Bõe n paamd sɩɩgã kũumẽ wã?
“Tẽeb zãmsg ning sẽn yet tɩ ninsaal sɩɩg pa kiid la a ket n bee ninsaal kũum la a yĩngã weelg poorã yaa kiris-neb filozofi la b tẽeb yɛl zãmsgã zãms-yẽgr a ye.”—“NEW CATHOLIC ENCYCLOPEDIA.”
1. Bõe la New Catholic Encyclopedia sak n deeg sɩɩg ket n vɩ kũum poorã wɛɛngẽ?
BAASGO seb-kãng me le sak n deegame tɩ “sɩɩg sẽn ket n vɩ kũum poorã tagsg ka bũmb b sẽn tõe n bãng n welg tao-tao Biiblã pʋgẽ ye.” Dẽ, bõe masã la Biiblã sɩd zãmsd sẽn tɩ loe ne bũmb ning sẽn paamd sɩɩgã kũumẽ wã?
Sẽn ki-bã ka mi baa fɩ ye
2, 3. Sẽn ki-bã halhaal yaa bõe, la verse bʋs n wilgd rẽ?
2 B wilga sẽn ki-bã halhaal vẽeneg Koɛɛg Soaba 9:5, 10 pʋgẽ, zĩig ning d sẽn karemd tɩ: “Sẽn ki-bã ka mi baa fɩ ye [. . . ] kɩɩm-kulg sẽn yaa zĩig ning fo sẽn dabdẽ wã, tʋʋmde, yam-vẽenem, bãngre, yam ka be be ye.” (Bible de Maredsous) Dẽ, kũum yaa belem kaalem halhaale. Yɩɩl-gʋlsdã gʋlsame tɩ ned sã n ki, “a lebda a tẽng tomẽ; baraare a tagsa wã satame.”—Yɩɩl Sõamyã 146:4, NW.
3 Dẽ sẽn ki-bã ka mi baa fɩ ye, b ka maand baa fɩ ye. A sẽn da wa n kaood bʋʋd a Ãdem zugu, Wẽnnaam yeelame: “Fo yaa tẽng tom, la fo na n le lebga tẽng tom yɛsa.” (Sɩngre 3:19) Sẽn deng tɩ Wẽnnaam maan-a ne tẽngã tom n kõ-a vɩɩmã, a Ãdem ra ka be ye. A sẽn wa n ki wã, a Ãdem le leba halhaal kãng pʋgẽ. A sɩbgrã ra yaa kũum, ka toeeng sẽn na yɩl n kẽng soolem a toẽ ye.
Sɩɩgã tõe n kiimi
4, 5. Kõ-y magsa sẽn yit Biiblã pʋgẽ, sẽn wilgd tɩ sɩɩgã tõe n kiimi.
4 A Ãdem sẽn ki wã, bõe n paam a sɩɩgã? Be neere, tẽeg-y tɩ Biiblã pʋgẽ naoor wʋsgo gom-biig ning sẽn yaa sɩɩgã tɩ loee ne ned bala. Rẽnd tõnd sã n yeel t’a Ãdem kiimi, tõnd yetame tɩ sɩɩg ning yʋʋr sẽn boond t’a Ãdmã kiimi. Yão wã tõe n wõnega yel-sãang ne ned sẽn tẽed sɩɩg pa kiidã. Baasg zãngã, Biiblã yetame: “Sɩɩg ning sẽn maanda yel-wẽnde, yaa yẽ n na n ki.” (Ezekɩɛll 18:4, NW) Maankʋʋre 21:1, NW gomda “sɩɩg sẽn ki” yelle (“kũum,” Bible de Jérusalem). Sẽn paase b ra togsa Nazireẽ rãmbã tɩ b ra kolg “sɩɩg sẽn ki ba a ye” ye (“ned sẽn ki,” Bible à la Colombe).—Sõdbo 6:6, NW.
5 B goma sɩɩgã yell woto me 1 Rĩm dãmba 19:4, NW pʋgẽ. A Eli sẽn da be yɩɩr toaag pʋgẽ “sɩng n kotame t’a sɩɩgã ki.” Woto me, a Zonas “ra kot[a] Wẽnnaam t’a sɩɩgã ki, la a ra yet n yɩlemdẽ: ‘Mam sã n ki n são m sẽn vɩ.’ ” (Zonas 4:8, NW) La a Zezi tũnuga ne gomd ning sẽn yaa “kʋ sɩɩg[ã],” zĩig ning Bible de Crampon (1905) sẽn lebg tɩ ‘yãk yõorã’. (Mark 3:4, NW) Woto sɩɩg kũum rat n yeelame bal tɩ nedã kũum.
