോൺ വൈക്ലിഫ്‌ ‘ദൈവ നിയമ’ത്തിന്റെ, അതായത്‌ ബൈബി​ളി​ന്റെ ആധികാ​രി​ക​ത​യിൽ ഊന്നി​ക്കൊണ്ട്‌ കത്തോ​ലി​ക്കാ സഭയുടെ ബൈബിൾ വിരുദ്ധ നടപടി​കൾക്കെ​തി​രെ ശക്തമായി പ്രസം​ഗി​ക്കു​ക​യും എഴുതു​ക​യും ചെയ്‌തു. ശ്രദ്ധി​ക്കുന്ന ഏതൊ​രു​വ​നോ​ടും ഇംഗ്ലീ​ഷിൽ ബൈബിൾ സന്ദേശം പ്രസം​ഗി​ക്കാ​നാ​യി ലോള്ളാർഡു​കൾ എന്നറി​യ​പ്പെ​ടുന്ന തന്റെ വിദ്യാർഥി​കളെ അദ്ദേഹം ഇംഗ്ലണ്ടി​ലു​ട​നീ​ള​മുള്ള ഗ്രാമ​ങ്ങ​ളി​ലേക്ക്‌ അയച്ചു. 1384-ൽ മരിക്കു​ന്ന​തി​നു​മുമ്പ്‌, അദ്ദേഹം ലത്തീനിൽനിന്ന്‌ അക്കാലത്തെ ഇംഗ്ലീ​ഷി​ലേക്കു ബൈബിൾ പരിഭാഷ ആരംഭി​ച്ചു.

വൈക്ലി​ഫി​നെ പുച്ഛി​ക്കു​ന്ന​തിന്‌ സഭ ധാരാളം കാരണങ്ങൾ കണ്ടെത്തി. ഒന്നാമ​താ​യി, അദ്ദേഹം പുരോ​ഹി​ത​വർഗത്തെ അവരുടെ അമിത​ത്വ​ങ്ങ​ളെ​യും അധാർമിക നടത്ത​യെ​യും​പ്രതി കുറ്റം​വി​ധി​ച്ചു. അതിനു​പു​റമേ, വൈക്ലി​ഫി​ന്റെ ആരാധ​ക​രി​ല​നേകർ തങ്ങളുടെ സായു​ധ​വി​പ്ല​വ​ങ്ങളെ ന്യായീ​ക​രി​ക്കാ​നാ​യി അദ്ദേഹ​ത്തി​ന്റെ പഠിപ്പി​ക്ക​ലു​കളെ ദുരു​പ​യോ​ഗി​ച്ചു. സായു​ധ​വി​പ്ല​വ​ങ്ങളെ അദ്ദേഹം ഒരിക്ക​ലും പിന്താ​ങ്ങി​യി​രു​ന്നി​ല്ലെ​ങ്കി​ലും പുരോ​ഹി​ത​വർഗം വൈക്ലി​ഫി​നെ അദ്ദേഹ​ത്തി​ന്റെ മരണ​ശേഷം പോലും കുറ്റ​പ്പെ​ടു​ത്തി.

1412-ൽ ജോൺ 23-ാമൻ പാപ്പാ​യ്‌ക്കുള്ള ഒരു കത്തിൽ ആർച്ചു​ബി​ഷപ്പ്‌ അരുണ്ടേൽ, “നിന്ദ്യ​നും ശല്യക്കാ​ര​നു​മായ, വെറു​പ്പോ​ടെ ഓർമി​ക്ക​പ്പെ​ടുന്ന ആ പിശാ​ചി​ന്റെ പുത്രൻ, എതിർക്രി​സ്‌തു​വി​ന്റെ മുന്നോ​ടി​യും സന്താന​വു​മായ ആ ജോൺ വൈക്ലിഫ്‌” എന്നാണ്‌ അദ്ദേഹത്തെ പരാമർശി​ച്ചത്‌. തന്റെ അപലപ​നത്തെ പാരമ്യ​ത്തി​ലെ​ത്തി​ച്ചു​കൊണ്ട്‌ അരുണ്ടേൽ എഴുതി: “ദ്രോ​ഹ​പ്ര​വൃ​ത്തി പൂർത്തീ​ക​രി​ക്കേ​ണ്ട​തിന്‌ അയാൾ തിരു​വെ​ഴു​ത്തു​കളെ മാതൃ​ഭാ​ഷ​യി​ലേക്കു പുതു​താ​യി പരിഭാ​ഷ​പ്പെ​ടു​ത്താൻ പദ്ധതി ആസൂ​ത്രണം ചെയ്‌തു.” ജനങ്ങൾക്ക്‌ അവരുടെ സ്വന്തം ഭാഷയിൽ ബൈബിൾ നൽകാൻ വൈക്ലിഫ്‌ ആഗ്രഹി​ച്ചു​വെ​ന്ന​താണ്‌ തീർച്ച​യാ​യും സഭാ​നേ​താ​ക്കൻമാ​രെ ഏറ്റവും ചൊടി​പ്പി​ച്ചത്‌.

