Vɩɩm Sẽn-kõn-sa Wã Sɩd Tõe N Yɩɩme Bɩ?
“Karensaamba, bõe la m tog n maane sẽn yaa sõama tɩ m tõe n paam vɩɩm sẽn ka sɛta?”—MATƖE 19:16.
1. Bõe la b tõe n yeel tõnd sẽn yaa ninsaalbã yõor woglem wɛɛngẽ?
PƐRS Rĩm a Zɛrzɛs Pipi soab b sẽn boond t’a Asuerus Biiblã pʋgẽ wã ra wa n geta a sodaas sẽn deng tɩ b kẽng zabr yʋʋmd 480 S.D.T.W. (Ɛstɛɛr 1:1, 2) Sã n yaa ne Gerɛs kʋdemd yel-gɛt a Herodote, rĩma raaga nintãm a sẽn ges a sodaasã. Bõe yĩnga? A Zɛrzɛs yeelame: “Sãamda m sũur m sã n tags ninsaal yõorã sẽn yaa koɛɛgã yelle. Bala roap kãensã fãa sʋka, ka la yʋʋm koabga ned ba a ye pa na n ket n vɩ ye.” Sãmbg sẽn ka be, yãmb me yãame tɩ zu-bʋko vɩɩmã yaa koɛɛga, la tɩ ned ba a ye pa rat n kʋʋle, n lʋɩ bãag n ki ye. Ad d sã n da tõe n vɩɩmdẽ wala nin-poal sẽn tar laafɩ la sũ-noogo, yɩtẽ la sõma!—Zoob 14:1, 2.
2. Bõe saagr la neb wʋsg tara, la bõe yĩnga?
2 Yaa wa sẽn zems la yʋʋmd 1997, bõn-bɩʋʋng kiuugã rasem 28 zʋrnall a yembre (The New York Times Magazine) tall gom-zu-kãngã: “B ratame n vɩɩmde.” A sõdga vaeesd a ye gom-kãensã: “M sɩd tẽedame tɩ d tõe n yɩɩ pipi zãmaan ning sẽn na n vɩɩmd wakat sẽn-kõn-sa wã”! Tõe tɩ yãmb me tẽed tɩ vɩɩm sẽn-kõn-sa wã yaa bũmb sẽn tõe. Y tõe n tẽeda woto, bala Biiblã kãabdame tɩ d tõe n vɩɩmda wakat sẽn-kõn-sa tẽng zugu. (Yɩɩl Sõamyã 37:29; Wilgri 21:3, 4) La kẽer tagsdame tɩ vɩɩm sẽn ka sɛtã yaa bũmb sẽn tõe, bʋʋm a taab sẽn pa b rãmb nins sẽn be Biiblã pʋgẽ wã yĩnga. D sã n ges bʋʋm kãens kẽere, na n sõng-d lame tɩ d bãng tɩ vɩɩm sẽn-kõn-sa wã sɩd tõe n yɩɩme.
B naan-d lame tɩ d vɩɩmd wakat sẽn-kõn-sa
3, 4. a) Bõe yĩng tɩ neb kẽer tẽed tɩ d segd n tõog n vɩɩmda wakat sẽn-kõn-sa? b) Bõe la a Davɩɩd yeel b sẽn naan yẽ wã wɛɛngẽ?
3 Bʋʋm a ye zug neb wʋsg sẽn tik n tẽed tɩ ninsaalbã segd n tõog n vɩɩmda wakat sẽn-kõn-sa wã tɩ loee ne b sẽn maan tõnd ne manesem sẽn yaa kãseng to-to wã. Wala makre, b sẽn maan tõnd to-to d ma wã pʋgẽ wã sɩd yaa yel-solemde. Bãngd sẽn yaa kãseng kʋʋlmã vaeesg wɛɛngẽ gʋlsa woto: “Yel-soalem nins sẽn talld tõnd n yi b sẽn dɩk tõnd pʋga sasa n tɩ ta d rogmẽ la rẽ poor n tɩ ta d taoorã bɩʋʋng la kãsengẽ wã, ãndũniyã pãn-manegdg yãkame n pa na n lugl yel-manesem võor-wʋmb sẽn da na n yɩẽ nana n yɩɩge, sẽn na yɩl tɩ yel-solem kãensã ket n be wakat fãa ye.” N-yẽe, d sã n ges d yĩngã siglg sẽn yaa yel-solemdã, sʋk-kãngã ket n beeme: Bõe yĩng tɩ d segd n ki?