“Yitame” la “lebg n wa” wã
6. Biiblã rat n wilgame tɩ bõe a sẽn yet t’a Rasɛll sɩɩgã ra “yitame” wã?
6 La yaa wãn to ne a Rasɛll kũumã sẽn yɩ musakã, sẽn zĩnd a sẽn da wa n dogd a biribl a yiib soabã? Sɩngre 35:18, NW pʋgẽ d karemdame: “[Sẽn] mik t’a sɩɩgã ra yitame wã (bala a kiimi) a pʋda a yʋʋrã t’a Ben-Oni, la a ba wã bool-a lame t’a Bẽnzame.” Verse kãngã rat n wilgame t’a Rasɛll ra tara bõn-vɩɩg sẽn da be a pʋgẽ sẽn loog a kũumẽ wã bɩ? Lɛ-lɛ. Tẽeg-y-yã, gom-biig ning sẽn yaa “sɩɩgã” tõeem me n yaa vɩɩm ning ned sẽn tarã. Dẽ kaanẽ wã a Rasɛll “sɩɩgã” rat n yeelame bal t’a “vɩɩmã.” Yaa rẽ yĩng la Biibl dãmb a taab sẽn lebgd gomd ning sẽn ya “a sɩɩgã ra yitame wã” tɩ “a vɩɩmã ra loogdame” (Bible Pirot-Clamer), “a yaoolem vʋʋsmã pʋgẽ” (Traduction Œcuménique de la Bible), la “wakat ning a sẽn wa n vʋʋsd a yaoolmã” (Bible en français courant). Bũmb ka be sẽn wilgd t’a Rasɛll babg sẽn yaa yel-solemd n kell n vɩɩmd a kũumã poor ye.
7. Ne manesem bʋg la pʋgkõorã biribl b sẽn vʋʋgã sɩɩg “lebg n wa a pʋgẽ”?
7 Yaa woto me ne pʋgkõor biribl vʋʋgre, b sẽn gʋls a wɛɛngẽ 1 Rĩm dãmba sak 17 pʋgẽ wã. Verse 22, NW wã pʋgẽ, d karemdame t’a Eli pʋʋsa biribl pollã zugu, “A Zeova kelga a Eli koɛɛgã, tɩ biigã sɩɩg lebg n wa a pʋgẽ t’a wa vɩɩm pʋgẽ.” Ka yɛsa, gom-biig ning sẽn yaa “sɩɩgã” rat n yeelame tɩ “vɩɩmã.” Rẽ n so, tɩ d karemd Bible du Rabbinat français pʋgẽ tɩ: “Vɩɩmã lebg n waa biigã sũurẽ, t’a paam fãagre.” N-ye, ra yaa vɩɩm, ka sulinsuk buudu, n lebg n wa biriblã nengẽ ye. Woto zemsa ne a Eli sẽn yeel biriblã ma bũmb ningã: “Gese, fo biiga [neda tõrã] vʋʋgame.”—1 Rĩm dãmba 17:23.
“Sʋkend halhaalã” yel-gĩtim
8. Bõe la neb wʋsg sẽn yet tɩ b yaa Kiris-neb tẽed tɩ na n zĩnda vʋʋgrã wakate?
8 Neb wʋsg sẽn yet tɩ b yaa kiris-neb tẽedame tɩ beoog-daar vʋʋgr n na n zĩnd tɩ rẽ wakat bɩ neb yĩns na n wa lagem ne sɩɩs sẽn pa kiidi. Rẽ poore, b na n ninga sẽn vʋʋg-bã ned kam fãa sẽn segd n baasẽ, keoor b rãmb nins sẽn vɩɩmd tɩrgã yĩnga bɩ sɩbgr nin-wẽnsã yĩnga.
9. Gomd ning sẽn yaa “sʋkend halhaalã” võor yaa bõe, la bõe la neb kẽer yet tɩ paamda sɩɩgã wakat kãnga?
9 Tags-kãngã võor nee nana. La yaa toog ne b rãmb nins sẽn sakd sɩɩg pa kiid tẽeb tɩ b togs bũmb ning sẽn paamd sɩɩgã kũumã wakat ne vʋʋgrã wakat sʋka. Sɩda, “sʋkend halhaal” kãngã, wala b sẽn nong n boond-a wã, waa ne no-koeemd sẽn kaoos yʋʋm kob-gĩna. Kẽer yetame tɩ wakat kãnga sɩɩgã rebda pirgatoaare, zĩig ning a sẽn tõe n paamẽ yɩlgr ne yel-wẽn bõonegã sẽn na yɩl n tõog n zems ne saasẽ kẽnde.a
10. Bõe yĩng tɩ ka zems ne Gʋlsgã tɩ b tẽ tɩ sɩɩs n tadgd pirgatoaar pʋgẽ kũum poore, la wãn to la yell ning a Lazaar sẽn vɩɩmdã wilgd tɩ woto sɩd ka zems ne Gʋlsgã?
