Watchtower SƐB VAEESG ZĨIGA
Watchtower
SƐB VAEESG ZĨIGA
Moore
  • BIIBLE
  • SƐBA
  • TIGISSÃ
  • nwt Luk 1:1-24:53
  • Luk

Video pa be zĩ-kãngã ye.

Video wã pa tõog n yi ye.

  • Luk
  • Gʋls-sõamyã, Dũni-paalgã lebgre
Gʋls-sõamyã, Dũni-paalgã lebgre
Luk

A LUK SEBRE

1 Neb wʋsg modgame n gʋls n wilg bũmb nins fãa sẽn maanã, bũmb nins tõnd sẽn tẽed ne d sũur fãa wã.+ 2 Bũmb nins b sẽn gʋlsã zemsa ne bũmb nins tõnd sẽn wʋm sẽn maan-b kaset hal sɩngrẽ wã,+ la sẽn yaa Wẽnnaam koɛɛgã tʋm-tʋmdbã nengẽ wã.+ 3 Woto yĩnga, m ba Teofilli,+ mam sẽn vaees bõn-kãens fãa poore, ma-me yãka yam n na n gʋls yãmba, n wilg bõn-kãens sẽn pʋg taab to-to wã. 4 M maana woto sẽn na yɩl tɩ y kɩs sɩd zãng tɩ bũmb nins b sẽn zãms yãmbã yaa sɩda.+

5 Zide rĩm a Erood* zãmaanẽ wã,+ maan-kʋʋd a ye n da be t’a yʋʋr boondẽ t’a Zakari, n yaa maan-kʋʋdb sull ning b sẽn boond t’a Abiya+ sullã neda. A pagã ra yaa a Aarõ buudã neda, t’a yʋʋr boondẽ t’a Elizabɛte. 6 B yiibã fãa ra yaa nin-tɩrs Wẽnnaam nifẽ, n da tũud a Zeova* noyã fãa tɩ ned pa tõe n yã bũmb n dõd-b ye. 7 La b ra pa tar biiga, bala a Elizabɛt ra yaa kiri. Sẽn paase, b yiibã fãa yʋʋm da vẽsgame.

8 La maan-kʋʋrã tʋʋmd wa n gilg n taa a Zakari rãmb sullã b sẽn boond t’a Abiya sullã,+ t’a tʋmd maan-kʋʋr tʋʋmd Wẽnnaam taoore. 9 Maan-kʋʋdbã maana wa b sẽn minim n maandẽ wã, n yãk-a t’a kẽ a Zeova* roogã zĩ-sõngẽ+ wã n na n yõog wisdu.+ 10 La kʋʋngã fãa ra bee yɩng n pʋʋsd wisdã yõogr wakate. 11 A Zeova* malɛk n vẽneg a meng ne a Zakari, n yas wisdã tẽn-kugrã rɩtgo. 12 A Zakari sẽn yã-a wã, a yɛɛsame n digd rabeem. 13 La malɛkã yeel-a lame: “Zakari, ra zoe rabeem ye. Bala fo kosgã reegame. Fo pag a Elizabɛt na n doga bi-ribl n kõ foom, la fo tog n pʋda a yʋʋr t’a Zã.+ 14 A rogmã na n kõo foom sũ-noogo, tɩ neb wʋsg me kɩdem sũ-noogo.+ 15 Bala a na n yɩɩ kãseng a Zeova* nifẽ.+ La a pa segd n yũ divẽ wall rãam buud baa a yembr ye.+ A na n pida ne vʋʋsem sõng nand t’a rog menga.*+ 16 A na n kɩtame tɩ Israyɛll neb wʋsg lebg n wa a Zeova* sẽn yaa b Wẽnnaamã nengẽ.+ 17 Sẽn paase, a na n kẽna Wẽnnaam taoor ne vʋʋsem la pãng*+ ning a Eli sẽn da tarã, n kɩt tɩ ba-rãmbã sũy lebg wa kambã rẽnda,+ la a sõng kɩɩsdbã tɩ b paam yam n maan wa nin-tɩrsã, sẽn na yɩl n sõng nebã tɩ b segl b mens n gũ a Zeova.”*+

18 A Zakari yeela malɛkã yaa: “M maanda wãn n kɩs sɩd ne gom-kãensã? Bala mam kʋʋlame, tɩ m pagã me yʋʋm vẽsge.” 19 Tɩ malɛkã leok-a n yeele: “Mam yaa a Gabriyɛll+ sẽn yas Wẽnnaam taoorã.+ B tʋma maam tɩ m wa togs foom bõn-kãensã sẽn yaa koe-noogã. 20 Ade! Fo na n mukame n pa le tõe n gome, hal n tãag daar ning bõn-kãensã sẽn na n maanã. Bala fo pa tẽ mam goamã sẽn na n pids b wakatã ye.” 21 Wakat kãng tɩ nebã ra gũuda a Zakari. La a sẽn kaoos wʋsg Wẽnnaam doogẽ wã ling-b lame. 22 A sẽn wa n yi wã, a ra pa tõe n gom ne-b ye. Nebã bãngame t’a yãa vẽnegr Wẽnnaam doogẽ wã. A ra bilsda ne nusi, n pa tõe n gom ye. 23 Ray nins a sẽn da segd n tʋm Wẽnnaam tʋʋmdã sõor sẽn pidi, a yiime n kuil a yiri.

24 Rasem a wãn poore, a pag a Elizabɛt rɩka pʋga, la a kell n paa zakẽ kiis a nu n yetẽ: 25 “Ad a Zeova* sẽn ges m yell to-to rasmã noorã: A tẽega m yelle, n na n kɩt tɩ m da le paam paoogr ninsaalbã sʋk ye.”+

26 A pʋgã kiuug a yoob-n-soabã, Wẽnnaam tʋma malɛk a Gabriyɛll+ Galile soolmã tẽng sẽn boond tɩ Nazarɛte, 27 pa-kuil+ a ye nengẽ. B ra rɩk-a lame n kõ rao yʋʋr sẽn boond t’a Zozɛfe, n yaa a Davɩɩd buudã neda. Pa-kuilã yʋʋr da yaa a Maari.+ 28 Malɛkã sẽn kẽ wã, a yeel-a lame yaa: “Mam pʋʋsda foom. Fo yaa ned sẽn paam bark wʋsgo. A Zeova* bee ne foo.” 29 La a Maari sẽn wʋm a goamã, a yɛɛsa wʋsg n da baood n na n bãng pʋʋs-kãngã sẽn dat n yɛɛlga. 30 Malɛkã yeel-a lame: “Maari, da zoe rabeem ye. Bala fo paama Wẽnnaam barka. 31 Ade! Fo na n dɩka pʋg n dog bi-ribla.+ La fo segd n pʋda a yʋʋr t’a Zeezi.+ 32 Yẽ na n yɩɩ kãsenga.+ B na n bool-a lame tɩ Sẽn ka-a to wã Bi-ribla.+ Wẽnnaam a Zeova* na n kõo yẽ a yaab* a Davɩɩd geerã.+ 33 A na n yɩɩ Rĩma, n dɩ naam a Zakoob yagensã zug wakat sẽn kõn sa, la yẽ Rĩungã pa na n tol n tall tɛk ye.”+

34 A Maari yeela malɛkã yaa: “Bõn-kãngã na n yɩɩ wãn n maane, tɩ mam yaool n nan pa mi* raoa?”+ 35 Tɩ malɛkã leok-a yaa: “Vʋʋsem sõngã na n waa fo zugu,+ tɩ Sẽn ka-a to wã pãng bui foo. Rẽ n so tɩ b na n bool fo sẽn na n dog a soabã tɩ sõngo,+ la Wẽnnaam Bi-ribla.+ 36 Ade! Fo roagd a Elizabɛt me rɩka pʋg n na n dog bi-ribla. Baa a sẽn kʋʋl tɩ nebã ra wae n yetẽ t’a yaa kirã, a pʋgã kiuug a yoob-n-soab la woto. 37 Bala bũmb pa be Wẽnnaam sẽn pa tõe ye.”*+ 38 Dẽ, a Maari yeelame: “Mam yaa a Zeova* yem-poaka! Bɩ bũmb ning yãmb sẽn yeelã pids mam zugu.” La malɛkã loogame n bas-a.

39 La rasem a wãn poore, a Maari yika tao-tao n kẽng Zida tẽng a ye sẽn be tãensã sʋka, 40 n tɩ kẽ a Zakari zakẽ wã n pʋʋs a Elizabɛte. 41 La a Elizabɛt sẽn wʋm a Maari pʋʋsmã, biigã sẽn be a pʋgẽ wã virsame t’a Elizabɛt pid ne vʋʋsem sõngo, 42 n zẽk a koɛɛg n yeele: “Fo paama bark pagbã sʋka. Biig ning sẽn be fo pʋgẽ wã me paama barka! 43 Mam yaa ãnda, n paam tɩ m Zu-soabã ma wa n na n ges-ma? 44 Bala fo pʋʋsmã rãamd sẽn lʋɩ mam tʋbrẽ wã, biigã sẽn be mam pʋgẽ wã virsa ne sũ-noogo. 45 Sẽn paase, pag ning sẽn tẽ wã yaa sũ-noog soaba, bala bũmb nins a Zeova* sẽn tʋm tɩ b togs-a wã na n pidsa zãnga.”

46 La a Maari yeelame: “Mam mengã tõr* pẽgda a Zeova.*+ 47 Mam sũurã pa tõe n pa yɩ noog ne Wẽnnaam sẽn yaa m Fãagdã,+ 48 a sẽn tẽeg a yem-poakã sẽn pa zem baa fʋɩ wã yellã yĩnga.+ Masã tɛka, zãmaan fãa neb na n yeelame tɩ mam yaa sũ-noog soaba,+ 49 bala Pãng soabã maana bõn-kãsems mam yĩnga. A yʋʋrã yaa sõngo.+ 50 A nimbãan-zoeerã bee neb nins sẽn zoet-a wã zut zãmaan woo zãmaana.+ 51 Yẽ kangã tʋma pãng tʋʋma. A sãeega neb nins sẽn yaa waoog-m-mens rãmbã.+ 52 A sika pãens rãmbã gɛy zutu,+ la a zẽk sik-m-mens rãmbã.+ 53 A kõo neb nins kom sẽn tarã bõn-sõma tɩ seke,+ la a rig arzɛk rãmbã tɩ b loog nug-zaala. 54 A waame n na n sõng Israyɛll buudã sẽn yaa a tʋm-tʋmdã. Woto, a tẽega a nimbãan-zoeerã yelle,+ 55 wa a sẽn da yeel tõnd yaab-rãmbã t’a na n zoee a Abrahaam ne a yagensã+ nimbãaneg wakat fãa yĩngã.” 56 A Maari paa ne a Elizabɛt na maan kiis a tãabo, n yaool n lebg n kuil a yiri.

57 A Elizabɛt rogmã wakat sẽn wa n ta, a roga bi-ribla. 58 La yagsã ne a roagdbã wʋmame t’a Zeova* zoee a nimbãaneg wʋsgo, tɩ b naag-a n kɩdem sũ-noogo.+ 59 Rasem a nii-n-soabã daare, b waame n na n kẽes bi-pɛɛlgã bãongo,+ n da rat n pʋd a yʋʋr t’a Zakari wa a ba wã. 60 La a ma wã yeelame: “Ayo! A yʋʋrã na n yɩɩ a Zã.” 61 Tɩ b yeel-a yaa: “Fo roagdbã sʋka, ned kae sẽn tar yʋ-kãngã ye.” 62 Dẽ, b bilsa ne nus n sok a ba wã a sẽn dat tɩ b pʋd biigã yʋʋr ninga. 63 La a kosame tɩ b kõ-a walga, t’a gʋls yaa: “A yʋʋrã la a Zã.”+ Rẽ linga b fãa. 64 Zĩig pʋgẽ, a zɩlemdã lakame t’a sɩng goama,+ n pẽgd Wẽnnaam. 65 Rabeem yõka b yagsã fãa. La b sɩnga bõn-kãens fãa yell goam Zide soolmã babg ning sẽn be tãensã sʋkã tõre. 66 Neb nins fãa sẽn wʋmã bĩnga rẽ b sũyã pʋsẽ n yetẽ: “Bi-kãngã na n wa yɩɩ nin-bʋg buudu?” Bala a Zeova* sɩd ra bee ne-a.

67 Dẽ, a ba a Zakari pida ne vʋʋsem sõngo, n togs bãngr-gomd n yeele: 68 “Bɩ a Zeova* sẽn yaa Israyɛll Wẽnnaamã paam pẽgre.+ Bala a tẽega a nebã yell n fãag-ba.+ 69 A kõo tõnd fãagd sẽn tar pãng*+ a tʋm-tʋmd a Davɩɩd buudã pʋgẽ,+ 70 wa a sẽn da kɩt t’a no-rɛɛs-sõamyã wã togs hal pĩnd wẽndẽ wã.+ 71 Yaa sẽn na n fãag tõnd d bɛɛbã nusẽ, la neb nins sẽn kis tõndã fãa nusẽ.+ 72 Woto, a na n wilgame t’a zoeta tõnd nimbãaneg d yaab-rãmbã yĩnga, la a tẽeg a kaoolã sẽn yaa sõngã+ yelle, 73 kaool ning a sẽn maan ne d yaab a Abrahaam+ n wẽenã. 74 A sã n fãag tõnd d bɛɛbã nusẽ, a na n kõo tõnd sor tɩ d tũ-a ne pɛlg sẽn kɛgme, 75 ne kɩs-sɩd la ne tɩrlem d vɩɩmã tõre. 76 La sã n yaa ne foo, m biiga, b na n boola foo tɩ Sẽn ka-a to wã no-rɛɛsa, bala fo na n kẽna a Zeova* taoor n segl a soayã,+ 77 sẽn na yɩl t’a nin-buiidã bãng tɩ fãagrã tũuda ne b yel-wẽnã sugr kũuni,+ 78 tõnd Wẽnnaamã nimbãan-zoeerã sẽn yaa kãsengã yĩnga. Nimbãan-zoe-kãng sẽn yit yĩngrã na n yãga tõnd zut wa sõor sẽn pukdi, 79 n kõ sẽn zĩ-b lik pʋgẽ la kũum maasmẽ wã vẽenem,+ la a wilg tõnd sor tɩ d kẽn laafɩ sorã zugu.”

80 La biigã wa n bɩɩme, n lebg nin-yẽesenga. La a ra bee we-rasempʋɩɩgẽ wã, hal n tãag wakat ning a sẽn tog n moon Israyɛll nebã Wẽnnaam koɛɛgã.

2 Wakat kãnga, a Sezaar Ogust yiisa noor n yeel tɩ b sõd dũniyã nebã fãa. 2 (Pipi sõd-kãng zĩnda a Kiriniyus sẽn wa n yaa Siiri guvɛrneerã wakate.) 3 La ned fãa leba a ba-yir tɩ b na n sõd-a. 4 Dẽ, a Zozɛf+ me yii Nazarɛt sẽn be Galile soolmẽ wã, n kẽng a Davɩɩd tẽngã b sẽn boond tɩ Betlehɛm+ sẽn be Zide soolmẽ wã. Bala a yaa a Davɩɩd roogã la a buudã neda. 5 A kẽngame tɩ b na n sõd yẽ ne a Maari b sẽn da rɩk n kõ-a t’a maan a pag wa b sẽn da pʋlmã,+ la sẽn da kolg rogmã.+ 6 B sẽn wa n be be, a Maari rogmã wakat taame. 7 A roga bi-ribl sẽn yaa a pipi biiga,+ n vil-a ne pɛɛl n gãneg rũms rɩɩb koglg pʋga.+ Bala weer da pa be zĩig ning b sẽn sigã ye.

8 Bab-kãng pʋgẽ me, pe-kɩɩmb n da tɩ be we-kɛɛng ne b rũmsi, n gũud-b ne yʋngã. 9 La zĩig pʋgẽ, a Zeova* malɛk n puk b taoore, t’a Zeova* ziirã yãg n bui-b tɩ b yɛɛs wʋsgo. 10 Malɛkã yeela bãmba: “Da zoe-y rabeem ye. Bala mam taasda yãmb koe-noog sẽn na n kõ nin-buiidã fãa sũ-no-kãsenga. 11 Fãagd+ n dog a Davɩɩd tẽngẽ wã+ rũndã. Yẽ n yaa Kiristã sẽn yaa Zu-soabã.+ 12 Ad bãnd ning sẽn na n kɩt tɩ y bãng-a: Y na n yãa bi-pɛɛlg b sẽn vil ne pɛɛl n gãneg rũms rɩɩb koglg pʋga.” 13 La zĩig pʋgẽ, malɛgs wʋsg*+ n wa n naag malɛkã tɩ b pẽgd Wẽnnaam n yetẽ: 14 “Bɩ Wẽnnaam sẽn be saasẽ wã paam ziiri, la bɩ laafɩ zĩnd tẽngã zug neb nins sẽn tat Wẽnnaam yamã sʋka.”

15 Malɛgsã sẽn loog n bas pe-kɩɩmbã n leb saasẽ wã poore, pe-kɩɩmbã sɩngame n yet taaba: “Bɩ d kẽng Betlehɛm tao-tao, n tɩ ges bũmb ning sẽn maan t’a Zeova* wilg tõndã.” 16 La bãmb kẽnga tao-tao n tɩ yã a Maari ne a Zozɛfe, n paas bi-pɛɛlgã t’a gãe rũms rɩɩb koglgã pʋgẽ. 17 B sẽn yã rẽ wã, b taasa nebã koɛɛg ning malɛkã sẽn togs bãmb bi-pɛɛlgã wɛɛngẽ wã. 18 La pe-kɩɩmbã sẽn togs bũmb ningã linga sẽn kelg-bã fãa. 19 La a Maari bĩnga bõn-kãens fãa a sũurẽ,+ n bʋgsd b sẽn dat n yɛɛlgã zugu. 20 Dẽ, pe-kɩɩmbã lebgame n loogdẽ n waoogd Wẽnnaam la b pẽgd-a, bũmb nins fãa b sẽn wʋm la b yã wã sẽn yɩ wa b sẽn da togs bãmbã yĩnga.

21 Rasem a nii-n-soabã daare, biigã bãongã kẽesg wakat sẽn ta,+ b pʋda a yʋʋr t’a Zeezi. Yaa yʋʋr ning malɛkã sẽn togs nand t’a Maari rɩk a pʋgã.+

22 Sẽn paase, wakat ning b sẽn da segd n yɩlg b mens wa a Moyiiz Tõogã+ sẽn yeelã sẽn wa n ta, b talla biigã n kẽng Zerizalɛm n na n tɩ wilg a Zeova,* 23 wa b sẽn gʋls a Zeova* Tõogã pʋgẽ wã. B yeelame: “B segd n welga pipi bi-ribl fãa* a Zeova* yĩnga.”+ 24 B kõo maoong wa b sẽn togs a Zeova* Tõogã pʋgẽ wã: “Wal a yiib bɩ marwan-bi a yiibu.”+

25 La rao a ye n da be Zerizalɛm t’a yʋʋr boondẽ t’a Sɩmeyõ. Ra yaa nin-tɩrg la wẽn-zoɛta, n da gũud Israyɛll belsgã wakate.+ Vʋʋsem sõngã ra bee a zugu. 26 Sẽn paase, Wẽnnaam da tũnuga ne vʋʋsem sõngã, n vẽneg-a t’a bãng t’a pa na n ki t’a pa yã Kiristã sẽn yaa a Zeova* sẽn tʋm a soabã ye. 27 Vʋʋsem sõngã kɩtame t’a wa wẽnd-doogẽ wã. A Zeezi roagdbã sẽn wa n tall-a n wa n na n maan minund nins Tõogã sẽn wilgã,+ 28 a Sɩmeyõ reeg-a lame n zã a nusẽ, la a pẽg Wẽnnaam n yeele: 29 “Zu-soab Sẽn-ka-to, masã, yãmb basa y yambã sẽn na yɩl t’a loog ne laafɩ+ wa y sẽn da yeelã. 30 Bala mam nif yãa soab ning yãmb sẽn na n tũnug ne n wa ne fãagrã,+ 31 soab ning yãmb sẽn kõ tɩ nebã fãa tõe n yã wã.+ 32 A yaa vẽenem+ sẽn na n kɩt tɩ peend ning sẽn lud buud toɛy-toɛyã neb ninã lake.+ A leb n yaa Israyɛll sẽn yaa yãmb nin-buiidã ziiri.” 33 Bũmb nins b sẽn da yet biigã zugã ra lingda a ba wã ne a ma wã. 34 A Sɩmeyõ ning-b-la bark me, la a yeel a Maari sẽn yaa biigã ma wã yaa: “Ade! B yãka bi-kãngã Israyɛll neb wʋsg lʋɩɩs+ la b yikr yĩnga, t’a na n yɩ bãnd b sẽn na n gom n paooge,+ 35 sẽn na yɩl tɩ neb wʋsg sũy tagsg lebg vẽenese. La sã n yaa ne foo, fo* na n namsa wa b sẽn dɩk sʋ-wok n kõs ned tɩ sãag n yi.”+

36 No-rɛɛs-poak a ye n da be t’a yʋʋr boondẽ t’a Ann. A yaa a Fanuwɛll bi-pugla, n yaa Asɛɛr buudã neda. Pʋg-kãng yʋʋmã ra vẽsgame. Sẽn paase, a zĩnda ne a sɩdã yʋʋm a yopoe a kãadmã kõom poore.* 37 Ra yaa pʋg-kõor sẽn tar yʋʋm pis-nii la a naase, n da pa viigd wẽnd-doogẽ wã ye. A ra waoogda Wẽnnaam wĩndg la yʋngo, ne no-loeer la se-yõkre. 38 Wakat kãng bala, a kolgame n sɩng Wẽnnaam bark pʋʋsgo, la a gomd biigã yell ne neb nins fãa sẽn da gũud Zerizalɛm fãagrã.+

39 Dẽ, b sẽn wa n maan bũmb nins a Zeova* Tõogã sẽn wilgã+ fãa n sa wã, b leba b tẽngẽ wã Nazarɛte,+ Galile soolmẽ wã. 40 La biigã ra bɩtame, n paamd pãng n paasdẽ, t’a yamã tar paasgo. A ra paamda Wẽnnaam lohorem me.+

41 La a roagdbã ra minim n kẽnda Zerizalɛm yʋʋmd fãa Pakã tigr+ yĩnga. 42 A sẽn wa n tar yʋʋm piig la a yiibu, b kẽnga Zerizalɛm tigrã yĩng wa b sẽn minim n maandẽ wã.+ 43 Tigrã ray sẽn wa n sa tɩ b lebg n kuiisẽ wã, a Zeezi paa Zerizalɛm t’a roagdbã pa bãng ye. 44 B sẽn da tẽed t’a bee ne sẽn naag-b bãmb n togd sorã yĩngã, b kẽna daar a ye tõr n yaool n sɩng a gẽesg b roagdbã la b mitinsã sʋka. 45 La b sẽn pa yã-a wã, b lebg n kẽnga Zerizalɛm n tɩ gẽes-a zĩig fãa. 46 Rasem a tãab poore, b tɩ yã-a-la wẽnd-doogẽ wã, t’a zĩ karen-saam-dãmbã sʋk n kelgd-b la a sokd-b sogsgo. 47 La a sẽn da wʋmd yɛlã võor sõma wã, n paas a sẽn da leokd to-to wã ra lingda neb nins fãa sẽn da kelgd-a wã.+ 48 A roagdbã sẽn yã-a wã, ling-b-la wʋsg t’a ma wã yeel-a yaa: “M biiga, yaa bõe tɩ fo maan tõnd woto? Maam ne f baaba ra gẽesda foom, n maand yɩɩre.” 49 La a sok-b lame: “Bõe yĩng tɩ yãmb da gẽesd maam? Yãmb pa mi tɩ mam tog n bee m Ba wã roogẽ la?”+ 50 La b pa wʋm bũmb ning a sẽn yeel-bã võor ye.

51 Dẽ, yẽ tũ-b lame n leb Nazarɛte, la a kell n sak-b lame.+ Sẽn paase, a ma wã bĩnga gom-kãens fãa a sũurẽ.+ 52 La a Zeezi ra bɩtame t’a yamã la a pãngã paasdẽ, n da tat Wẽnnaam yam, la ninsaalbã yam me.

3 A Tɩbɛɛr Sezaar naamã yʋʋm piig la a nu soabã, a Põns Pɩlat sẽn da wa n yaa Zide guvɛrneer t’a Erood*+ yaa Galile soolmã naaba,* t’a ba-biig a Filip yaa Ituure ne Tarkonitiid soolmã naaba, t’a Lisaniyas yaa Abilɛn soolmã naaba, 2 maan-kʋʋdb taoor soab a Ann ne a Kayif+ zãmaanẽ wã, Wẽnnaam goma ne a Zakari biig a Zã+ we-raoogẽ wã.+

3 Dẽ, yẽ gilga tẽns nins sẽn be Zʋrdẽ kʋɩlgã noorã fãa, n moond n yet nebã tɩ b reeg lisg n wilg tɩ b teka yam sẽn na yɩl n paam b yel-wẽnã sugri,+ 4 wa b sẽn da gʋls no-rɛɛs a Ezayi sebrã pʋgẽ wã: “Ned n zẽkd a koɛɛg we-raoogẽ wã n yetẽ: ‘Maneg-y-yã a Zeova* sorã! Rems-y-yã a soayã tɩ yɩ tɩrse.+ 5 Pids-y long fãa. Sarm-y tãng la kunkubr fãa, la y kɩt tɩ so-golemsã lebg tɩrse, tɩ soay nins sẽn sãamã lebg saalse. 6 Woto, ninsaalbã* fãa na n yãa Wẽnnaam fãagrã.’”*+

7 Dẽ, yẽ ra yeta kʋʋngã sẽn wat t’a lis-bã yaa: “Yãmb a wag-toos yagense, ãnda n sagl yãmb tɩ y bao n põs Wẽnnaam sũ-puugrã sẽn watã?+ 8 Woto wã, bɩ y tʋm tʋʋm sẽn wilgd tɩ y teka yam n kos sugri. Ra tags-y tɩ yãmb sẽn paam t’a Abrahaam yaa yãmb ba wã sekame ye. Bala mam yeta yãmb tɩ Wẽnnaam tõe n kɩtame tɩ kug-kãensã lebg a Abrahaam kamba. 9 Sɩd me, larã zoe n bee tɩɩsã yẽgẽ. Dẽnd tɩɩg ning fãa sẽn pa womd bi-sõma, b na n kɛɛg-a lame n lob bugmẽ.”+

10 La kʋʋngã ra sokd-a lame: “Woto wã, bõe la d segd n maane?” 11 T’a leok-b n yeele: “Bɩ sẽn tar-a fu-yord a yiib* yãk a ye n kõ sẽn pa tar-a, tɩ sẽn tar-a rɩɩb me pʋɩ ne sẽn pa tar-a.”+ 12 Baa yõor-yaood dɛɛgdb n wa t’a lis-ba,+ n sok-a yaa: “Karen-saamba, bõe la d segd n maane?” 13 T’a leok-b yaa: “Ra reeg-y* baa fʋɩ n zʋʋg yõor-yaood ning y sẽn segd n deegã ye.”+ 14 Sẽn kẽ-b sodaarã me ra sokd-a lame: “Bõe la tõnd segd n maane?” T’a leok-b n yeele: “Ra wẽg-y ned baa a ye,* wall y rõd ned ye.+ Maan-y sũ-noog ne y yaoodã.”*

15 La nin-buiidã sẽn da gũud Kiristã wakat kãngã yĩnga, b fãa ra tagsda a Zã yell b sũyã pʋsẽ n sokd b mense: “Sãnd pa yẽ la Kiristã?”+ 16 A Zã leokame n yeel b fãa yaa: “Sã n yaa ne maam, mam lisda yãmb koomẽ, la soab ning tõog sẽn yɩɩd maamã watame. Mam pa zems tɩ logs a neooda wã loets ye.+ A na n lisa yãmb ne vʋʋsem sõngo, la ne bugum.+ 17 A zãada a kaorg* sẽn tar n yelgdẽ a nugẽ, n na n pɩɩs a zɛɛgã zãnga. A na n wʋka koodã n sui a baoorẽ, la a yõog wudgã ne bugum sẽn pa tõe n kiisi.”

18 A Zã kõo nebã sagls a taab me la a kell n moon-b koe-noogã. 19 La a ninga soolmã naab a Erood taal a ba-biigã pag a Erodiyaad poorẽ, la bõn-wẽns nins fãa a Erood sẽn maanã yĩnga. 20 Rẽ n so t’a Erood maan bũmb sẽn yaa wẽng n paase: A yõka a Zã n pag bãens roogo.+

21 La nebã fãa sẽn wa n deegd lisgã, a Zeezi me reega lisgu.+ La a sẽn wa n pʋʋsdẽ, saasã pakame+ 22 tɩ vʋʋsem sõngã puk n wõnd marwalle, n sig a zugu. La koɛɛg n yi saasẽ n yeele: “Fo yaa mam Bi-ribla, mam sẽn nong a soabã. Fo taa m yam.”+

23 A Zeezi+ sẽn wa n na n sɩng a tʋʋmdã t’a tara yʋʋm pis-tã.+ Nebã ra tẽedame t’a yaa

a Zozɛf+ biiga,

sẽn yaa a Heli biiga,

24 sẽn yaa a Matat biiga,

sẽn yaa a Levi biiga,

sẽn yaa a Melki biiga,

sẽn yaa a Zanayi biiga,

sẽn yaa a Zozɛf biiga,

25 sẽn yaa a Matatiyas biiga,

sẽn yaa a Amos biiga,

sẽn yaa a Nahum biiga,

sẽn yaa a Ɛsli biiga,

sẽn yaa a Nagayi biiga,

26 sẽn yaa a Maat biiga,

sẽn yaa a Matatiyas biiga,

sẽn yaa a Semeyin biiga,

sẽn yaa a Zosɛk biiga,

sẽn yaa a Zoda biiga,

27 sẽn yaa a Zowanan biiga,

sẽn yaa a Resa biiga,

sẽn yaa a Zorobabɛll+ biiga,

sẽn yaa a Seyatiyɛll+ biiga,

sẽn yaa a Neeri biiga,

28 sẽn yaa a Melki biiga,

sẽn yaa a Adi biiga,

sẽn yaa a Kosam biiga,

sẽn yaa a Ɛlmadam biiga,

sẽn yaa a Ɛɛr biiga,

29 sẽn yaa a Zeezi biiga,

sẽn yaa a Eliyezɛɛr biiga,

sẽn yaa a Zorim biiga,

sẽn yaa a Matat biiga,

sẽn yaa a Levi biiga,

30 sẽn yaa a Sɩmeyõ biiga,

sẽn yaa a Zida biiga,

sẽn yaa a Zozɛf biiga,

sẽn yaa a Zonam biiga,

sẽn yaa a Eliyakim biiga,

31 sẽn yaa a Meleya biiga,

sẽn yaa a Mena biiga,

sẽn yaa a Matata biiga,

sẽn yaa a Natã+ biiga,

sẽn yaa a Davɩɩd+ biiga,

32 sẽn yaa a Zese+ biiga,

sẽn yaa a Obɛɛd+ biiga,

sẽn yaa a Bowaaz+ biiga,

sẽn yaa a Salmo+ biiga,

sẽn yaa a Naasõ+ biiga,

33 sẽn yaa a Aminadaab biiga,

sẽn yaa a Arni biiga,

sẽn yaa a Ɛsron biiga,

sẽn yaa a Perɛɛz+ biiga,

sẽn yaa a Zida+ biiga,

34 sẽn yaa a Zakoob+ biiga,

sẽn yaa a Izaak+ biiga,

sẽn yaa a Abrahaam+ biiga,

sẽn yaa a Teera+ biiga,

sẽn yaa a Nahoor+ biiga,

35 sẽn yaa a Seruug+ biiga,

sẽn yaa a Rewu+ biiga,

sẽn yaa a Pelɛɛg+ biiga,

sẽn yaa a Ebɛɛr+ biiga,

sẽn yaa a Sela+ biiga,

36 sẽn yaa a Kayina biiga,

sẽn yaa a Arpaksaad+ biiga,

sẽn yaa a Sɛm+ biiga,

sẽn yaa a Nowe+ biiga,

sẽn yaa a Lamɛk+ biiga,

37 sẽn yaa a Metusela+ biiga,

sẽn yaa a Enok biiga,

sẽn yaa a Zarɛɛd+ biiga,

sẽn yaa a Mahalaleyɛll+ biiga,

sẽn yaa a Kayina+ biiga,

38 sẽn yaa a Enos+ biiga,

sẽn yaa a Sɛt+ biiga,

sẽn yaa a Ãdem+ biiga,

sẽn yaa Wẽnnaam biiga.