എന്നാൽ, പ്രമു​ഖ​രായ ഏതാനും വ്യക്തി​കൾക്ക്‌ നാട്ടു​ഭാ​ഷ​ക​ളി​ലുള്ള തിരു​വെ​ഴു​ത്തു​കൾ ലഭ്യമാ​യി​രു​ന്നു. 1382-ൽ, കിരീ​ടാ​വ​കാ​ശി​യായ റിച്ചാർഡ്‌ രണ്ടാമനെ വിവാ​ഹം​ക​ഴിച്ച ബൊഹീ​മി​യാ​യി​ലെ ആനിയാ​യി​രു​ന്നു അവരി​ലൊ​രാൾ. സുവി​ശേ​ഷ​ങ്ങ​ളു​ടെ വൈക്ലി​ഫി​നാ​ലുള്ള ഇംഗ്ലീഷ്‌ പരിഭാഷ അവരുടെ കൈവ​ശ​മു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. അവരത്‌ മുടങ്ങാ​തെ പഠിച്ചി​രു​ന്നു. അവർ രാജ്ഞി​യാ​യ​പ്പോൾ, ബൈബിൾ നിർമാ​ണം ത്വരി​ത​പ്പെ​ടു​ത്താൻ അവരുടെ അനുകൂല മനോ​ഭാ​വം സഹായി​ച്ചു—അത്‌ ഇംഗ്ലണ്ടിൽമാ​ത്ര​വു​മാ​യി​രു​ന്നില്ല. ബൊഹീ​മി​യാ​യി​ലെ പ്രാഗ്‌ യൂണി​വേ​ഴ്‌സി​റ​റി​യി​ലുള്ള വിദ്യാർഥി​കളെ ഓക്‌സ്‌ഫോർഡി​ലേക്കു വരാൻ ആനി പ്രോ​ത്സാ​ഹി​പ്പി​ച്ചു. അവിടെ അവർ വൈക്ലി​ഫി​ന്റെ എഴുത്തു​കൾ പഠിക്കു​ക​യും അവയിൽ ചിലതു പ്രാഗി​ലേക്കു കൊണ്ടു​പോ​കു​ക​യും ചെയ്‌തു. വൈക്ലി​ഫി​ന്റെ പഠിപ്പി​ക്ക​ലു​കൾക്കു പ്രാഗ്‌ യൂണി​വേ​ഴ്‌സി​റ​റി​യിൽ ലഭിച്ച ജനസമ്മി​തി, അവിടെ പഠിക്കു​ക​യും പിന്നീട്‌ പഠിപ്പി​ക്കു​ക​യും ചെയ്‌ത യാൻ ഹസിന്‌ ഒരു പിന്തു​ണ​യാ​യി ഉതകി. ഹസ്‌ പഴയ സ്ലാവോ​നിക്‌ പരിഭാ​ഷ​യിൽനിന്ന്‌ വായി​ക്കാൻക​ഴി​യുന്ന ഒരു ചെക്ക്‌ ഭാഷാ​ന്ത​ര​മു​ണ്ടാ​ക്കി. അദ്ദേഹ​ത്തി​ന്റെ ശ്രമങ്ങൾ ബൊഹീ​മി​യാ​യി​ലും അയൽപ്ര​ദേ​ശ​ങ്ങ​ളി​ലും ബൈബി​ളി​ന്റെ സർവസാ​ധാ​ര​ണ​മായ ഉപയോ​ഗത്തെ പ്രോ​ത്സാ​ഹി​പ്പി​ച്ചു.

സഭ തിരി​ച്ച​ടി​ക്കു​ന്നു

“വെള്ളം​ചേർക്കാത്ത പാഠ”ത്തിന്‌, യാതൊ​ന്നും കൂട്ടി​ച്ചേർക്കാത്ത മൂല നിശ്വസ്‌ത തിരു​വെ​ഴു​ത്തു​കൾക്ക്‌, “വ്യാഖ്യാ​നങ്ങ”ളെക്കാൾ, അതായത്‌ സഭാം​ഗീ​കൃത ബൈബി​ളു​ക​ളി​ലെ മാർജി​നു​ക​ളി​ലുള്ള നിർജീ​വ​മായ പരമ്പരാ​ഗത വിശദീ​ക​ര​ണ​ങ്ങ​ളെ​ക്കാൾ, ആധികാ​രി​ക​ത​യു​ണ്ടെ​ന്നുള്ള വൈക്ലി​ഫി​ന്റെ​യും ഹസി​ന്റെ​യും പഠിപ്പി​ക്ക​ലും പുരോ​ഹി​ത​വർഗത്തെ കോപാ​കു​ല​രാ​ക്കി. സാധാരണ ജനങ്ങൾക്കു ലഭ്യമാ​ക്കാൻ ഈ പ്രസം​ഗകർ ആഗ്രഹി​ച്ചത്‌ ദൈവ​വ​ച​ന​ത്തി​ന്റെ വെള്ളം​ചേർക്കാത്ത സന്ദേശ​മാണ്‌.

വ്യാജ​മാ​യ സംരക്ഷണ വാഗ്‌ദാ​ന​ത്താൽ കബളി​പ്പി​ക്ക​പ്പെട്ട ഹസ്‌ തന്റെ വീക്ഷണങ്ങൾ വാദിച്ചു സ്ഥാപി​ക്കാ​നാ​യി 1414-ൽ ജർമനി​യി​ലെ കാത്തലിക്‌ കൗൺസിൽ ഓഫ്‌ കോൺസ്‌റ​റാൻസി​നു മുമ്പാകെ വന്നു. കൗൺസി​ലിൽ 2,933 പുരോ​ഹി​ത​ന്മാ​രും ബിഷപ്പു​മാ​രും കർദി​നാൾമാ​രും ഉണ്ടായി​രു​ന്നു. തന്റെ പഠിപ്പി​ക്ക​ലു​കൾ തെറ്റാ​ണെന്ന്‌ തിരു​വെ​ഴു​ത്തു​ക​ളിൽനി​ന്നു തെളി​യി​ച്ചാൽ അതു ത്യജി​ക്കാ​മെന്നു ഹസ്‌ സമ്മതിച്ചു. കൗൺസി​ലി​നെ സംബന്ധി​ച്ചി​ട​ത്തോ​ളം അതായി​രു​ന്നില്ല പ്രശ്‌നം. അവരുടെ അധികാ​രത്തെ അദ്ദേഹം ചോദ്യം ചെയ്‌തത്‌, 1415-ൽ അദ്ദേഹത്തെ സ്‌തം​ഭ​ത്തിൽ കെട്ടി​യിട്ട്‌ ഉച്ചത്തിൽ പ്രാർഥി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടി​രി​ക്കെ ചുട്ടെ​രി​ക്കു​ന്ന​തിന്‌ അവർക്കു മതിയായ കാരണ​മാ​യി​രു​ന്നു.