10 Baasgo, wala d sẽn yã wã, sɩɩg yaa nedã bala. Nedã sã n ki, sɩɩgã kiidame. Woto yĩnga, kũum poore vɩ n miẽ tɩ f beeme wã ka be ye. Sɩda, a Lazaar sẽn ki wã, a Zezi Kirist ka yeel t’a ra bee pirgatoaar pʋgẽ, lẽmb rãmbẽ (limbes), bɩ “sʋkend halhaal” buud a toẽ ye. Sẽn yaa lebende, a Zezi yeelame bala: “A Lazaar [ . . . ] gũsame.” (Zã 11:11, Bible à la Colombe) Vẽenega, a Zezi, sẽn da mi sɩdã sẽn tɩ loe ne bũmb ning sẽn paamd sɩɩgã kũumẽ wã, ra tẽedame t’a Lazaar ra ka mi ba a fɩ, t’a ra ka be ye.
Vʋʋsmã yaa bõe?
11. Bõe yĩng tɩ gom-biig ning sẽn yaa “vʋʋsmã” ka tõe n yɩ ned babg sẽn ka tar yĩng sẽn ket n vɩ kũum poore?
11 Biiblã yeelame tɩ ned sã n ki, “a vʋʋsmã yitame, a lebda a tẽng tomẽ.” (Yɩɩl Sõamyã 146:4, NW) Rẽ rat n yeelame tɩ vʋʋsem sẽn ka tar yĩng n sɩd yit n loog la a ket n vɩ nedã kũum poor bɩ? Rẽ pa tõe n yɩ ye, bala rẽ poore yɩɩl-gʋlsdã yetame: “Baraare a tagsa wã satame” (Ges-y Bible de Liénart me). Bõe masã la vʋʋsmã, la wãn-wãn to la a ‘yit’ nedẽ wã a kũumã wakate?
12. Hebre la Gerɛk gom-biis nins b sẽn lebg tɩ “vʋʋsmã” Biiblã pʋgẽ wã võor yaa bõe?
12 Biiblã pʋgẽ gom-biis nins b sẽn lebg tɩ “vʋʋsmã” (Hebre, rouaḥ ; Gerɛk, pneuma) wã võor meng-meng yaa “vʋʋsgo.” Rẽ n so, walla tɩ yɩ “a vʋʋsmã yitame” wã, Bible de la Pléiade tũnuga ne gomd ning sẽn yaa “vʋʋsgã loogdame wã.” (Yɩɩl Sõamyã 145:4) La gom-biig ning sẽn yaa “vʋʋsmã” võor yɩɩda maan vʋʋsg bal hal wʋsgo. Wala makre, a sẽn da wa n bilgd ninsaalbã la rũmsã vɩɩm sãoong dũni gill Sa-kãsengã wakatã, Sɩngre 7:22, NW yetame: “Bũmb ning fãa pʋgẽ vɩɩm pãngã [bɩ, vʋʋsem; Hebre rouaḥ] vʋʋsg sẽn da tʋmd a yõ-bogdẽ wã, sẽn dat n yeele, tɩ bũmb nins fãa sẽn da be tẽn-gãongã zugã, kiimi.” Dẽ “vʋʋsmã” tõeeme me n yaa vɩɩm pãngã sẽn tʋmd bõn-naands nins fãa sẽn vɩ wã pʋsẽ, ninsaalb ne rũms fãa, vʋʋsgã sẽn teendã.
13. Wãn to la b tõe n mak vʋʋsmã ne kʋʋrã?
13 D rɩk makre: Kʋʋrã (le courant électrique) kõta masin pãnga. Kʋʋrã wã sã n yals waoongo, masinã me ka le tʋmd ye. Kʋʋrã wã pa tõe n tʋm a toor tɩ pa tũ ne masinã ye. Woto me, ned sã n ki, a vʋʋsmã ka le kõt a yĩngã selill dãmb pãng ye. A ka basd yĩngã n serg n kẽng zĩ-zẽng ye.—Yɩɩl Sõamyã 104:29.
14, 15. Wãn-wãn to la vʋʋsmã lebd Wẽnnaam nengẽ kũumẽ wã?