4 Dẽ, a Zeezi sẽn pid ne vʋʋsem sõngã yii Zʋrdẽ kʋɩlgẽ wã, la vʋʋsem sõngã tall-a lame n kẽng we-raoogẽ wã+ 2 t’a pa be rasem pis-naase, tɩ Sʋɩtãanã* ra makd-a.+ A pa rɩ baa fʋɩ ra-kãens fãa ye. La ra-kãens loogr poore, kom n yõk-a. 3 Rẽ la Sʋɩtãanã* yeel-a yaa: “Fo sã n yaa Wẽnnaam biiga, bɩ f yeel kug-kãngã t’a lebg buri.” 4 La a Zeezi leok-a lame yaa: “B gʋlsame: ‘Ninsaal pa tog n vɩ ne rɩɩb bal ye.’”+

5 Dẽ, Sʋɩtãanã* tall-a lame n dʋ tãng zugu, n wilg-a dũniyã soolem toɛy-toɛyã fãa nif kamsg pʋgẽ.+ 6 La a yeel-a: “Mam na n kõo foo soolem-kãensã fãa ne b ziirã, bala b kõ-b-la maam,+ tɩ ma-me kõt ned ning m sẽn date. 7 Woto wã, fo sã n wõgemd n waoog maam, b fãa na n lebga fo rẽnda.” 8 La a Zeezi leok-a lame n yeele: “B gʋlsame: ‘Yaa yãmb Wẽnnaam a Zeova* la y segd n waooge. Yaa yẽ a ye bal la y segd n sak ne y sũur fãa.’”+

9 Dẽ, Sʋɩtãanã* tall-a lame n kẽng Zerizalɛm n tɩ rʋʋs-a wẽnd-doogã zugu,* n yeel-a yaa: “Fo sã n yaa Wẽnnaam bi-ribla, bɩ f bas f meng n yi ka n lʋɩ,+ 10 bala b gʋlsame: ‘A na n kõo a malɛgsã noor tɩ b gũ foom,’ 11 la ‘malɛgsã na n zãa foom ne b nusi, tɩ f naoor da wa lak kugr ye.’”+ 12 T’a Zeezi leok-a yaa: “B yeelame: ‘Yãmb pa segd n mak yãmb Wẽnnaam a Zeova* ye.’”+ 13 Dẽ, Sʋɩtãanã* sẽn mak-a n sa, a loogame n bas-a. La a ra ket n baooda segb n na n le mak-a.+

14 La a Zeezi sẽn pid ne vʋʋsem sõngã lebg n leba Galile.+ La a tʋʋm-sõma wã kibar saaga tẽn-kɩremsã fãa. 15 A sɩnga nebã zãmsg tigsg rotẽ wã me, tɩ nebã fãa ra pẽgd-a.

16 Rẽ poore, a kẽnga Nazarɛt+ sẽn yaa tẽng ning pʋgẽ b sẽn wub-a wã. A tɩ kẽe tigsg roogẽ+ wã wa a sẽn minim n maand Vʋʋsg daar fãa wã. A wa n yikame n na n karme, 17 tɩ b kõ-a no-rɛɛs a Ezayi seb-pindmã, t’a lak seb-pindmã n yã zĩig ning b sẽn gʋlse: 18 “A Zeova* vʋʋsmã bee mam zugu. Bala a yãka* maam tɩ m taas naong rãmbã koe-noogo. A tʋma maam tɩ m togs yembsã tɩ b na n paama b mense, la zoensã tɩ b nin na n pugsame, la tɩ m kɩt tɩ sẽn namsd-bã paam lohorem n looge,+ 19 la m moon a Zeova* bark yʋʋmdã.”+ 20 Rẽ poore, a pila seb-pindmã n lebs tʋm-tʋmdã, la a zĩndi. La nebã fãa sẽn da be tigsg roogẽ wã ra get-a-la kuii. 21 Rẽ la a sɩng goama, n yeel-ba: “Rũndã, Gʋls-sõamyã gom-kãensã yãmb sẽn kelg mas-masã wã pidsame.”+

22 B fãa sɩng-a-la pẽgre. Gom-nood nins sẽn da yit a noorẽ wã+ me ling-b lame tɩ b sokdẽ: “Pa a Zozɛf biig la woto la?”+ 23 Rẽ la a Zeezi yeel-b yaa: “Sãmbg sẽn kae, y na n wẽe maam yel-bũn-kãnga: ‘Tɩpa, sãoog f menga. Bɩ f maan bũmb nins tõnd sẽn wʋm tɩ f maana Kapɛrnawummã ka me,+ f meng tẽngẽ wã.’” 24 Rẽ poore, a Zeezi yeelame: “Sɩd-sɩda, mam yeta yãmb tɩ no-rɛɛs kae b sẽn nand a meng tẽngẽ ye.+ 25 La mam yeta yãmb sɩd tɩ pʋg-kõap wʋsg ra bee Israyɛll a Eli wakatẽ wã, saagã sẽn wa n maan yʋʋm a tã la kiis a yoob n pa ni, tɩ kom-kãseng kẽ soolmã fãa wã.+ 26 La b pa tʋm a Eli pʋg-kãens baa a ye nengẽ, sã n pa pʋg-kõor a ye sẽn da be Sarfate, Sɩdõ soolmẽ wã+ nengẽ ye. 27 Sẽn paase, wãoob wʋsg ra bee Israyɛll no-rɛɛs a Eliize wakatẽ wã. La b baa a ye pa paam sãoogr* tɩ sã n pa Siiri+ rao a Naama bala.” 28 La neb nins fãa sẽn wʋm gom-kãensã tigsg roogã pʋgẽ wã sũy puuga wʋsgo,+ 29 tɩ b yik n veo-a n yi tẽngã. B tall-a lame n tɩ rʋ tãng ning zug b sẽn me b tẽngã zug tẽn-sʋka, n dat n tus-a n lubi. 30 La a Zeezi pasga b sʋkã n looge.+

31 Dẽ, a lebg n kẽnga Kapɛrnawum sẽn yaa Galile tẽngã. La a ra zãmsda nebã Vʋʋsg daar+ fãa. 32 Nebã sũy yɩɩ noog wʋsg ne a sẽn da zãmsd-b to-to wã.+ Bala a ra gomda ne tõogo. 33 La tigsg roogẽ wã, rao n da be be tɩ zĩn tar-a. A zẽka a koɛɛg n yeele:+ 34 “Nazarɛt+ rao a Zeezi, bõe la yãmb dat ne tõndo? Yãmb waame n na n sãam tõnd la? Mam mii yãmb sẽn yaa ned ningã vẽenega. Yãmb yaa Wẽnnaam Sõng soabã.”+ 35 La a Zeezi tãsa zĩnã n yeele: “Sĩndi, la f yi n bas-a.” Dẽ, zĩnã kɩtame tɩ raoã lʋɩ nebã sʋka, la a yi n bas-a n pa pogl-a ye. 36 Rẽ linga nebã fãa wʋsgo, tɩ b yet taaba: “Yaa koe-bʋg buud la woto? Bala a tara tõog la pãnga, n tãsd zĩn-dãmb* tɩ b yita!” 37 Dẽ, a kibarã ra ket n saagda tẽn-kɩremsã zĩig fãa.

38 A sẽn yi tigsg roogẽ wã, a tɩ kẽe a Sɩmo zakẽ wã. La a Sɩmo pagã ma yĩnsã ra wɩnga wʋsgo, tɩ b kos a Zeezi t’a sõng-a.+ 39 La a sulga a zugẽ n tãs yĩn-wɩngrã, la a yĩnsã sẽn da wɩngã sigame. Zĩig pʋgẽ, a yikame n sɩng b yell gesgo.

40 La wĩndgã sẽn wa n kẽedẽ wã, neb nins fãa sẽn da tar neb sẽn bẽed bãas buud toor-toor tall-b lame n wa a Zeezi nengẽ. A tika b ned kam fãa ne a nusi, n maag-ba.+ 41 Zĩn-dãmb me n da yit n basd neb wʋsgo, la b zẽkd b koees n yetẽ: “Yãmb yaa Wẽnnaam Biiga.”+ La a Zeezi ra tãsd-b lame, n pa basd-b tɩ b gom ye.+ Bala b ra miime tɩ yẽ la Kiristã.+

42 La yibeoogã pĩnda, a Zeezi yiime n kẽng zĩig neb sẽn ka be.+ La kʋʋngã sɩnga a gẽesgo, n wa zĩig ning a sẽn da be wã. B ra modgdame n dat t’a pa ne bãmba. 43 La a yeel-b lame: “Mam segd n moona Wẽnnaam Rĩungã koe-noogã tẽns a taab pʋsẽ me. Bala yaa bõn-kãng yĩng la b tʋm maam.”+ 44 Dẽ, a tɩ moona Zide tigsg rotẽ wã.

5 Vugri, a Zeezi ra bee Zenezarɛt mogrã* noor n zãmsd nebã Wẽnnaam goamã, tɩ neb kʋʋng gũbg-a n rɩdgd-a, la b kelgd-a.+ 2 La a yãa koom-kogend a yiib sẽn be mogrã noore, tɩ zĩm-yõagdbã yi n pegd b zĩm-gãmba.+ 3 A kẽe koom-koglg a ye sẽn yaa a Sɩmo rẽnda, n kos-a t’a zãag bilf ne kʋɩl-koakã. Dẽ, a zĩnda koglgã pʋgẽ n sɩng kʋʋngã zãmsgo. 4 A sẽn wa n gom n sa, a yeela a Sɩmo yaa: “Kẽng koomã sẽn zulmẽ wã, n lob y zĩm-gãmba wã n yõg zĩmã.” 5 La a Sɩmo leokame n yeele: “Karen-saamba, tõnd tʋmame n nams yʋngã tõr n pa yõk baa fʋɩ.+ La yãmb sẽn yeelã yĩnga, m na n loba zĩm-gãmba wã.” 6 La b sẽn maan dẽ wã, b yõga zĩm wʋsgo. Sɩd me, b zĩm-gãmba wã ra sɩnga kẽesgo.+ 7 Dẽ, b tool n kamsa b tʋmd-n-taasã sẽn da be koom-koglg a to wã pʋgẽ wã tɩ b wa sõng-ba. B waame, n vaag zĩmã n pids kogend a yiibã fãa, hal tɩ b rat n bõre. 8 A Sɩmo-Pɩyɛɛr sẽn yã woto wã, a yĩgimda a Zeezi taoor n yeele: “Zu-soaba, loog-y n bas-y maam, mam sẽn yaa yel-wẽn-maandã yĩnga.” 9 Bala yẽ ne neb nins sẽn da be ne-a wã sẽn yã zĩmã b sẽn yõgã, b yɛɛsa wʋsgo. 10 A Zebede kom-dibli+ a Zak ne a Zã sẽn yaa a Sɩmo tʋmd-n-taasã me yɛɛsame. La a Zeezi yeela a Sɩmo yaa: “Da le maan dabeem ye. Sẽn sɩng masã tɛka, yaa ninsaalb* la fo na n yõgd vɩɩse.”+ 11 Dẽ, b talla kogendã n wa kʋɩl-koakẽ wã, n bas fãa la b pʋg a Zeezi.+

12 Vugr me, a sẽn wa n be tẽng a ye pʋgẽ, rao n da be be tɩ wãood tar-a t’a yĩngã pid ne noada. A sẽn yã a Zeezi wã, a lʋɩɩme n fõgen a nengã tẽng n kos-a yaa: “Zu-soaba, yãmb sã n dat bala, y tõe n kɩtame tɩ m lebg yɩlemde.”+ 13 Dẽ, a tẽega a nug n sɩɩs-a la a yeele: “M datame! Bɩ f lebg yɩlemde.” Zĩig pʋgẽ, wãoodã menema a yĩngẽ wã.+ 14 Rẽ poore, a yeela raoã t’a ra saag n togs ned ye. La a paase: “Bɩ f kẽng n tɩ wilg f meng maan-kʋʋdã, la f kõ bũmb ning a Moyiiz sẽn wilgã+ f yɩlgrã yĩng tɩ yɩ kaset bãmb yĩnga.”+ 15 La a Zeezi kibarã ra ket n saagdame, hal tɩ neb kʋʋng ra tigimd sẽn na yɩl n kelg-a, la b paam tɩ b sãoog b bãasã.+ 16 La a ra wae n kẽnda zĩis neb sẽn kaẽ n pʋʋsdẽ.

17 Daar a ye, a sẽn wa n zãmsd nebã, Fariziyẽ-rãmb la tõog karen-saam-dãmb sẽn yi Galile tẽn-bõonesã fãa ne Zide la Zerizalɛm n da zĩ be. Sẽn paase, a Zeova* pãngã ra bee ne-a sẽn na yɩl t’a sãoog bãase.+ 18 La neb n tall ned sẽn ki bogr ne pãndar n wa. B makame n na tall-a n wa rɩgl a Zeezi taoore.+ 19 La kʋʋngã yĩnga, b ra pa tõe n wẽdg n ta a nengẽ ye. Rẽ n so tɩ b rʋ n lak roogã, n tũnug võorã n sik raoã ne pãndarã neb nins sẽn da be a Zeezi taoorã sʋka. 20 La a sẽn yã b tẽebã, a yeelame: “Raoa, fo paama f yel-wẽnã sugri.”+ 21 Dẽ, gʋlsdbã ne Fariziyẽ-rãmbã sɩnga ne taab yẽsg n yetẽ: “Nin-kãngã yaa ãnda, n paoogd Wẽnnaam? Ãnd n tõe n kõ yel-wẽnã sugr tɩ sã n pa Wẽnnaam bala?”+ 22 La a Zeezi sẽn bãng b tagsa wã, a sok-b lame: “Yaa bõe tagsg la yãmb sẽn tagsd y sũyẽ wã? 23 Bʋg yeelg n yaa nana n yɩɩda: ‘Fo paama f yel-wẽnã sugr bɩ,’ bɩ ‘yik n kẽne’? 24 La sẽn na yɩl tɩ y bãng tɩ Ninsaal biigã tara noor tɩ kõ yel-wẽnã sugr tẽngã zugu . . .” A yeela ki-bogrã yaa: “Mam yeta foom: Yik n dɩk f pãndarã n kuil f yiri.”+ 25 Dẽ, yẽ yika b taoor n dɩk bũmb ning zug a sẽn da gãe wã, n kuiis a yir la a pẽgd Wẽnnaam. 26 Rẽ linga b fãa wʋsgo, tɩ b pẽgd Wẽnnaam ne sũ-no-kãseng n yetẽ: “Tõnd yãa yel-soalem rũndã!”

27 Rẽ poore, a Zeezi yiime n yã rao yʋʋr sẽn boond t’a Levi, t’a zĩ yõor-yaood reegr zĩigẽ. La a yeela yẽ yaa: “Wa tũ maam.”+ 28 La a basa fãa n yik n sɩng a pʋgbo. 29 Rẽ poore, a Levi maana tig-kãseng a yĩng a zakẽ wã. Yõor-yaood dɛɛgdb wʋsg la neb a taab n da naag bãmb n dɩtẽ.+ 30 Rẽ la Fariziyẽ-rãmbã ne b gʋlsdbã ra yẽgemd ne a Zeezi karen-biisã n yetẽ: “Bõe yĩng tɩ yãmb naag yõor-yaood dɛɛgdbã la yel-wẽn-maandbã n dɩtẽ la y yũuda?”+ 31 La a Zeezi leok-b lame n yeele: “Pa neb nins sẽn tar laafɩ wã n baood tɩp ye. Yaa bãad-rãmb n baood tɩpa.+ 32 Mam pa wa n na n bool nin-tɩrs ye. M waame n na n sagl yel-wẽn-maandbã tɩ b tek yam n kos sugri.”+

33 Bãmb yeela a Zeezi yaa: “A Zã karen-biisã ne Fariziyẽ-rãmbã karen-biisã wae n loeta noor la b pʋʋsd ne b sũy fãa, la yãmb karen-biisã rɩtame la b yũuda.”+ 34 La a Zeezi yeela bãmb yaa: “Yãmb pa tõe n kɩt tɩ pʋg-paalã sɩd zo-rãmb loe noore, wakat ning pʋg-paalã sɩd sẽn ket n be ne-bã ye. Bɩ bõe? 35 La wakat n wat tɩ b na n yiis pʋg-paalã sɩd b sʋka.+ Dẽ, b na yaool n loe noore.”+

36 A wẽe yel-bũnd me n yeele: “Ned pa be sẽn na n wãag fu-paall n lisg fu-kʋdr ye. A sã n maan woto, peen-paallã na n kẽega fu-kʋdgã. Sẽn paase, fu-paallã peendã ne fu-kʋdgã pa tokd taab ye.+ 37 Ned pa be sẽn na n sui divẽ-paalg wao-kʋd pʋsẽ me ye. A sã n maan dẽ, divẽ-paalgã na n pusa waoosã tɩ divẽ wã raage, tɩ waoosã me sãame. 38 La b segd n suii divẽ-paalg wao-paals pʋsẽ. 39 Ned kae n na n yũ divẽ-kʋdg n le rat divẽ-paalg ye. Bala a yetame tɩ ‘kʋdgã yaa noogo.’”

6 La vʋʋsg daar a ye, a Zeezi ra pasgda pʋto, t’a karen-biisã fãrd ka-zutã+ n tẽgd ne b nus n wãbdẽ.+ 2 Rẽ la Fariziyẽ-rãmbã kẽer sok yaa: “Bõe yĩng tɩ yãmb maand bũmb sẽn pa segd n maan Vʋʋsg daare?”+ 3 La a Zeezi leok-b lame n yeele: “Yãmb zɩ n karem bũmb ning a Davɩɩd sẽn maane, kom sẽn wa n tar yẽ ne rap nins sẽn da be ne-a wã la?+ 4 A sẽn yɩ wãn n kẽ Wẽnnaam doogẽ wã, la a sẽn deeg burã b sẽn dɩk n kõ Wẽnnaamã* n wãbe, la a yãk n kõ rap nins sẽn da be ne-a wã, bũmb ned baa a ye sẽn pa tar sor n na n wãb tɩ sã n pa maan-kʋʋdbã balã la?”+ 5 Rẽ poore, a Zeezi yeel-b lame: “Ninsaal biigã yaa Vʋʋsg daarã Zu-soaba.”+

6 Vʋʋsg daar+ a to, a kẽe tigsg roogẽ wã n sɩng nebã zãmsgo. La rao n da be be t’a rɩtg nugã ki.*+ 7 La gʋlsdbã ne Fariziyẽ-rãmbã ra gũusda a Zeezi, n get a sã n na n sãooga ned Vʋʋsg daarã, tɩ bãmb paam bũmb n ning-a taale. 8 La a Zeezi sẽn da mi b tagsa wã,+ a yeela rao ning nug sẽn ki* wã yaa: “Yik n yals tẽn-sʋka.” T’a yik n yals be. 9 Dẽ, a Zeezi yeelame: “Mam sokda yãmba: Zemsame tɩ b maan bõn-sõng Vʋʋsg daar bɩ, bɩ n maan bõn-wẽnga, tɩ fãag ned* bɩ, bɩ n kʋ neda?”+ 10 A Zeezi gesa neb nins sẽn karg n gũbg yẽ wã fãa, la a yeel raoã yaa: “Tẽeg f nugã.” A tẽegame, la a nugã vʋʋgame. 11 La b sũyã yika wʋsgo, tɩ b sɩng yẽsg ne taab n dat n bãng b sẽn tõe n maan a Zeezi bũmb ninga.

12 Daar a ye, a rʋʋ tãngã zug n na n pʋʋse,+ la a pʋʋsa Wẽnnaam yʋngã tõre.+ 13 La beoogã sẽn vẽege, a boola a karen-biisã tɩ b wa yẽ nengẽ, t’a yãk bãmb piig la a yiibu, n bool-b tɩ tẽn-tʋmdba:+ 14 Yaa a Sɩmo a sẽn pʋd a soab yʋʋr me t’a Pɩyɛɛrã, a ba-biig a Ãndere, a Zak ne a Zã, a Filipi,+ a Bartelemi, 15 a Matiye, a Toma,+ a Zak sẽn yaa a Alfe bi-riblã, a Sɩmo b sẽn boond tɩ “yẽesem soabã,” 16 a Zida sẽn yaa a Zak bi-riblã, la a Zida Iskariot sẽn wa n lebg zãmb soabã.

17 La a Zeezi siga ne bãmba, n yals tẽn-nabrẽ wã. La a karen-biisã wʋsg n da be be, n paas neb kʋʋn-kʋʋngo. Yaa neb sẽn yi Zide soolmã tõre, Zerizalɛm la Tɩɩr ne Sɩdõ soolmã sẽn be mogrã noorã, n wa n na n kelg-a la b paam tɩ b sãoog b bãasã. 18 Baa neb nins zĩn-dãmb* sẽn da namsdã paama laafɩ. 19 Kʋʋngã fãa ra baood n sɩɩs-a lame, bala pãng n da yit a nengẽ+ n sãoogd b fãa.

20 La a Zeezi zẽka a neng n ges a karen-biisã n yeele:

“Sũ-noog rãmb la yãmb a naong rãmbã, bala Wẽnnaam Rĩungã yaa yãmb dẽnda.+

21 “Sũ-noog rãmb la yãmb a neb nins kom sẽn tar masã wã, bala yãmb na n tɩgame.+

“Sũ-noog rãmb la yãmb a neb nins sẽn yãbd masã wã, bala yãmb na n laame.+

22 “Sẽn wa n yaa wakat ning fãa la nebã kis yãmba,+ n bakd yãmb toore,+ n paoogd yãmb la b sãamd yãmb yʋʋr Ninsaal biigã yĩnga, yãmb yaa sũ-noog rãmba. 23 Maan-y sũ-noog daar-n-kãng la y kɩdme, yãmb keoorã sẽn be saasẽ wã sẽn yaa kãsengã yĩnga. Bala b yaab-rãmbã ra maanda no-rɛɛsdbã bõn-kãens me.+

24 “La yãmb a rakãag-rãmba,+ yãmb na n paama toogo. Bala yãmb zoe n paama y belsgã tɩ seke.+

25 “Yãmb a neb nins sẽn dɩ n tɩg masã wã, yãmb na n paama toogo. Bala kom na n yõka yãmba.

“Yãmb a neb nins sẽn laad masã wã, yãmb na n paama toogo. Bala yãmb na n paama sũ-sãanga, n yãbe.+

26 “Sẽn wa n yaa wakat ning fãa la nebã pẽgd yãmba,+ yãmb na n paama toogo. Bala yaa woto la b yaab-rãmbã me maan zirẽ-be-no-rɛɛsdbã.

27 “La mam yeta yãmb sẽn kelgd maamã yaa: Ket-y n nong-y y bɛɛbã, la y maand sẽn kis-b yãmbã neere,+ 28 la y ningd sẽn kãabd-b yãmb wẽngã zut barka, la y pʋʋsd neb nins sẽn tʋʋd yãmbã yĩnga.+ 29 La ned sã n wẽ fo yɛgdga, bɩ f wẽnemd f yɛgdg a to wã me n tees-a. Ned sã n deeg fo zugẽ fuugu, bɩ f ra mong-a tẽngr fuugã+ me ye. 30 Ned sã n kos foo bũmb bɩ f kõ-a,+ la ned sã n dɩk f bũmb n loog bɩ f ra yeel-a t’a lebg n wa ne ye.

31 “Sẽn paase, yãmb sẽn dat tɩ nebã maan yãmb bũmb ningã, bɩ yãmb me maan bãmb woto.+

32 “Yãmb sã n nong neb nins sẽn nong yãmbã bala, yãmb segda ne pẽgr sɩda? Bala yel-wẽn-maandbã meng nonga neb nins sẽn nong bãmbã.+ 33 Yãmb sã n maand neb nins sẽn maand yãmb neerã bal neere, yãmb segda ne pẽgr sɩda? Baa yel-wẽn-maandbã maanda woto. 34 Sẽn paase, yãmb sã n pengd* neb nins yãmb sẽn tẽed tɩ b na n lebsa yãmbã bala, yãmb segda ne pẽgr sɩda?+ Baa yel-wẽn-maandbã pengda yel-wẽn-maandba, b sẽn tẽed tɩ b na n wa lebs-b-la zãngã yĩnga. 35 La yãmba, ket-y n nong-y y bɛɛbã, la y maand nebã neere, n pengd n pa gũud tɩ b wa lebs yãmb baa fʋɩ ye.+ Woto, y keoorã na n yɩɩ kãsenga. Sẽn paase, y na n yɩɩ Sẽn ka-a to wã kamba. Bala a maanda sõm-zɩtbã ne nin-wẽnsã neere.+ 36 Bɩ y kell n yɩ nimbãan-zoɛtba, wa yãmb Ba wã sẽn yaa nimbãan-zoɛtã.+

37 “Sẽn paase, bɩ y ra le kao y taabã bʋʋdo, tɩ Wẽnnaam me kõn kao yãmb bʋʋd ye.+ Da ning-y y taabã taale, tɩ Wẽnnaam me kõn ning yãmb taal ye. Kõt-y y taabã sugri,* tɩ Wẽnnaam me na n kõo yãmb sugri.*+ 38 Bɩ y nong n kõtẽ, la nebã me na kõ yãmba.+ B na n maka sõma, n dĩ la b yegs tɩ baas n ket n sudgdẽ n kiig yãmb fuugẽ wã. Bala yaa ne makdg ning yãmb sẽn tar n makdẽ wã la b na n mak n lebs yãmba.”

39 Rẽ poore, a Zeezi wẽe bãmb yel-bũndi, n yeele: “Zoang pa tõe n tɛ zoang ye. Bɩ bõe? B yiibã fãa pa na n lʋɩ bokẽ sɩda?+ 40 Karen-biig pa yɩɩd a karen-saamb ye. La ned ning fãa sẽn paam zãmsg tɩ sek na n lebga wa a karen-saamba. 41 Bõe yĩng tɩ fo get moogã sẽn be f saam-biigã nifẽ wã, n yaool n pa ne sug-raoogã sẽn be fo mengã nifẽ wã?+ 42 Fo na n yɩɩ wãn n yeel f saam-biiga: ‘M saam-biiga, bas tɩ m yãk moogã sẽn be fo nifẽ wã,’ tɩ fo mengã yaool n pa ne sug-raoogã sẽn be fo nifẽ wã? Pʋ-lik soaba! Reng n yãk sug-raoogã sẽn be fo nifẽ wã, tɩ rẽ la f tõogd n bãng f sẽn na n maan to-to n yãk moogã sẽn be f saam-biigã nifẽ wã.

43 “Bala tɩ-sõng pa womd bi-põaas ye. Tɩ-yook me pa womd bi-sõma ye.+ 44 Yaa tɩɩg fãa biisẽ la b bãngd-a.+ Wala makre, nebã pa wobd kankam gõaag zugu, wall b kaood sib gõos tuug zug ye. 45 Nin-sõng noor yiisda bõn-sõma, a sũur sẽn pid ne bõn-sõma wã yĩnga. La nin-wẽng noor yiisda bõn-wẽnse, a sũur sẽn pid ne bõn-wẽnsã yĩnga. Bala yaa sũur sẽn pid ne bũmb ningã la noor yiisda.+

46 “La bõe yĩng tɩ yãmb boond maam tɩ ‘Zu-soaba! Zu-soaba!’ la y yaool n pa maand bũmb nins mam sẽn yetã?+ 47 Mam na n wilga yãmb ned ning sẽn wat mam nengẽ, n kelgd mam goamã la a tũudẽ wã sẽn wõnd a soaba:+ 48 A yaa wa rao sẽn dat n me roogo, n deng n tu zulung n yẽbg roogã kugr zugu. Woto, sa-kãseng n wa n ni, tɩ kʋɩlgã koom wẽ roogã, la a pãngã pa sek tɩ miim doogã, a sẽn me sõma wã yĩnga.+ 49 La ned ning sẽn wʋm mam goamã n pa maan baa fʋɩ,+ a yaa wa rao sẽn me roog tẽn-nabrã zug n pa reng n tu ye. Kʋɩlgã koom wẽe roogã, la zĩig pʋgẽ a lʋɩɩme, la ro-kãng sãoongã yɩɩ kãsenga.”