4 Yʋʋm tusa sẽn looge, Biibl gʋlsd a Davɩɩd gesa yel-solem-kãensã neere, baa ne a sẽn sɩd ra pa tõe n yã ma pʋgã wala siãntifik rãmbã sẽn tõe n yã-a to-to rũndã-rũndã wã. A Davɩɩd tagsa b sẽn naan-a to-to wã zugu, tɩ wala a sẽn gʋlsã, b ra ‘kogl-a-la a ma pʋgẽ.’ A yeelame tɩ yaa rẽ wẽnd la ‘b maan a yaam-biisã.’ A leb n goma a “kõaba” maaneg yelle, wala yẽ sẽn yeelã, “b sẽn da naan maam zĩ-soalgdga pʋgẽ” wã sasa yelle. Rẽ poore, a Davɩɩd goma “mam vɩ-bullã” yelle, la a wilg vɩ-bull kãng sẽn be a ma wã pʋgẽ wã wɛɛngẽ woto: “B ra gʋlsa a babsa fãa.”—Yɩɩl Sõamyã 139:13-16, NW.
5. Bõe yel-soalem n zĩnd b sẽn da wa n naand tõnd d ma wã pʋgẽ wã?
5 Vẽenega, pãlã sɩdgem-sɩdgem ra pa be a Davɩɩd naanegã yĩng a ma wã pʋgẽ ye. La a Davɩɩd sẽn da bʋgsd b sẽn maan a “yaam-biisã”, a “kõaba,” la a yĩngã babs a taabã zutu, sã n yaa ne yẽ yaa wala bab-kãens bɩɩbã ra maandame tɩ zems ne pãlã, tɩ sã n yaa ne makr wɛɛngẽ, bũmb la b ra ‘gʋls-yã.’ Ra yaa wala selillã sẽn maan tɩ lebg gell a ma wã pʋgẽ wã ra tara ro-pʋg sẽn yalem sẽn pid ne sɛb ne noy sẽn togs n welge, sẽn wilgd b sẽn segd n naan ninsaal bi-pɛɛlga to-to, la noy kãens võor-wʋmb sẽn yaa toogã kẽeda selill fãa sẽn pukd pʋgẽ. Woto, Science World zʋrnallã tũnugda ne gom-bilgdem n yetẽ tɩ ‘selill fãa sẽn be vɩ-bull sẽn bɩtã pʋgẽ tara pãlã rãmb kogl-bedr sẽn pid zãnga.’
6. Bõe poeer n wilgd tɩ wala a Davɩɩde, ‘b maana tõnd ne manesem sẽn be rasãnde’?
6 Yãmb zoe n tagsa tõnd yĩnsã sẽn tʋmd ne yel-solemdã yell bɩ? Bõn-vɩɩs halhaal yel-vaeesd a Diamond togsame: “Selill dãmb nins sẽn gãneg tõnd yãoodã tedgda vugr rasem a wãn pʋgẽ fãa, b rãmb nins sẽn gãneg rʋʋd-kiuugã pʋga tedgda vugr kiis a yiib fãa, tɩ zɩɩmã selill miidã tedgd vugr kiis a naas fãa.” A baas n yeelame: “Yĩngã halhaal weenda tõnd la a ye sigd tõnd daar fãa.” Rẽ võor meng-meng yaa bõe? Rẽ rat n yeelame tɩ d sẽn zoe n vɩɩmd yʋʋm sõor ning fãa, yaa yʋʋm a 8, 80 bɩ 800 meng me, tõnd yĩn-nemsã paada poll wʋsgo. Vugri, siãntifik a yembr sɩfa woto: “Yʋʋmd fãa, atom dãmb nins sẽn be tõnd yĩngã pʋgẽ wã 98 koabg zug na n ledga ne atom dãmb a taab d sẽn paamd d pemsmã, d rɩɩbã, la d bõn-yũudɩ wã pʋsẽ.” Sɩda, wala a Davɩɩd sẽn yeel bũmb ning n pẽg Wẽnnaamã, b ‘maana tõnd ne manesem sẽn be rasãnde.’—Yɩɩl Sõamyã 139:14, NW.