ജോൺ വൈക്ലി​ഫി​ന്റെ അസ്ഥികൾ ഇംഗ്ലണ്ടിൽനിന്ന്‌ കുഴി​ച്ചെ​ടുത്ത്‌ ചുട്ടു​ചാ​മ്പ​ലാ​ക്ക​ണ​മെന്ന്‌ ഉത്തരവി​ട്ടു​കൊണ്ട്‌ ആ കൗൺസിൽ അദ്ദേഹ​ത്തി​നെ​തി​രെ​യുള്ള കുറ്റവി​ധി​യു​ടെ​യും അപമാ​ന​ത്തി​ന്റെ​യും അവസാന അടയാ​ള​വും കാണിച്ചു. ഈ നിർദേശം വളരെ​യ​ധി​കം ഹീനമാ​യി​രു​ന്ന​തി​നാൽ, 1428-ൽ പാപ്പാ ആവശ്യ​പ്പെ​ടു​ന്ന​തു​വരെ അത്‌ നടപ്പാ​ക്കി​യില്ല. എന്നാൽ അത്തരം വന്യമായ എതിർപ്പ്‌, എല്ലായ്‌പോ​ഴു​മെ​ന്ന​പോ​ലെ, സത്യസ്‌നേ​ഹി​ക​ളു​ടെ തീക്ഷ്‌ണത കുറച്ചില്ല. പകരം അത്‌, ദൈവ​വ​ചനം പ്രസി​ദ്ധീ​ക​രി​ക്കാ​നുള്ള അവരുടെ ദൃഢനി​ശ്ച​യ​ത്തിന്‌ ആക്കംകൂ​ട്ടി.

അച്ചടി​യു​ടെ ഫലം

1450-തോടെ, ഹസിന്റെ മരണ​ശേഷം വെറും 35 വർഷം കഴിഞ്ഞ്‌, ജർമനി​യിൽ യോഹാ​നസ്‌ ഗുട്ടൻബർഗ്‌ കൈ​കൊ​ണ്ടു നിരത്താ​വുന്ന അച്ച്‌ ഉപയോ​ഗിച്ച്‌ അച്ചടി ആരംഭി​ച്ചു. ഏതാണ്ട്‌ 1455-നോട​ടുത്ത്‌ പൂർത്തീ​ക​രിച്ച ലത്തീൻ വൾഗേ​റ്റി​ന്റെ ഒരു പതിപ്പാ​യി​രു​ന്നു അദ്ദേഹ​ത്തി​ന്റെ ആദ്യത്തെ മഹത്തായ കൃതി. 1495-ഓടെ ജർമൻ, ഇറ്റാലി​യൻ, ഫ്രഞ്ച്‌, ചെക്ക്‌, ഡച്ച്‌, എബ്രായ, കാറ്റലൻ, ഗ്രീക്ക്‌, സ്‌പാ​നിഷ്‌, സ്ലാവോ​നിക്‌, പോർച്ചു​ഗീസ്‌, സെർബി​യൻ എന്നീ ക്രമത്തിൽ മുഴു ബൈബി​ളോ അതിന്റെ ഭാഗങ്ങ​ളോ അച്ചടി​ക്ക​പ്പെട്ടു.

1516-ൽ ഡച്ച്‌ പണ്ഡിത​നായ ഡെസി​ഡെ​റ്യൂസ്‌ ഇറാസ്‌മസ്‌ ഗ്രീക്ക്‌ പാഠത്തി​ന്റെ പൂർണ​മാ​യി അച്ചടിച്ച ആദ്യ പതിപ്പ്‌ പ്രസി​ദ്ധീ​ക​രി​ച്ചു. തിരു​വെ​ഴു​ത്തു​കൾ “ജനങ്ങളു​ടെ എല്ലാ ഭാഷക​ളി​ലേ​ക്കും പരിഭാ​ഷ​പ്പെ​ടു​ത്ത​പ്പെ​ട​ണ​മെന്ന്‌” ഇറാസ്‌മസ്‌ ആഗ്രഹി​ച്ചു. എന്നാൽ, സ്വന്തമാ​യി പരിഭാ​ഷ​ന​ട​ത്തി​ക്കൊണ്ട്‌ തനിക്കുള്ള വലിയ ജനസമ്മി​തി അപകട​പ്പെ​ടു​ത്താൻ അദ്ദേഹം മടിച്ചു. എന്നിരു​ന്നാ​ലും, കൂടുതൽ ധൈര്യ​ശാ​ലി​ക​ളാ​യി​രു​ന്നവർ വേല തുടർന്നു. ഇവരിൽ ശ്രദ്ധേ​യ​നാ​യത്‌ വില്യം ടിൻഡെ​യ്‌ലാ​യി​രു​ന്നു.

വില്യം ടിൻഡെ​യ്‌ലും ഇംഗ്ലീഷ്‌ ബൈബി​ളും

ടിൻഡെ​യ്‌ലി​ന്റെ വിദ്യാ​ഭ്യാ​സം ഓക്‌സ്‌ഫോർഡി​ലാ​യി​രു​ന്നു. 1521-നോട​ടുത്ത്‌ അദ്ദേഹം സർ ജോൺ വോൾഷി​ന്റെ കുട്ടി​ക​ളു​ടെ അധ്യാ​പ​ക​നെ​ന്ന​നി​ല​യിൽ അദ്ദേഹ​ത്തി​ന്റെ വീട്ടി​ലെത്തി. അവിടു​ത്തെ വിഭവ​സ​മൃ​ദ്ധ​മായ ഭക്ഷണ​വേ​ള​ക​ളിൽ യുവാ​വായ ടിൻഡെയ്‌ൽ മിക്ക​പ്പോ​ഴും പ്രാ​ദേ​ശിക വൈദി​ക​രു​മാ​യി വാക്കു​കൾക്കൊണ്ട്‌ വാൾപ​യറ്റു നടത്തു​ന്നതു കാണാ​മാ​യി​രു​ന്നു. ബൈബിൾ തുറന്ന്‌ തിരു​വെ​ഴു​ത്തു​കൾ കാണി​ച്ചു​കൊ​ടു​ത്തു​കൊണ്ട്‌ ടിൻഡെയ്‌ൽ അവരുടെ അഭി​പ്രാ​യ​ങ്ങളെ വസ്‌തു​നി​ഷ്‌ഠ​മാ​യി വെല്ലു​വി​ളി​ച്ചു. ടിൻഡെയ്‌ൽ പറയു​ന്നത്‌ സത്യമാ​ണെന്ന്‌ കാല​ക്ര​മ​ത്തിൽ വോൾഷി​നും ഭാര്യ​യ്‌ക്കും ബോധ്യ​പ്പെട്ടു. അവർ പുരോ​ഹി​തൻമാ​രെ അത്ര കൂടെ​ക്കൂ​ടെ ക്ഷണിക്കാ​തെ​യാ​യി, തണുപ്പൻ സ്വീക​ര​ണമേ നൽകി​യു​ള്ളു​താ​നും. സ്വാഭാ​വി​ക​മാ​യും ഇത്‌, ടിൻഡെ​യ്‌ലി​നോ​ടും അദ്ദേഹ​ത്തി​ന്റെ പഠിപ്പി​ക്ക​ലി​നോ​ടും പുരോ​ഹി​തൻമാർക്കു​ണ്ടാ​യി​രുന്ന നീരസം വർധി​പ്പി​ച്ചു.