7 A Zeezi sẽn togs nebã bũmb ning a sẽn da tar n na n togs-bã n sa wã, a kẽe Kapɛrnawum. 2 La sodaas koabg naab a ye yamb a sẽn nong wʋsg n da lʋɩ bã-kɛgenga, hal n dat n ki.+ 3 A sẽn wʋm a Zeezi kibarã, a tʋma Zʋɩf-rãmbã kãsem-dãmb kẽer yẽ nengẽ, tɩ b tɩ kos-a t’a wa sãoog yẽ yambã. 4 Bãmb waa a Zeezi nengẽ, n bõos-a ne b sũur fãa n yeele: “Yẽ zemsa ne yãmb sõngre. 5 Bala a nonga tõnd buudã. Pʋd n yaa yẽ n me tõnd tigsg roogã.” 6 Dẽ, a Zeezi tũ-b lame. La a sẽn wa n kolg zakã, sodaas koabg naabã tʋma a zo-rãmb tɩ b wa yeel-a yaa: “M Soaala, da nams-y y meng ye. Bala mam pa zems tɩ y wa mam zakẽ ye.+ 7 Yaa rẽ yĩng la mam sẽn pa wa yãmb nengẽ m toorã. La yãmb we n gom bal tɩ m tʋʋm-biigã paam laafɩ. 8 Bala neb n so ma-me, tɩ mam tar sodaas m sẽn so. La m sã n yeel a ye: ‘Kẽnge!’ A kẽngdame. M sã n yeel a to: ‘Wa!’ A watame. La m sã n yeel m yambã: ‘Maan woto!’ A maandame.” 9 A Zeezi sẽn wʋm gom-kãensa wã, ling-a-la wʋsg t’a wẽnemd n yeel kʋʋngã sẽn da pʋgd-a wã yaa: “Mam yeta yãmb tɩ baa Israyɛll soolmẽ wã, m pa yã ned tẽeb sẽn yaa kãseng woto ye.”+ 10 La neb nins sodaas koabg naabã sẽn da tʋmã sẽn lebg n ta yiri, b mikame tɩ yambã paama laafɩ.+

11 Rẽ poor bilfu, a Zeezi rɩka sor n dabd tẽng b sẽn boond tɩ Nayin. La a karen-biisã ne neb kʋʋn-kʋʋng n da pʋgd-a. 12 A sẽn wa n kolg tẽngã rignoorã, a sega neb sẽn zɩt rao sẽn ki n yita. Yẽ ra yaa a ma wã bi-ribl-yende,+ t’a ma wã yaa pʋg-kõor me. Tẽngã neb wʋsg n da yãagd pagã. 13 Zu-soabã sẽn yã pagã, a nimbãaneg yõk-a lame+ t’a yeel-a: “Da le yãb ye.”+ 14 Dẽ, a kolgame n sɩɩs pãndarã,* tɩ sẽn da zɩt-b kũumã yalse. Rẽ poore, a yeelame: “Bi-bɩɩga, mam yeta foo tɩ f yiki!”+ 15 La raoã sẽn da ki wã yik n zĩndame n sɩng goama, t’a Zeezi lebs-a a ma wã.+ 16 La rabeem yõka nebã fãa, tɩ b sɩng Wẽnnaam pẽgr n yetẽ: “No-rɛɛs-kãseng n wa tõnd sʋka.”+ B ra yetame me: “Wẽnnaam tẽega a nebã yelle.”+ 17 La a sẽn maan bũmb ningã kibar saaga Zide soolmã fãa, la tẽn-yagsã fãa.

18 A Zã karen-biisã tɩ togs-a-la bõn-kãensã fãa.+ 19 Dẽ, a Zã boola a karen-biis a yiibu, n tʋm-b tɩ b tɩ sok Zu-soabã yaa: “Yaa yãmb la soab ning sẽn tog n wa wã bɩ,+ bɩ tõnd segd n gũu ned a to?” 20 Rapã sẽn ta a Zeezi nengẽ wã, b yeelame: “A Zãmbatiis tʋma tõnd tɩ d wa sok yãmba: ‘Yaa yãmb la soab ning sẽn tog n wa wã bɩ, bɩ tõnd segd n gũu ned a to?’” 21 Wakat kãnga, a Zeezi sãooga neb sẽn da bẽed bãas buud toor-toore,+ n dig zĩn-dãmba, la a kɩt tɩ zoens wʋsg nin pugsi. 22 A Zeezi leoka bãmb n yeele: “Kẽng-y n tɩ togs-y-yã a Zã bũmb nins yãmb sẽn yã la y wʋmã: Zoens nin pugsdame masã,+ põy kẽndame, wãoob lebgda yɩlma, wʋms wʋmdame,+ kũ-rãmb vʋʋgdame, tɩ b taasd naong rãmb koe-noogã.+ 23 Sũ-noog soab la ned ning sẽn pa yã bũmb mam nengẽ n lak n lʋɩ wã.”+

24 A Zã koe-taasdbã loogr poore, a Zeezi sɩnga a Zã yell goam ne kʋʋngã, n yeele: “Bõe la yãmb yi n tɩ ges we-raoogẽ wã? Tãnwĩig sobg sẽn da lengd bɩ?+ 25 La yɩɩ bõe la yãmb sẽn yi n tɩ gesã? Rao sẽn yer fut ligd sẽn toe* bɩ?+ Ayo. Neb nins sẽn yer fu-neeba, la b vɩ naar pʋgẽ wã bee rĩm-dãmb zagsẽ. 26 Pʋd n yɩɩ bõe la yãmb sẽn yi n na n gesã? No-rɛɛs bɩ? N-ye. Mam yeta yãmb t’a yɩɩda no-rɛɛs hal zĩig sẽn zãre.+ 27 Yaa yẽ yell la b sẽn gʋls n yeele: ‘Kelg-y-yã! Mam na n tʋma m koe-taasdã t’a reng fo taoore.* Yẽ na n lʋɩɩ fo taoor n maneg f sorã.’+ 28 Mam yeta yãmb tɩ pagb sẽn dog b rãmbã sʋka, ned sẽn yɩɩd a Zã ka be ye. La ned sẽn yaa bilf Wẽnnaam Rĩungã pʋgẽ yɩɩda yẽnda.”+ 29 (Nin-buiidã fãa ne yõor-yaood dɛɛgdbã sẽn wʋm dẽ wã, b yeelame tɩ Wẽnnaam yaa tɩrga, bala a Zã ra lis-b lame.+ 30 La Fariziyẽ-rãmbã ne Tõogã karen-saam-dãmb pa tall naneb ne Wẽnnaam daabã sẽn da yaa a soab ne-bã ye.+ Bala b pa sak t’a Zã lis-b ye.)

31 “Woto wã, mam na n maka zãmaan-kãngã nebã ne ãnd dãmba, la ãnd dãmb la b wõnda?+ 32 Bãmb yaa wa kom-bõoneg sẽn zĩ raagẽ n gomd ne taab n yetẽ: ‘Tõnd peeba wɩɩs tɩ yãmb sao, la yãmb pa sao ye. Tõnd yɩɩla kʋʋr yɩɩla, la yãmb pa yãb ye.’ 33 Woto me, a Zãmbatiis waame n pa wãbd bur la a pa yũud divẽ ye.+ La yãmb yeelame: ‘Zĩn n tar-a.’ 34 Ninsaal biigã waame, n dɩtẽ la a yũuda, la yãmb yeelame: ‘Ad rao sẽn yaa yão-be-neda, la ned sẽn nong divẽ yũubu, n yaa yõor-yaood dɛɛgdbã la yel-wẽn-maandbã zoa!’+ 35 La b bãngda yam* a biisẽ.”*+

36 Fariziyẽ a ye n da boond a Zeezi t’a wa rɩ yẽ nengẽ. Rẽ n so t’a kẽ Fariziyẽ wã zakẽ n zĩnd taablẽ. 37 La ade! Pag a ye nebã sẽn da mi tẽngã pʋgẽ t’a yaa yel-wẽn-maand n bãng t’a Zeezi bee Fariziyẽ wã zakẽ n dɩtẽ. A zãa albatr tʋk ne kaam sẽn tar yũ-noog n wa.+ 38 A leba a Zeezi poorẽ wã, a naoã sẽnese, n yãbd t’a nintãmã madgd a naoã, t’a yẽesd ne a zugã zoobdo. Sẽn paase, a ra mokda a naoã, la a pʋdgd kaamã sẽn tar yũ-noogã a naoã zutu. 39 Fariziyẽ ning sẽn bool a Zeezi wã sẽn yã rẽ, a tagsa a sũurẽ yaa: “Ra-kãngã sã n sɩd da yaa no-rɛɛsa, a ra na n bãnga pag ning sẽn sɩɩsd-a wã sẽn yaa ned ning buudu. A ra na n bãngame t’a yaa yel-wẽn-maanda.”+ 40 La a Zeezi yeel-a lame: “Sɩmo, bũmb la m tar n na n togs-fo.” T’a yeele: “Karen-saamba, togs-y-yã!”

41 “Neb a yiib n da tar rao a ye samde. A yembrã da tara deniye* kobs-nu samde, t’a to wã tar deniye* pis-nu samde. 42 La b sẽn da pa tar baa fʋɩ n na n yao-a wã, a basa b yiibã fãa taal ne yamleoogo. Woto wã, b sʋkã, bʋg n na n nong-a n yɩɩda?” 43 T’a Sɩmo leok yaa: “M tagsdame tɩ yaa rao ning samd sẽn da yaa wʋsgã.” T’a Zeezi yeel-a: “Fo leokrã zemsame.” 44 Rẽ poore, a Zeezi wẽnemd n teesa pagã n yeel a Sɩmo yaa: “Fo nee pʋg-kãngã? Mam kẽe fo zakẽ wã, la fo pa kõ maam koom tɩ m waas m naoã ye. La pʋg-kãngã madga mam naoã ne a nintãmã, n yẽes ne a zoobdo. 45 Fo pa mok maam ye. La mam sẽn wa wã tɛka, pʋg-kãngã pa bas mam naoã mokr ye. 46 Fo pa pʋdg mam zugã kaam ye. La pʋg-kãngã pʋdga kaam sẽn tar yũ-noog mam naoã zutu. 47 Rẽ n so tɩ mam yet foo tɩ baa a yel-wẽnã sẽn yaa wʋsgã,* a paama sugr+ a nonglmã sẽn yɩ wʋsgã yĩnga. La ned ning b sẽn kõ sugr yel-wẽn bilf yĩnga, a nonglmã yaa bilfu.” 48 Rẽ poore, a yeela pagã yaa: “Fo paama f yel-wẽnã sugri.”+ 49 Sẽn da zĩ-b ne a Zeezi taablẽ wã sɩngame n yet taab yaa: “Ra-kãngã yaa ãnda, n kõt baa yel-wẽn sugri?”+ 50 La a Zeezi yeela pagã yaa: “Fo tẽebã fãaga foo.+ Kẽng ne laafɩ.”

8 Rẽ poor bilfu, a Zeezi gilga tẽn-bɛd la tẽn-bõones n moond Wẽnnaam Rĩungã koe-noogã.+ La Piig la a yiibã ra yãagd-a lame. 2 Sẽn paase, pagb kẽer zĩn-dãmb sẽn da tar t’a Zeezi rig zĩn-dãmbã, la a taab a sẽn sãoog b bãas n da be ne-a: Yaa a Maari b sẽn da boond me tɩ Magdala pagã, soab ning a Zeezi sẽn dig zĩn-dãmb a yopoe tɩ b yi n basã, 3 a Zan+ sẽn yaa a Erood zakã yel-gɛt a Kuuza pagã, n paas a Suzan la pagb a taab sẽn da yãkd b paoong n sõngd a Zeezi ne a karen-biisã.+

4 La neb kʋʋng sẽn wa n tigim ne neb nins sẽn da tũud-a n gilgd tẽng-tẽngã, a wẽe yel-bũnd+ n yeele: 5 “Ka-koaad n yi n na n fẽrg a bõn-buudu. A sẽn wa n fẽrgdẽ wã, bõn-buud kẽer n lʋɩ sorã noor tɩ nebã tabe, tɩ liuuli wã sẽn yɩgd yĩngrã me wa rɩ.+ 6 Sãnda lʋɩɩ kugr zugu. La b sẽn bulã, b kʋɩɩme, zĩigã sẽn ka maasrã yĩnga.+ 7 Kẽer lʋɩɩ gõos sʋka, tɩ gõosã sẽn naag-b n yikã wulumd-ba.+ 8 La sãnda lʋɩɩ zĩ-sõngẽ, la b sẽn bulã poore, bil fãa woma biis koabga.”+ A Zeezi sẽn togs gom-kãensa wã poore, a zẽka a koɛɛg n yeele: “Sẽn tar-a tʋb n na n kelge, bɩ a kelge.”+

9 La a karen-biisã sok-a-la yel-bũn-kãng võor+ 10 t’a yeel yaa: “B kõo yãmb sor tɩ y tõe n wʋm Wẽnnaam Rĩungã yel-solgdsã sẽn yaa sõamyã wã võore. La sã n yaa ne neb a taabã, yaa ne yel-bũnã,+ sẽn na yɩl tɩ baa b sẽn getã, bɩ b ges zaalem, la baa b sẽn kelgdã, bɩ b ra wʋm a võorã ye.+ 11 Masã, ad yel-bũndã võore: Bõn-buudã yaa Wẽnnaam koɛɛgã.+ 12 Sẽn be-b sorã noorã yaa neb nins sẽn kelge, tɩ Sʋɩtãanã* wa rẽ poore, n yiis koɛɛgã b sũyã pʋsẽ sẽn na yɩl tɩ b ra wa tẽ n paam fãagr ye.+ 13 Sẽn be-b kugrã zugã yaa b rãmb nins sẽn wʋm koɛɛgã n deeg-a ne sũ-noogo, la b yaool n pa tar yẽgã. B tẽeda wakat bilfu, la makr wakate, b lʋɩtame.+ 14 La sã n yaa ne sẽn lʋɩ-b gõos sʋkã, yaa neb nins sẽn wʋm koɛɛgã, la b bas tɩ yɩɩrã, arzɛkã,+ la vɩ-kãngã yõ-noogrã+ soog-ba, n wulumd koɛɛgã n kɩt tɩ b pa womd bi-sõma wã.+ 15 Sã n yaa ne sẽn lʋɩ-b zĩ-sõngẽ wã, bãmb yaa neb nins sẽn kelg koɛɛgã ne sũur sẽn yaa sõma wʋsgo,+ n sakdẽ la b tõogd toog n womd biisi.+

16 “Ned kae sẽn na n yõgen fɩtl n dɩk bũmb n fõgen-a, wall a ning-a gãag tẽngr ye. La a na n dogl-a-la fɩtl-doagendg zugu, sẽn na yɩl tɩ neb nins sẽn kẽed roogẽ wã tõog n yã vẽenemã.+ 17 Bala bũmb pa be sẽn solg sẽn pa na n vẽneg ye. Bũmb pa be sẽn lud sõma me tɩ nebã pa na n tol n bãnge, la sẽn pa na n puk ye.+ 18 Woto wã, bɩ y gũus ne y sẽn kelgd to-to wã. Bala ned ning sẽn tare, b na n kõ-a lame n paase.+ La ned ning sẽn pa tare, baa bũmb ning a sẽn tagsd t’a tarame wã menga, b na n deeg n bas-a lame.”+

19 La a Zeezi ma wã ne a ma-biisã+ waame n dat n yã-a, la kʋʋngã yĩnga,+ b ra pa tõe n kolg-a ye. 20 Rẽ la neb yeel a Zeezi yaa: “Yãmb ma wã ne y ma-biisã bee yɩng n dat n yã yãmba.” 21 T’a leok-b n yeele: “Mam ma la m ma-biis yaa neb nins sẽn kelgd Wẽnnaam goamã la b sakdẽ wã.”+

22 Daar a yembre, a Zeezi ne a karen-biisã kẽe koom-koglg t’a Zeezi yeel-b yaa: “Bɩ d pasg n kẽng mogrã rʋʋnde.” Dẽ, bãmb loogame.+ 23 La b sẽn wa n dʋʋgdẽ wã, a Zeezi gũsame. La sob-kãseng n yik mogrã zug tɩ koomã kẽed koglgã pʋgẽ, hal t’a rat n bõre.+ 24 Dẽ, b kẽngame n tɩ nek-a n yeele: “Karen-saamba, Karen-saamba, tõnd na n kiime!” Rẽ la a yik n tãs sobgã ne ko-pɛmã sẽn da zẽkd ne pãngã. Sobgã yõkame tɩ zĩigã lebg sɩddd.+ 25 Rẽ poore, a soka a karen-biisã yaa: “Yãmb tẽebã bee yɛ?” La rabeem yõka bãmba. Ling-b lame tɩ b ra yet taab yaa: “Nin-kãngã yaa bõe ned menga? Bala a kõta baa sobgã la mogrã noore, tɩ b sakd-a.”+

26 Bãmb taa Gerasa nebã soolmã+ sẽn be Galile mogrã rʋʋndã, n yals koom-koglgã. 27 La a Zeezi sẽn yi koom-koglgã pʋgẽ n ta tẽn-koɛɛngẽ wã, tẽngã rao a ye zĩn-dãmb sẽn tar n seg-a. Hal daar zãra, yẽ ra pa yer fuugu, a ra pa be yir me ye. A ra bee yaadẽ wã.+ 28 A sẽn yã a Zeezi wã, a kelmame n wõgemd a taoor n zẽk a koɛɛg n yeele: “Zeezi, Wẽnnaam Sẽn-ka-to Biiga, bõe la yãmb dat ne maam? Mam kota yãmb tɩ y ra nams maam ye.”+ 29 (Bala a Zeezi ra yeta zĩnã* t’a yi n bas raoã. Zĩnã kẽe raoã naoor wʋsgo,*+ tɩ b mi n sẽb a naoã ne a nusã ne bãense, la b gũ-a sõma. La a kaooda bãensã, tɩ zĩnã tar-a n gilgd zĩis neb sẽn pa be.) 30 A Zeezi soka raoã yaa: “Fo yʋʋr la a bõe?” T’a leok yaa: “A Kʋʋngo,” bala zĩn-dãmb wʋsg n da tar-a. 31 Zĩn-dãmbã ra bõosd-a lame t’a ra yeel-b tɩ b tɩ kẽ bog-zulungẽ wã ye.+ 32 La kurkuy+ wʋsg n da be tãngã zug n dɩtẽ. Rẽ n so tɩ zĩn-dãmbã bõos-a t’a bas tɩ b tɩ kẽ kurkuyã. La a Zeezi kõ-b-la sore.+ 33 Dẽ, zĩn-dãmbã yiime n bas raoã n tɩ kẽ kurkuyã, la kurkuyã fãa zoeeme n ta mogrã noore, n yi sigdgẽ* wã n lʋɩ mogrã pʋgẽ, tɩ koomã rɩ-ba. 34 Sẽn da gũud-b kurkuyã sẽn yã bũmb ning sẽn maanã, b zoeeme n tɩ togs kibarã tẽngã pʋgẽ, la tẽn-kɩremsẽ wã.

35 Dẽ, nebã yiime n na n ges bũmb ning sẽn maanã. B waa a Zeezi nengẽ, n yã raoã zĩn-dãmbã sẽn yi n basã. A ra ninga fut n mi a nenga, n zĩ a Zeezi sɛɛgẽ. La bãmb yɛɛsa wʋsgo. 36 Neb nins sẽn yã yɛlã sẽn yɩ to-to wã togs-b-la rao ning zĩn-dãmbã sẽn da tarã sẽn paam a meng to-to. 37 Rẽ poore, Gerasa soolmã tẽn-yagsã neb wʋsg kosa a Zeezi t’a yi b soolmẽ wã. Bala rabeem-kãseng n da tar-ba. Dẽ, a kẽe koom-koglgã n na n looge. 38 La rao ning zĩn-dãmbã sẽn yi n basã ra bõosd-a lame n na n tũ-a, la a yeel-a lame t’a lebge. A paasame yaa:+ 39 “Lebg n kuili, n tɩ togs nebã bũmb nins Wẽnnaam sẽn maan n kõ foomã.” Dẽ, raoã kẽngame n tɩ moond n togsd bũmb nins fãa a Zeezi sẽn maan n kõ yẽ wã galʋ-tẽngã tõre.

40 A Zeezi sẽn lebg n wa Galile wã, kʋʋngã reeg-a-la neere, bala b fãa ra gũud-a lame.+ 41 La rao yʋʋr sẽn boond t’a Zayirus n wa. A ra yaa tigsg roogã taoor soab a ye. A wa n yĩgimda a Zeezi taoor n kos-a t’a wa yẽ zakẽ wã,+ 42 bala a bi-pugl-yendã sẽn da zems yʋʋm piig la a yiibã ra rat n kiime.

A Zeezi sẽn wa n dabdã, neb kʋʋngã ra pʋgd-a lame, n dɩdgd-a. 43 La pag a ye n da bẽed bãag yʋʋm piig la a yiib t’a zɩɩm yita,+ tɩ ned baa a ye pa tõog n sãoog-a ye.+ 44 A kolga a Zeezi poorẽ wã, n sɩɩs a zugẽ fuugã noore,+ la zĩig pʋgẽ, zɩɩmã sẽn da yitã yõkame. 45 Rẽ la a Zeezi sok yaa: “Ãnda n sɩɩs maam?” Ned fãa sẽn da yet tɩ pa yẽ wã yĩnga, a Pɩyɛɛr yeelame: “Karen-saamba, kʋʋngã gũbga yãmb n dɩdgd yãmba.”+ 46 La a Zeezi yeelame: “Ned n sɩɩs maam, bala m bãngame tɩ pãng+ n yi mam nengẽ.” 47 Pagã sẽn bãng t’a pa tõog n solg yellã, a wa n yĩgimda a taoore, n digd la a togsd nebã fãa nifẽ bũmb ning sẽn kɩt t’a sɩɩs-a wã, la a sẽn paam laafɩ zĩig pʋgẽ to-to wã. 48 La a Zeezi yeel-a lame: “M biiga, fo tẽebã kɩtame tɩ f paam laafɩ. Kẽng ne laafɩ.”+

49 A Zeezi sẽn wa n ket n gomdã, ned n yi tigsg roogã taoor soab zakẽ n wa yeele: “Yãmb bi-puglã kiime. Da le nams-y Karen-saambã ye.”+ 50 A Zeezi sẽn wʋm dẽ, a yeel-a lame: “Ra maan dabeem ye. Fo we n tall tẽeb t’a na n põsame.”+ 51 A sẽn ta zakẽ wã, a pa sak tɩ ned baa a ye tũ-a n kẽ, n zʋʋg a Pɩyɛɛr ne a Zã la a Zak n paas bi-puglã ba ne a ma ye. 52 La nebã fãa ra yãbdame, la b wilgd b sũ-sãang bi-puglã kũum yĩnga. Rẽ la a Zeezi yeel-yã: “Da le yãb-y ye.+ Bala a pa ki ye, a gõeeme.”+ 53 Dẽ, nebã sɩnga a yaalgo, b sẽn da mi tɩ biigã kiime wã yĩnga. 54 La a Zeezi gãda a nug n yeel-a: “Biiga, yiki!”+ 55 Bi-puglã vʋʋsem+ lebg n waame, t’a yik zĩig pʋgẽ.+ A Zeezi yeelame tɩ b kõ-a bũmb t’a rɩ. 56 Bi-puglã roagdb sũy yɩɩ noog wʋsgo. La a Zeezi yeel-b lame tɩ b ra saag n togs ned baa a ye bũmb ning sẽn maanã ye.+

9 Rẽ poore, a boola Piig la a yiibã fãa n kõ-b tõog la pãng tɩ b tõe n dig zĩn-dãmbã+ fãa, la b sãoog bãase.+ 2 A tʋm-b lame tɩ b tɩ moon Wẽnnaam Rĩungã koɛɛgã, la b sãoog bãad-rãmba, 3 la a paase: “Ra zã-y baa fʋɩ so-toakã yĩng ye. Ra zã-y rasaar wall rɩɩb korgo, buri, ligdi,* wall fu-yord a yiib*+ ye. 4 La yãmb sẽn ta zĩig ning fãa, y sã n kẽ zak pʋgẽ bɩ y pa be n tãag y sẽn na n yi tẽn-kãnga.+ 5 La zĩig ning fãa nebã sẽn pa reeg yãmba, y sã n wa yit tẽngã bɩ y pĩms y naoã tom tɩ yɩ keoogr bãmb yĩnga.”+ 6 Dẽ, bãmb loogame, n gilg soolmã tẽn-bõonesã, n moon koe-noogã la b sãoog bãad-rãmb zĩig fãa.+

7 La soolmã naab* a Erood* wʋma bũmb nins fãa sẽn da maandã kibare, n pa mi a sẽn maandg ye. Bala kẽer da yetame t’a Zã vʋʋgame n yi kũ-rãmb sʋka,+ 8 tɩ sãnda yetẽ t’a Eli lebg n waame, t’a taab me yetẽ tɩ pĩnd wẽndẽ no-rɛɛsdbã nin-yend n vʋʋge.+ 9 A Erood yeelame: “Mam fiuuga a Zã zugã.+ Woto wã, yaa ãnd n maand bõn-kãensã tɩ b gomd tɩ mam wʋmdẽ wã?” Dẽ, yẽ ra baood n na n yãa a Zeezi.+

10 Tẽn-tʋmdbã sẽn lebg n wa wã, b togsa a Zeezi bũmb nins fãa b sẽn maanã.+ Dẽ, a Zeezi peeg-b lame n yi kɛɛng n kẽng tẽng sẽn boond tɩ Betsayida.+ 11 La kʋʋngã bãngame, n pʋg-a. La a Zeezi reeg-b-la neere, n gom Wẽnnaam Rĩungã yell ne bãmba, la a sãoog neb nins sẽn pa keemã.+ 12 La wĩndgã wa n dat n kẽeme. Rẽ la Piig la a yiibã kolg n yeel-a yaa: “Bɩ y bas kʋʋngã tɩ b looge, sẽn na yɩl tɩ b kẽng pʋtã* la tẽn-bõones nins sẽn pẽ ka wã pʋsẽ n tɩ bao gãag zĩis la rɩɩbo. Bala zĩ-kãngã yaa weoogo.”+ 13 La a Zeezi leok-b lame yaa: “Bɩ yãmb mensã bao bũmb n kõ-b tɩ b rɩ.”+ Tɩ b yeele: “Tõnd pa tar bũmb ka n zʋʋg bur a nu, la zĩm a yiib ye. Sã n pa tõnd mensã n na n tɩ ra rɩɩb n kõ nin-kãensã fãa.” 14 Sɩd me, ra yaa na maan rap tus a nu n da be be. La a yeela a karen-biisã yaa: “Kɩt-y tɩ nebã zĩnd sull-sulli, tɩ sull fãa zems neb pis-nu.” 15 B maana woto, n kɩt tɩ nebã fãa zĩndi. 16 Dẽ, a rɩka bur a nu wã ne zĩm a yiibã, n nak a neng yĩngr n ning-b barka, la a kao n kõ karen-biisã sẽn na yɩl tɩ b kõ kʋʋngã. 17 Dẽ, b fãa rɩɩme n tɩge, la b tigsa gɩrsã sẽn kellã tɩ pid yaas piig la a yiibu.+

18 Daar a yembre, a Zeezi sẽn wa n yaa a yembr n pʋʋsdẽ, karen-biisã waa a nengẽ t’a sok-ba: “Nebã yetame tɩ mam yaa ãnda?”+ 19 Tɩ b leok n yeele: “A Zãmbatiisi, la kẽer yetame t’a Eli, tɩ sãnda yetẽ tɩ pĩnd wẽndẽ no-rɛɛsdbã nin-yend sẽn vʋʋge.”+ 20 Dẽ, a sok-b lame: “La yãmba, y yetame tɩ mam yaa ãnda?” T’a Pɩyɛɛr leok yaa: “Yãmb yaa Kiristã, Wẽnnaam sẽn tʋm a soabã.”+ 21 Rẽ poore, a Zeezi yeel-b lame tɩ b ra saag n togs ned baa a ye rẽ ye.+ 22 La a paasame: “Ninsaal biigã segd n paama namsg wʋsgo, tɩ kãsem-dãmbã ne maan-kʋʋdbã taoor dãmb la gʋlsdbã zãgs-a. B na n kʋ-a lame,+ tɩ rasem a tãab-n-soabã daar bɩ a vʋʋge.”+

23 Rẽ poore, a yeela nebã fãa yaa: “Ned sã n dat n tũ maam bɩ a kɩɩs a meng raabo,+ la a rɩk a namsg ra-luk* n pʋg maam daar fãa.+ 24 Bala ned ning sẽn dat n kogl a vɩɩm* na n bõn-a lame, la ned ning sẽn bõn a vɩɩm* mam yĩnga, yẽ soab na n paam-a lame.+ 25 Sɩd-sɩda, ned sã n paam dũniyã tõr n yaool n wã a meng wall a bõn a vɩɩm, a yõod bee yɛ?+ 26 Bala ned sã n zoe yãnd n pa rat tɩ nebã bãng tɩ yẽ yaa mam karen-biiga, la t’a tẽeda mam goamã, Ninsaal biigã me sã n wa wa ne a ziiri, ne a Ba wã ziir la ne malɛg-sõamyã wã ziiri, a na n zoee yãnd ne yeel tɩ yẽ soabã yaa a karen-biiga.+ 27 Mam yeta yãmb sɩd tɩ sẽn yas-b ka wã sʋka, kẽer n pa na n ki* tɩ b pa reng n yã Wẽnnaam Rĩungã ye.”+

28 Sɩd me, a Zeezi sẽn gom woto wã na maan rasem a nii poore, a peega a Pɩyɛɛre, a Zã ne a Zak n dʋ tãngã zug n na n pʋʋse.+ 29 A Zeezi sẽn wa n pʋʋsdẽ wã, a nengã yalẽ wã toeemame, t’a futã lebg peels faddd. 30 La rap a yiib n da sõsd ne-a. Ra yaa a Moyiiz ne a Eli. 31 B puka ne ziiri, n gomd a Zeezi loogrã sẽn segd n yɩ Zerizalɛmmã yelle.+ 32 La gõeem n da tar a Pɩyɛɛr ne a tũud-n-taasã sõma. La b nensã sẽn wa n vẽnegã, b yãa a Zeezi ziirã,+ n paas rap a yiibã sẽn yas ne-a. 33 Rap a yiibã sẽn wa n bas a Zeezi n loogdẽ wã, a Pɩyɛɛr yeela a Zeezi yaa: “Karen-saamba, tõnd sẽn be ka wã yaa bõn-sõngo. Woto wã, bas-y tɩ d tilg fu-rot a tãabo, a ye yãmb yĩnga, a to a Moyiiz yĩnga, la a ye me a Eli yĩnga.” A ra pa mi a sẽn gomd bũmb ning yellã ye. 34 La a sẽn wa n togsd gom-kãensa wã, sawadg n puk n sɩng b buiibu. Sawadgã sẽn wa n buiid-bã, b yɛɛsame. 35 La koɛɛg+ n yi sawadgẽ wã n yeele: “Yãoã yaa mam Bi-ribla, mam sẽn yãk a soabã.+ Kelg-y-yã-a.”+ 36 Koɛɛgã rãamd sẽn wa n yitã, b mikame t’a Zeezi yaa a yembre. La b kell n sĩndame, n pa togs ned baa a ye bũmb nins b sẽn yã wã wakat kãng ye.+

37 Vẽkembeoogã b sẽn wa n yi tãngã zug n sigdã, neb kʋʋng n wa n seg a Zeezi.+ 38 La rao n zĩnd kʋʋngã sʋk n zẽk a koɛɛg n yeele: “Karen-saamba, m kotame tɩ y ges m bi-riblã, bala a yaa m bi-yende.+ 39 La zĩn n kẽed-a. A sã n kẽ-a bala, a kelemdame tɩ zĩnã kɩt t’a yĩngã virsdẽ, tɩ tãntãmpuud yit a noorẽ wã. Zĩnã pogend-a lame, la baa ne rẽ, a pa yit n bas-a nana ye. 40 Mam bõosa yãmb karen-biisã tɩ b rig-a, la b pa tõog ye.” 41 La a Zeezi leokame n yeele: “Zãmaan neb sẽn ka tẽeb la sẽn yaa nin-wẽnse,+ mam segd n paa ne yãmb la m maan sũ-mar ne yãmb n kaoos wakat a wãna? Tall f biigã n wa ka.”+ 42 La biigã sẽn wa n kolgdẽ wã, zĩnã* lub-a-la tẽng n kɩt t’a yĩngã virsd ne pãnga. La a Zeezi tãsa zĩnã, n sãoog biigã la a lebs-a a ba wã. 43 Nebã fãa sẽn yã Wẽnnaam pãn-kãsengã, b yɛɛsa wʋsgo.