7. B sẽn tik b sẽn yag tõnd yĩnsã bõn-datl ning yĩngã zugu, bõe la neb kẽer baas n yeele?
7 Bãngd sẽn yaa kãseng kʋʋlmã vaeesg wɛɛngẽ sẽn tik tõnd yĩnsã sẽn yag bõn-datl ning yĩngã zug yeelame: “Bũmb ning sẽn kɩt tɩ kʋʋlmã segd n zĩndã pa vẽeneg ye.” Sɩd wõnda d ra segdame n vɩɩmd wakat sẽn-kõn-sa. La yaa rẽ yĩng la neba sẽn makd n na n pids bõn-datl kãng n tũnug ne siãnsã bãngr rɩk-n-tʋmã. Sẽn pa kaoos wʋsg pʋgẽ, a Alvin Silverstein gʋlsa ne bas-yard a sebr ning sẽn yaa La mort vaincue (ãngilindi) pʋgẽ woto: “Tõnd na n bãnga vɩɩmã halhaal meng võore. D na n bãnga . . . ninsaal sẽn kʋʋnd to-to wã võore.” Tɩ wa ne bõe? A reng n togsa woto: “Neb ‘sẽn kʋʋl’ ka na n le zĩnd yɛs ye, bala bãngr ning sẽn na n sõng tɩ b tõog kũumã na n waa ne wakat sẽn-kõn-sa bi-bɩɩlem me.” D sã n ges rũndã-rũndã siãnsã vaeesg sẽn tɩ loe ne ninsaal halhaalã, tags vɩɩm sẽn-kõn-sa wã yell yaa bũmb sẽn yaa belgr bɩ? Bʋʋm a to sẽn tar pãng n yɩɩd n be sẽn kɩtd tɩ d tõe n tẽ tɩ vɩɩm sẽn-kõn-sa wã tõe n yɩɩme.
Vɩɩmd wakat sẽn-kõn-sa wã tʋlsem
8, 9. Rog-ne tʋlsem bʋg la nebã tall kʋdemdã fãa pʋgẽ?
8 Yãmb zoe n gesame tɩ vɩɩmd wakat sẽn-kõn-sa wã yaa rog ne tʋlsem sẽn be ninsaal nengẽ bɩ? Doktɛɛr n gʋls Alemayn zʋrnall a ye pʋgẽ woto: “Sɩd wõnda tʋlsem ning nebã sẽn tar n dat n vɩɩmd wakat sẽn-kõn-sa wã sɩnga ne ãdem-biisã belem.” A sẽn bilgd pĩnd Erop neb kẽer sẽn da tar tẽeb ninsi, The New Encyclopædia Britannica yeelame: “Neb nins sẽn zems ne rẽ wã na n vɩɩmda wakat sẽn-kõn-sa ro-pɩndg sẽn tar sãnem sugr pʋgẽ.” La bãng-y tɩ modgr ka be nebã sẽn pa maan sẽn na yɩl n pids vɩɩm sẽn-kõn-sa wã tʋlsem kãseng kãngã ye!
9 Encyclopedia Americana yeelame tɩ sẽn yɩɩd yʋʋm 2 000 la woto Sɩne, “Tao maan-kʋʋdbã taoor sobend tẽngre, rĩm dãmbã ne nin-buiidã lagem n basa tʋʋm n na n bao vɩɩm tɩɩm buudu,” b sẽn boond tɩ bi-bɩɩlem bulb zĩigã. Sɩda, kʋdemdã pʋgẽ, neb n tẽ tɩ b sã n da rɩ tɩ-gẽdem bɩ yũ koom buudu, b ra tõe n paame n yɩ nin-poala.
10. Modg bʋg la b maan sẽn na yɩl n paam tɩ vɩɩmã kaoos wʋsgo?
10 Rũndã-rũndã modgr b sẽn maan sẽn na yɩl n mak n pids ninsaal vɩɩm sẽn-kõn-sa tʋlsmã a sẽn dog ne wã me yɩɩ kãsemse. Makr sẽn yaa kãseng ne rẽ yaa minung ning sẽn yaa rɩk ned sẽn bẽ n ki n galaas n bĩngi. B maana rẽ n saagd n na n lebs n lugl vɩɩmã wakat sẽn wat pʋgẽ, b sã n wa paam n yã bãagã tɩɩmã. Minung kãngã b sẽn boond tɩ kiriozenizasiõ wã (cryogénisation) tɛɛnd a ye gʋlsa woto: “Poeer sã n kõt tõnd bʋʋm d saagrã pʋgẽ, la b sã n bãnga b sẽn na n sãoog bɩ b maneg sãoong fãa to-to, kʋʋlmã komslem sẽn paase, dẽ b rãmb nins sẽn ‘kiid’ masã wã na n paama vɩɩm sẽn pa sat beoog-daar pʋgẽ.”