ഒരിക്കൽ ഒരു വാദ​പ്ര​തി​വാ​ദ​ത്തി​നി​ട​യിൽ ടിൻഡെ​യ്‌ലി​ന്റെ മത​വൈ​രി​ക​ളി​ലൊ​രു​വൻ തറപ്പിച്ചു പറഞ്ഞു: “പാപ്പാ​യു​ടെ നിയമം ഇല്ലാതി​രി​ക്കു​ന്ന​തി​നെ​ക്കാൾ ഭേദം ദൈവ​ത്തി​ന്റെ നിയമം ഇല്ലാതി​രി​ക്കു​ന്ന​താണ്‌.” പിൻവ​രുന്ന പ്രകാരം പറഞ്ഞ​പ്പോൾ ടിൻഡെ​യ്‌ലി​നു​ണ്ടാ​യി​രുന്ന ബോധ്യ​മൊ​ന്നു ഭാവന​യിൽ കാണുക: “ഞാൻ പാപ്പാ​യെ​യും അദ്ദേഹ​ത്തി​ന്റെ എല്ലാ നിയമ​ങ്ങ​ളെ​യും വെല്ലു​വി​ളി​ക്കു​ന്നു. ദൈവം എന്നെ കുറെ വർഷം​കൂ​ടി ജീവി​ക്കാൻ അനുവ​ദി​ച്ചാൽ, കുറച്ചു​നാ​ളു​കൾക്കകം, ഒരു ഉഴവു​ബാ​ലനെ ഞാൻ നിങ്ങ​ളെ​ക്കാൾ തിരു​വെ​ഴു​ത്തു പരിജ്ഞാ​ന​മു​ള്ള​വ​നാ​ക്കും.” ടിൻഡെ​യ്‌ലി​ന്റെ തീരു​മാ​നം സുദൃ​ഢ​മാ​യി​ത്തീർന്നു. അദ്ദേഹം പിന്നീ​ടെ​ഴു​തി: “[ബൈബിൾ] പാഠത്തി​ന്റെ അന്തഃസ​ത്ത​യും ക്രമവും അർഥവും അറിയ​ത്ത​ക്ക​വണ്ണം അൽമാ​യർക്ക്‌ ബൈബിൾ അവരുടെ ഭാഷയിൽ നൽകാതെ അവരെ സത്യത്തിൽ ഉറപ്പി​ച്ചു​നിർത്തു​ന്നത്‌ എത്ര അസാധ്യ​മാ​ണെന്ന്‌ അനുഭ​വ​ത്തിൽനിന്ന്‌ എനിക്കു മനസ്സി​ലാ​യി.”

ആ സമയത്ത്‌ ഇംഗ്ലീ​ഷിൽ ബൈബിൾ അച്ചടി​ച്ചി​ട്ടു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നില്ല. അതു​കൊണ്ട്‌ 1523-ൽ, ഒരു പരിഭാ​ഷാ പദ്ധതിക്ക്‌ ബിഷപ്പ്‌ ടൺസ്റ്റലി​ന്റെ പിന്തുണ അഭ്യർഥി​ക്കാ​നാ​യി ടിൻഡെയ്‌ൽ ലണ്ടനി​ലേക്കു പോയി. തിരസ്‌ക​രി​ക്ക​പ്പെട്ട അദ്ദേഹം തന്റെ ലക്ഷ്യം പിന്തു​ട​രാ​നാ​യി ഇംഗ്ലണ്ട്‌ വിട്ടു, അദ്ദേഹം ഒരിക്ക​ലും മടങ്ങി​വ​ന്ന​തു​മില്ല. ജർമനി​യി​ലെ കൊ​ളോ​ണി​ലുള്ള അദ്ദേഹ​ത്തി​ന്റെ ആദ്യത്തെ അച്ചടി​ശാല റെയ്‌ഡ്‌ ചെയ്യ​പ്പെട്ടു. തുന്നി​ക്കെ​ട്ടാത്ത അമൂല്യ​മായ ചില പേജു​ക​ളു​മാ​യി ടിൻഡെയ്‌ൽ കഷ്ടിച്ചു രക്ഷപ്പെട്ടു. എന്നാൽ ജർമനി​യി​ലെ വോം​മ്‌സിൽവെച്ച്‌ അദ്ദേഹം പരിഭാ​ഷ​പ്പെ​ടു​ത്തിയ ഇംഗ്ലീഷ്‌ “പുതി​യ​നി​യമ”ത്തിന്റെ കുറഞ്ഞത്‌ 3,000 പ്രതി​ക​ളെ​ങ്കി​ലും പൂർത്തി​യാ​യി. അവ ഇംഗ്ലണ്ടി​ലേക്ക്‌ അയയ്‌ക്കു​ക​യും 1526-ന്റെ ആരംഭ​ത്തിൽ അവിടെ വിതര​ണം​ചെ​യ്യാൻ തുടങ്ങു​ക​യും ചെയ്‌തു. ബിഷപ്പ്‌ ടൺസ്റ്റൽ വാങ്ങിച്ച്‌ ചുട്ടെ​രിച്ച ബൈബി​ളു​ക​ളിൽ ചിലത്‌ ഇവയാ​യി​രു​ന്നു. അദ്ദേഹം താനറി​യാ​തെ, ടിൻഡെ​യ്‌ലി​നെ വേല തുടരാൻ സഹായി​ക്കു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു!