La a Zeezi sẽn da maand bũmb ninsã sẽn da lingd nebã fãa wã, a yeela a karen-biisã yaa: 44 “Kelg-y neere, la y ra yĩm gom-kãensã ye. Bala b na n zãmba Ninsaal biigã, n ning-a nebã nusẽ.”+ 45 La b ra pa wʋmd a Zeezi sẽn yetã võor ye. Sɩd me, a ra solga ne bãmba, sẽn na yɩl tɩ b ra wʋm a võorã ye. La b ra yɛɛsdame n pa rat n sok a Zeezi bũmb gom-kãng wɛɛngẽ ye.

46 La no-koeemd n sɩng karen-biisã sʋka. B ra baood n na n bãnga sẽn yaa-a kãseng n yɩɩd bãmb sʋkã.+ 47 La a Zeezi sẽn bãng b sũyã tagsgã, a peega bi-bilf n yals a sɛɛgẽ 48 n yeel-b yaa: “Ned ning sẽn deegd bi-bilf-kãngã mam yʋʋr yĩnga, a reegda ma-me. La ned ning sẽn deegd maam, a reegda Soab ning sẽn tʋm maamã me.+ Bala ned ning sẽn zãad a meng wa bi-kɩdg yãmb fãa sʋka, yẽ soab n yaa kãsenga.”+

49 La a Zã leokame n yeele: “Karen-saamba, tõnd yãa ned sẽn digd zĩn-dãmb ne yãmb yʋʋre, la tõnd bao n na n gɩdg-a lame, a sẽn pa naag tõnd n tũud yãmbã yĩnga.”+ 50 La a Zeezi yeel-a lame: “Da bao-y n gɩdg-y-yã-a ye. Bala ned sã n pa kɩɩsd yãmba, a bee yãmb poorẽ.”

51 Wakat ning a Zeezi sẽn da segd n dʋ saasẽ wã sẽn da kolgdã,+ a kenga a pɛlg n dɩk Zerizalɛm sore. 52 Rẽ n so t’a tʋm koe-taasdb tɩ b reng taoore. B kẽngame n tɩ kẽ Samari tẽn-bil a ye pʋgẽ, n na n segl a waoongã. 53 La tẽngã nebã pa sak n deeg a Zeezi,+ a sẽn dat ne a sũur fãa n kẽng* Zerizalɛmmã yĩnga. 54 Karen-biig a Zak ne a Zã+ sẽn yã rẽ wã, b sokame: “Zu-soaba, yãmb datame tɩ d bool bugum tɩ yi saasẽ n wa sãam-b bɩ?”+ 55 La a wẽnemdame n gom-ba. 56 Dẽ, b kẽnga tẽn-bil a to pʋgẽ.

57 La b sẽn wa n dɩk sorã, ned n yeel a Zeezi yaa: “Mam na n tũu yãmb n kẽng zĩig ning fãa y sẽn na n kẽnge.” 58 La a Zeezi leok-a lame yaa: “Waas* tara bogdo, tɩ liuuli wã me tar tʋgdo, la Ninsaal biigã pa tar zĩig a sẽn na n gãneg a zug ye.”+ 59 Rẽ poore, a yeela ned a to yaa: “Wa tũ maam.” Tɩ nin-kãng leok yaa: “Zu-soaba, kõ-y maam sor tɩ m deng n kẽng n tɩ mum m ba wã.”+ 60 T’a Zeezi yeel-a: “Bas kũ-rãmbã+ tɩ b mum b kũ-rãmba. La bɩ fo kẽng n tɩ moon Wẽnnaam Rĩungã koɛɛgã zĩig fãa.”+ 61 La ned a to me n yeele: “Zu-soaba, mam na n tũu yãmba, la bas-y tɩ m deng n tɩ pʋʋs m yirã rãmba.” 62 La a Zeezi yeel-a lame: “Ned ning fãa sẽn gãd wãk rũng sẽn tɛt la a get bũmb nins sẽn be poorẽ wã,+ a pa zems ne Wẽnnaam Rĩungã ye.”+

10 Rẽ poore, Zu-soabã yãka neb a taab a karen-biisã sʋka, bãmb pis-yopoe n tʋm-b yiib-yiib+ tɩ b reng a taoor n kẽng tẽns nins fãa, la zĩis nins fãa yẽ mengã sẽn na n wa kẽngã. 2 A yeel-b lame yaa: “Sɩd-sɩda, tigsgã yaa wʋsgo, la tʋm-tʋmdbã sõor paoodame. Woto wã, bɩ y bõos tigsgã Soab t’a tʋm tʋm-tʋmdb tɩ b kẽng a tigsgẽ wã.+ 3 Bɩ y kẽnge! La gũus-y-yã! Mam tʋmda yãmb wa pe-bi we-baas sʋka.+ 4 Da zã-y ligd korgo, wall rɩɩb korgo, pa rẽ bɩ neooda ye.+ La y ra tek n pʋʋs ned baa a ye* sorã zug me ye. 5 Yãmb sã n kẽ zak pʋgẽ fãa, reng-y n yeel-y yaa: ‘Bɩ laafɩ zĩnd zag-kãngã pʋgẽ.’+ 6 La ned sẽn nong laafɩ sã n be be, yãmb laafɩ wã na n zĩnda a zugu. La ned a woto sã n kae, yãmb laafɩ wã na n lebg n waa y mens zutu. 7 Bɩ y pa zag-kãng pʋgẽ,+ n dɩtẽ la y yũud bũmb nins b sẽn kõt yãmbã.+ Bala tʋm-tʋmd zemsa ne a yaoodo.+ Ra saad-y n sigd zak-zak ye.

8 “Sẽn paase, yãmb sẽn kẽ tẽng ning fãa pʋgẽ tɩ b reeg yãmba, bɩ y rɩ bũmb ning b sẽn na n tẽgen yãmb taoorã, 9 la y sãoog bãad-rãmb nins sẽn be be wã, la y yeel yaa: ‘Wẽnnaam Rĩungã kolga yãmba.’+ 10 La yãmb sẽn kẽ tẽng ning fãa pʋgẽ tɩ b pa reeg yãmba, bɩ y kẽng tẽn-kãng so-kãsemsẽ wã n yeele: 11 ‘Tõnd pĩmsda baa yãmb tẽngã tom sẽn tabend d naoã tɩ yɩ keoogr yãmb yĩnga.+ La bãng-y tɩ Wẽnnaam Rĩungã kolgame.’ 12 Mam yeta yãmb tɩ Bʋ-kaoorã daare, na n yɩɩ nana ne Sodom n yɩɩg tẽn-kãnga.+

13 “Korazin, toog na paam foo! Betsayida, toog na paam foo! Bala yel-soalem nins sẽn maan yãmb pʋsẽ wã sã n da maanẽ-la Tɩɩr ne Sɩdõ, woto tɩ b sẽn tek yam n kos sugri, n yeelg bot la b zĩnd tompɛglem pʋgẽ daar zãra.+ 14 Rẽ n so tɩ Bʋ-kaoorã daare, na n yɩɩ nana ne Tɩɩr la Sɩdõ n yɩɩg yãmba. 15 La foom a Kapɛrnawum, b na n zẽka foom n ta saasẽ bɩ? Fo na n sigame n ta Yaoogẽ* wã!

16 “Ned ning sẽn kelgd yãmba, a kelgda maam.+ La ned ning sẽn zãgsd yãmb zãgsda ma-me. Sẽn paase, ned ning sẽn zãgsd maam, a zãgsda Soab ning sẽn tʋm maamã me.”+

17 La neb pis-yopoe wã lebg n waa ne sũ-noog n yeele: “Zu-soaba, tõnd sã n pʋd yãmb yʋʋrã, baa zĩn-dãmbã sakda tõndo.”+ 18 Rẽ la a Zeezi yeel-b yaa: “Mam zoe n nee a Sʋɩtãan sẽn yi saasẽ n lʋɩt+ wa sa-yãgbo. 19 Ade! Mam kõo yãmb tõog tɩ y tab wiis la namse, la y tõog bɛ wã ne a pãngã fãa,+ la baa fʋɩ pa na n maan yãmb wẽng ye. 20 Baasgo, ra kɩdm-y sũ-noog b sẽn kɩt tɩ zĩn-dãmbã sakd yãmbã yĩng ye. La bɩ y kɩdme, yãmb yʋyã sẽn gʋls saasẽ wã yĩnga.”+ 21 Wakat kãng bala, vʋʋsem sõngã kɩtame t’a Zeezi paam sũ-no-kãseng n yeele: “M Ba sẽn yaa yĩngr la tẽng Zu-soaba, mam pẽgda yãmb nebã taoore, bala yãmb solga bõn-kãensã neer ne yam dãmbã la ne bãngdbã,+ la y yaool n vẽneg-b ne kom-bõonegã. N-ye, m Ba, mam pẽgda yãmba, yãmb sẽn dat tɩ yɩ woto wã yĩnga.+ 22 M Ba rɩka bũmb fãa n ning mam nugẽ, la ned baa a ye pa mi Biigã sẽn yaa a soab tɩ sã n pa Ba wã ye. Ned baa a ye pa mi Ba wã sẽn yaa a soaba, tɩ sã n pa Biigã,+ la ned ning Biigã sẽn dat n vẽneg-a wã ye.”+

23 Rẽ poore, a wẽnegame n tees a karen-biisã n yeel-b yaa: “Sũ-noog rãmb la neb nins nin sẽn ne bũmb nins yãmb sẽn ne wã.+ 24 Bala mam yeta yãmb tɩ no-rɛɛsdb la rĩm-dãmb wʋsg ra tʋll n yãa bũmb nins yãmb sẽn ne wã, la b pa yã ye,+ la b wʋm bũmb nins yãmb sẽn wʋmdã, la b pa wʋm ye.”

25 La ade! Tõogã karen-saamb a ye n yik n na n mak a Zeezi, n yeele: “Karen-saamba, bõe la m segd n maan n paam vɩɩm sẽn ka sɛtã?”+ 26 A leok-a lame n yeele: “Bõe la b gʋls Tõogã pʋgẽ? Fo wʋmda f sẽn karemdã võor wãn-wãnã?” 27 T’a leok n yeele: “‘Yãmb segd n nonga a Zeova* sẽn yaa yãmb Wẽnnaamã ne y sũurã fãa, ne y sɩɩgã* fãa, ne y pãngã fãa, la ne y yamã fãa,’+ la ‘y nong y to wa y menga.’”+ 28 T’a Zeezi yeel-a yaa: “Fo leoorã zemsame. Kell n maan woto, tɩ f na n paama vɩɩm.”+

29 La raoã sẽn da rat n wilg t’a yaa nin-tɩrgã,+ a soka a Zeezi yaa: “La yaa ãnda soab la mam to?” 30 A Zeezi leok-a lame n yeele: “Rao n da yi Zerizalɛm n dabd Zeriko, n tek n lʋɩ bi-bees nusẽ. B fãa a teedã fãa, hal baa a futã, n pãb-a hal t’a rat n ki, la b bas-a n looge. 31 Segame tɩ maan-kʋʋd n da tũud so-kãnga. La a sẽn yã-a wã, a tũu sorã kɩreng n looge. 32 Levi buudã ned me n ta zĩigẽ wã. La a sẽn yã-a wã, yẽ me tũu sorã kɩreng n looge. 33 La Samari ned+ a ye sẽn da tũud sorã taa raoã sẽn beẽ wã. A sẽn yã-a wã, a nimbãaneg yõk-a lame. 34 Dẽ, a kolg-a lame, n ning a noadã kaam la divẽ, la a vil-b ne pɛɛla. Rẽ poore, a rɩk-a lame n zombg a meng rũngã zugu, n tall-a n ta sik-zĩigẽ n ges a yelle. 35 Vẽkembeoogã, a yãka deniye* a yiib n kõ sik-zĩigã soab la a yeele: ‘Ges a yelle, la f sã n yiis ligd n paase, m sã n wa lebge m na yao-fo.’ 36 Sã n yaa ne foo, nin-kãensã b tãabã sʋka, wõnda bʋg n wilg t’a yaa rao ning sẽn lʋɩ bi-beesã nusẽ wã to?”+ 37 T’a yeele: “Yaa sẽn wilg-a t’a zoeta a nimbãanegã.”+ Rẽ la a Zeezi yeel-a yaa: “Kẽnge, la bɩ fo me maan woto.”+

38 La a Zeezi ne a karen-biisã sẽn da ket n kẽndã, b tɩ kẽe tẽn-bil a ye pʋgẽ. Be, pag yʋʋr sẽn boond t’a Mart+ n deeg-a sãand a zakẽ. 39 A ra tara ma-bi-poak me yʋʋr sẽn boond t’a Maari. A Maari zĩnda Zu-soabã taoore, n kelgd bũmb nins a sẽn da yetã.* 40 La a Mart yẽ ra tʋmda tʋʋm wʋsg tɩ tiisd-a. Rẽ la a kolg n yeel a Zeezi yaa: “Zu-soaba, mam ma-bi-poakã sẽn bas maam m ye ne tʋʋmã pa maand yãmb bũmb la? Yeel-y-yã-a t’a wa sõng maam.” 41 Zu-soabã leokame n yeel-a yaa: “Marte, Marte, fo maanda yɩɩre, la f tãndgd ne bũmb wʋsgo. 42 La bũmb a wãn bal n yaa tɩlɛ, bɩ bõn-yɛng bala. A Maari yẽ yãka pʋɩɩr ning sẽn yaa sõma wã,*+ tɩ b pa na n deeg n bas-a ye.”

11 Daar a ye, a Zeezi ra bee zĩig a ye n pʋʋsdẽ. La a sẽn pʋʋs n sa, a karen-biisã sʋk nin-yend n yeel-a yaa: “Zu-soaba, zãms-y tõnd d sẽn tog n pʋʋs to-to, wa a Zã me sẽn zãms a karen-biisã.”

2 Rẽ la a Zeezi yeel-b yaa: “Yãmb sã n na n pʋʋs bɩ y yeele: ‘Tõnd Ba, bɩ yãmb yʋʋr paam waoogre.*+ Bɩ yãmb Rĩungã wa.+ 3 Beoog sẽn vẽeg fãa, bɩ y kõ tõnd rɩɩb* tɩ sek daarã tõre.+ 4 Bɩ y kõ tõnd sugr d yel-wẽnã yĩnga,+ bala tõnd me kõta ned ning fãa sẽn beeg tõnd* sugri.+ La y ra bas tõnd tɩ d maan yel-wẽnd makr sasa ye.’”*+

5 Rẽ poore, a yeel-b lame: “Mams-y wa yãmb ned a ye sẽn na n tar zoa, n kẽng a nengẽ yʋn-sʋk n yeel-a yaa: ‘M zoa, peng-m bur a tãabo, 6 bala m zoa a ye n yi sor n wa sig-m mas-masã, tɩ m pa tar baa fʋɩ n na n kõ-a ye.’ 7 La a paa pʋgẽ n yeele: ‘Bas-m sɩɩ. Kʋɩlengã zoe n sogame, tɩ mam kom-bõonegã gõe ne maam. M pa tõe n yik n kõ-f bũmb ye.’ 8 Mam yeta yãmb tɩ baa a sã n pa na n yik n kõ-a bũmb a sẽn yaa yẽ zoa wã yĩnga, yaa vẽeneg t’a zoa wã sẽn pa zoet nif n pẽdgd n kotẽ wã,+ a na n yik n kõ-a-la bũmb nins fãa a sẽn datã. 9 Woto yĩnga, mam yeta yãmb tɩ y kotẽ,+ tɩ b na kõ-yã. Gẽesd-y tɩ y na yã. Kogsd-y kʋɩlengã, tɩ b na pak n kõ-yã.+ 10 Bala sẽn kot-a fãa paamdame,+ sẽn gẽesd-a fãa yãtame, la b pakd n kõta sẽn kogsd-a kʋɩleng fãa. 11 Sɩd-sɩda, roagd a bõe n be yãmb sʋk t’a biig na n kos-a zĩnfu, t’a zãgs a na kõ-a zĩnfu, n kõ-a waafo?+ 12 Wall a sã n kos gelle, a na kõ-a nanga? 13 Woto wã, baa yãmb sẽn yaa nin-wẽnsã sã n kõt y kambã bũmb sẽn yaa sõma, sẽn yɩɩd fãa, yãmb Ba sẽn be saasẽ wã kõn kõ vʋʋsem sõngã neb nins sẽn kot rẽ wã sɩda?”+

14 Sẽn yɩ bilfu, a Zeezi riga zĩn sẽn kɩtd tɩ ned lebg muk t’a yi n bas raoa.+ La zĩnã sẽn yi wã, raoã sẽn da yaa mukã gomame, tɩ kʋʋngã yɛɛs wʋsgo.+ 15 La b sʋkã neb kẽer n yeel yaa: “A rigda zĩn-dãmbã ne a Beelzebuub* sẽn yaa zĩn-dãmbã naabã maasem.”+ 16 La sãnda sẽn da rat n mak-a wã, b kos-a lame t’a maan bãnd+ sẽn yit saasẽ. 17 A Zeezi sẽn mi b tagsgã,+ a yeel-b lame yaa: “Soolem ning fãa neb sẽn wẽneg n zabd taab sãamdame, la zak ning neb sẽn wẽneg n zabd taab wãadame.” 18 Woto me, a Sʋɩtãan sã n wẽneg n zabd ne a menga, a soolmã na n yɩɩ wãn n kaoose? Bala yãmb yetame tɩ mam digda zĩn-dãmbã ne a Beelzebuub maasem. 19 La sã n mik tɩ mam digda zĩn-dãmbã ne a Beelzebuub maasem, yaa ne ãnda maasem la yãmb kom-dibli wã rigd-ba? Yaa rẽ yĩng la bãmb sẽn na n yɩ yãmb bʋ-kaoodbã. 20 La sã n yaa ne Wẽnnaam pãng*+ la mam digd zĩn-dãmbã, rat n yeelame tɩ Wẽnnaam Rĩungã waame tɩ yãmb pa miẽ ye.+ 21 Ned sẽn tar pãng sã n zãad zab-teed n gũud a zaka, ned pa tõe n sɩɩs a paoongã ye. 22 La ned pãng sẽn yɩɩd yẽ sã n wa zab ne-a n tõog-a, nin-kãng reegda a zab-teedã fãa a sẽn da teegã. Rẽ poore, a pʋɩta bũmb nins a sẽn wʋk a nengẽ wã. 23 Ned ning sẽn pa be ne maam kɩɩsda maam, la ned ning sẽn pa naag maam n tigsdẽ, a sãeegdame.+

24 “Zĩn* sã n yi n bas neda, a yeebda zĩ-pɛɛlẽ wã n baood vʋʋsg zĩiga. La a sã n pa yã, a yetame: ‘Mam na n leba m doogẽ wã, zĩig ning m sẽn yi wã.’+ 25 La a sã n ta, a mikdame tɩ roogã pɩɩsame, n nags tɩ yaa neere. 26 Dẽ, yẽ kẽngdame n tɩ peeg zĩn-dãmb a yopoe sẽn yaa wẽns n yɩɩd yẽ mengã, tɩ b wa kẽ n pa be, tɩ nin-kãng yaoolem yɛlã lebg wẽng n yɩɩg pipi wã.”

27 La a sẽn wa n yet bõn-kãensa wã, pag n zĩnd kʋʋngã sʋk n zẽk a koɛɛg n yeele: “Sũ-noog soab la pag ning sẽn zã yãmb pʋgã, la yãmb sẽn yẽsem a soab bĩisã!”+ 28 La a yeelame: “Ayo. Sũ-noog rãmb la neb nins sẽn kelgd Wẽnnaam goamã la b tũudẽ wã!”+

29 Kʋʋngã sẽn wa n lebgd wʋsgã, a Zeezi sɩngame n yetẽ yaa: “Zãmaan-kãngã yaa zãmaan-wẽnga. B rat n yãa bãnde, la b pa na n yã bãnd a to n zʋʋg a Zonas bãndã ye.+ 30 Bala wa a Zonas+ sẽn yɩ bãnd Niniiv nebã yĩngã, Ninsaal biigã me na n yɩɩ bãnd zãmaan-kãngã yĩnga. 31 Bʋʋdã kaoob sasa, Saba* rĩm-poakã+ na n vʋʋga ne zãmaan-kãngã n ning-a taale, bala yẽ yii hal zĩ-zãrgẽ n wa kelg a Salomo yam goamã. La ade! Sẽn yɩɩd a Salomo n be ka.+ 32 Bʋʋdã kaoob sasa, Niniiv nebã na n vʋʋga ne zãmaan-kãngã n ning-a taale, bala Niniiv nebã sẽn wʋm a Zonas sẽn moon koɛɛg ningã,+ b teka yam n kos sugri. La ade! Sẽn yɩɩd a Zonas n be ka. 33 Ned sã n yõgen fɩtla, a pa na n dɩk-a n solg wall a ning-a peoog* tẽngr ye. La a na n dogl-a-la fɩtl-doagendg zugu,+ sẽn na yɩl tɩ neb nins sẽn kẽed roogẽ wã yã vẽenemã. 34 Fo nifã n yaa fo yĩngã fɩtla. Fo nifã sã n get bõn-yɛnga,* fo yĩngã tõr na n yɩɩ vẽenem.* La fo nifã sã n get sẽn yaa wẽnga,* fo yĩngã tõr na n yɩɩ lika.+ 35 Bɩ f gũusi, tɩ vẽenem ning sẽn be fo pʋgẽ wã ra yɩ lik ye. 36 Woto wã, fo yĩngã tõr sã n yaa vẽeneg tɩ lik baa bilf kaẽ, a tõrã na n yɩɩ vẽeneg wa fɩtl vẽenem sẽn vẽnegd foom.”

37 A Zeezi sẽn wa n yeel woto n sa wã, Fariziyẽ n bool-a t’a wa naag-a n dɩ. Dẽ, a Zeezi kẽnga a zakẽ wã, n tɩ zĩnd taablẽ. 38 La Fariziyẽ wã sẽn yã t’a pa tũ minundã n pek a nusã n yaool n na n dɩ wã, ling-a-la wʋsgo.+ 39 La Zu-soabã yeel-a lame yaa: “Yãmb a Fariziyẽ-rãmba, yãmb nedgda laasã poɛyã, la yãmb pʋsã pida ne yão-beed la wẽnem.+ 40 Yam-koees rãmba! Yaa sẽn maan-a poorã n maan pʋgã me. Bɩ bõe? 41 Woto wã, bɩ y yãk sẽn be pʋgẽ wã n kõ naong rãmba,* la yãmb bũmb fãa na yɩ yɩlemde. 42 La yãmb a Fariziyẽ-rãmba, yãmb na n paama toogo. Bala yãmb kõta mant ne ri* la bũmb a taab b sẽn kood zẽed zĩigẽ wã*+ pʋɩɩr a ye pʋɩ piig zugu, la yãmb pa nand Wẽnnaam tɩrlmã la a nonglmã ye! Yaa tɩlɛ tɩ y maan bõn-kãensã, la y pa segd n bas bũmb a taabã me ye.+ 43 Yãmb a Fariziyẽ-rãmba, toog na paam yãmba. Bala yãmb nonga taoor zĩis* tigsg rotẽ wã, la y rat tɩ nebã pʋʋsd yãmb raasã pʋsẽ!+ 44 Yãmb na n paama toogo, bala yãmb wõnda yaad sẽn sarme,*+ tɩ nebã kẽnd b zut n pa miẽ ye!”

45 La Tõogã karen-saam-dãmbã nin-yend n leok n yeel-a yaa: “Karen-saamba, yãmb sẽn yet woto wã, yãmb tʋʋda tõnd me.” 46 Rẽ la a Zeezi yeel-yã: “Yãmb a Tõogã karen-saam-dãmbã me, toog na paam yãmba. Bala yãmb zɩlgda nebã zɩɩb sẽn yaa zɩsgo, la yãmb mens yaool n pa rat n sɩɩs zɩɩbã ne y nug-bil ye!+

47 “Toog na paam yãmba, bala yãmb meta no-rɛɛsdbã yaado, tɩ yaool n yaa yãmb yaab-rãmbã n kʋ bãmba!+ 48 Sɩd-sɩda, yãmb mii y yaab-rãmbã tʋʋma, la y baas n wilgdẽ tɩ rẽ taa y yam. Bala bãmb n kʋ no-rɛɛsdbã,+ la yaa yãmb n met b yaadã. 49 Rẽ n so tɩ Wẽnnaam yamã yĩnga, a yeel yaa: ‘Mam na n tʋma no-rɛɛsdb ne tẽn-tʋmdb bãmb nengẽ. Bãmb na n namsa kẽere, la b kʋ sãnda, 50 sẽn na yɩl tɩ no-rɛɛsdbã fãa zɩɩm sẽn daag sẽn sɩng hal dũniyã yẽbgr wakatã taal zĩnd zãmaan-kãngã zugu,+ 51 sẽn sɩng ne a Abɛll+ zɩɩmã, n tãag a Zakari b sẽn kʋ Wẽnnaam doogã ne tẽn-kugrã sʋkã zɩɩm.’+ Sɩd-sɩda, mam yeta yãmb tɩ b na n ninga zãmaan-kãngã taal bõn-kãensã fãa yĩnga.

52 “Yãmb a Tõogã karen-saam-dãmba, yãmb na n paama toogo. Bala yãmb feooga bãngrã kʋɩlen-bila. Yãmb mensã pa kẽ, la y makdame n na n gɩdg neb nins sẽn dat n kẽ wã!”+

53 La a sẽn yi be wã, gʋlsdbã ne Fariziyẽ-rãmbã sɩng-a-la pẽdgr wʋsg la b sokd-a sogsg wʋsgo, 54 n gũusdẽ t’a togs bũmb tɩ b paam n ning-a taale.+

12 Wakat kãnga, neb tusa n tigim taaba, hal n da tabd taaba. Rẽ la a Zeezi sɩng goam n yeel a karen-biisã yaa: “Gũus-y y mens ne Fariziyẽ-rãmbã rabɩllã, rat n yeel tɩ b pʋ-likã.+ 2 La bũmb pa be sẽn lud sõma sẽn pa na n puki, la bũmb pa be sẽn solg sẽn pa na n vẽneg ye.+ 3 Dẽnd bũmb ning yãmb sẽn togs likẽ wã, b na n wʋm-a-la vẽenemẽ, la bũmb ning yãmb sẽn walem y rot pʋsẽ, b na n moon-a-la rotã zutu. 4 Sẽn paase, m zo-rãmba,+ mam yeta yãmb tɩ y ra zoe neb nins sẽn kʋʋd yĩngã, tɩ rẽ poor bɩ b pa tõe n maan bũmb a to wã ye.+ 5 Mam na n wilga yãmb y sẽn tog n zoe a soaba: Zoe-y Soab ning sẽn kʋʋda, la a tar tõog n tõe n lob Zeyɛn*+ pʋgẽ wã. Sɩd-sɩda, mam yeta yãmb tɩ y zoe yẽ Soabã.+ 6 B pa koosd yirs a nu ligd-koeems a yi sẽn pa zem baa fʋɩ* sɩda? Baasgo, Wẽnnaam pa yĩmd b baa a ye yell ye.+ 7 La baa yãmb zugã zoobd fãa sõdame.+ Bɩ y ra maan dabeem ye. Yãmb yõod yɩɩda yirs wʋsgo.+

8 “Mam yeta yãmb tɩ ned ning fãa sẽn na n yeel nebã taoor t’a mii maam,+ Ninsaal biigã me na n yeela Wẽnnaam malɛgsã taoor t’a mi-a lame.+ 9 La ned sã n kɩɩs nebã taoor t’a pa mi maam, ma-me na n kɩɩsa Wẽnnaam malɛgsã taoor tɩ m pa mi-a ye.+ 10 Ned ning fãa sẽn na n gom Ninsaal biigã wẽnga, a na n paama sugri. La ned sã n tʋʋs vʋʋsem sõngã, a pa na n paam sugr ye.+ 11 B sã n wa tall yãmb n kẽng tigsg rotẽ,* nanambs taoore, la pãn-soaadb taoore, bɩ y ra maan yɩɩr ne yãmb sẽn na n gom to-to n yiis y menga, wall y sẽn na n yeel bũmb ning ye.+ 12 Bala vʋʋsem sõngã na n wilga yãmb y sẽn segd n yeelã wakat kãnga.”+

13 Dẽ, ned n pa kʋʋngã sʋk n yeel-a yaa: “Karen-saamba, yeel-y m ba-biigã t’a pʋɩ d rogem-pʋɩɩrã n kõ maam m dẽnda.” 14 T’a leok-a yaa: “Raoa, ãnda n yãk maam tɩ m yaa yãmb bʋ-kaooda, wall yãmb y yiibã rogem-pʋɩɩr pʋɩta?” 15 Rẽ poore, a yeela nebã yaa: “Puk-y y nini, la y gũus ne yão-beed* buudã fãa.+ Bala baa ned sã n tar bũmb wʋsgo, pa bũmb nins a sẽn tarã n kõt-a vɩɩm ye.”+ 16 Rẽ la a wẽ-b yel-bũnd n yeele: “Arzɛk soab a ye pʋʋg n da sak sõma. 17 Rẽ n so t’a tags a sũurẽ yaa: ‘Masã, m sẽn pa tar zĩig n na n bĩng m koodã, bõe la m na n maane?’ 18 T’a yeele: ‘Ad m sẽn na n maane:+ M na n wãa m baoã,* n lebs n me bɛda, n wʋk m koodã fãa ne m laogã n bĩng be 19 la m yeel m meng* yaa: “Fo* tara bõn-sõma wʋsg f sẽn bĩng yʋʋm wʋsg yĩnga. Vʋʋse, n dɩ la f yũ, n noog f yõore.”’ 20 La Wẽnnaam yeel-a lame: ‘Yam-koɛɛg soaba, yʋn-kãngã, b na n deega fo vɩɩmã.* Woto wã, ãnda n na n soog bũmb nins fo sẽn bĩngã?’+ 21 Yaa woto ne ned sẽn bĩngd paoong a meng yĩnga, n yaool n pa arzɛk soab Wẽnnaam nifẽ ye.”+

22 Rẽ poore, a yeela a karen-biisã: “Yaa woto yĩng la mam sẽn yet yãmb tɩ y ra le maan yɩɩr ne y vɩɩmã* yelle, rat n yeel tɩ yãmb sẽn na n dɩ bũmb ninga, wall ne y yĩngã yelle, rat n yeel tɩ yãmb sẽn na n yeelg bũmb ning ye.+ 23 Bala vɩɩmã* yõod yɩɩda rɩɩbo, tɩ yĩngã me yõod yɩɩd futu. 24 Ges-y gãabdã: B pa bʋte, la b pa tigsd me ye. B pa tar piulg wall baoor ye. Baa ne rẽ, Wẽnnaam rɩlgd-b lame.+ Yãmb yõod pa yɩɩd bõn-yɩgdɩ wã sɩda?+ 25 Yãmb sʋkã, ãnda n tõe n paas a vɩɩmã woglem kãntɩɩg* a yembre, a sẽn maand yɩɩr yĩnga? 26 Woto wã, yãmb sã n pa tõe n maan bõn-kɩdg a woto, bõe yĩng tɩ y maand yɩɩr bũmb a taabã yĩnga?+ 27 Ges-y rulg-lɛlmã sẽn bɩt to-to wã: B pa tʋmde, la b pa wĩid gĩs me ye. La mam yeta yãmb tɩ baa a Salomo ne a ziirã fãa, a pa tõog n maneg a meng wa rulg-lelem-kãensã a yembr ye.+ 28 Yãmb a tẽeb bilf rãmba, Wẽnnaam sã n nagsd mood sẽn be weoogẽ rũndã, tɩ b na n dɩk-b n lob wʋngẽ beoogã, a kõn sõng yãmb n yɩɩg tɩ y paam fut sɩda? 29 Bɩ y ra le maan yɩɩr bũmb nins y sẽn na n dɩ, la y sẽn na n yũ wã poorẽ, la y ra le maan yɩɩr ne sẽn wat ye.+ 30 Bala yaa bõn-kãensã fãa la bu-zemsã neb* baood ne b sũyã fãa. La yãmb Ba wã miime tɩ yãmb data bõn-kãense.+ 31 Bɩ y kell n bao Wẽnnaam Rĩungã, la b na paas yãmb bõn-kãense.+

32 “Yãmb a bãg-bila,+ da zoe-y rabeem ye. Bala taa y Ba wã yam t’a kõt yãmb Rĩungã.+ 33 Bɩ y koos y paoong n kõ naong rãmba.*+ Bao-y ligd kord sẽn pa sãamde, paoong sẽn pa sat saasẽ,+ zĩig ning wagda sẽn pa kolgde, la mogd* sẽn pa rɩtã. 34 Bala yãmb paoongã sẽn be zĩig ningã, yaa be la y sũyã me na n zĩndi.