11. Bõe yĩng tɩ nebã tʋll n vɩɩmd wakat sẽn-kõn-sa?
11 Tõe tɩ y sʋk tɩ, bõe yĩng tɩ vɩɩm sẽn-kõn-sa wã tʋlsem be tõnd yam-tagsgẽ wã woto wʋsgo? Yaa “[Wẽnnaam] sẽn ning wakat sẽn-kõn-sa wã tagsg ninsaal yamẽ wã” yĩng bɩ? (Koɛɛg Soaba 3:11, Bible à la Colombe) Woto yaa yell sẽn baood tɩ b tags a zug sõma! Tags-y-yã: Bõe yĩng tɩ d na n tall wakat sẽn-kõn-sa tʋlsem d sẽn dog ne, sẽn yaa tʋll n vɩɩmd wakat fãa yĩnga, tõnd Naandã sã n da pa ratẽ tɩ tʋlsem kãng paam pidsgu? Ra na n yɩẽ-la nonglem tʋʋmd t’a naan tõnd ne tʋlsem ning sẽn yaa vɩɩmd wakat sẽn-kõn-sa wã, tɩ rẽ poor bɩ a mong-d n pa tol n kõ tõnd sor tɩ d pids tʋlsem kãng sɩda?—Yɩɩl Sõamyã 145:16, NW.
Ãnd la d segd n teege?
12. Bõe bas-yard la neb kẽer tara, la yãmb tẽedame t’a tara tikr sõma bɩ?
12 La yaa yɛ, bɩ ne bõe, la d segd n teeg sẽn na yɩl n paam vɩɩm sẽn-kõn-sa wã? Ne ninsaal siãns bãngrã rɩk-n-tʋm yʋʋm kob-gĩnd 20 soabã bɩ 21 soabã pʋgẽ bɩ? The New York Times Magazine zʋrnallã sõsg ning gom-zug sẽn yaa “B ratame n vɩɩmdã” goma “wẽnd ning sẽn yaa tɛknolozi wã” yelle, la “yẽesmã tɛknolozi wã tõod wɛɛngẽ” yelle. B pʋd n yeelam meng tɩ vaeesd a ye ra “tara bas-m-yam woto bal . . . tɩ zenetikã tɛknik rãmb na n waa wakat sẽn zems pʋgẽ n wa fãag [tõndo], n yals kʋʋlmã, tɩ tõe tɩ ya a sẽn na n lebs-a poorẽ.” La sɩd-sɩda, ninsaalbã modgr sẽn na yɩl n yals kʋʋlmã la b tõog kũumã pa yãk neng baa bilf ye.
13. Wãn-wãn la tõnd kalkõtã siglg wilgd tɩ b ra naana tõnd tɩ d vɩɩmd wakat sẽn-kõn-sa?
13 La rẽ rat n wilgame tɩ sor sẽn na yɩl n paam vɩɩm sẽn-kõn-sa ka be bɩ? Pa woto abada! Sor n be! Tõnd kalkõtã zãmsg tõog sẽn yaa kãseng la sẽn ka koakã segd n kõo tõnd bas-yard poeer ne rẽ. Bõn-vɩɩs halhaal molekill dãmb vaeesd a James Watson boola kalkõta tɩ “bũmb võor wʋmb sẽn yaa toog n yɩɩd ãndũniyã pʋgẽ, d sẽn nan yã tɩ beẽ.” Sẽn paase, kalkõt yel-vaeesd a Richard Restak yeelame: “Zĩig ba a yembre, bũmb ba a ye pa be ãndũniyã b sẽn mi wã pʋgẽ sẽn wõnd kalkõtã baa bilf ye.” Tags-y n gese: Bõe yĩng tɩ d na n tar kalkõt ne tõog sẽn na yɩl n zãms la bĩng kɩbay waooglem sẽn ka koaka, la yĩng b sẽn yag t’a vɩɩmd wakat sẽn-kõn-sa, b sã n da pa maanẽ tõnd tɩ d vɩɩmd wakat sẽn-kõn-sa?