ഗവേഷണം കൂടുതൽ വ്യക്തമായ ഗ്രാഹ്യം കൈവ​രു​ത്തു​ന്നു

ടിൻഡെയ്‌ൽ വ്യക്തമാ​യും തന്റെ വേല ആസ്വദി​ച്ചു. ബൈബി​ളി​ന്റെ കേം​ബ്രി​ഡ്‌ജ്‌ ചരിത്രം (ഇംഗ്ലീഷ്‌) എന്ന പുസ്‌തകം അഭി​പ്രാ​യ​പ്പെ​ടു​ന്നു: “തിരു​വെ​ഴു​ത്തു​കൾ അദ്ദേഹത്തെ സന്തുഷ്ട​നാ​ക്കി. അദ്ദേഹ​ത്തി​ന്റെ സന്തോഷം പകരുന്ന രചനാ​ശൈ​ലി​യിൽ വേഗ​മേ​റി​യ​തും ആഹ്ലാദ​ക​ര​വു​മായ ചിലതുണ്ട്‌.” സാധ്യ​മാ​കു​ന്നത്ര കൃത്യ​വും ലളിത​വു​മായ ഭാഷയിൽ തിരു​വെ​ഴു​ത്തു​കൾ സാധാ​ര​ണ​ക്കാർക്കു ലഭ്യമാ​ക്കു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു ടിൻഡെ​യ്‌ലി​ന്റെ ലക്ഷ്യം. സഭയുടെ ഉപദേ​ശ​ത്താൽ നൂറ്റാ​ണ്ടു​ക​ളാ​യി മറയ്‌ക്ക​പ്പെ​ട്ടി​രുന്ന ബൈബിൾ പദങ്ങളു​ടെ അർഥം തന്റെ പഠനത്തിൽനിന്ന്‌ അദ്ദേഹ​ത്തി​നു വ്യക്തമാ​യി. വധഭീ​ഷ​ണി​യാ​ലോ തന്റെ പ്രബല​നായ ശത്രു​വാ​യി​രുന്ന സർ തോമസ്‌ മോറി​ന്റെ വൈരാ​ഗ്യ​പൂർണ​മായ എഴുത്തു​ക​ളാ​ലോ ഭയപ്പെ​ടാ​തെ ടിൻഡെയ്‌ൽ തന്റെ കണ്ടെത്ത​ലു​കളെ പരിഭാ​ഷ​യിൽ ഉൾപ്പെ​ടു​ത്തി.

ലത്തീനു​പ​ക​രം ഇറാസ്‌മസ്‌ പാഠത്തി​ലെ മൂല ഗ്രീക്കിൽനിന്ന്‌ പരിഭാ​ഷ​പ്പെ​ടു​ത്തി​ക്കൊണ്ട്‌ ടിൻഡെയ്‌ൽ, അഗാപേ എന്ന ഗ്രീക്കു പദത്തിന്റെ അർഥം കൂടുതൽ കൃത്യ​മാ​യി പ്രകടി​പ്പി​ക്കു​ന്ന​തിന്‌ “ഔദാ​ര്യം” എന്നതി​നു​പ​കരം “സ്‌നേഹം” എന്ന പദം തിര​ഞ്ഞെ​ടു​ത്തു. “പള്ളി” എന്നതിന്റെ സ്ഥാനത്ത്‌ “സഭ” എന്നും “പ്രായ​ശ്ചി​ത്തം ചെയ്യുക” എന്നതി​നു​പ​കരം “അനുത​പി​ക്കുക” എന്നും “പുരോ​ഹി​ത​ന്മാർ” എന്നതി​നു​പ​കരം “മൂപ്പന്മാർ” എന്നും ഉപയോ​ഗി​ച്ചു. (1 കൊരി​ന്ത്യർ 13:1-3; കൊ​ലൊ​സ്സ്യർ 4:15, 16; ലൂക്കൊസ്‌ 13:3, 5; 1 തിമൊ​ഥെ​യൊസ്‌ 5:17, ടിൻഡെയ്‌ൽ) ഈ മാറ്റങ്ങൾ സഭയുടെ അധികാ​ര​ത്തെ​യും പുരോ​ഹി​ത​ന്മാ​രോ​ടുള്ള കുമ്പസാ​രം പോലുള്ള മതപര​മായ പരമ്പരാ​ഗത ആചാര​ങ്ങ​ളെ​യും തകർക്കു​ന്ന​വ​യാ​യി​രു​ന്നു.

സമാന​മാ​യി, ശുദ്ധീ​ക​ര​ണ​സ്ഥ​ല​വും മരണാ​ന​ന്ത​ര​മുള്ള ബോധാ​വ​സ്ഥ​യും ബൈബിൾ വിരു​ദ്ധ​മാ​ണെന്നു പറഞ്ഞ്‌ തള്ളിക്ക​ള​ഞ്ഞു​കൊണ്ട്‌ ടിൻഡെയ്‌ൽ “പുനരു​ത്ഥാ​നം” എന്ന പദം ഉപയോ​ഗി​ച്ചു. മരിച്ച​വരെ സംബന്ധിച്ച്‌ അദ്ദേഹം മോറിന്‌ എഴുതി: “അവരെ സ്വർഗ​ത്തി​ലും നരകത്തി​ലും ശുദ്ധീ​ക​ര​ണ​സ്ഥ​ല​ത്തും ഇടുക​വഴി ക്രിസ്‌തു​വും പൗലൊ​സും പുനരു​ത്ഥാ​നം തെളി​യി​ക്കാ​നു​പ​യോ​ഗിച്ച വാദമു​ഖ​ങ്ങളെ [നിങ്ങൾ] നശിപ്പി​ക്കു​ന്നു.” ഇത്തരു​ണ​ത്തിൽ ടിൻഡെയ്‌ൽ മത്തായി 22:30-32-ഉം 1 കൊരി​ന്ത്യർ 15:12-19-ഉം പരാമർശി​ച്ചു. മരിച്ചവർ ഭാവി പുനരു​ത്ഥാ​നം​വരെ അബോ​ധാ​വ​സ്ഥ​യിൽ തുടരു​ന്നു​വെന്ന്‌ അദ്ദേഹം ശരിയാ​യി​ത്തന്നെ വിശ്വ​സി​ച്ചു. (സങ്കീർത്തനം 146:4; സഭാ​പ്ര​സം​ഗി 9:5; യോഹ​ന്നാൻ 11:11, 24, 25) മറിയ​യോ​ടും “വിശു​ദ്ധന്മാ”രോടു​മുള്ള പ്രാർഥനാ ക്രമീ​ക​രണം മുഴു​വ​നും അർഥശൂ​ന്യ​മാ​ണെന്ന്‌ അത്‌ അർഥമാ​ക്കി. കാരണം, അവർക്ക്‌ തങ്ങളുടെ അബോ​ധാ​വ​സ്ഥ​യിൽ കേൾക്കാ​നോ മധ്യസ്ഥത വഹിക്കാ​നോ കഴിയില്ല.