35 “Yeelg-y fut la y segl n sa,*+ n yõgen y fɩtl-dãmbã.+ 36 Y segd n yɩɩ wa rap sẽn gũud tɩ b zu-soab yi yi-kãadem kibsẽ+ n lebg n wa,+ sẽn na yɩl t’a sã n wa wẽ kʋɩlengã bɩ b pak tao-tao t’a kẽ. 37 Tʋm-tʋmd-kãens zu-soabã sã n lebg n wa mik tɩ b gũudame, b yaa sũ-noog rãmba! Sɩd-sɩda, mam yeta yãmb t’a na n yeelga tʋʋm fuugu,* n kɩt tɩ b zĩnd taablẽ t’a wa kõ-b rɩɩbo. 38 Sẽn yaa yʋngã wakat ning fãa la a wa-yã, wakat a yiib-n-soabã* bɩ wakat a tãab-n-soabã,* a sã n mik tɩ b segl n saame, bãmb yaa sũ-noog rãmba! 39 La bãng-y yãoã: Zakã soab sã n da bãng wakat ning wagdrã sẽn na n wa wã, a ra pa na n bas tɩ b kao a roogã ye.+ 40 Bɩ yãmb me segl y mens n gũ, bala Ninsaal biigã wata wakat ning y sẽn pa tẽede.”+

41 Rẽ la a Pɩyɛɛr sok-yã: “Zu-soaba, yaa tõnd yĩng bal la y wẽed yel-bũn-kãngã bɩ, bɩ yaa nebã fãa yĩnga?” 42 Tɩ Zu-soabã leok yaa: “Sɩd-sɩda, ãnda n yaa yel-gɛt* sẽn tũud sɩdã, soab ning sẽn tar yamã, a zu-soabã sẽn yãk t’a ges a tʋm-tʋmdbã fãa* yelle, n kõt bãmb b rɩɩb wakat sẽn zems tɩ sekd-bã?+ 43 Tʋm-tʋmd-kãng zu-soabã sã n lebg n wa mik t’a maanda woto, a yaa sũ-noog soaba! 44 Mam yeta yãmb sɩd t’a na n kɩtame t’a ges a paoongã fãa yelle. 45 La tʋm-tʋmd-kãng sã n yeel a sũur pʋgẽ yaa: ‘Mam zu-soabã kaoosda waoongo,’ la a sɩng tʋm-tʋmd-rapã la tʋm-tʋmd-pogsã pãbre, n dɩtẽ la a yũud rãam n tɩgda,+ 46 a zu-soabã na n waa daar a sẽn pa gũud-a, la wakat ning a sẽn pa mi. A na n sɩbg-a-la ne sɩbgr tɛkẽ, la a kõ-a zĩig neb nins sẽn pa maand sɩdã sʋka. 47 Dẽnd tʋm-tʋmd ning sẽn bãng a zu-soabã raab la a yaool n pa segl n sa, bɩ n pa maan bũmb ning a sẽn yeelã,* a na n paama pãbr wʋsgo.+ 48 La a soab ning sẽn pa bãng a zu-soabã raab n yaool n maan bũmb sẽn segd ne pãbre, a na n paama pãbr bilfu. Sɩd me, ned ning fãa b sẽn kõ bũmb wʋsgo, b na n sok-a-la bũmb wʋsg yelle, la ned ning b sẽn bobl bũmb wʋsgo, b na n sok-a-la wʋsg n yɩɩda.+

49 “Mam waame n na n yõgen bugum tẽngã zugu. La bugmã sẽn zoe n yõkã, bõe la mam le rata? 50 Sɩd me, mam tara lisg m sẽn segd n deege. Sã n pa a wa n loogame, m maanda yɩɩr wʋsgo!+ 51 Yãmb tagsdame tɩ mam waa sẽn na yɩl tɩ laafɩ zĩnd tẽngã zug la? Ayo, mam yeta yãmb tɩ mam waame tɩ welgr zĩndi.+ 52 Bala masã tɛka, neb a nu sẽn be zag-yɛng pʋg na n welga taaba: Neb a tãab na n kɩɩsda neb a yiibu, tɩ neb a yiib kɩɩsd neb a tãabo. 53 Welgr n na n zĩnd zagsã pʋsẽ: Ba na n zabda ne a bi-ribla, tɩ bi-ribl zabd ne a ba. Ma na n zabda ne a bi-pugla, tɩ bi-pugl zabd ne a ma. Sɩd-ma na n zabda ne a bi-paga, tɩ bi-pag zabd ne a sɩd-ma.”+

54 Rẽ poore, a Zeezi leb n yeela kʋʋngã yaa: “Yãmb sã n yã sawadg sẽn zẽkd nin-taoore, zĩig pʋgẽ yãmb yetame tɩ ‘saagã na n niime,’ tɩ sɩd yɩ woto. 55 La yãmb sã n yã tɩ sobg yit goabga, yãmb yetame tɩ ‘zĩigã na n yɩɩ tʋʋlgo,’ tɩ sɩd yɩ woto. 56 Pʋ-lik rãmba, yãmb tõe n gesa tẽngã la sa-gãongã yɛlã n bãng b võore. La bõe yĩng tɩ y pa tõe n fees bũmb nins sẽn maand wakat kãnga wã n bãng b võore?+ 57 Bõe yĩng me tɩ y pa tõe n tags n bãng sẽn yaa tɩrg y toore? 58 Wala makre, fo sã n wa rabd naab nengẽ ne f zabd-n-taaga, bɩ f modg n maneg yellã ne-a tɩ y ket n be sorẽ, sẽn na yɩl t’a ra wa tall-f n kẽng bʋ-kaoodã taoore, tɩ bʋ-kaoodã ning-f bʋ-kaoor zĩigẽ tʋm-tʋmdã nugẽ, t’a kẽes-f bãens roogẽ ye.+ 59 Mam yeta foom tɩ f sã n pa yao hal n tãag f yaoolem lagf ning sẽn pa zem baa fʋɩ* wã, b kõn bas-f tɩ f yi ye.”

13 Wakat kãnga, neb sẽn da be be n togs a Zeezi bũmb ning a Pɩlat sẽn maan Galile neb kẽerã. A raaga b zɩɩmã n kalem b maandã zɩɩm. 2 A leokame n yeel-ba: “Yãmb tagsdame tɩ bõn-kãensã sẽn paam Galile nin-kãensa wã, yaa b sẽn da yaa yel-wẽn-maandb n yɩɩd Galile neb a taabã yĩng bɩ? 3 Ayo. La mam yeta yãmb tɩ y sã n pa tek yam n kos sugri, yãmb fãa na n sãama woto.+ 4 Wall neb piig la a nii wã Silowe gasgã sẽn lʋɩ n zãb tɩ b ki wã, yãmb tagsdame tɩ b ra tara taal n yɩɩd neb a taabã fãa sẽn be Zerizalɛmmã bɩ? 5 Ayo. La mam yeta yãmb tɩ y sã n pa tek yam n kos sugri, yãmb fãa na n sãama woto.”

6 Rẽ poore, a wẽ-b-la yel-bũnd n yeele: “Rao n da tar kankang a sẽn sel a viyn pʋʋgẽ. La a waame n na n bao kankam n pa yã baa fʋɩ ye.+ 7 Dẽ, a yeela viyn koaadã yaa: ‘Yʋʋm a tãab la woto mam sẽn wat n baood kankam kankangã zugu, n pa yãt baa fʋɩ ye. Kɛɛg-a n lubi! Bõe yĩng t’a na n yãmb zĩigã zaalem?’ 8 La a leokame n yeele: ‘Zu-soaba, bas-y-yã-a yʋʋmd a ye n paase, tɩ m tu bok n gilg-a la m ning birga. 9 Rẽ poore, a sã n wom kankama yaa sõma. La a sã n pa wome, bɩ y kɛɛg-a n lubi.’”+

10 A Zeezi wa n tɩ zãmsda nebã tigsg roog a ye pʋgẽ Vʋʋsg daare. 11 La pag n da be be, tɩ zĩn sẽn kɩtd tɩ ned lebg koams tar-a hal yʋʋm piig la a nii t’a kuudẽ, n pa tõe n doog baa bilf ye. 12 A Zeezi sẽn yã-a wã, a yeel-a lame: “Paga, fo paama f meng ne f komslmã.”+ 13 Dẽ, a tik-a-la ne a nusi, t’a roog zĩig pʋgẽ n sɩng Wẽnnaam pẽgre. 14 La tigsg roogã taoor soabã sũur sãama a Zeezi sẽn sãoog ned Vʋʋsg daarã, t’a yeel kʋʋngã yaa: “Rasem a yoob n be tʋʋm yĩnga.+ Bɩ y wa ra-kãens tɩ b sãoog yãmba, la y ra wa Vʋʋsg daar ye.”+ 15 La Zu-soabã yeelame: “Pʋ-lik rãmba,+ Vʋʋsg daare, yãmb ned kam fãa pa lokd a naaf wall a bõang baarẽ, n tall-a n tɩ yũnug sɩda?+ 16 Pa segd tɩ pʋg-kãngã sẽn yaa a Abrahaam bi-pugla, t’a Sʋɩtãan da sẽb-a hal yʋʋm piig la a nii wã paam a meng ne sẽbrã Vʋʋsg daar sɩda?” 17 A sẽn yeel gom-kãensa wã, yãnd yõka a bɛɛbã fãa. La kʋʋngã tõr sɩnga kɩdeng bõn-kãsems nins fãa a Zeezi sẽn maanã yĩnga.+

18 Dẽ, a le yeelame: “Wẽnnaam Rĩungã wõnda bõe, la m tõe n mak-a-la ne bõe? 19 A yaa wa mutard bil* rao sẽn dɩk n bʋd a zẽed zĩigẽ, t’a bɩ n lebg tɩɩg tɩ liuuli wã sẽn yɩgd yĩngrã tʋɩt b tʋgd a wilẽ wã.”+

20 A leb n yeelame: “Mam tõe n maka Wẽnnaam Rĩungã ne bõe? 21 A yaa wa rabɩll pag sẽn dɩk n kalem zom wam-bɛd a tãab* n nage, hal tɩ zom-nagdgã fãa wa wuki.”+

22 La a ra kẽngda tẽng-tẽnga, tẽn-bɛd la tẽn-bõonesẽ n zãmsd nebã la a rabd Zerizalɛm. 23 Rao n sok-a yaa: “Zu-soaba, yaa sɩd tɩ neb nins sẽn na n paam fãagrã pa na n yɩ wʋsgo?” T’a yeel-ba: 24 “Modg-y ne y pãng fãa n tũ rignoor ning sẽn yaa sẽkã n kẽ.+ Bala mam yeta yãmb tɩ neb wʋsg na n bao n kẽeme, la b pa na n tõog ye. 25 Zakã soab sã n wa yik n pag kʋɩlengã, yãmb na n yasa yɩng n wẽed kʋɩlengã n yetẽ: ‘Zu-soaba, pak-y tɩ d kẽ.’+ La a na n leoka yãmb n yeele: ‘Mam pa mi yãmb sẽn yitẽ ye.’ 26 Dẽ, yãmb na n yeelame: ‘Tõnd naaga yãmb n dɩ la d yũ. Yãmb zãmsa nebã tõnd so-kãsemsã zutu.’+ 27 La a na n yeela yãmb yaa: ‘Mam pa mi yãmb sẽn yitẽ ye. Yãmb a tʋʋm-wẽns-maandbã fãa, loog-y n bas-y maam!’ 28 Yaa be la yãmb na n yãb la y wãb y yẽnã, y sã n wa ne a Abrahaam ne a Izaak la a Zakoob ne no-rɛɛsdbã fãa tɩ b be Wẽnnaam Rĩungã pʋgẽ, tɩ b yaool n lob yãmb yɩnga.+ 29 Sẽn paase, neb n na n yi yaang la nin-taoore, goabg la rɩtgo, n wa zĩnd taablẽ Wẽnnaam Rĩungã pʋgẽ n dɩ. 30 La poorẽ dãmb kẽer na n lebga taoor dãmba, tɩ taoor dãmb kẽer lebg poorẽ dãmba.”+

31 Wakat kãng bala, Fariziyẽ-rãmb n wa n yeel-a yaa: “Yi-y ka n looge, bala a Erood rat n kʋʋ yãmba.” 32 La a Zeezi yeel-b lame: “Kẽng-y n tɩ yeel-y sɩlem soabã* yaa: ‘Mam digda zĩn-dãmb la m sãoogd neb rũndã ne beoogo, la ra-yɩta,* m na n baasa m tʋʋmdã.’ 33 La m segd n kẽna rũndã, beoog la ra-yɩta, bala pa zems* tɩ b kʋ no-rɛɛs zĩig a to tɩ pa Zerizalɛm ye.+ 34 Zerizalɛm, Zerizalɛm, fo sẽn kʋʋd no-rɛɛsdba, la f lobd neb nins b sẽn tʋm fo nengẽ wã ne kugã,+ naoor wʋsg la mam sẽn bao n na n tigim fo kambã, wa no-yãang sẽn tigimd a no-bi a pɩgsã tẽngrã! La yãmb tõdga rẽ.+ 35 Ade! B raaga yãmb doogã n bas ne-yã.+ Mam yeta yãmb tɩ y pa na n le yã maam, hal n tãag y sẽn na n wa yeele: ‘Bark bee ned ning sẽn wat ne a Zeova* yʋʋrã zugu!’”+

14 Vugr me, a Zeezi kẽnga Fariziyẽ-rãmbã taoor soab a ye zakẽ Vʋʋsg daar n na n dɩ, la neb nins sẽn da be be wã ra gũusd-a-la neere. 2 La rao sẽn da bẽed bã-motem n da be a Zeezi taoore. 3 Rẽ n so t’a sok Tõogã karen-saam-dãmbã ne Fariziyẽ-rãmbã yaa: “Sor beeme tɩ b sãoog ned Vʋʋsg daar bɩ, bɩ pa be?”+ 4 La b pa leok tɩ bũmb ye. Rẽ la a Zeezi tẽeg a nug n sɩɩs raoã n sãoog-a, la a bas-a t’a looge. 5 Rẽ poore, a sok-b lame: “Ãnd n be yãmb sʋkã, t’a bi-ribl wall a loalg na n lʋɩ bulg pʋgẽ+ Vʋʋsg daare,+ t’a pa yɩ tao-tao n tak-a n yiisi?” 6 La b pa tõog n leok tɩ bũmb ye.

7 A Zeezi sẽn yã neb nins b sẽn boolã sẽn da baood naam zĩis to-to wã, a wẽ-b-la yel-bũndi,+ n yeel-ba: 8 “Ned sã n bool foo yi-kãadem kibsẽ, bɩ f ra tɩ zĩnd naam zĩig ning sẽn yɩɩdã ye.+ Tõe t’a boola ned a to ziir sẽn yɩɩd foo. 9 Dẽ, ned ning sẽn bool yãmb y yiibã na n waame, n yeel-f yaa: ‘Yik n bas f zĩigã n kõ ra-kãngã.’ Woto, fo na n yika ne yãnde, n tɩ zĩnd poorẽ. 10 La ned sã n bool foo bɩ f tɩ zĩnd poorẽ. Dẽ, sẽn bool-a foomã sã n wa, a na n yeela foo: ‘M zoa, yik n wa taoore.’ Woto, fo na n paama waoogr neb nins a sẽn bool wa foomã fãa taoore.+ 11 Bala ned ning fãa sẽn zẽkd a menga, b na n sik-a lame, la ned ning sẽn sikd a menga, b na n zẽk-a lame.”+

12 Rẽ poore, a yeela ned ning sẽn bool yẽ wã me yaa: “Fo sã n na n segl wĩndg wall zaabr dɩɩb n bool neba, bɩ f ra bool f zo-rãmbã wall f ba-biisã, pa rẽ bɩ f roagdbã wall f yags nins sẽn yaa rakãag-rãmbã ye. Sã n pa rẽ, bãmb me tõe n wa boola foom n lebse, tɩ rẽ yɩ fo keoore. 13 La fo sã n na n maan kibs bɩ f bool naong rãmba, koms-rãmb la zoens+ 14 tɩ rẽ la f na n paam sũ-noogo, b sẽn pa tar baa fʋɩ n na n keo foomã yĩnga. Bala fo na n paama keoor nin-tɩrsã vʋʋgr wakate.”+

15 B sẽn bool b rãmbã nin-yend sẽn wʋm bõn-kãense, a yeela a Zeezi yaa: “Sũ-noog soab la ned ning sẽn dɩt* Wẽnnaam Rĩungã pʋgẽ.”

16 T’a Zeezi yeel-a: “Rao n maan tig-kãsenga,*+ n bool neb wʋsgo. 17 La rɩɩbã wakat sẽn ta, yẽ tʋma a tʋm-tʋmd t’a tɩ yeel a sẽn bool b rãmbã yaa: ‘Wa-y-yã, bala bũmb fãa segl n saame masã.’ 18 La b fãa sɩngame n baood pademse.+ Pipi soabã yeela yẽ yaa: ‘Mam daa pʋʋgo, n segd n tɩ gese. Maan-m sugr tɩ m pa na n tõog n wa ye.’ 19 T’a to yeele: ‘Mam daa lols piiga, n dabd n na n tɩ mak-b n ges b sẽn kood to-to. Maan-m sugr tɩ m pa na n tõog n wa ye.’+ 20 La a to me yeelame: ‘Mam nan kẽe kãadem, rẽ n so tɩ m pa na n tõog n wa ye.’ 21 Dẽ, tʋm-tʋmdã lebg n waame, n togs a zu-soabã bõn-kãens fãa. La zakã soab sũur puugame, t’a yeel-a: ‘Yi tao-tao n kẽng tẽngã so-kãsemsã la a so-bõonegã zutu, n tɩ tall naong rãmba, koms-rãmb la zoens n wa.’ 22 Tʋm-tʋmdã sẽn lebg n wa wã, a yeelame: ‘Zu-soaba, mam maana wa yãmb sẽn yeelã, la vɩʋʋg ket n beeme.’ 23 Tɩ zu-soabã yeel tʋm-tʋmdã: ‘Kẽng soayã la so-bugsã zutu, n tɩ pẽdg nebã tɩ b wa, tɩ m doogã pidi.+ 24 Bala mam yeta yãmb tɩ m sẽn da bool b rãmbã baa a ye kõn lemb m zaabr dɩɩbã ye.’”+

25 Neb kʋʋng n da pʋgd a Zeezi n togd sore, t’a wẽnemd n yeel-b yaa: 26 “Ned sã n tũud maam la a pa nong maam n yɩɩd a ba ne a ma, la a pag ne a kamba, n paas a ba-bi-rap ne a ba-bi-pogse, la hal baa a mengã vɩɩm,*+ a pa tõe n yɩ mam karen-biig ye.+ 27 Ned sã n pa rɩk a namsg ra-luk* n pʋg maam, a pa tõe n yɩ mam karen-biig ye.+ 28 Wala makre, ãnd n be yãmb sʋk n dat n me gasgo, n pa na n deng n zĩnd n geelg ligd ning a sẽn segd n yiisã, n ges a sã n tara sẽn sek a baasgo? 29 Sã n pa rẽ, a tõe n yẽbga gasgã n pa tõog n baas-a, tɩ sẽn get-bã fãa sɩng a yaalgo, 30 n yetẽ: ‘Ra-kãngã sɩnga meebo, la a pa tõog n baas ye.’ 31 Wall rĩm-bʋg n be n na n yi n seg rĩm a to n zab ne-a, n pa reng n zĩnd n yẽs ne a sagendbã, n ges yẽ ne a tãb-biis tus-piigã sã n na n tõog n zaba ne a to wã sẽn wat ne tãb-biis tus-pisi wã? 32 Sɩd me, a sã n bãng t’a pa na n tõoge, rĩm a to wã sẽn wat n ket yɩɩga, yẽ na n tʋma koe-taasdb a nengẽ tɩ b tɩ yõk sɛɛga. 33 Woto me, bãng-y tɩ yãmb sʋkã ned ning sẽn pa bas a paoongã fãa, a pa tõe n yɩ mam karen-biig ye.+

34 “Hakɩɩka, yamsem yaa sõma. La yamsem sã n sãbge, bõe la b tõe n maan t’a le paam noosem?+ 35 A pa le tar yõod ne tẽn-gãongã wall ne birg ye. B lobd-a lame. Sẽn tar-a tʋb n na n kelge, bɩ a kelge.”+

15 Yõor-yaood dɛɛgdbã ne yel-wẽn-maandbã fãa ra tigimda taab a nengẽ n na n kelg-a.+ 2 La Fariziyẽ-rãmbã ne gʋlsdbã ra yẽgemdame n yetẽ: “Ra-kãngã reegda yel-wẽn-maandbã, la a rɩt ne-ba.” 3 Rẽ la a Zeezi wẽ-b yel-bũnd n yeele: 4 “Ãnda n be yãmb sʋkã n tar piis koabg t’a yembr meneme, t’a pa bas pis-wɛ la a wɛ wã we-raoogẽ wã, la a kẽng n tɩ gẽes sẽn menem-a wã hal n wa yã-a?+ 5 La a sã n wa yã-a, a palgd-a-la a bãgdẽ n kɩdemdẽ. 6 A sã n ta yiri, a boonda a zo-rãmbã ne a yagsã fãa n yeel-b yaa: ‘Naag-y maam n kɩdme, bala mam yãa m pesgã sẽn da menemã.’+ 7 Mam yeta yãmb tɩ woto me, sũ-noog na n zĩnda saasẽ yel-wẽn-maand a ye sẽn tek yam n kos sugr yĩnga,+ n yɩɩd nin-tɩrs pis-wɛ la a wɛ sẽn pa baood sugr kosg yĩnga.

8 “Wall pʋg-bʋg n tar darkem ligd-koeems* piiga, tɩ darkem* a ye menem t’a pa yõgen fɩtla, n pɩɩs a roogã la a maag a yĩng n gẽes-a hal n wa yã-a? 9 La a sã n yã-a, a boonda a zo-rãmbã* ne a yagsã fãa n yeele: ‘Naag-y maam n kɩdme, bala mam yãa m darkem ligd-koɛɛngã* sẽn da menemã.’ 10 Mam yeta yãmb tɩ woto me, sũ-noog na n zĩnda Wẽnnaam malɛgsã sʋka, yel-wẽn-maand a ye sẽn tek yam n kos sugr yĩnga.”+

11 Rẽ poore, a yeelame: “Rao n da tar kom-dibli a yiibu. 12 La yaoã yeela a ba wã yaa: ‘M ba, pʋɩ-y y paoongã n yãk mam sẽn segd n paamã n kõ-ma.’ Dẽ, ba wã pʋɩɩ a paoongã n kõ-ba. 13 Rasem a wãn poore, yaoã wʋka a sẽn so wã fãa, n yik n kẽng tẽn-zãrgẽ. Be, a vɩɩmda vɩ-yook n sãam a paoongã. 14 A sẽn wa n dɩ fãa n sa, kom-kãseng n kẽ tẽn-kãng tɩ komã sɩng a namsgo. 15 A kẽngame meng n tɩ nok tẽngã ned a yembre, t’a kɩt t’a kẽng a pʋtẽ n tɩ gũud kurkuya.+ 16 A ra tʋll n dɩɩ kurkuyã rɩɩbã, la ned ra pa kõt-a baa fʋɩ ye.

17 “A sẽn wa n bãng yamã, a yeelame yaa: ‘Mam ba wã sẽn dɩk b rãmb tʋʋmã tara rɩɩb n dɩtẽ tɩ sekd n kelldẽ, tɩ mam be ka n kiid kom! 18 Mam na n yikame n leb m ba wã nengẽ n tɩ yeel-a: “M ba, mam beega Wẽnnaam sẽn be saasẽ wã, la m beeg yãmba. 19 Mam pa le zems tɩ b bool-m tɩ yãmb bi-ribl ye. Kɩt-y tɩ m lebg wa y sẽn dɩk b rãmb tʋʋmã nin-yende.”’ 20 Dẽ, a yikame n kẽng a ba wã nengẽ. La a sẽn wa n ket n be hal yɩɩga, a ba wã yã-a lame t’a nimbãaneg yõk-a. A ba wã wudgame n tɩ mobg-a, la a mok-a sõma. 21 Rẽ la biigã yeel-a yaa: ‘M ba, mam beega Wẽnnaam sẽn be saasẽ wã, la m beeg yãmba.+ Mam pa le zems tɩ b bool-m tɩ yãmb bi-ribl ye.’ 22 La ba wã yeela a yembsã yaa: ‘Kẽng-y tao-tao n tɩ tall kasaab ning sẽn yaa sõma n yɩɩdã n wa yeelg-a, la y pid-a nugbĩng la neooda. 23 Sẽn paase, tall-y nag-poll ning sẽn nobã n wa kʋ tɩ d rɩ la d maan tigri. 24 Bala mam bi-kãngã ra kiime, la a vʋʋgame.+ A ra menemame, la a lebg n waame.’ La b sɩnga kɩdengo.

25 “Wakat kãng t’a bi-kãsengã ra kẽnga weoogo. La a sẽn wa n lebg n watẽ n kolg yiri, a wʋma yɩɩlã la saoogã rãamde. 26 Dẽ, a boola tʋm-tʋmdbã nin-yend n sok-a bũmb ning sẽn maandã võore. 27 T’a yeel-a yaa: ‘Fo yaoã waame tɩ f ba wã kʋ nag-poll ning sẽn nobã, a sẽn paam t’a lebg n wa ne laafɩ wã yĩnga.’ 28 La bi-kãsengã sũur puugame t’a pa rat n kẽ zakẽ wã ye. Rẽ la a ba wã yi n yeel-a t’a maan sugr la a wa kẽ. 29 La a leoka a ba wã n yeele: ‘Yʋʋm wʋsg la woto mam sẽn tʋmd ne yãmb wa yamba, n zɩ n kɩɩs y noor ye. Ne rẽ fãa, yãmb zɩ n kõ maam baa bull meng tɩ m noog m yõor ne m zo-rãmb ye. 30 La yãmb bi-kãngã sẽn sãam* yãmb paoongã ne pʋg-yoaadbã sẽn lebg n wa wã bala, yãmb kʋʋ nag-poll ning sẽn nobã yẽ yĩnga.’ 31 Dẽ, ba wã yeel-a lame: ‘M biiga, fo bee ne maam wakat fãa, tɩ mam sẽn tarã fãa yaa fo rẽnda. 32 La yaa tɩlɛ tɩ d maan tigr la d kɩdme, bala fo yaoã ra kiime, la a vʋʋgame. A ra menemame, la a lebg n waame.’”