14. a) Biiblã gʋlsdb baasd n yetame tɩ bõe ninsaal vɩɩmã wɛɛngẽ? b) Bõe yĩng tɩ d segd n teeg Wẽnnaam la pa ninsaala?
14 Bõe bal masã sẽn sakd reegr la sẽn zems ne yel-sɩd la d tõe n baas n yeele? Pa tɩ yaa Naand sẽn tõe fãa la sẽn tar yam n tags n naan tõnd sẽn na yɩl tɩ d tõog n vɩɩmd wakat sẽn-kõn-sa sɩda? (Zoob 10:8; Yɩɩl Sõamyã 36:10; 100:3, NW; Malaki 2:10; Tʋʋma 17:24, 25) Dẽ, d pa segd n tall yam n sak n tũ Biiblã yɩɩl-gʋlsd noor vʋʋsmã sẽn vẽneg woto wã sɩda: “Da rell nin-kãsems sẽn yaa ninsaalba sẽn ka tõe n fãag fooma ye”? Bõe yĩng tɩ d pa segd n teeg ninsaala? Bala wala yɩɩl-gʋlsdã sẽn gʋlsã, “bãmb na n maana yõore n leb n leb tẽnga tomẽ. Baraar bala bãmb tagsg na n sɛɛme.” Baa ne ninsaalbã sẽn da sɩng n tar tõog n na n vɩɩmd wakat sẽn-kõn-sa wã, kũum taoore b pa tar pãng ye. Yɩɩl-gʋlsdã baasa woto: “Sũ-noog soab la ned ninga . . . sẽn tar saagr ne a Zeova, sẽn ya a Wẽnnaamã.”—Yɩɩl Sõamyã 146:3-5, NW.
Sɩd yaa Wẽnnaam daab bɩ?
15. Bõe n wilgd tɩ Wẽnnaam daab yaa tɩ d vɩɩmd wakat sẽn-kõn-sa?
15 La tõe tɩ y sʋk tɩ rẽ yĩnga a Zeova sɩd yãka raab tɩ d vɩɩmd wakat sẽn-kõn-sa bɩ? N-ye, yaa woto! A Gomdã kãabda woto naoor wʋsgo. “Wẽnnaam kũuna yaa vɩɩm sẽn ka sɛta,” Biiblã kõta tõnd bas-m-yam ne woto. Wẽnnaam sõgen a Zã gʋlsame: “Kãabg ninga [Wẽnnaam] sẽn kãab tõndã yaa vɩɩm sẽn ka sɛta.” Pa lingr la bi-bɩɩg sẽn sʋk a Zezi tɩ: “Karensaamba, bõe la m tog n maane sẽn yaa sõama tɩ m tõe n paam vɩɩm sẽn-ka-sɛta?” (Rom dãmba 6:23; 1 Zã 2:25; Matɩe 19:16) Sɩda, tʋm-tʋmd a Poll gʋls n goma “tẽeb ne vɩɩm sẽn-ka-sɛta yelle, Wẽnnaam sẽn ka tõe n yag zirĩ sẽn kãab hal dũniyã sẽn nan ka naana [“sẽn deng wakat wogd sɩngre,” NW ].”—Tɩt 1:2.
16. Wẽnnaam sẽn kãab vɩɩm sẽn-kõn-sa wã ‘sẽn deng wakat wogd sɩngrã’ võor tõe n dat n yeelame tɩ bõe?
16 Wẽnnaam sẽn kãab vɩɩm sẽn-kõn-sa wã ‘sẽn deng wakat wogd sɩngrã’ rat n yeelame tɩ bõe? Kẽer tagsdame tɩ tʋm-tʋmd a Poll ra rat n yeelame tɩ sẽn deng t’a naan pipi rao wã ne pipi pagã, sẽn yaa a Ãdem ne a Hawa wã, Wẽnnaam yãka raab tɩ ninsaalbã segd n vɩɩmda wakat sẽn ka sɛta. Baasg zãnga, a Poll sã n da gomda wakat sẽn pʋgl ninsaalbã naaneg poore, la wakat ning a Zeova sẽn togs a raabã, ket n yaa vẽeneg tɩ vɩɩm sẽn-kõn-sa wã ninsaalbã yĩng bee Wẽnnaam daabã sʋka.