ടിൻഡെയ്‌ൽ എബ്രായ തിരു​വെ​ഴു​ത്തു​കൾ പരിഭാ​ഷ​പ്പെ​ടു​ത്തു​ന്നു

1530-ൽ, എബ്രായ തിരു​വെ​ഴു​ത്തു​ക​ളി​ലെ ആദ്യത്തെ അഞ്ച്‌ പുസ്‌ത​ക​ങ്ങ​ളായ പഞ്ചഗ്ര​ന്ഥങ്ങൾ ടിൻഡെയ്‌ൽ പ്രസി​ദ്ധീ​ക​രി​ച്ചു. അങ്ങനെ, എബ്രാ​യ​യിൽനിന്ന്‌ നേരിട്ട്‌ ഇംഗ്ലീ​ഷി​ലേക്ക്‌ ബൈബിൾ പരിഭാ​ഷ​പ്പെ​ടു​ത്തിയ ആദ്യത്തെ വ്യക്തി​യാ​യി​ത്തീർന്നു അദ്ദേഹം. യഹോവ എന്ന പേര്‌ ഉപയോ​ഗിച്ച ആദ്യത്തെ ഇംഗ്ലീഷ്‌ പരിഭാ​ഷ​ക​നും ടിൻഡെയ്‌ൽ ആണ്‌. ലണ്ടൻ പണ്ഡിത​നായ ഡേവിഡ്‌ ഡാനിയൽ എഴുതു​ന്നു: “ദൈവ​ത്തി​ന്റെ നാമം പുതു​താ​യി വെളി​ച്ച​ത്തു​വ​ന്നത്‌ തീർച്ച​യാ​യും ടിൻഡെ​യ്‌ലി​ന്റെ വായന​ക്കാ​രിൽ ശക്തമായ മതിപ്പു​ള​വാ​ക്കി​യി​രി​ക്കണം.”

വ്യക്തത നേടാ​നുള്ള ശ്രമത്തിൽ ടിൻഡെയ്‌ൽ, ഒരൊറ്റ എബ്രായ പദത്തെ പരിഭാ​ഷ​പ്പെ​ടു​ത്താൻ വ്യത്യസ്‌ത ഇംഗ്ലീഷ്‌ പദങ്ങൾ ഉപയോ​ഗി​ച്ചു. എങ്കിലും അദ്ദേഹം എബ്രായ വ്യാകരണ ഘടന അടുത്തു പിൻപറ്റി. എബ്രായ ഭാഷയു​ടെ സംക്ഷിപ്‌ത സ്വഭാവം കാത്തു​സൂ​ക്ഷി​ക്കു​ന്നു​വെ​ന്ന​താണ്‌ അതിന്റെ ഫലം. അദ്ദേഹം​തന്നെ പറഞ്ഞു: “എബ്രായ ഭാഷയു​ടെ സ്വഭാ​വ​വു​മാ​യി ഇംഗ്ലീ​ഷിന്‌ ലാറ്റി​നെ​ക്കാൾ ഒരായി​രം മടങ്ങ്‌ സാമ്യ​മുണ്ട്‌. രണ്ടി​ന്റെ​യും സംസാര രീതി ഏതാണ്ട്‌ ഒന്നുത​ന്നെ​യാണ്‌; അതു​കൊണ്ട്‌ അസംഖ്യം സന്ദർഭ​ങ്ങ​ളിൽ ഇംഗ്ലീ​ഷി​ലേക്ക്‌ പദാനു​പദ പരിഭാഷ നടത്തേണ്ട ആവശ്യ​മേ​യു​ള്ളൂ.”

അടിസ്ഥാ​ന​പ​ര​മാ​യി അക്ഷരീ​യ​മായ ഈ സമീപനം ടിൻഡെ​യ്‌ലി​ന്റെ പരിഭാ​ഷയെ എബ്രായ പ്രയോ​ഗ​ങ്ങൾക്കൊണ്ട്‌ രുചി​വ​രു​ത്തി. അവയിൽ ചിലത്‌ പ്രഥമ വായന​യിൽ തികച്ചും അപരി​ചി​ത​മാ​യി തോന്നി​ക്കാ​ണും. എന്നാൽ, ബൈബിൾ കാല​ക്ര​മ​ത്തിൽ വളരെ പരിചി​ത​മാ​യി​ത്തീർന്ന​തി​ന്റെ ഫലമായി ഈ പ്രയോ​ഗ​ങ്ങ​ളിൽ അനേക​വും ഇപ്പോൾ ഇംഗ്ലീഷ്‌ ഭാഷയു​ടെ ഭാഗമാണ്‌. (1 ശമൂവേൽ 13:14-ലെപോ​ലെ) ‘തന്റെ ഹൃദയ​ത്തി​നു ബോധിച്ച മനുഷ്യൻ,’ ‘പെസഹാ,’ ‘ബലിയാട്‌’ എന്നിവ ഉദാഹ​ര​ണ​ങ്ങ​ളിൽ ഉൾപ്പെ​ടു​ന്നു. അതിലു​പരി, ഇംഗ്ലീഷ്‌ ബൈബിൾ വായി​ക്കു​ന്നവർ അങ്ങനെ എബ്രായ ആശയവു​മാ​യി പരിച​യ​ത്തി​ലാ​യി, അതവർക്ക്‌ നിശ്വസ്‌ത തിരു​വെ​ഴു​ത്തു​കൾ സംബന്ധിച്ച്‌ മെച്ചപ്പെട്ട ഉൾക്കാഴ്‌ച നൽകി.