16 Rẽ poore, a le yeela karen-biisã yaa: “Rakãagr a ye n da tar a yel-gɛta,* tɩ b wa yeel-a t’a yel-gɛtã sãamda a laogã. 2 Rẽ la a bool-a n yeele: ‘Bõe la fo sẽn maand tɩ b gomd tɩ mam wʋmdẽ wã? Wa ne f gɛɛlã sebre, bala fo pa na n le ges zakã yell ye.’ 3 La yel-gɛtã yeela a sũurẽ yaa: ‘Sẽn mik tɩ mam zu-soabã rat n deega tʋʋmdã n bas maamã, m maanda wãna? Mam pa tar pãng n na n ko, la m zoeta yãnd ne bõosg me. 4 Õhõo! Mam mii m sẽn na n maane, tɩ b sã n wa yiis-m tʋʋmdẽ wã bɩ neb reeg maam b zagsẽ.’ 5 Rẽ poore, a boola sẽn tar-b a zu-soabã samã yembr-yembre, n sok pipi soabã: ‘Fo sẽn tar mam zu-soabã samd yaa wãna?’ 6 T’a leok yaa: ‘Oliiv kaam litr tus a yi la kobs-yi.’* La a yeel-a lame: ‘Reeg f sebrã n zĩnd n gʋls tao-tao tɩ yaa litr tusr la koabga.’ 7 Rẽ poore, a soka a to yaa: ‘La foo, fo samdã yaa wãna?’ T’a leok yaa: ‘Bɩle kor* koabga.’ T’a yeel-a: ‘Reeg f sebrã n gʋls tɩ yaa pis-nii.’ 8 La yel-gɛtã zu-soabã pẽg-a-la baa a sẽn pa nin-tɩrgã, a sẽn wilg t’a tara yamã yĩnga. Mam togsda yãmb rẽ, bala dũniyã* neb ne taab yɛlã wɛɛngẽ, b tara yam n yɩɩd vẽenem kambã.+

9 “Sẽn paase, mam yeta yãmba: Rɩk-y arzɛgs+ nins y sẽn paam dũniyã pʋgẽ wã* n bao zo-rãmba, tɩ arzɛg-kãens sã n wa sa bɩ b reeg yãmb zĩis nins sẽn paad wakat fãa wã pʋsẽ.+ 10 Ned sẽn maand sɩd ne sẽn yaa bilf maanda sɩd ne sẽn yaa wʋsgo, la ned sẽn maand pʋ-lik ne sẽn yaa bilf maanda pʋ-lik ne sẽn yaa wʋsg me. 11 Woto wã, yãmb sã n pa maan sɩd ne arzɛgs nins y sẽn paam dũniyã pʋgẽ wã, ãnda n na n dɩk arzɛgs sɩd-sɩdã n bobl yãmba? 12 La yãmb sã n pa maan sɩd ne ned a to bũmbu, ãnda n na n kõ yãmb bũmb tɩ y sooge?+ 13 Tʋm-tʋmd kae n tõe n yɩ zu-soben-dãmb a yiib yamb ye. Bala a na n kisga a ye, la a nong a to wã, pa rẽ bɩ a sak a ye, la a paoog a to wã. Yãmb pa tõe n yaa Wẽnnaam yembse, la y yaa arzɛgsã yembs me ye.”+

14 La Fariziyẽ-rãmbã sẽn nong ligdã ra kelgda gom-kãensã fãa. B sɩnga a Zeezi yaalgo.+ 15 Rẽ n so t’a yeel-ba: “Yãmb yaa neb sẽn yet tɩ y yaa tɩrs ninsaalbã taoore,+ la Wẽnnaam mii yãmb sũyã.+ Bala bũmb ning ninsaalbã sẽn pẽgdã yaa bõn-põosg Wẽnnaam nifẽ.+

16 “Tõogã ne No-rɛɛsdbã zĩndame n tãag a Zã wakatã. La rẽ tɛka, b moonda Wẽnnaam Rĩungã tɩ yaa koe-noogo, la neb buud fãa nangda pãng n dat n kẽ Rĩungã pʋgẽ.+ 17 Sɩd me, yaa nana tɩ saasã la tẽngã looge, n yɩɩd Tõogã gʋls-bil sẽn yaa kɩdg sẽn na n pa n pa pidsi.+

18 “Ned sã n kao a kãadem* ne a pag n tɩ rɩk pag a to, a yoodame, la ned sã n kẽ kãadem ne pag sẽn kao a kãadem* ne a sɩda, yẽ me yoodame.+

19 “Rakãagr a ye n da be, n wae n yer fu-miid-miid la lẽ gĩs futu, n vɩ naar vɩɩm la a noogd a yõor daar fãa. 20 La bõaas n da be t’a yʋʋr boondẽ t’a Lazaare, tɩ b ra wae n talld-a n wat n zĩnigd rakãagrã zak noore. A yĩngã fãa ra pida ne noada. 21 A ra tʋlla rɩ-zers nins sẽn lʋɩt rakãagrã taabl tẽngrã n dɩ. Baa baasã meng ra wat n lelemda a noadã. 22 La tarẽ-n-tarẽ, bõaasã wa n kiime tɩ malɛgsã rɩk-a n kẽng a Abrahaam sɛɛgẽ.*

“Rakãagrã me wa n kiime, tɩ b mum-a. 23 La a sẽn wa n be Yaoogẽ* wã n namsd wʋsgã, a zẽka a neng n yã a Abrahaam sẽn be hal yɩɩga, t’a Lazaar be a sɛɛgẽ.* 24 Dẽ, a zẽka a koɛɛg n yeele: ‘M ba a Abrahaam, zoe-y mam nimbãanega, la y tʋm a Lazaar t’a tẽk a nug-bil koomẽ n wa tosg m zɩlemdã. Bala mam namsda wʋsg bug-kãngã sẽn wit ne pãngã pʋgẽ.’ 25 La a Abrahaam yeelame: ‘M biiga, tẽeg tɩ fo vɩɩmã wakate fo paama bõn-sõma tɩ sek-fo, la a Lazaar yẽ namsa wʋsgo. Masã, a paamda belsg ka tɩ fo namsdẽ. 26 Sẽn paase, bog-zulung la b tu tõnd sʋka, sẽn na yɩl tɩ sẽn dat-b n yi ka n wa be wã ra tõoge, tɩ ned ra tõog n yi be n wa ka me ye.’ 27 Rẽ la a yeel-yã: ‘M ba, sẽn yaa woto wã, m kotame tɩ y tʋm-a t’a kẽng m ba wã zakẽ, 28 bala mam tara ba-biis a nu. Kɩt-y t’a tɩ kõ-b kaset sõma, tɩ bãmb me ra wa kẽ zĩ-kãngã sẽn yaa namsg zĩigã ye.’ 29 La a Abrahaam yeelame: ‘B tara a Moyiiz ne No-rɛɛsdbã. Bɩ b kelg-ba.’+ 30 Dẽ, a yeelame yaa: ‘Ayo, m ba a Abrahaam. Ned sã n yi sẽn ki-bã sʋk n kẽng b nengẽ, b na n teka yam n kos sugri.’ 31 La a Abrahaam yeel-a lame: ‘B sã n pa kelg a Moyiiz+ ne No-rɛɛsdbã, b pa na n deeg ned sẽn vʋʋg n yi kũ-rãmb sʋk me goam ye.’”

17 Rẽ poore, a yeela a karen-biisã yaa: “Bũmb nins sẽn tõe n kɩt tɩ ned lak n lʋɩ wã pa tõe n pa zĩnd ye. La toog na n paama ned ning fãa sẽn yaa sabab tɩ bõn-kãensã watẽ wã! 2 B sẽn na n loe yẽ soab yublã ne neer kugri, n lob-a mogrã pʋgẽ n são a sẽn na n kɩt tɩ kom-bõon-kãensã nin-yend lak n lʋɩ.+ 3 Bɩ y gũus y mens neere. Fo saam-biig sã n maan yel-wẽnde, bɩ f wilg-a a kongrã.+ A sã n tek yam n kos sugr bɩ f kõ-a sugri.+ 4 Baa a sã n beeg foo naoor a yopoe daar-n-yɛnga, n wa fo nengẽ naoor a yopoe n yeel-fo: ‘Kõ-m sugri.’ Fo segd n kõ-a-la sugri.”+

5 Dẽ, tẽn-tʋmdbã yeela Zu-soabã yaa: “Paas-y tõnd tẽebã.”+ 6 Tɩ Zu-soabã yeele: “Yãmb sã n tar tẽeb sẽn zem mutard bila,* y na n yeela tɩ-kãngã:* ‘Vik ka n tɩ sel mogrã pʋgẽ!’ La a na sak yãmba.+

7 “Ãnda n be yãmb sʋkã n tar yamb sẽn kood wall sẽn gũud rũmsi, tɩ yambã yi weoogẽ n lebg n wa t’a yeel-a: ‘Kell n wa zĩnd taablẽ wã n dɩ’? 8 A kõn yeel-a: ‘Toeem f futã n segl rɩɩb tɩ m paam bũmb zaabrã n dɩ, la f tall n wa kõ-m tɩ m dɩ la m yũ, tɩ rẽ poor bɩ f yaool n dɩ la f yũ’ sɩda? 9 A na pẽg yambã, a sẽn maan bũmb nins a sẽn tog n maanã yĩng sɩda? 10 Woto me, yãmb sã n wa tʋm tʋʋm nins fãa b sẽn kõ yãmbã bɩ y yeele: ‘Tõnd yaa yembs bala, n pa segd ne baa fʋɩ ye.* D maana d sẽn da tog n maanã bala.’”+

11 A Zeezi sẽn wa n dabd Zerizalɛmmã, a tũu Samari ne Galile soolmã toadgẽ. 12 A sẽn wa n kẽed tẽn-bil a ye pʋgẽ, rap piig sẽn yaa wãoob n seg-a, la b yaasa yɩɩg+ 13 n zẽk b koees n yeele: “Zeezi, Karen-saamba, zoe-y tõnd nimbãanega!” 14 A Zeezi sẽn yã-bã a yeel-b lame: “Kẽng-y n tɩ wilg-y y mens maan-kʋʋdbã.”+ La b sẽn wa n dabdã, b yĩnsã lebga yɩlma.+ 15 B nin-yend sẽn yã t’a paama laafɩ wã, a lebg n watame la a zẽk a koɛɛgã n pẽgd Wẽnnaam. 16 A wa n lʋɩɩ a Zeezi taoor n fõgen a neng tẽng n pʋʋs-a barka. Yaool n da yaa Samari neda.+ 17 T’a Zeezi yeele: “Bãmb piigã fãa yĩns lebga yɩlma. Bɩ bõe? La wɛ wã sẽn ketã yẽ bɛɛ? 18 Ned baa a ye pa lebg n wa pẽg Wẽnnaam n zʋʋg nin-kãngã sẽn yaa bu-zẽng nedã?” 19 Rẽ poore, a yeel-a lame: “Yik n looge. Fo tẽebã kɩtame tɩ f paam laafɩ.”+

20 Fariziyẽ-rãmbã sẽn sok a Zeezi n na n bãng Wẽnnaam Rĩungã sẽn wat wakat ningã,+ a yeel-b lame: “Wẽnnaam Rĩungã pa na n wa tɩ nebã fãa ne-a vẽeneg ye. 21 Ned me pa na n yeele: ‘Ges-y ka!’ wall ‘ka sẽnẽ’ ye! Bala ade! Wẽnnaam Rĩungã bee yãmb sʋka.”+

22 Rẽ poore, a yeela karen-biisã yaa: “Daar n wat tɩ yãmb na n tʋll wakat ning Ninsaal biigã sẽn na n be ne yãmba, la y kõn yã ye. 23 La neb n na n yeel yãmb yaa: ‘Ges-y ka sẽnẽ!’ wall ‘ges-y ka!’ Da yi-y wall y zoe n pʋg-b ye.+ 24 Bala Ninsaal biigã+ waoong wakate, a na n yɩɩ wa sa-yãgb sẽn yit saasã babg a ye n yãg n tãag a babg a to wã.+ 25 La nananda, Ninsaal biigã segd n paama namsg wʋsgo, tɩ zãmaan-kãngã nebã zãgs-a.+ 26 Sẽn paase, Ninsaal biigã+ wakate, yɛlã na n yɩɩ wa sẽn yɩ to-to a Nowe wakatẽ wã:+ 27 Nebã ra rɩtame, b ra yũudame, rap ra kẽeda kãadem, la b ra kõt pagb sɩdba, hal n tãag daar ning a Nowe sẽn kẽ koom-koglgã pʋgẽ,+ tɩ Sa-kãsengã wa sãam b fãa wã.+ 28 Yɛlã leb n na n yɩɩ wa sẽn yɩ to-to a Lot wakatẽ wã:+ Nebã ra rɩtame, b ra yũudame, b ra raadame, b ra koosdame, b ra bʋtame, la b ra metẽ. 29 La daar ning a Lot sẽn yi Sodommã, saagã nii bugum ne kidbr n sãam b fãa.+ 30 Daar ning Ninsaal biigã sẽn na n pukã me na n yɩɩ woto.+

31 “Daar-n-kãnga, bɩ ned ning sẽn be roog zug t’a paoong be roogã pʋg ra sig n wʋk ye. La bɩ ned ning sẽn be pʋʋgẽ me ra lebg n babs bũmb nins a sẽn bas poorẽ wã ye. 32 Tẽeg-y-yã a Lot pagã yelle.+ 33 Ned ning sẽn baood n na n kogl a vɩɩm,* a na n bõn-a lame, la ned ning sẽn bõn a vɩɩm, a na n kogl-a lame.+ 34 Mam yeta yãmb tɩ yʋn-kãnga, neb a yiib na n gãee gãag a ye zugu, tɩ b rɩk a yembr n bas a to wã.+ 35 Pagb a yiib na n naaga taab n werd neerẽ, tɩ b rɩk a yembr n bas a to wã.” 36* —— 37 Rẽ la b sok a Zeezi yaa: “Zu-soaba, yɛ la bõn-kãens na n maane?” T’a yeel-ba: “Zĩig ning dɩgr sẽn be wã, yaa be la sɩlsã* me na n tigmi.”+

18 Rẽ poore, a wẽ-b-la yel-bũnd n na n wilg-b tɩ b segd n pʋʋsdame n pa basdẽ,+ 2 n yeele: “Bʋ-kaood n da be tẽng a ye pʋgẽ n pa zoet Wẽnnaam, la a pa waoogd ned me ye. 3 Pʋg-kõor me n da be tẽn-kãnga, n da kẽnd bʋ-kaoodã nengẽ n yetẽ: ‘Bɩ y kao maam ne m zabd-n-taagã bʋʋd tɩrga.’ 4 Kaoosame tɩ bʋ-kaoodã pa rat n sak ye. La a wa n yeela a sũurẽ yaa: ‘Yaa sɩd tɩ mam pa zoet Wẽnnaam la m pa waoogd neda, 5 la pʋg-kõorã sẽn pẽdgd maamã yĩnga, m na n kaoo a bʋʋdã tɩrga, sẽn na yɩl t’a ra wat mam nengẽ daar fãa ne a kosgã hal tɩ m yam wa yi ye.’”*+ 6 Rẽ poore, Zu-soabã yeelame: “Yãmb wʋma bʋ-kaoodã ne a sẽn pa tɩrgã sẽn yeelã? 7 La Wẽnnaam yẽ? Pa vẽeneg t’a na n kaoo a nin-tũusdsã sẽn boond-a wĩntoog la yʋngã bʋʋd tɩrga,+ baa a sẽn maand sũ-mar ne-bã sɩda?+ 8 Mam yeta yãmb t’a na n kaoo b bʋʋdã tɩrg tao-tao. La Ninsaal biigã sã n wa wa, a na n yãa tẽeb kãng* tẽngã zug sɩda?”

9 A le wẽe yel-bũnd a to, neb kẽer sẽn tẽed tɩ b yaa nin-tɩrse, la b get b taabã wa zaalmã yĩnga, n yeele: 10 “Neb a yiib n da kẽng wẽnd-doogẽ wã n na n tɩ pʋʋse. A ye wã yaa Fariziyẽ, t’a to wã yaa yõor-yaood dɛɛgda. 11 Fariziyẽ wã yalsame n sɩng pʋʋsg a sũurẽ n yeele: ‘Mam Wẽnnaam, mam pʋʋsda yãmb bark m sẽn pa wa neb a taabã sẽn yaa fãadba, nin-wẽnse, yoaadba, wall m sẽn pa wa yõor-yaood dɛɛgd-kãngã me wã. 12 Mam loeta noor naoor a yiib rasem a yopoe fãa, la m kõt bũmb nins fãa m sẽn paamdã piig-pʋɩɩre.’+ 13 La yõor-yaood dɛɛgdã paa yɩɩga, n pa rat n nak n ges yĩngr meng ye. A ra pãbda a yãoogã la a yetẽ: ‘Mam Wẽnnaam, zoe-y mam nimbãaneg tɩ m yaa yel-wẽn-maanda.’+ 14 Mam yeta yãmb tɩ ra-kãngã leba a yiri, n yaa tɩrg Wẽnnaam nifẽ n yɩɩd Fariziyẽ wã.+ Bala ned ning fãa sẽn zẽkd a menga, b na n sik-a lame, la ned ning sẽn sikd a menga, b na n zẽk-a lame.”+

15 La neb n da tar b kom-bõoneg* n wat a nengẽ n dat t’a sɩɩs-ba. La karen-biisã sẽn yã rẽ wã, b sɩngame n zabd-ba.+ 16 La a Zeezi yeelame tɩ b wa ne kom-bõonegã a nengẽ, la a paase: “Bas-y kom-bõonegã tɩ b wa mam nengẽ. Ra bao-y n gɩdg-y-b ye. Bala Wẽnnaam Rĩungã yaa sẽn yaa-b wa bãmbã rẽnda.+ 17 Sɩd-sɩda, mam yeta yãmb tɩ ned sã n pa reeg Wẽnnaam Rĩungã wa bi-bilfu, a pa na n kẽ a pʋgẽ a bada.”+

18 Nin-naab a ye n sok-a yaa: “Karen-saam-sõngo, bõe la m segd n maan n wa paam vɩɩm sẽn ka sɛtã?”+ 19 T’a Zeezi yeel-a yaa: “Bõe yĩng tɩ fo boond maam tɩ sõngo? Ned kae n yaa sõng n zʋʋg Wẽnnaam ye.+ 20 Fo mii tõodã: ‘Ra yo,+ ra kʋ,+ ra zu,+ ra kɩs kaset sẽn ka sɩda,+ waoog f ba la f ma.’”+ 21 T’a yeele: “Mam sɩng n tũuda bõn-kãensã fãa hal m yãadmẽ.” 22 A Zeezi sẽn wʋm dẽ wã, a yeel-a lame: “Bũmb a ye n baas n paoog foo: Koos bũmb nins fãa fo sẽn so wã n dɩk ligdã n pʋɩ naong rãmba, tɩ rẽ la f na n paam arzɛk saasẽ, la f wa tũ maam.”+ 23 La raoã sẽn wʋm dẽ wã, a sũurã sãama wʋsgo, a sẽn da tar arzɛgs wʋsgã yĩnga.+

24 A Zeezi ges-a lame n yeele: “Ad na n yɩɩ toog ne sẽn tar-b arzɛgsã tɩ b kẽ Wẽnnaam Rĩungã pʋgẽ!+ 25 Sɩd me, yaa nana tɩ yʋgemd tũ supĩim võorẽ n looge, n yɩɩd arzɛk soab sẽn na n kẽ Wẽnnaam Rĩungã pʋgẽ.”+ 26 Neb nins sẽn wʋm dẽ wã sokame: “Ãnda n sɩd tõe n paam fãagre?”+ 27 T’a Zeezi yeele: “Bũmb nins ninsaalbã sẽn pa tõe n maanã, Wẽnnaam tõeeme.”+ 28 La a Pɩyɛɛr yeelame: “Tõnd basa bũmb nins d sẽn so wã n tũ yãmba.”+ 29 T’a Zeezi yeel-ba: “Sɩd-sɩda, mam yeta yãmb tɩ ned kae sẽn bas a roog wall a paga, pa rẽ bɩ a ba-bi-rap wall a roagdba, bɩ a kamb Wẽnnaam Rĩungã yĩnga,+ 30 n pa na n paam sẽn yɩɩd rẽ wʋsg wakat kãnga, la a wa paam vɩɩm sẽn ka sɛt dũni* ning sẽn watã pʋgẽ ye.”+

31 Rẽ poore, a peega Piig la a yiibã n yi kɛɛng n yeel-ba: “Ade! Tõnd dabda Zerizalɛm, la bũmb nins fãa no-rɛɛsdbã sẽn gʋls Ninsaal biigã zugã na n pidsame.+ 32 Wala makre, b na n yõk-a lame n ning bu-zẽmsã neb nusẽ.+ B na n yaal-a lame,+ n nams-a, la b tʋbs-a kolkoodo.+ 33 B sã n pãb-a ne kalwaas n sa, b na n kʋ-a lame.+ La rasem a tãab-n-soabã daare a na n vʋʋgame.”+ 34 La tẽn-tʋmdbã pa wʋm bõn-kãensã baa a ye sẽn dat n yɛɛlga, bala b võorã ra solga ne-ba. B pa wʋm bũmb nins a sẽn yeelã võor ye.

35 La a Zeezi sẽn wa n kolgd Zeriko, rao sẽn yaa zoang n da zĩ sorã noor n bõosdẽ.+ 36 A sẽn wʋm kʋʋngã sẽn loogdã rãamdã, a sokame n na n bãng sẽn yaa bũmb ninga. 37 Tɩ b leok-a yaa: “Yaa Nazarɛt rao a Zeezi n loogde!” 38 Rẽ la a zẽk a koɛɛg n yeele: “Zeezi, a Davɩɩd Biiga, zoe-y m nimbãanega!” 39 La neb nins sẽn be taoorã ra tãsd-a lame t’a sĩndi. Baa ne rẽ, a maneg n zẽka a koɛɛg n yetẽ: “Davɩɩd Biiga, zoe-y m nimbãanega!” 40 Dẽ, a Zeezi yalsame n yeel tɩ b tall raoã n wa. A sẽn kolgã, a Zeezi sok-a lame: 41 “Bõe la fo rat tɩ m maan n kõ-fo?” T’a leok yaa: “Zu-soaba, bɩ y kɩt tɩ m ninã le puki.” 42 Rẽ la a Zeezi yeel-a yaa: “Bɩ f ninã le puki. Fo tẽebã kɩtame tɩ f paam laafɩ.”+ 43 La zĩig pʋgẽ, a ninã pukame, t’a sɩng a Zeezi pʋgbo,+ la a pẽgd Wẽnnaam. Sẽn paase, nebã fãa sẽn yã rẽ wã, b pẽga Wẽnnaam.+

19 Dẽ, a kẽe Zeriko n pasgd tẽngã. 2 La rao yʋʋr sẽn boond t’a Zaase n da be be. A ra yaa yõor-yaood dɛɛgdbã taoor soab a ye, n yaa rakãagr me. 3 A ra baood n bãnga a Zeezi sẽn yaa a soaba, la kʋʋngã yĩnga a ra pa tõe n yã-a ye. Bala a ra yaa ra-koɛɛga. 4 Rẽ n so t’a wudg n kẽng taoor n tɩ rʋ wom-sɛɛg* sẽn na yɩl n paam n yã a Zeezi, bala a ra na n tũu be n looge. 5 La a Zeezi sẽn wa n ta zĩ-kãnga, a zẽka a neng n yeel-a yaa: “Zaase, sig tao-tao. Bala m tog n siga fo zakẽ wã rũndã.” 6 Dẽ, a siga tao-tao n deeg-a sãand ne sũ-noogo. 7 Nebã sẽn yã rẽ wã, b fãa ra yẽgemdame n yetẽ: “A tɩ siga rao sẽn yaa yel-wẽn-maand+ zakẽ.” 8 La a Zaase yikame n yeel Zu-soabã yaa: “Zu-soaba, mam na n yãka m paoongã pʋɩ-sʋk n kõ naong rãmba. La bũmb ning fãa mam sẽn deeg ned nengẽ ne pãnga,* m na n lebsa a soabã naoor a naase.”+ 9 Rẽ la a Zeezi yeel-yã: “Rũndã, fãagr waa zag-kãngã pʋgẽ, yẽ me sẽn yaa a Abrahaam biigã yĩnga. 10 Bala Ninsaal biigã waame n na n gẽes sẽn menem-bã la a fãag-ba.”+

11 Karen-biisã sẽn wa n kelgd gom-kãensa wã, a Zeezi wẽe yel-bũnd a to, bala a ra kolga Zerizalɛm, tɩ karen-biisã ra tẽed me tɩ Wẽnnaam Rĩungã na n puka zĩig pʋgẽ.+ 12 Rẽ n so t’a yeele: “Na-biig n da rat n kẽng tẽn-zãrgẽ+ n tɩ reeg naam la a lebg n wa. 13 A boola a tʋm-tʋmdb piiga, n kõ-b min-dãmb* piig n yeel-ba: ‘Bɩ y yõdg n dɩk-b n leeb hal n tãag m waoongo.’+ 14 La a tẽngã nebã ra kis-a lame. B tʋma koe-taasdb tɩ b pʋgl-a n tɩ yeele: ‘Tõnd pa rat tɩ ra-kãngã lebg tõnd rĩm ye.’

15 “La a sẽn tɩ reeg naamã n lebg n wa, a boola a tʋm-tʋmdb nins a sẽn da kõ ligdã,* n na n ges b sẽn leeb n paam yõod ninga.+ 16 Dẽ, pipi soabã kolgame n yeele: ‘Zu-soaba, yãmb minnã roga min-dãmb piiga.’+ 17 T’a yeel-a: ‘Yaa sõma, tʋm-tʋmd-sõngo! Bala fo wilgame tɩ f yaa sɩd soab bũmb sẽn yaa bilf pʋgẽ. Soog galʋ-tẽns piiga.’+ 18 Yiib-n-soabã waame n yeele: ‘Zu-soaba, yãmb minnã roga min-dãmb a nu.’+ 19 T’a yeel yẽ soabã me: ‘Bɩ fo-me soog galʋ-tẽns a nu.’ 20 La a to n wa n yeele: ‘Zu-soaba, ad y minnã m sẽn da solg peend pʋgẽ. 21 Yãmb neeme tɩ mam zoee yãmba, y sẽn yaa nin-toaagã yĩnga. Yãmb reegda bũmb y sẽn pa kõ tɩ b bĩngi, la y kẽebd y sẽn pa bʋde.’+ 22 T’a yeel-a: ‘Tʋm-tʋmd-wẽnga, yaa fo mengã noorã goam la m na n tik n kao fo bʋʋdo. Fo ra miime tɩ mam yaa nin-toaaga, n deegd bũmb m sẽn pa kõ tɩ b bĩngi, la m kẽebd m sẽn pa bʋde. Bɩ bõe?+ 23 Woto wã, bõe yĩng tɩ fo pa tɩ bĩng m ligdã* ligd bĩngr zĩigẽ? Dẽ, m lebgre, m kẽngdame n tɩ reeg ne yõodo.’

24 “Rẽ la a yeel sẽn da yas-b be wã yaa: ‘Reeg-y-yã a minnã n kõ sẽn tar-a min-dãmb piigã.’+ 25 La b yeel-a lame: ‘Zu-soaba, a tara min-dãmb piig wɛ!’ 26 T’a leok yaa: ‘Mam yeta yãmb tɩ ned ning fãa sẽn tare, b na n kõ-a lame n paase. La ned ning sẽn pa tare, baa a sẽn tarã menga, b na n deeg n bas-a lame.+ 27 Sẽn paase, tall-y neb nins sẽn yaa mam bɛɛbã sẽn da pa rat tɩ mam lebg b rĩmã n wa kʋ mam taoore.’”

28 A Zeezi sẽn yeel gom-kãensã n sa, a le rɩka sor n dabd Zerizalɛm. 29 La a sẽn wa n kolg Bɛtfaaze ne Betani sẽn be tãng ning b sẽn boond tɩ Oliiv tɩɩs tãngã zugã,+ a tʋma karen-biis a yiib+ 30 n yeel-ba: “Kẽng-y tẽn-bilã sẽn tondã pʋgẽ. Y sã n ta, y na n yãa bõn-bil b sẽn loe. Yaa bõn-bil ned sẽn zɩ n zombe. Lok-y-yã-a n wa ka. 31 La ned sã n sok yãmba: ‘Bõe yĩng tɩ yãmb lokd bõangã?’ Y segd n yeelame: ‘Yaa Zu-soabã n dat-a.’” 32 Dẽ, b sẽn tʋm b rãmbã kẽngame n tɩ mik tɩ yaa wa a Zeezi sẽn yeelã.+ 33 La b sẽn wa n lokd bõn-bilã, a soaadbã sok-b lame: “Bõe yĩng tɩ yãmb lokd bõn-bilã?” 34 Tɩ b yeele: “Yaa Zu-soabã n dat-a.” 35 B talla bõn-bilã n wa a Zeezi nengẽ, n palg b zugẽ futã a zug t’a Zeezi zombe.+

36 La a sẽn wa n loogdẽ wã, nebã ra tʋɩta b zugẽ futã sorã zugu.+ 37 A sẽn wa n kolg sor ning sẽn be Oliiv tɩɩs tãngã sigdgẽ wã bala, a karen-biisã fãa sẽn da yaa neb kʋʋngã zẽka b koees n sɩng kɩdeng la b pẽgd Wẽnnaam, bõn-kãsems nins fãa b sẽn yã wã yĩnga. 38 B ra yetame: “Bark bee Rĩm ning sẽn wat ne a Zeova* yʋʋrã zugu! Bɩ laafɩ zĩnd saasẽ, la bɩ Soab ning sẽn be hal yĩngrã paam ziiri!”+ 39 La Fariziyẽ-rãmb kẽer sẽn da be kʋʋngã sʋk yeel-a lame yaa: “Karen-saamba, yeel-y y karen-biisã tɩ b sĩndi.”+ 40 La a Zeezi leokame n yeele: “Mam yeta yãmb tɩ nin-kãensã sã n sĩndi, kugã na n kaasame.”

41 La a sẽn wa n kolg tẽngã n yã-a wã, a yãba a yĩnga.+ 42 A yeelame: “Mam sẽn da rat yaa fo sẽn na n bãng bũmb nins sẽn wat ne laafɩ wã. La masã, bõn-kãens solga ne foom.+ 43 Bala daar n wat tɩ fo bɛɛbã na n sel ra-sɩlems n gũbg foom, la b karg n gũbg foom n pag-f zĩig zãnga.+ 44 B na n sãama foo ne f kambã sẽn be fo pʋgẽ wã,+ la b kõn bas kugr baa a ye a to zugu,+ fo sẽn pa bãng f bʋʋdã kaoob* wakatã yĩnga.”

45 Rẽ poore, a kẽe wẽnd-doogẽ wã n dig neb nins sẽn da be be n koosdẽ wã n yiisi.+ 46 A ra yet-b lame: “B gʋlsame: ‘B na n boola mam doogã tɩ pʋʋsg roogo,’+ la yãmb kɩtame t’a lebg fãadb roogo.”+

47 A kell n zãmsa nebã wẽnd-doogẽ wã daar fãa. La maan-kʋʋdbã taoor dãmb ne gʋlsdbã la nin-buiidã taoor dãmb ra baood n na n kʋ-a lame,+ 48 la b ra pa mi b sẽn na n maan dẽ to-to ye. Bala nin-buiidã fãa ra bee ne a Zeezi wakat fãa, n kelgd-a.+

20 Daar a ye a Zeezi sẽn wa n zãmsd nebã wẽnd-doogẽ wã la a moond koe-noogã, maan-kʋʋdbã taoor dãmb ne gʋlsdbã la kãsem-dãmbã waame 2 n sok-a: “Bɩ f togs-d wɛ. Yaa ne tõ-bʋg la fo maand bõn-kãensã? Wall yaa ãnda n kõ foo tõ-kãnga?”+ 3 T’a yeel-ba: “Ma-me na n soka yãmb sokre, tɩ y leok-ma: 4 Yaa Wẽnnaam sẽn be saasẽ wã n tʋm a Zã t’a lis nebã bɩ, bɩ yaa ninsaalbã?” 5 La b sɩnga yẽsg ne taab n yetẽ: “Tõnd sã n yeel tɩ ‘yaa Wẽnnaam sẽn be saasẽ wã,’ a na n soka tõndo: ‘Bõe yĩng tɩ yãmb pa tẽ-a?’ 6 La tõnd sã n yeel tɩ ‘yaa ninsaalbã,’ nin-buiidã fãa na n loba tõnd kuga, bala b kɩsa sɩd t’a Zã ra yaa no-rɛɛsa.”+ 7 Rẽ n so tɩ b leok tɩ b pa mi a Zã lisgã sẽn yitẽ ye. 8 T’a Zeezi yeel-ba: “Ma-me pa na n togs yãmb m sẽn maand bõn-kãensã ne tõog ningã ye.”