14 Bõe yĩng masã tɩ Koɛɛg Soaba 12:7, NW yetẽ tɩ ned sã n ki, “vʋʋsmã leb[da] sɩd Wẽnnaamã sẽn da kɩs-a wã nengẽ”? Rẽ rat n yeelame tɩ sɩd-sɩda vʋʋsmã pasgda vɩʋʋgã n dʋ Wẽnnaam sẽn beẽ wã bɩ? B pa gom baa fɩ sẽn wõnd woto yell ye. Tẽeg-y tɩ vʋʋsmã yaa vɩɩm pãngã. Vɩɩm pãng kãnga sã n dag n yi n sa fãa, Wẽnnaam a ye bal n tar tõog n tõe n lebs n lugl-a. Woto vʋʋsmã “leb[da] sɩd Wẽnnaamã” nengẽ, sẽn dat n yeel tɩ saagr buud fãa ne beoog-daar vɩɩm nin-kãng yĩng masã bee Wẽnnaam nugẽ zãng-zãnga.
15 Wẽnnaam bal n tõe n lebs n lugl vʋʋsmã, bɩ vɩɩm pãngã, n kɩt tɩ nedã lebg n vɩɩmde. (Yɩɩl Sõamyã 104:30) La Wẽnnaam tʋll n maana woto bɩ?
[Tẽngr not rãmbã]
a Sã n yaa ne New Catholic Encyclopedia, “naoor wʋsgo [Egiliizã] Gʋls-mitb yaa vẽeneg b sã n wa togsdẽ tɩ pirgatoaar beeme.” Baasg zãnga, seb-kãng me yaool n le sak n deegame tɩ “Katolik tẽeb zãmsgã pirgatoaarã zug yẽbga rog-n-mik zugu, ka Gʋlsg Sõngã zug ye.”
[Zĩ-gũbri, seb-neng 23]
Pĩnd vɩɩm tẽesgã
BAA fɩ sã n pa ket n vɩ yĩngã kũum poore, dẽ, yaa wãn to yẽ masã ne pĩnd vɩɩm tẽesgã neb kẽer sẽn yet tɩ b tarame wã?
Ẽndu bãngd a Nikhilananda yeelame tɩ ‘b ka tõe n kõ poeer ne yɛl b sẽn vɩɩmd kũum poor ne tags-n-bãng tũnugr ye.’ A kõnferãns gom-zug sẽn yaa “Tẽeb modɛll dãmb sẽn tɩ loe ne wakat sẽn-kõn-sa wã tũudmã pʋsẽ” pʋgẽ, teoloziẽ a Hans Kũng wilgame: “B ka tõe n vaees n bãng kɩbayã, bãmb wʋsg sẽn yɩɩd sẽn yaa kamb sẽn togsd bɩ sẽn yit tẽns nins tẽeb ne rog-n-yɩlengã sẽn beẽ wã, sẽn tɩ loe ne pĩnd vɩɩmã ba a ye sã n yaa sɩd ye.” A paasame: “[Vaeesdbã sẽn tʋmd ne b sũy fãa la ne siãnsã baoob manesmã yel-kãngã zugã] wʋsg sẽn yɩɩd sak n deegame tɩ yɛlã b sẽn vɩɩmdã bãmb sẽn luglã pa kõt yẽbgr ne poeer sẽn sɩd kɩtd tɩ b sak n deeg tɩ tẽng zug vɩɩm sẽn wat n yɩlemdẽ n be ye.”
La yaa wãn to yẽ, yãmb sã n tagsd tɩ y tara pĩnd vɩɩm tẽesgo? Tagsa a woto tõe n yita yɛl wʋsg pʋsẽ. Kɩbaya wʋsg tõnd sẽn paamdã tɩ lagemda taab n solg zĩig ning tõnd pʋ-tẽerã yaanga, d sẽn ka rɩkd-a n tʋmd tɩrg bal bɩ zĩig pʋgẽ wã yĩnga. B sã n tẽeg yɛl kẽer b sẽn da yĩmi, neb kẽer bilgda bõn-kãens wala poeer ne pĩnd vɩɩm. Baasg zãnga, bũmb sẽn be yaa tɩ tõnd ka tar yɛl d sẽn vɩɩmd sẽn tɩ loe ne vɩɩm a to b sẽn tõe n vaees n bãng sã n yaa sɩd n zʋʋg a soab ning tõnd sẽn vɩ masã wã ye. Nebã wʋsg sẽn yɩɩd sẽn vɩ tẽngã zugã ka tẽegd baa bilf meng tɩ b reng n vɩɩmdame ye, bɩ b pʋd n ka tagsd tɩ tõe tɩ b ra talla pĩnd vɩɩm ye.