ബൈബി​ളും ടിൻഡെ​യ്‌ലും നിരോ​ധ​ന​ത്തിൽ

ദൈവ​വ​ചനം സ്വന്തം ഭാഷയിൽ വായി​ക്കാ​മെന്ന പ്രതീക്ഷ പുളക​പ്ര​ദ​മാ​യി​രു​ന്നു. തുണി​ക്കെ​ട്ടു​ക​ളി​ലും മറ്റു സാധന​ങ്ങ​ളി​ലും ഒളിപ്പിച്ച്‌ ഇംഗ്ലണ്ടി​ലേക്കു രഹസ്യ​മാ​യി കടത്തി​ക്കൊ​ണ്ടു​വന്ന ബൈബി​ളു​കൾ മുഴു​വ​നും വാങ്ങി​ച്ചു​കൊണ്ട്‌ ഇംഗ്ലീഷ്‌ ജനത പ്രതി​ക​രി​ച്ചു. അതിനി​ട​യിൽ, ബൈബിൾ ആത്യന്തിക പ്രമാ​ണ​മാ​യി പരിഗ​ണി​ക്ക​പ്പെ​ടാൻ ഇടയാ​യാൽ തങ്ങളുടെ സ്ഥാനനഷ്ടം സുനി​ശ്ചി​ത​മാ​യി​ത്തീ​രു​മെന്ന്‌ പുരോ​ഹി​ത​വർഗം ചിന്തിച്ചു. അതു​കൊണ്ട്‌, പരിഭാ​ഷ​ക​നെ​യും അദ്ദേഹ​ത്തി​ന്റെ പിന്തു​ണ​ക്കാ​രെ​യും സംബന്ധി​ച്ചി​ട​ത്തോ​ളം സാഹച​ര്യം എന്നത്തേ​തി​ലു​മ​ധി​കം ഒരു ജീവന്മരണ പ്രശ്‌ന​മാ​യി​ത്തീർന്നു.

സഭയാ​ലും രാഷ്‌ട്ര​ത്താ​ലും തുടർച്ച​യാ​യി വേട്ടയാ​ട​പ്പെ​ട്ടി​ട്ടും ബെൽജി​യ​ത്തി​ലെ അൻറ്‌റ്വെർപ്പിൽ ഒളിവി​ലി​രു​ന്നു​കൊണ്ട്‌ ടിൻഡെയ്‌ൽ ജോലി തുടർന്നു. എന്നിട്ടും, തന്റെ നേരം​പോക്ക്‌ എന്ന്‌ അദ്ദേഹം വിളി​ച്ചി​രു​ന്ന​തി​നു​വേണ്ടി, അതായത്‌ മറ്റ്‌ ഇംഗ്ലീഷ്‌ അഭയാർഥി​ക​ളെ​യും ദരി​ദ്ര​രെ​യും രോഗി​ക​ളെ​യും ശുശ്രൂ​ഷി​ക്കു​ന്ന​തി​നു​വേണ്ടി, അദ്ദേഹം ആഴ്‌ച​യിൽ രണ്ടുദി​വസം മാറ്റി​വെച്ചു. തന്റെ പണത്തിന്റെ ഭൂരി​ഭാ​ഗ​വും ഈ വിധത്തിൽ അദ്ദേഹം ചെലവ​ഴി​ച്ചു. എബ്രായ തിരു​വെ​ഴു​ത്തി​ന്റെ രണ്ടാം പകുതി പരിഭാ​ഷ​പ്പെ​ടു​ത്താൻ കഴിയു​ന്ന​തി​നു​മുമ്പ്‌ സുഹൃ​ത്താ​യി ചമഞ്ഞ ഒരു ഇംഗ്ലീ​ഷു​കാ​രൻ പണത്തി​നു​വേണ്ടി ടിൻഡെ​യ്‌ലി​നെ ഒറ്റി​ക്കൊ​ടു​ത്തു. 1536-ൽ ബെൽജി​യ​ത്തി​ലെ വിൽവൂർഡെ​യിൽവെച്ച്‌ വധശി​ക്ഷ​യ്‌ക്കു വിധേ​യ​നായ അദ്ദേഹ​ത്തി​ന്റെ ഉത്‌ക​ട​മായ അന്ത്യവാ​ക്കു​കൾ, “കർത്താവേ! ഇംഗ്ലണ്ടി​ലെ രാജാ​വി​ന്റെ കണ്ണു തുറ​ക്കേ​ണമേ” എന്നായി​രു​ന്നു.

1538-ഓടെ, ഇംഗ്ലണ്ടി​ലെ എല്ലാ പള്ളിക​ളി​ലും ബൈബി​ളു​കൾ വെക്കണ​മെന്നു സ്വന്തം പ്രേര​ണ​യാൽ ഹെൻട്രി എട്ടാമൻ രാജാവ്‌ ഉത്തരവി​ട്ടു. തിര​ഞ്ഞെ​ടു​ക്ക​പ്പെട്ട പരിഭാഷ ഉറപ്പാ​യും ടിൻഡെ​യ്‌ലി​ന്റേ​താ​യി​രു​ന്നു, അതിന്റെ അംഗീ​കാ​രം അദ്ദേഹ​ത്തി​നു ലഭിച്ചി​ല്ലെ​ങ്കി​ലും. അപ്രകാ​രം ടിൻഡെ​യ്‌ലി​ന്റെ പരിഭാഷ വളരെ​യേറെ പ്രസി​ദ്ധി​യാർജി​ക്കു​ക​യും പ്രിയ​ങ്ക​ര​മാ​കു​ക​യും ചെയ്‌തു, കാരണം, അത്‌ ഇംഗ്ലീ​ഷിൽ “പിന്നീ​ടു​ണ്ടായ മിക്ക ഭാഷാ​ന്ത​ര​ങ്ങ​ളു​ടെ​യും അടിസ്ഥാന സ്വഭാവം നിർണ​യി​ച്ചു.” (ബൈബി​ളി​ന്റെ കേം​ബ്രി​ഡ്‌ജ്‌ ചരിത്രം) ടിൻഡെ​യ്‌ലി​ന്റെ പരിഭാ​ഷ​യു​ടെ 90 ശതമാ​ന​ത്തോ​ളം 1611-ലെ ജയിംസ്‌ രാജാ​വി​ന്റെ ഭാഷാ​ന്ത​ര​ത്തി​ലേക്കു നേരിട്ടു പകർത്ത​പ്പെട്ടു.