9 Dẽ, a Zeezi wẽe nebã yel-bũnd n yeele: “Rao n da sel viyn tɩɩs a pʋʋgẽ,+ n dɩk pʋʋgã n gũnug koaadba, la a kẽng tẽn-zẽng n na n tɩ kaoos wʋsgo.+ 10 Viyn wã wobr wakat sẽn wa n ta, a tʋma a tʋm-tʋmd koaadbã nengẽ sẽn na yɩl tɩ b yãk viyn wã biis n kõ-a t’a wa ne. La koaadbã pãb-a lame, n lebs-a nug-zaala.+ 11 A le tʋma tʋm-tʋmd a to. La b pãba yẽ soabã me, la b yaal-a,* n lebs-a nug-zaala. 12 La a tʋma tãab-n-soaba. B pogla yẽ me, la b yiis-a yɩnga. 13 Rẽ la viyn pʋʋgã soab yeel-yã: ‘Bõe la m na n maane? M na n tʋma m bi-riblã, m sẽn nong a soabã.+ Daar ninga, b na n waooga yẽnda.’ 14 Koaadbã sẽn yã biigã, b goma ne taab n yeele: ‘Yaa yãoã la rogem-pʋɩɩrã soaba. Wa-y tɩ d kʋ-a, tɩ rogem-pʋɩɩrã lebg tõnd dẽnda.’ 15 Dẽ, b yiis-a-la viyn pʋʋgã pʋgẽ n kʋ.+ Woto wã, bõe la viyn pʋʋgã soab na n maan-ba? 16 A na n waame, n kʋ koaadbã, la a rɩk viyn pʋʋgã n kõ neb a taaba.”

Nebã sẽn wʋm dẽ wã, b yeelame: “Bɩ a buud ra tol n maan ye!” 17 La a Zeezi ges-b-la pemm, n yeele: “La b sẽn gʋls tɩ ‘kugr ning tãn-metbã sẽn zãgsã n lebg roogã pãng kugrã’*+ võor yaa bõe? 18 Ned ning fãa sẽn na n lʋɩ kug-kãng zug na n kaoome.+ La kugrã sẽn na n lʋɩ ned ning zugu, a na n beds-a lame.”

19 Gʋlsdbã ne maan-kʋʋdbã taoor dãmb ra baood n yõka a Zeezi wakat kãnga, bala b bãngame tɩ yaa bãmb yĩng la a sẽn wẽ yel-bũndã. La b ra yɛɛsda nebã.+ 20 B maaga b yĩng n gũus a Zeezi, n yaool n tʋm neb b sẽn soos n kõ ligdi, sẽn na yɩl tɩ b maan wa b yaa nin-tɩrs n tõog n bẽd-a a goamẽ wã n yõke,+ n ning pãn-soaadbã ne guvɛrneerã nugẽ. 21 B soka a Zeezi yaa: “Karen-saamba, tõnd miime tɩ yãmb goamã ne y zãmsgã fãa yaa tɩrse, la tɩ yãmb pa bakd ned ye. Yãmb sẽn zãmsd nebã bũmb nins Wẽnnaam sorã wɛɛngẽ wã yaa sɩda: 22 Segdame tɩ d yao a Sezaar yõor-yaoodã bɩ, bɩ pa segde?” 23 La a bãnga b sɩlmã n yeel-ba: 24 “Wilg-y maam deniye* a ye. Yaa ãnda naand la a gʋlsem la sẽn be a zugã?” Tɩ b leok yaa: “A Sezaare.” 25 T’a Zeezi yeele: “Rẽnd y segd n kõo a Sezaar bũmb nins sẽn yaa a Sezaar dẽndã,+ la y kõ Wẽnnaam bũmb nins sẽn yaa Wẽnnaam dẽndã.”+ 26 Woto, b pa tõog n bẽd-a a goamẽ wã n yõk nebã taoor ye. A Zeezi sẽn leok to-to wã yɛɛs-b lame, tɩ b sĩndi.

27 La Sadiseyẽ-rãmbã sẽn yet tɩ kũum vʋʋgr ka be+ wã kẽer waame, n sok-a yaa:+ 28 “Karen-saamba, a Moyiiz gʋlsame n yeele: ‘Rao sã n ki n bas pag n yaool n pa paam biiga, a ba-biigã segd n dɩka pagã, n dog kamb n kõ kiidã.’+ 29 La ba-biis a yopoe n da be. Pipi soabã rɩka paga, la a maana kaalem n pa paam biig ye. 30 Dẽ, yiib-n-soabã, 31 la tãab-n-soabã rɩka pagã. Yɩɩ woto ne bãmb b yopoe wã fãa. B kiime, n pa paam kamb ye. 32 Sẽn na n baase, pagã me kiime. 33 Woto wã, ãnda n na n soog pagã kũum vʋʋgrã sasa? Bala b yopoe wã rɩk-a lame n maan b paga.”

34 T’a Zeezi leok-b n yeele: “Dũni-kãngã* kambã kẽeda kãadem, la b kõt pagb sɩdba. 35 La neb nins b sẽn ges tɩ b zemsa ne dũni* ning sẽn watã, la ne kũum vʋʋgrã pa kẽed kãadem, la b pa kõt sẽn yaa-b pagbã sɩdb me ye.+ 36 Sɩd me, b pa le tõe n ki, bala b yaa wa malɛgsã. Sẽn paase, b na n yɩɩ Wẽnnaam kamba, b sẽn na n vʋʋgã yĩnga.* 37 La kũum na vʋʋgã wɛɛngẽ, a Moyiiz meng wilga rẽ kibar ning sẽn gomd gõos tuugã yellã pʋgẽ, a sẽn bool a Zeova* t’a ‘Abrahaam Wẽnnaam, a Izaak Wẽnnaam, la a Zakoob Wẽnnaamã.’+ 38 A pa kũ-rãmb Wẽnnaam ye. A yaa nin-vɩɩs Wẽnnaam. Bala Wẽnnaam nifẽ b fãa vɩɩme.”+ 39 La gʋlsdbã kẽer yeelame: “Karen-saamba, yãmb leoka sõma.” 40 Bala b ra pa le tar daood n na n sok-a baa yaa sok-yɛng ye.

41 La a Zeezi me sok-b lame yaa: “Maana wãn tɩ b yetẽ tɩ Kiristã yaa a Davɩɩd biiga?+ 42 Bala a Davɩɩd meng yeela Yɩɩn-sõamyã sebrã pʋgẽ yaa: ‘A Zeova* yeela mam Zu-soabã yaa: “Zĩnd mam nug-rɩtgo, 43 n tãag m sẽn na n dɩgl f bɛɛbã wa nao-roagendg fo naoã yĩnga.”’+ 44 Dẽnd a Davɩɩd boond-a lame tɩ Zu-soaba. Woto wã, a yɩta wãn n yɩ a Davɩɩd biiga?”

45 La nebã fãa sẽn wa n kelgdẽ wã, a yeela a karen-biisã yaa: 46 “Gũus-y y mens ne gʋlsdbã sẽn nong n gõod ne kasaab-wogdo, la sẽn nong tɩ nebã pʋʋsd-b raasẽ wã. B nonga taoor zĩis* tigsg rotẽ wã, la naam zĩis tigã zĩisẽ.+ 47 Sẽn paase, b rɩta pʋg-kõapã paoongo,* la b pʋʋsd pʋʋs-wogd n dat tɩ nebã pẽg-ba. Bãmb sɩbgrã na n yɩɩ toaag n yɩɩg neb a taabã.”

21 La a Zeezi sẽn zẽk a nenga, a yãa arzɛk rãmbã sẽn da ningd b kũun ligdã kogendẽ.+ 2 Rẽ poore, a yãa pʋg-kõor me sẽn yaa naong soab sẽn ning ligd-koeems a yiib sẽn pa zem baa fʋɩ.*+ 3 A yeelame: “Sɩd-sɩda, mam yeta yãmb tɩ pʋg-kõ-kãngã sẽn yaa naong soabã ningame n yɩɩg b fãa.+ 4 Bala b fãa yãka ligd ning b sẽn paam tɩ sek n kellã pʋgẽ n ningi, la yẽ sẽn yaa naong soabã, a ninga a sẽn teeg bũmb ning n na n vɩɩmdã fãa.”+

5 Rẽ poore, neb n da gomd wẽnd-doogã yelle, n wilgd b sẽn nags-a to-to ne kug-neeb la ne kũun nins b sẽn kõ Wẽnnaamã,+ 6 t’a Zeezi yeele: “Sã n yaa ne bõn-kãensã yãmb sẽn getã, daar n wat tɩ kugr baa a ye kõn pa a to zug tɩ b pa lub-a ye.”+ 7 Rẽ la b sok-a yaa: “Karen-saamba, bõn-kãensã na n zĩnda wakat bʋgo, la bõe n na n yɩ bãnd n wilg tɩ wakat ning bõn-kãens sẽn na n maanã ta n saame?”+ 8 T’a Zeezi leok yaa: “Gũus-y tɩ ned ra wa tudg-y ye.+ Bala neb wʋsg na n waa ne mam yʋʋrã n yetẽ tɩ yaa bãmb la Kiristã, la tɩ ‘wakatã kolgame.’ Da pʋg-y-b ye.+ 9 Sẽn paase, yãmb sã n wa wʋm zab la tẽn-dãmbg kibare, bɩ y ra yɛɛs ye. Bala yaa tɩlɛ tɩ bõn-kãensã reng n zĩndi, la pa na n wẽneg n yɩ saabã ye.”+

10 Dẽ, a yeela bãmb yaa: “Buud na n yika zabr ne buud a to,+ tɩ rĩung me yik zabr ne rĩung a to.+ 11 Tẽn-digimd-kãsems na n zĩndame, tɩ kom la bã-longds+ me zĩnd zĩig-zĩiga. Nebã na n yãa bũmb toor-toor sẽn kẽesd rabeem, la b yã bãn-kãsems sẽn yit saasẽ.

12 “La nand tɩ bõn-kãensã fãa sɩnge, nebã na n yõga yãmb n nams-yã,+ la b tall yãmb n kẽng tigsg rotẽ tɩ b kao y bʋʋd la b kẽes-y bãens rotẽ. B na n talla yãmb n kẽng rĩm-dãmb la guvɛrneer-dãmb taoor mam yʋʋrã yĩnga.+ 13 La rẽ na n kɩtame tɩ y paam n kõ-b kaseto. 14 Woto wã, ra reng-y n segl yãmb sẽn na n leok to-to n yiis y mengã ye.+ 15 Bala mam na n kõo yãmb yam la m wilg yãmb y sẽn na n yeel bũmb ninga, tɩ y bɛɛbã fãa sẽn naag taab pa tõog n kɩɩs bɩ n leok tɩ bũmb ye.+ 16 Sẽn paase, baa yãmb ba-rãmbã la y ma-rãmbã, y ba-biisi, y roagdb la y zo-rãmb na n yõga yãmb n kɩs* tɩ b kʋ yãmb neb kẽere.+ 17 Nebã fãa na n kisga yãmb mam yʋʋrã yĩnga.+ 18 La yãmb zutã zoobg baa a ye kõn menem ye.+ 19 Yaa ne yãmb tõog-toogã la y na n kogl y vɩɩmã.*+

20 “La yãmb sã n wa yã sodaas sẽn gũbg Zerizalɛm,+ bɩ y bãng t’a sãoongã kolgame.+ 21 La bɩ neb nins sẽn be Zide wã sɩng zoees n teesd tãensẽ wã.+ Bɩ sẽn be-b Zerizalɛm pʋgẽ wã zoe n yi, tɩ sẽn be-b tẽn-kɩremsã me ra kẽ Zerizalɛm ye. 22 Bala ra-kãens na n yɩɩ sũ-dokr wakate,* sẽn na yɩl tɩ bũmb nins fãa b sẽn da gʋlsã pidsi. 23 Toog na paam pagb nins sẽn tʋte, la sẽn yẽsemd-b kom-peels wakat kãngã!+ Bala to-kãseng n na n zĩnd soolmã pʋgẽ. Bu-kãngã na n paama sɩbgre. 24 La b na n kʋʋ bãmb ne sʋʋse, la b yõg bãmb n kẽng yembd tẽnsã fãa pʋsẽ.+ Bu-zẽmsã na n taba Zerizalɛm hal tɩ bu-zẽmsã wakat b sẽn yãkã wa pidi.+

25 “Sẽn paase, bãn n na n puk wĩntoogã, kiuugã ne ãdsã pʋsẽ.+ La tẽngã zugu, nebã na n maanda yɩɩr hal wʋsg n pa mi b sẽn maandga, mogrã rãmbg la a gudgrã yĩnga. 26 Nebã na n soba rabeemã yĩnga, la b sẽn gũud bũmb nins sẽn na n wa dũniyã zugã yĩnga. Bala bũmb nins sẽn be saasẽ wã na n digimdame. 27 Rẽ poore, b na n yãa Ninsaal biigã+ t’a zao sawadg n wat ne pãng la ziir sẽn yaa kãsenga.+ 28 La bõn-kãensã sã n sɩng waoongo, bɩ y yik n yals la y zẽk y zutu, bala y fãagrã kolgdame.”

29 Dẽ, a wẽ-b-la yel-bũnd n yeele: “Ges-y kankang la tɩɩs a taabã fãa.+ 30 Yãmb sã n wa yã tɩ b tobdẽ, yãmb mengã miime tɩ sigrã kolgame. 31 Woto me, yãmb sã n wa yã tɩ bõn-kãensã maandame, bɩ y bãng tɩ Wẽnnaam Rĩungã kolgame. 32 Sɩd-sɩda, mam yeta yãmb tɩ zãmaan-kãngã pa na n loog tɩ bõn-kãensã fãa pa maan ye.+ 33 Saasã ne tẽngã na n loogame, la mam goamã pa na n tol n loog ye.+

34 “La gũus-y y mens tɩ yão-beedã, rã-yũurã+ la yɩɩr ne vɩɩmã yɛlã+ ra wa pak yãmb tɩ loog noore, tɩ ra-kãng wa ling yãmb zĩig pʋgẽ 35 wa bẽdg ye.+ Bala a na n waa neb nins fãa sẽn be dũniyã gill zugã zutu. 36 Woto yĩnga, bɩ y kell n gũ,+ la y yõkd Wẽnnaam sɛɛg+ wakat fãa sẽn na yɩl n tõog n põs bõn-kãensã fãa sẽn tog n wa wã, la y yals Ninsaal biigã taoore.”+

37 Woto, a Zeezi ra zãmsda nebã wẽnd-doogẽ wã wĩntoogo, la yʋngo, a ra kẽnda tãng ning b sẽn boond tɩ Oliiv tɩɩs tãngẽ wã n gãe. 38 La yibeoog pĩnda, nebã fãa ra wata a nengẽ wẽnd-doogẽ wã n na n kelg-a.

22 Bur sẽn pa ning rabɩllã tigr b sẽn boond tɩ Pakã+ ra kolgdame.+ 2 La maan-kʋʋdbã taoor dãmb ne gʋlsdbã ra baooda segb sẽn zems n na n kʋ a Zeezi,+ bala b ra zoeta nin-buiidã.+ 3 Dẽ, a Sʋɩtãan kẽe a Zida b sẽn boond a soab t’a Iskariotã, sẽn da yaa Piig la a yiibã nin-yendã+ 4 t’a kẽng n tɩ yẽs ne maan-kʋʋdbã taoor dãmb ne wẽnd-doogã gũudbã nanambse, n na n bãng a sẽn tõe n sõng-b to-to tɩ b paam a Zeezi n yõke.+ 5 Rẽ yɩ-b-la noog tɩ b sar n na n kõ-a wanzuri ligdi.+ 6 Dẽ, a sakame, n sɩng masã n baood weer n na n sõng-b tɩ b yõk a Zeezi tɩ kʋʋng pa pẽ yambẽ ye.

7 La Bur sẽn pa ning rabɩllã tigrã daar sẽn yaa daar ning b sẽn segd n kʋ Pakã maoongã sẽn ta,+ 8 a Zeezi tʋma a Pɩyɛɛr ne a Zã n yeele: “Kẽng-y n tɩ segl-y Pakã tɩ d rɩ.”+ 9 Tɩ b sok-a yaa: “Yɛ la yãmb dat tɩ d segl Pakã?” 10 T’a Zeezi yeel-b yaa: “Ade! Yãmb sã n kẽ tẽngã pʋgẽ, rao sẽn zɩt yʋʋr ne koom n na n seg yãmba. Pʋg-y-yã-a n tɩ kẽ zak ning a sẽn na n kẽ wã.+ 11 Yeel-y zakã soab yaa: ‘Karen-saambã sokdame yaa: “Sãamb roog ning pʋgẽ mam sẽn tõe n dɩ Pakã ne m karen-biisã bee yɛ?”’ 12 A na n wilga yãmb yĩngr do-yaleng tɩ bũmb fãa be a pʋgẽ. Segl-y Pakã be.” 13 Dẽ, bãmb kẽngame n tɩ mik tɩ yɛlã yaa wa a Zeezi sẽn togs bãmbã. La bãmb segla Pakã.

14 Wakatã sẽn wa n ta, a Zeezi zĩnda taablẽ ne tẽn-tʋmdbã.+ 15 A yeel-b lame: “Mam tʋlga ne m sũur fãa n dɩ Pak-kãngã ne yãmb nand tɩ m namse. 16 Bala mam yeta yãmb tɩ m kõn le rɩ-a hal t’a wa pids Wẽnnaam Rĩungã pʋgẽ.” 17 A reega bõn-yũudla, n pʋʋs Wẽnnaam bark la a yeele: “Bɩ y reeg yãoã n yũ n dees taaba, 18 bala mam yeta yãmb tɩ masã tɛka, m pa na n le yũ divẽ, hal n tãag Wẽnnaam Rĩungã waoongo.”

19 A rɩka bur+ me n pʋʋs Wẽnnaam barka, n kao n kõ-b n yeele: “Yãoã makda mam yĩngã+ m sẽn na n kõ yãmb yĩngã.+ Maand-y woto n tẽegd mam yelle.”+ 20 Sẽn paase, bãmb sẽn dɩ zaabr dɩɩbã n sa, a Zeezi maana woto me ne bõn-yũudlã n yeele: “Bõn-yũudl-kãngã makda kaool-paalgã+ sẽn na n tũ ne mam zɩɩmã+ sẽn na n daag yãmb yĩngã.+

21 “La ade! Sẽn na n zãmb-a maamã zĩi ne maam taablẽ ka.+ 22 Sɩd me, Ninsaal biigã loogda wa b sẽn da pĩnd n togsã.+ La toog na paam ned ning sẽn na n yɩ sabab tɩ b yõk-a wã!”+ 23 Dẽ, b sɩnga goam ne taab n dat n bãng bãmb sʋkã ned ning sẽn sɩd magd n na n maan bõn-kãnga.+

24 Baasgo, b wẽe no-koeemd wʋsg me n dat n bãng sẽn yaa-a kãseng n yɩɩd bãmb sʋkã.+ 25 La a Zeezi yeel-b lame: “Bu-zẽmsã rĩm-dãmb soo bãmb ne pãnga, la nebã boonda nin-kãsemsã sẽn dɩt naam b zutã tɩ Yel-sõm-maandbã.+ 26 La pa segd n yɩ woto ne yãmb ye.+ Bɩ ned ning sẽn yaa kãseng yãmb sʋkã yɩ wa yãmb yao-zʋʋga,+ tɩ ned ning sẽn lʋɩt yãmb taoorã yɩ wa yãmb tʋm-tʋmda. 27 Nin-bʋg n yaa kãseng n yɩɩda? Sẽn dɩt-a* wã bɩ, bɩ sẽn kõt-a rɩɩbã?* Pa sẽn dɩt-a* wã sɩda? La mam bee yãmb sʋk n yaa wa ned sẽn kõt rɩɩbo.*+

28 “La yãmb yaa neb nins sẽn pa ne maam+ m namsgã wakatã.+ 29 Yaa rẽ la mam maand kaool ne yãmba, wa m Ba sẽn maan kaool ne maam rĩung yĩngã,+ 30 sẽn na yɩl tɩ y wa zĩnd taablẽ ne maam m Rĩungã pʋgẽ n dɩ la y yũ,+ la y zĩnd gɛy zut+ n kao Israyɛll buud piig la a yiibã bʋʋdo.+

31 “Sɩmo, Sɩmo! A Sʋɩtãan kosame n na n bal yãmb fãa wa koodo.*+ 32 La mam yõka Wẽnnaam sɛɛg fo yĩng sẽn na yɩl tɩ f tẽebã ra koms zãng ye.+ La f sã n wa tek yam n lebg n wa, bɩ f keng f saam-biisã raoodo.”+ 33 Rẽ la a yeel-a yaa: “Zu-soaba, mam segl n saame n na n naag yãmb n kẽ bãens roogo, la m naag yãmb n ki.”+ 34 T’a yeele: “Pɩyɛɛre, mam yeta foom tɩ no-raoog pa na n kelem rũndã, tɩ fo pa kɩɩs naoor a tãab tɩ f pa mi maam ye.”+

35 A le yeel-b lame: “Mam sẽn wa n tʋm yãmb n yeel-y tɩ y ra zã ligd korg wall rɩɩb korgo, pa rẽ bɩ neooda wã,+ bũmb paooga yãmb sɩda?” Tɩ b leok yaa: “Ayo!” 36 Dẽ, a Zeezi yeel-b lame: “La masã, bɩ ned ning sẽn tar ligd korg rɩke, tɩ sẽn tar-a rɩɩb korg me rɩke. Bɩ ned ning sẽn pa tar sʋʋg koos a fuug n da. 37 Bala mam yeta yãmb tɩ b sẽn gʋls bũmb ningã segd n pidsa mam zugu. B yeelame: ‘B geelg-a lame n naag yel-wẽn-maandbã.’+ Bala bõn-kãensã pidsda mam zugu.”+ 38 Tɩ b yeele: “Zu-soaba, ad sʋʋs a yiibu.” T’a Zeezi yeel-ba: “Sekame.”

39 A Zeezi sẽn yi be, a kẽnga Oliiv tɩɩs tãngã zug wa a sẽn da minim n maandẽ wã. La karen-biisã tũ-a lame.+ 40 A sẽn ta be wã, a yeela karen-biisã yaa: “Pʋʋsd-y-yã, n da wa kẽ makr pʋgẽ ye.”+ 41 La a zãaga ne a karen-biisã sẽn zems kugr lobgre, n yĩgimd n sɩng pʋʋsgo, 42 n yeele: “M Ba, fo sã n dat bɩ f kɩt tɩ bõn-yũudl-kãngã loog n bas maam. Baasg zãnga, pa mam daabã n segd n maan ye. Yaa fo raabã.”+ 43 Dẽ, malɛk n yi saasẽ n wa vẽneg a meng ne-a, n keng a raoodo.+ 44 La a ra bee sũ-sãan-kãseng pʋgẽ, tɩ kɩt t’a maneg n pʋʋsd ne a sũur fãa,+ hal t’a tʋʋlgã lebg wa zɩɩm n tosd tẽnga. 45 A sẽn wa n pʋʋs n sa, a yik n leba karen-biisã nengẽ n mik tɩ b gõeeme, b sũyã sẽn da sãam wʋsgã yĩnga.+ 46 A yeel-b lame: “Bõe yĩng tɩ yãmb gõe? Yik-y-yã, la y wɩng ne pʋʋsg n da wa kẽ makr pʋgẽ ye.”+

47 A sẽn wa n ket n gomda, neb kʋʋng n wa be. Yaa a Zida sẽn yaa Piig la a yiibã nin-yendã n da lʋɩ b taoore. A kolga a Zeezi n mok-a.+ 48 La a Zeezi sok-a lame yaa: “Zida, yaa ne mokr la fo zãmbd Ninsaal biigã la?” 49 La neb nins sẽn da gũbg a Zeezi wã sẽn yã bũmb ning sẽn na n maanã, b yeelame: “Zu-soaba, d kɛ-b ne sʋʋs bɩ?” 50 Bãmb nin-yend meng n kɛ maan-kʋʋdb kãsmã yambã, n fiuug a rɩtg tʋbrã.+ 51 La a Zeezi yeelame: “Woto sekame.” La a sɩɩsa tʋbrã n sãoog-a. 52 Rẽ poore, a Zeezi yeela maan-kʋʋdbã taoor dãmb ne wẽnd-doogã gũudbã nanambsã, la kãsem-dãmb nins sẽn wa n na n yõk-a wã yaa: “Yãmb waa ne sʋʋs la rasab n na n yõk maam wa m yaa bi-bɛɛg la?+ 53 Daar ne a to fãa mam sẽn da be wẽnd-doogẽ wã ne yãmbã,+ y pa yõk maam ye.+ La masã yaa yãmb wakate, la likã naam wakate.”+

54 Dẽ, b yõka a Zeezi n tall n looge.+ B tall-a lame n kẽng maan-kʋʋdb kãsmã zakẽ. La a Pɩyɛɛr da pʋgda yɩɩg-yɩɩga.+ 55 B sẽn wa n yõgen bugum samandã tẽn-sʋk n naag taab n zĩẽ, a Pɩyɛɛr da zĩi ne-ba.+ 56 La tʋm-tʋmd-poak a ye n yã a Pɩyɛɛr t’a zĩ bugmã vẽenemẽ, n maag a yĩng n ges-a n yeele: “Ra-kãngã me ra bee ne-a.” 57 T’a kɩɩse, n yeele: “Paga, mam pa mi-a ye.” 58 Sẽn yɩ bilfu, ned a to n yã-a n yeele: “Fo me yaa bãmb nin-yende.” La a Pɩyɛɛr leokame yaa: “Mam pa naag-b ye, raoa.”+ 59 Sẽn zems lɛɛr a yembr loogr poore, rao a to n sɩng goam n pẽdgd n yetẽ: “Hakɩɩka, ra-kãngã me ra bee ne-a. A pʋd n yaa Galile neda!” 60 T’a Pɩyɛɛr yeele: “Mam pa mi yãmb sẽn gomd bũmb ning yellã ye, raoa.” La yẽ sẽn da ket n gomdã bala, no-raoog n kelme. 61 Rẽ la Zu-soabã wẽnemd n ges a Pɩyɛɛre, t’a Pɩyɛɛr tẽeg Zu-soabã goamã, a sẽn da yeele: “Nand tɩ no-raoog kelem rũndã, fo na n kɩɩsa naoor a tãab tɩ f pa mi maam ye.”+ 62 La yẽ yii yɩng n yãb ne sũ-sãang wʋsgo.

63 La rap nins sẽn yõk a Zeezi wã sɩnga a yaalgo,+ la b pãbd-a.+ 64 B pila a nengã, la b yet-a yaa: “Togs bãngr-gomd wɛ! Yaa ãnd n wẽ foo?” 65 B gom-a-la gom-wẽns wʋsg me n paoog Wẽnnaam.

66 Beoogã sẽn wa n vẽege, nin-buiidã kãsem-dãmbã fãa, rat n yeel tɩ maan-kʋʋdbã taoor dãmb la gʋlsdbã tigma taab+ n tall-a n kẽng Sãnedrẽ wã roogẽ n yeele: 67 “Fo sã n yaa Kiristã bɩ f togs tõndo.”+ La a Zeezi leokame yaa: “Baa mam sã n da togs yãmba, y pa na n tẽ baa bilf ye. 68 Sẽn paase, mam sã n da sokẽ yãmb sokre, y pa na n leok ye. 69 La sẽn sɩng masã, Ninsaal biigã+ na n zĩnda Wẽnnaam sẽn yaa pãng soabã nug-rɩtgo.”+ 70 Rẽ la b fãa yeel-yã: “Dẽnd yaa foo la Wẽnnaam Biigã wɛ?” T’a Zeezi leok-b n yeele: “Yaa wa yãmb sẽn yeelã.” 71 Tɩ b yeele: “Bõe yĩng tɩ d le baood kaset yɛsa? Bala tõnd mensã wʋma rẽ a meng noorẽ.”+

23 Dẽ, kʋʋngã fãa yikame n tall a Zeezi n kẽng a Pɩlat nengẽ.+ 2 La b sɩng-a-la rõadg+ n yetẽ: “Tõnd yãa ra-kãngã t’a rãmbd tõnd tẽngã, n yetẽ tɩ b pa segd n yao a Sezaar yõor-yaoodã,+ la tɩ yẽ la Kiristã sẽn yaa rĩmã.”+ 3 A Pɩlat soka a Zeezi yaa: “Foo la Zʋɩf-rãmbã Rĩmã bɩ?” T’a Zeezi leok n yeele: “Yaa wa yãmb sẽn yeelã.”+ 4 Dẽ, a Pɩlat yeela maan-kʋʋdbã taoor dãmb ne kʋʋngã yaa: “Mam pa yã bõn-wẽng ra-kãngã sẽn maan ye.”+ 5 La b ra pẽdgdame n yetẽ: “A zãmsda nebã Zide soolmã tõr n wat ne rãmbgo. A sɩnga Galile n tãag ka menga.” 6 A Pɩlat sẽn wʋm dẽ, a sokame n na n bãng a Zeezi sã n yaa Galile neda. 7 A sẽn wa n bãng vẽeneg t’a yita a Erood soolmẽ wã, a kɩtame tɩ b tall-a n tɩ kɩs a Eroode.+ A Erood me ra bee Zerizalɛm wakat kãnga.

8 A Erood sẽn yã a Zeezi wã, a sũur yɩɩ noog wʋsgo. Bala hal sẽn kaoose, yẽ ra tʋll n yãa a Zeezi, a sẽn da wʋm bũmb wʋsg a zugã yĩnga.+ Sẽn paase, a ra saagdame t’a Zeezi na n maana yel-solemd t’a yã. 9 Rẽ n kɩt t’a sok-a sogsg n kaoose, la a pa leok ye.+ 10 La maan-kʋʋdbã taoor dãmb ne gʋlsdbã ra yikdame n dõt-a ne sũuri. 11 Dẽ, a Erood ne a sodaasã yaala a Zeezi.+ A yeelg-a-la fu-neer n la-a,+ n yaool n kɩt tɩ b tall-a n leb a Pɩlat nengẽ. 12 Daar-n-kãng bala, a Erood ne a Pɩlat lebga zoodo. Sẽn deng rẽ, beem n da be b sʋka.

13 A Pɩlat boola maan-kʋʋdbã taoor dãmb ne nanambsã la nin-buiidã 14 n yeel-ba: “Yãmb talla ra-kãngã n wa mam nengẽ n yetẽ t’a pirsda nebã n dat tɩ b yik n kɩɩs pãn-soaadbã. La ade! Mam fees-a-la yãmb taoore, la m pa yã bũmb sẽn wilgd tɩ yãmb sẽn ningd-a taal ne bũmb ninsã yaa sɩd ye.+ 15 A Erood me pa yã bũmb ye. Bala a kɩtame tɩ b le tall-a n wa tõnd nengẽ. A pa maan bũmb sẽn segd ne kũum ye. 16 Woto wã, mam na n sɩbg-a lame+ la m bas-a t’a looge.” 17* —— 18 La kʋʋngã fãa zẽka b koees n yeele: “Kʋ-y ra-kãngã, la y yiis a Barabaas n kõ-do!”+ 19 (B ra kẽesa ra-kãng bãens roogo, tẽn-dãmbg sẽn zĩnd galʋ-tẽngã pʋgẽ la nin-kʋʋr yĩnga.) 20 A Pɩlat le goma ne nin-buiidã, bala a ra rat n basa a Zeezi.+ 21 Rẽ la b zẽk b koeesã wʋsg n yetẽ: “Ka-y-yã-a ra-luk zugu! Ka-y-yã-a ra-luk zugu!”*+ 22 La a yeel-b-la naoor a tãab-n-soaba: “Bõe yĩnga? Bõe la ra-kãngã maan tɩ yaa wẽnga? Mam pa yã bũmb a sẽn maan tɩ sek b na kʋ-a ye. Woto wã, m na n sɩbg-a lame la m bas-a t’a looge.” 23 Rẽ la b maneg n zẽk b koees n yetẽ tɩ b kʋ-a.* B zẽka b koeesã hal tɩ sãd wʋsgo,+ 24 t’a Pɩlat kong n kõ noor tɩ b maan b sẽn datã. 25 A yiisa rao ning b sẽn da kot t’a basã, a soab ning b sẽn da kẽes bãens roog tẽn-dãmbg la nin-kʋʋr yĩngã. La a ninga a Zeezi b nugẽ sẽn na yɩl tɩ b maan-a b sẽn date.

26 La b sẽn wa n tar a Zeezi n loogdẽ wã, b yõka rao a ye sẽn yaa Sirɛn ned t’a yʋʋr boondẽ t’a Sɩmo sẽn da yi weoogẽ n watẽ. B rɩka namsg ra-lukã* n palg-a t’a pʋg a Zeezi.+ 27 Neb wʋsg n da pʋgd-a, tɩ pagb me ra naage. Pagbã ra wilgda b sũ-sãanga,* la b yãbd a yĩnga. 28 A Zeezi wẽnemdame n yeel pagbã yaa: “Zerizalɛm kom-pugli, da le yãb-y mam yĩng ye. Yãb-y yãmb mens yĩnga, la y kambã yĩnga,+ 29 bala ade! Wakat n wat tɩ nebã na n yeele: ‘Sũ-noog rãmb la pagb nins sẽn yaa kiyã, la b rãmb nins sẽn pa roge, la sẽn pa yẽsem-b kambã!’+ 30 Dẽ, b na n yeela tãensã yaa: ‘Lʋɩ-y tõnd zutu!’ La b yeel kunkubã yaa: ‘Lud-y tõndo!’+ 31 B sã n maan bõn-kãensã tɩɩgã sẽn yaa maasr wakate, a sã n wa kʋɩ bõe n na n maane?”

32 Sẽn paase, b talla rap a yiib sẽn yaa bi-bees n na n tɩ naag a Zeezi n kʋ.+ 33 B sẽn wa n ta zĩig ning b sẽn boond tɩ Zu-wang zĩigã,+ b kaa a Zeezi ra-luk zug n naag bi-beesã, a yembr a rɩtgo, a to wã a goabga.+ 34 La a Zeezi ra yetame: “M Ba, kõ-y bãmb sugr tɩ b pa mi b sẽn maandã ye.” Sẽn paase, b maana bãnd n pʋɩ a futã.+ 35 Nebã ra yas n getame. La nanambsã ra yaand-a lame n yetẽ: “Yẽ fãaga neb a taaba. Woto wã, a sã n yaa Kiristã, Wẽnnaam sẽn yãk a Soabã, bɩ a fãag a menga.”+ 36 Baa sodaasã yaal-a lame, n da kolgd n kõt-a divẽ-miisg+ 37 la b yetẽ: “Fo sã n yaa Zʋɩf-rãmbã Rĩmã bɩ f fãag f menga.” 38 Sẽn paase, b ra gʋlsa a zugẽ wã yaa: “Yãoã yaa Zʋɩf-rãmbã Rĩma.”+

39 La bi-bees nins sẽn da yag be wã nin-yend ra yaand-a lame+ n yetẽ: “M yet tɩ foo la Kiristã wɛ? Bɩ f fãag f menga, la f fãag tõnd me!” 40 La a to wã zab-a lame n yeele: “Fo pa zoet Wẽnnaam baa bilf la? Fo paama a sɩbgrã buudu. 41 La tõnd yẽ segda ne d sɩbgrã. Bala tõnd paama sɩbgr sẽn zems ne bũmb nins d sẽn maanã kɛpɩ. La ra-kãngã pa maan baa fʋɩ sẽn yaa wẽng ye.” 42 Rẽ poore, a yeelame: “Zeezi, yãmb sã n wa be y Rĩungã pʋgẽ bɩ y tẽeg m yelle.”+ 43 T’a Zeezi yeel-a yaa: “Rũndã, mam pʋlemda foo tɩ f na n zĩnda ne maam Arzãnã pʋgẽ.”+

44 Rẽ tɩ ra yaa wĩntoog wakat piig la a yiibã sẽnese.* La baasgo, lik n zĩnd soolmã tõre, n tãag zaabr wakat a tãabã sẽnese,*+ 45 bala wĩntoogã sobgame. Dẽ, Wẽnnaam doogã fu-lilldgã+ pãrga tẽn-sʋka, yĩngr n tãag tẽngre.+ 46 La a Zeezi zẽka a koɛɛg n kelem ne pãng n yeele: “M Ba, mam ningda m vʋʋsmã yãmb nusẽ.”+ Rẽ poore, a kiime.+ 47 Sodaas koabg naabã sẽn yã bũmb nins sẽn maanã, a sɩnga Wẽnnaam pẽgr n yetẽ: “Sɩd-sɩda, ra-kãngã ra yaa nin-tɩrga.”+ 48 La neb kʋʋngã fãa sẽn da tigim taab n getẽ wã sẽn yã bũmb nins sẽn maanã, b lebgame n kuiis b yiy la b pãbd b yãado. 49 La a Zeezi mitinsã fãa ra yasa yɩɩga. Sẽn paase, pagb nins sẽn pʋg-a hal Galile wã ra bee be n get bõn-kãense.+

50 La rao n da be t’a yʋʋr boondẽ t’a Zozɛfe, n yaa Sãnedrẽ wã nin-yende. A ra yaa nin-sõng la nin-tɩrga.+ 51 (Ra-kãng pa sak n teel bãmb b sɩlmã la b tʋʋmã pʋgẽ ye.) A ra yita Arimate sẽn yaa Zide nebã tẽng a ye wã pʋgẽ, n da gũud Wẽnnaam Rĩungã. 52 Ra-kãng kẽnga a Pɩlat taoor n tɩ kos a Zeezi kũumã. 53 A sika kũumã+ n vil ne lẽ gĩs-bãanes peende, n mum-a yaoog b sẽn tu tãng pendẽ.+ Yaa yaoog b sẽn nan zɩ n mum kũum a pʋgẽ. 54 Ra yaa Seglg daare,+ tɩ Vʋʋsg daarã+ sɩngr me kolgdẽ. 55 La pagb nins sẽn tũ a Zeezi n yi Galile n wa wã pʋgame n tɩ bãng yaoogã zĩiga, la b ges b sẽn gãneg kũumã to-to wã.+ 56 Rẽ poore, b lebgame n na n tɩ bao kaam toor-toor sẽn tar yũ-noogo. La b vʋʋsa Vʋʋsg daarã+ wa tõogã sẽn wilgã.

24 La semennã pipi daarã* yibeoog pĩnda, b talla kaam toor-toor sẽn tar yũ-noogã b sẽn da seglã, n kẽng yaoogẽ wã.+ 2 La b mikame tɩ kugrã bilmame n lak n bas yaoogã noore.+ 3 B sẽn kẽ wã, b pa yã Zu-soab a Zeezi kũumã ye.+ 4 B ra pa mi b sẽn maandg yel-kãngã taoor ye. La rap a yiib sẽn ning fut sẽn yãgd n puk bãmb sɛɛgẽ. 5 La pagbã yɛɛsame, n sulg b nens tẽnga. Rẽ la rapã yeel-b yaa: “Bõe yĩng tɩ yãmb gẽesd sẽn vɩ-a wã kũ-rãmb sʋka?+ 6 A pa be ka ye. B vʋʋg-a lame. Tẽeg-y bũmb nins a sẽn yeel yãmb a sẽn wa n ket n be Galile wã. 7 A ra yeelame tɩ b segd n yõka Ninsaal biigã n ning yel-wẽn-maandb nusẽ, tɩ b na n kʋ-a-la ra-luk zugu, la tɩ rasem a tãab-n-soabã daare, a na n vʋʋgame.”+ 8 Dẽ, pagbã tẽega a Zeezi goamã.+ 9 B yii yaoogẽ wã n kẽng n tɩ togs Piig la a ye wã ne karen-biis a taabã bõn-kãens fãa.+ 10 Ra yaa a Maari sẽn yit Magdala wã ne a Zan la a Zak ma a Maari. Pagb a taabã sẽn be ne bãmbã me ra togsda tẽn-tʋmdbã bõn-kãense. 11 La bãmb ra geta gom-kãensã wa gom-vɩɩdo, n pa sak n tẽ pagbã goamã ye.

12 La a Pɩyɛɛr yikame n zoe n kẽng yaoogẽ wã. A sẽn zõond n gese, a yãa lẽ gĩs pɛɛlã bala. Dẽ, a lebg n loogame, n sokd a meng bũmb ning sẽn maanã.

13 La ade! Daar-n-kãng bala, karen-biis a yiib n da rabd tẽn-bil sẽn boond tɩ Emayuusi, sẽn be sẽn zems kɩlo piig la a ye* ne Zerizalɛm. 14 B ra sõsda ne taab n gomd bũmb nins fãa sẽn maanã yelle.

15 La b sẽn wa n gomd bõn-kãens yellã, a Zeezi meng kolgame n naag-b n kẽnda, 16 la b ra pa tõe n bãng-a ye.+ 17 A sok-b lame: “Yaa bõe yell la yãmb sẽn gomd ne taab la y kẽndã?” B yalsame, tɩ b nensã gãneme. 18 Bãmb nin-yend yʋʋr sẽn boond t’a Keleopas leokame n yeel-a: “Yãmb yaa sãan sẽn vɩ a ye Zerizalɛm, n pa mi* bũmb nins sẽn maan be rasmã noorã la?” 19 T’a sok-ba: “Bõe n maane?” Tɩ b yeel-a yaa: “Nazarɛt rao+ a Zeezi kibarã. Ne a tʋʋmã la a no-goamã maasem, a wilga Wẽnnaam la nebã fãa taoor t’a yaa no-rɛɛs sẽn tar pãnga.+ 20 La tõnd maan-kʋʋdbã taoor dãmb la d nanambsã yõk-a lame n kɩs tɩ b kao a bʋʋd n yeel t’a segda ne kũum,+ n ka-a ra-luk zugu. 21 La tõnd ra tẽedame tɩ ra-kãng n yaa soab ning sẽn na n fãag Israyɛllã.+ Rẽ fãa sẽn yãk a toogo, bõn-kãensã sẽn maanã rasem a tãab-n-soab la rũndã. 22 Sẽn paase, tõnd sʋkã pagb kẽer me n yɩk tõnd pelense, bala b kẽnga yaoogẽ wã yibeoogã pĩnda,+ 23 la b sẽn pa yã a kũumã, b lebg n waame n yetẽ tɩ b yãa yel-solemde, malɛgs sẽn yeel t’a vɩɩme. 24 Dẽ, neb nins sẽn be ne tõndã kẽer kẽnga yaoogẽ wã,+ n tɩ mik tɩ yaa wa pagbã sẽn yeelã bala, la b pa yã a mengã ye.”

25 Rẽ la a Zeezi yeel-b yaa: “Ad yãmb yaa yam-koees rãmba, la neb sẽn pa tẽed bũmb nins fãa no-rɛɛsdbã sẽn da yeelã tao-tao!* 26 Ra pa tɩlɛ tɩ bõn-kãensã paam Kiristã,+ t’a yaool n paam ziir la?”+ 27 La a Zeezi sɩnga ne a Moyiiz la No-rɛɛsdbã fãa sẽn gʋlsã,+ n bilg-b Gʋls-sõamyã sẽn yet bũmb nins fãa yẽ meng zugã võore.

28 B wa n kolga tẽn-bil ning pʋgẽ b sẽn dabdã, t’a Zeezi maan wa a sãagdame. 29 La b pẽdg-a lame t’a pa, n yeele: “Pa-y ne tõndo, bala wĩntoogã rat n kẽeme, tɩ zĩigã na n sobg ka la bilfu.” Dẽ, a kẽeme n na n pa ne bãmba. 30 La a Zeezi sẽn wa n dɩt ne-bã, a rɩka burã, n ning bark la a kao, n sɩng b kũuni.+ 31 Rẽ la b nensã vẽneg-yã, tɩ b bãng-a. La a menemame tɩ b pa le ne-a ye.+ 32 La b ra yeta taab yaa: “A sẽn wa n gomd ne tõnd sorã zugu, n bilgd tõnd Gʋls-sõamyã võor sõma wã, d sũyã ra pa noom wʋsg sɩda?” 33 La b yika wakat kãng bal n leb Zerizalɛm, n tɩ mik Piig la a ye wã ne neb nins sẽn da tigim ne-bã, 34 tɩ b yeel yaa: “Hakɩɩka, b vʋʋga Zu-soabã. A vẽnega a meng ne a Sɩmo!”+ 35 Dẽ, karen-biis a yiibã wilga bũmb ning sẽn maan sorã zugã, la bãmb sẽn yɩ to-to n bãng tɩ yaa a Zeezi a sẽn wa n kaood burã.+

36 Bãmb sẽn wa n ket n gomd bõn-kãens yellã, a Zeezi meng puk n yalsa b sʋk n yeel-ba: “Bɩ laafɩ zĩnd ne-yã.”+ 37 La b sẽn yɛɛs wʋsg n digd ne rabeemã yĩnga, b tagsame tɩ yaa malɛk* la b sẽn ne wã. 38 Rẽ la a yeel-b yaa: “Bõe yĩng tɩ yãmb pelens yɩke, la bõe yĩng tɩ yãmb sãmbd y sũyã pʋsẽ? 39 Ges-y mam nusã la m naoã. Sɩd yaa maam. Sɩɩs-y maam n gese, bala malɛk* pa tar yĩn-nems la kõab wa yãmb sẽn ne tɩ mam tarẽ wã ye.” 40 A sẽn wa n yet woto wã, a wilg-b-la a nusã la a naoã. 41 La sũ-no-kãsengã la lingrã sẽn kɩt tɩ b ra ket n pa tẽedã, a Zeezi sok-b lame: “Yãmb tara bũmb ka sẽn tõe n dɩ bɩ?” 42 Dẽ, b kõ-a-la zĩm-sẽedgo, 43 t’a reeg n wãb b nifẽ.

44 Rẽ poore, a yeel-b lame: “Mam sẽn wa n ket n be ne yãmbã,+ m yeela yãmb tɩ bũmb nins fãa sẽn gʋls a Moyiiz Tõogã pʋgẽ, No-rɛɛsdbã sɛbã pʋsẽ, la Yɩɩn-sõamyã sebrã pʋgẽ tɩ gomd mam yellã segd n pidsame.”+ 45 Dẽ, a yoka b yamã sõma sẽn na yɩl tɩ b wʋm Gʋls-sõamyã võore,+ 46 la a yeel-ba: “B gʋlsame n yeel tɩ Kiristã na n namsame, tɩ rasem a tãab-n-soabã a na n vʋʋgame n yi kũ-rãmb sʋka,+ 47 la tɩ yẽ yʋʋr yĩnga, b na n moona buud toɛy-toɛyã fãa+ sʋk n wilg tɩ nebã segd n teka yam sẽn na yɩl n paam b yel-wẽnã sugri.+ Yaa Zerizalɛm la b na n sɩnge.+ 48 Yãmb segd n yɩɩ bõn-kãensã kaset rãmba.+ 49 La mam na n tʋma bũmb ning m Ba sẽn pʋlmã t’a sig yãmb zutu. La bɩ y pa galʋ-tẽngã pʋgẽ n tãag y sẽn na n wa paam pãng sẽn yit yĩngri.”+

50 Rẽ poore, a Zeezi tall-b lame n kẽng hal Betani, n tɩ zẽk a nus n ning-b barka. 51 A sẽn wa n ningd-b barkã, Wẽnnaam welg-a-la ne bãmba, n dɩk-a n dʋ saasẽ.+ 52 La karen-biisã wõgemdame n waoog-a, la b lebg n leb Zerizalɛm ne sũ-no-kãsenga.+ 53 La b ra bee wẽnd-doogẽ wã wakat fãa n pẽgd Wẽnnaam.+

Ges-y gom-biis võor bilgrã zĩigẽ.

Ges-y vẽnegr ning sẽn yaa A5.

Ges-y vẽnegr ning sẽn yaa A5.

Ges-y vẽnegr ning sẽn yaa A5.

Ges-y vẽnegr ning sẽn yaa A5.

Bɩ, “a ma wã pʋgẽ menga.”

Ges-y vẽnegr ning sẽn yaa A5.

Bɩ, “yẽesem la pãng.”

Ges-y vẽnegr ning sẽn yaa A5.

Ges-y vẽnegr ning sẽn yaa A5.

Ges-y vẽnegr ning sẽn yaa A5.

Ges-y vẽnegr ning sẽn yaa A5.

Gɛrk, “ba.”

Bɩ, “kẽ ne.”

Bɩ, “bũmb pa be Wẽnnaam sẽn na n yeel n pa tõe n pids ye.”

Ges-y vẽnegr ning sẽn yaa A5.

Ges-y vẽnegr ning sẽn yaa A5.

Gɛrk, “Mam sɩɩgã.” Ges-y gom-biis võor bilgrã zĩigẽ.

Ges-y vẽnegr ning sẽn yaa A5.

Ges-y vẽnegr ning sẽn yaa A5.

Gɛrk, “a Zeova nugã.” Ges-y vẽnegr ning sẽn yaa A5.

Ges-y vẽnegr ning sẽn yaa A5.

Gɛrk, “fãagr yɩɩlle.” Ges-y gom-biis võor bilgrã zĩigẽ, zĩig ning b sẽn gʋls tɩ “Yɩɩlle.”

Ges-y vẽnegr ning sẽn yaa A5.

Ges-y vẽnegr ning sẽn yaa A5.

Ges-y vẽnegr ning sẽn yaa A5.

Gɛrk, “saasẽ tãb-biis wʋsg.”

Ges-y vẽnegr ning sẽn yaa A5.

Ges-y vẽnegr ning sẽn yaa A5.

Ges-y vẽnegr ning sẽn yaa A5.

Gɛrk, “bi-ribl fãa sẽn yaa bi-kãseng.”

Ges-y vẽnegr ning sẽn yaa A5.

Ges-y vẽnegr ning sẽn yaa A5.

Ges-y vẽnegr ning sẽn yaa A5.

Bɩ, “fo sɩɩgã.”

Gɛrk, “a pʋg-sademdã tɛka.”

Ges-y vẽnegr ning sẽn yaa A5.

Yaa a Erood Ãntɩpaase. Ges-y gom-biis võor bilgrã zĩigẽ.

Gɛrk, “tetarak.”

Ges-y vẽnegr ning sẽn yaa A5.

Gɛrk, “yĩn-nemsã.”

Bɩ, “Wẽnnaam sẽn na n tũnug ne a soab n fãag ninsaalbã.”

Bɩ, “fu-yorg a to.”

Bɩ, “Ra yeel-y tɩ b yao.”

Bɩ, “Ra reeg-y ned bũmb ne pãnga.”

Gɛrk, “b sẽn kõt yãmbã.”

Yaa pell buudu.

Gɛrk, “diabolos” sẽn dat n yeel tɩ “munaafɩɩka.”

Gɛrk, “diabolos” sẽn dat n yeel tɩ “munaafɩɩka.”

Gɛrk, “diabolos” sẽn dat n yeel tɩ “munaafɩɩka.”

Ges-y vẽnegr ning sẽn yaa A5.

Gɛrk, “diabolos” sẽn dat n yeel tɩ “munaafɩɩka.”

Bɩ, “kogrẽ wã. Zĩig ning sẽn yaa lug-lug n yɩɩdã.”

Ges-y vẽnegr ning sẽn yaa A5.

Gɛrk, “diabolos” sẽn dat n yeel tɩ “munaafɩɩka.”

Ges-y vẽnegr ning sẽn yaa A5.

Gɛrk, “zaee.” Ges-y gom-biis võor bilgrã zĩigẽ.

Ges-y vẽnegr ning sẽn yaa A5.

Gɛrk, “yɩlgr.”

Bɩ, “malɛg-wẽns.”

Rat n yeel tɩ Galile mogrã.

Gɛrk, “rap.”

Ges-y vẽnegr ning sẽn yaa A5.

Bɩ, “burã b sẽn wilgã.”

Gɛrk, “kʋɩ.”

Gɛrk, “sẽn kʋɩ.”

Bɩ, “sɩɩg.”

Bɩ, “malɛg-wẽns.”

Rat n yeel tɩ n pa rogl yõodo.

Bɩ, “Kõt-y y taabã lohorem.”

Bɩ, “kõo yãmb lohorem.”

Bɩ, “kũum pãndarã.”

Bɩ, “fu-neeb.”

Gɛrk, “fo nengã taoore.”

Gɛrk, “b bãngdame tɩ yam yaa tɩrg.”

Gɛrk, “kambẽ.”

Ges-y vẽnegr ning sẽn yaa B14.

Ges-y vẽnegr ning sẽn yaa B14.

Bɩ, “kãsemsã.”

Gɛrk, “diabolos” sẽn dat n yeel tɩ “munaafɩɩka.”

Bɩ, “malɛg-wẽngã.”

Pa rẽ bɩ, “Hal daar zãra, zĩnã gãd-a-la kãn-kãe.”

Bɩ, “ko-koakã sẽn yaa sellẽ.”

Gɛrk, “wanzuri.”

Bɩ, “fu-yorg a to.”

Gɛrk, “tetarak.”

Yaa a Erood Ãntɩpaase. Ges-y gom-biis võor bilgrã zĩigẽ.

Yaa zĩis b sẽn kood la b gʋʋndẽ.

Ges-y gom-biis võor bilgrã zĩigẽ.

Bɩ, “sɩɩg.”

Bɩ, “sɩɩg.”

Gɛrk, “lemb kũum.”

Bɩ, “malɛg-wẽngã.”

Gɛrk, “a sẽn wẽnemd a neng n tees.”

Yaa we-rũng sẽn wõnd baaga, la a bedrmã pa ta baag ye.

Bɩ, “ra pʋʋs ned baa a ye n mobg-a.”

Ges-y gom-biis võor bilgrã zĩigẽ.

Ges-y vẽnegr ning sẽn yaa A5.

Ges-y gom-biis võor bilgrã zĩigẽ.

Ges-y vẽnegr ning sẽn yaa B14.

Gɛrk, “a gomdã.”

Bɩ, “pʋɩɩr ning sẽn yaa sõma n yɩɩdã.”

Bɩ, “yɩ sõng nebã fãa nifẽ.”

Gɛrk, “bur.”

Gɛrk, “ned ning fãa sẽn tar tõnd samd.”

Gɛrk, “ra kẽes tõnd makr pʋgẽ ye.”

A Sʋɩtãan yʋʋr a to.

Gɛrk, “nug-bil.”

Bɩ, “Malɛg-wẽng.”

Gɛrk, “goabg.”

Bɩ, “peoog sẽn tar n makdẽ.”

Bɩ, “nifã sã n yaa sõma.” Gɛrk, “nana.”

Bɩ, “pida ne vẽenem.”

Gɛrk, “nifã sã n pa sõma. Sã n yaa wẽnga.”

Gɛrk, “kõ tɩ yɩ nimbãan-zoeer kũuni.” Ges-y gom-biis võor bilgrã zĩigẽ.

Mant ne ri yaa zẽ-biisi.

Bɩ, “zẽ-vãad buud a taabã.”

Bɩ, “zĩis sẽn yaa sõma n yɩɩd.”

Bɩ, “yaad sẽn pa tar bãna.”

Ges-y gom-biis võor bilgrã zĩigẽ.

Gɛrk, “asariyõ a yiib.” Ges-y vẽnegr ning sẽn yaa B14.

Pa rẽ bɩ, “tigsg rot taoore.”

Bɩ, “to bũmb tʋlgr.”

Wõnda yaa rot b sẽn bĩngd kood la bũmb a taab b pʋsẽ yell la b gomda.

Bɩ, “m sɩɩgã.”

Bɩ, “M sɩɩga, fo.”

Bɩ, “sɩɩgã.”

Bɩ, “sɩɩsã.”

Bɩ, “sɩɩgã.”

Ges-y vẽnegr ning sẽn yaa B14.

Rat n yeel tɩ neb nins sẽn pa mi Wẽnnaamã.

Gɛrk, “n kõ tɩ yɩ nimbãan-zoeer kũuni.” Ges-y gom-biis võor bilgrã zĩigẽ.

Gɛrkã gom-bilã bilgda bõn-yɩgdg sẽn dɩt futu.

Gɛrk, “Bɩ y sẽb y seese.”

Bɩ, “sẽba a sɛɛga.”

Rat n yeel tɩ yʋng wakat a 9 sẽnes n tãag wakat 12.

Rat n yeel tɩ yʋng wakat 12 n tãag yibeoog wakat a 3 sẽnese.

Bɩ, “zak yel-gɛt.”

Bɩ, “zakã tʋm-tʋmdbã fãa.”

Bɩ, “maan tɩ zems a raabã.”

Gɛrk, “yaoolem lɛpta.” Ges-y vẽnegr ning sẽn yaa B14.

Mutard bil wõnda siin-bila, la b sã n bʋd-a, a yitame n lebg tɩɩg woglem sẽn tõe n ta metr a naase.

Bɩ, “zom seya a tãab.” Seya zemsa litr a 7,33. Ges-y vẽnegr ning sẽn yaa B14.

Gɛrk, “waagã.” Yaa rũng sẽn wõnd ba-bila, n yaa gũusda.

Gɛrk, “rasem a tãab-n-soabã.”

Bɩ, “pa segd.”

Ges-y vẽnegr ning sẽn yaa A5.

Gɛrk, “wãbd bur.”

Gɛrk, “zaabr dɩɩbo.”

Bɩ, “sɩɩga.”

Ges-y gom-biis võor bilgrã zĩigẽ.

Ges-y vẽnegr ning sẽn yaa B14.

Ges-y vẽnegr ning sẽn yaa B14.

Bɩ, “a zo-rãmb nins sẽn yaa pagbã.”

Ges-y vẽnegr ning sẽn yaa B14.

Gɛrk, “dɩ.”

Bɩ, “zak yel-gɛta.”

Gɛrk, “bat 100.” Bat a ye yaa litr 22. Ges-y vẽnegr ning sẽn yaa B14.

Kor yaa litr 220. Ges-y vẽnegr ning sẽn yaa B14.

Ges-y gom-biis võor bilgrã zĩigẽ.

Gɛrk, “arzɛgs nins sẽn paam tɩ pa tũ ne tɩrlmã.”

Rat n yeel tɩ rao sẽn kao a kãadem tɩ pa yoob yĩnga.

Rat n yeel tɩ pag sẽn kao a kãadem tɩ pa yoob yĩnga.

Gɛrk, “a Abrahaam yãoogẽ.”

Ges-y gom-biis võor bilgrã zĩigẽ.

Gɛrk, “a yãoogẽ.”

Mutard bil wõnda siin-bila.

Yaa tɩɩg b sẽn boond tɩ miriye nowaar ne farende.

Bɩ, “Tõnd yaa yembs sẽn ka yõodo.”

Bɩ, “sɩɩga.”

Ges-y vẽnegr ning sẽn yaa A3.

Pa rẽ bɩ, “yɩbrendã.”

Bɩ, “sẽn na yɩl t’a ra wa baas n pãb-m nug-gil ye.”

Bɩ, “tẽeb kãngã buud.” Gɛrk, “tẽebã.”

Gɛrk, “kom-peels.”

Ges-y gom-biis võor bilgrã zĩigẽ.

Yaa tɩɩg sẽn wõnd kankanga.

Bɩ, “sẽn dõd ned n deege.”

Gɛrk-rãmbã min zɩslem yaa garam 340, la a zemsa kiis a tãab tʋʋmd yaood (na maan darkem 100.) Ges-y vẽnegr ning sẽn yaa B14.

Gɛrk, “wanzuri wã.”

Gɛrk, “m wanzuri wã.”

Ges-y vẽnegr ning sẽn yaa A5.

Gɛrk, “f gesgã.”

Bɩ, “paoog-a.”

Gɛrk, “gõdrã zugã.”

Ges-y vẽnegr ning sẽn yaa B14.

Ges-y gom-biis võor bilgrã zĩigẽ.

Ges-y gom-biis võor bilgrã zĩigẽ.

Gɛrk, “b sẽn yaa kũum vʋʋgr kambã yĩnga.”

Ges-y vẽnegr ning sẽn yaa A5.

Ges-y vẽnegr ning sẽn yaa A5.

Bɩ, “zĩis sẽn yaa sõma n yɩɩd.”

Gɛrk, “roto.”

Gɛrk, “lɛpta a yiibu.” Ges-y vẽnegr ning sẽn yaa B14.

Bɩ, “zãmba yãmb.”

Bɩ, “n paam y sɩɩsã.”

Bɩ, “wakat b sẽn na n kao bʋʋd ne tɩrlem.”

Bɩ, “Sẽn zĩ-a taablẽ.”

Bɩ, “sõangdã.”

Bɩ, “sẽn zĩ-a taablẽ.”

Bɩ, “ned sẽn sõngde.”

Gɛrk, “bɩle.”

Ges-y vẽnegr ning sẽn yaa A3.

Bɩ, “Kʋ-y-yã-a ra-luk zugu! Kʋ-y-yã-a ra-luk zugu!”

Bɩ, “kʋ-a ra-luk zugu.”

Ges-y gom-biis võor bilgrã zĩigẽ.

Bɩ, “ra pãbda b yãado.”

Gɛrk, “wakat a yoob-n-soabã sẽnese.”

Gɛrk, “wakat a wɛ soabã.”

Ges-y tẽngr vẽnegr ning sẽn be Matiye 28:1 wã.

Gɛrk, “staad-rãmb 60.” Staad fãa zemsa metr 185. Ges-y vẽnegr ning sẽn yaa B14.

Pa rẽ bɩ, “Yãmb y ye la sãan sẽn be Zerizalɛm n pa mi?”

Bɩ, “la neb sũy sẽn maas ne bũmb nins fãa no-rɛɛsdbã sẽn da yeelã tẽebo!”

Gɛrk, “vʋʋsem.”

Gɛrk, “vʋʋsem.”

    Moorã Sɛba (1991-2025)
    Pag-y
    Pak-y
    • Moore
    • Toole
    • Y sẽn date
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Y sẽn segd n sake
    • Noy d sẽn tũudi
    • Paramètres de confidentialité
    • JW.ORG
    • Pak-y
    Toole