ബൈബി​ളി​ന്റെ സ്വത​ന്ത്ര​മായ പ്രാപ്യത ഇംഗ്ലണ്ടിൽ വലിയ മാറ്റങ്ങൾക്കി​ട​യാ​ക്കി. പള്ളിക​ളിൽ വെച്ചി​രുന്ന ബൈബി​ളു​കളെ കേന്ദ്രീ​ക​രി​ച്ചുള്ള ചർച്ചകൾ ചിലയ​വ​സ​ര​ങ്ങ​ളിൽ പള്ളി ശുശ്രൂ​ഷ​കളെ തടസ്സ​പ്പെ​ടു​ത്ത​ത്ത​ക്ക​വി​ധം അത്ര ജീവസു​റ്റ​താ​യി​ത്തീർന്നു. “ദൈവ​വ​ചനം തങ്ങൾക്കു നേരിട്ടു പഠിക്കാൻ കഴി​യേ​ണ്ട​തിന്‌ പ്രായ​മാ​യവർ വായി​ക്കാൻ പഠിച്ചു, ശ്രദ്ധി​ച്ചു​കേൾക്കാ​നാ​യി കുട്ടികൾ പ്രായ​മാ​യ​വ​രോ​ടൊ​പ്പം ചേർന്നു.” (ഇംഗ്ലീഷ്‌ ബൈബി​ളി​ന്റെ ഒരു സംക്ഷിപ്‌ത ചരിത്രം [ഇംഗ്ലീഷ്‌]) മറ്റ്‌ യൂറോ​പ്യൻ രാജ്യ​ങ്ങ​ളി​ലും ഭാഷക​ളി​ലും ബൈബിൾ വിതര​ണ​ത്തി​ന്റെ കാര്യ​ത്തിൽ നാടകീ​യ​മാ​യൊ​രു വർധനവ്‌ ഈ കാലഘ​ട്ട​ത്തി​ലു​ണ്ടാ​യി. എന്നാൽ ഇംഗ്ലണ്ടി​ലെ ബൈബിൾ പ്രസ്ഥാനം ലോക​വ്യാ​പ​ക​മാ​യി സ്വാധീ​നം ചെലു​ത്തു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു. അത്‌ സംഭവി​ച്ച​തെ​ങ്ങനെ? കൂടു​ത​ലായ കണ്ടുപി​ടി​ത്ത​ങ്ങ​ളും ഗവേഷ​ണ​വും നാമിന്ന്‌ ഉപയോ​ഗി​ക്കുന്ന ബൈബി​ളു​കളെ ബാധി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്ന​തെ​ങ്ങനെ? ഈ ലേഖന പരമ്പര​യി​ലെ അടുത്ത ലേഖന​ത്തോ​ടെ ഇതു സംബന്ധിച്ച വിവരണം ഞങ്ങൾ ഉപസം​ഹ​രി​ക്കും.

[26-ാം പേജിലെ ചിത്രം]

ടിൻഡെയ്‌ലിന്റെ 1526-ലെ “പുതിയ നിയമം”—അഗ്നിജ്വാ​ല​ക​ളിൽനി​ന്നു രക്ഷപ്പെട്ട, അറിയ​പ്പെ​ടുന്ന ഏക സമ്പൂർണ പ്രതി

[കടപ്പാട]

© The British Library Board

[26,27 പേജിലെ ചാർട്ട/ചിത്രങ്ങൾ]

(പൂർണ​രൂ​പ​ത്തിൽ കാണു​ന്ന​തി​നു പ്രസി​ദ്ധീ​ക​രണം നോക്കുക.)

ബൈബിൾ കൈമാ​റി​വന്ന മുഖ്യ തീയതി​കൾ

പൊതുയുഗം

വെക്ലിഫ്‌ ബൈബിൾ ആരംഭി​ച്ചു (1384-ന്‌ മുമ്പ്‌)

1400

1415-ൽ ഹസ്‌ വധിക്ക​പ്പെ​ടു​ന്നു

ഗുട്ടെൻബർഗ്‌—അച്ചടിച്ച ആദ്യത്തെ ബൈബിൾ, ഏതാണ്ട്‌ 1455-ൽ

1500

ആദ്യകാ​ലത്ത്‌ അച്ചടിച്ച പ്രാ​ദേ​ശിക ഭാഷകൾ

ഇറാസ്‌മ​സി​ന്റെ 1516-ലെ ഗ്രീക്ക്‌ പാഠം

ടിൻഡെ​യ്‌ലി​ന്റെ 1526-ലെ “പുതിയ നിയമം”

ടിൻഡെയ്‌ൽ 1536-ൽ വധിക്ക​പ്പെ​ടു​ന്നു

1538-ൽ ബൈബി​ളു​കൾ പള്ളിക​ളിൽ വെക്കാൻ ഹെൻട്രി എട്ടാമൻ ഉത്തരവി​ടു​ന്നു

1600

1611-ലെ ജയിംസ്‌ രാജാ​വി​ന്റെ ഭാഷാ​ന്ത​രം

[ചിത്രങ്ങൾ]

വൈക്ലിഫ്‌

ഹസ്‌

ടിൻഡെ​യ്‌ൽ

ഹെൻട്രി എട്ടാമൻ