17. Bõe yĩng tɩ b yiis a Ãdem ne a Hawa Edɛn zẽedẽ wã, la bõe yĩng tɩ b ning seribẽ rãmbã zẽedã noorẽ?
17 Biiblã yetame tɩ Edɛn zẽedẽ wã, ‘Zusoab a Wẽnnaam kɩtame tɩ vɩɩm tɩɩg bul n yi tẽnga pʋgẽ.’ Bʋʋm ning takɩ b sẽn kõ n yiis a Ãdem zẽedẽ wã ra yaa sẽn na yɩl t’a ra tõog n “tẽeg a nug n yãk vɩɩm tɩɩga biis me n dɩ n kell n vɩ wakat fãa ye,” n-yẽe, wakat sẽn ka sɛta! A sẽn dig a Ãdem ne a Hawa n yiis Edɛn zẽedẽ wã poore, a Zeova ninga “seribẽ dãmb Edɛn zẽeda zĩig yaanga ne sʋʋg sẽn tar bug-witim n wẽnemded zĩiga fãa tɩ b gũ vɩɩm tɩɩga sore.”—Sɩngre 2:9; 3:22-24.
18. a) Vɩɩm tɩɩgã rɩɩb ne a Ãdem ne a Hawa ra tõe n dat n yeelẽ lame tɩ bõe? b) Tɩ-kãng biigã rɩɩb ra makda bõe?
18 A Ãdem ne a Hawa sã n da paamẽ-la sor n dɩ vɩɩm tɩ-kãng biigã, rẽ da rat n yeelẽ lame tɩ bõe ne bãmba? Ges-y koee, ra yaẽ-la zu-noog ning sẽn yaa vɩɩmd wakat sẽn-kõn-sa Arzãna pʋgẽ wã! Biiblã võor-wilgd a yembr tagsa woto: “Vɩɩm tɩɩga ra tog n tara pãng buud tɩ ne rẽ tũnugr bɩ ninsaal yĩngã ra segd n kell n pa n ka zarb bɩ n koms ne yʋʋmã sẽn tar vẽsgrã, sẽn tʋgd n baas ne kũumã.” A yeelam meng tɩ “arzãna pʋgẽ mood n da be n tar pãng n tõe n zab ne [kʋʋlmã] biisi.” Baasg zãnga, Biiblã pa yet tɩ vɩɩm tɩɩgã meng ra tara tõod sẽn tõe n kõ vɩɩm ye. Walla tɩ yɩ woto, tɩ-kãngã ra yaa bas-yard poeer bal sẽn yit Wẽnnaam nengẽ ne vɩɩm sẽn-kõn-sa n kõ ned ning fãa a sẽn da na n kõ sor t’a rɩ a biigã.—Wilgri 2:7.
Wẽnnaam daabã pa toeem ye
19. Bõe yĩng t’a Ãdem ki, la bõe yĩng tɩ tõnd sẽn ya a yagensã me kiidẽ?
19 A Ãdem sẽn maan yel-wẽndã, a menesa sor ning a sẽn tar n na n vɩɩmd wakat sẽn-kõn-sa wã, a meng la a kambã ne a yagensã sẽn da nan pa rogã yĩnga. (Sɩngre 2:17) A sẽn lebg yel-wẽn-maand a kɩɩsgã yĩngã, a lebga ned sẽn tar zanga, sẽn pa zems zãnga. Sɩda, wakat kãng tɛka, a Ãdem yĩnga ra sɩd lebga bũmb sẽn pʋlem tɩ segd n ki, wala Biiblã sẽn yet tɩ “yel-wẽna yaood yaa kũum.” (Rom dãmba 6:23) Sẽn paase, a Ãdem yagensã sẽn ka zems zãngã me ra sɩd lebga neb b sẽn pʋlem tɩ b segd n ki, ka sẽn na yɩl tɩ b vɩɩmd wakat sẽn-kõn-sa ye. Biiblã wilgdame: “Rao a yembre [a Ãdem] n wa ne yel-wẽna dũniyã tɩ kũum wa yel-wẽna yĩnga. Rẽ n kɩt tɩ kũum yõkd neba fãa, fãa sẽn maand yel-wẽna yĩnga.”—Rom dãmba 5:12.
20. Bõe n wilgd tɩ b ra ratame tɩ ninsaalbã vɩɩmd wakat sẽn-kõn-sa tẽng zugu?
20 La yaa wãn to yẽ, a Ãdem sã n da pa maanẽ yel-wẽnde? La yaa wãn to yẽ a sã n da pa kɩɩsẽ Wẽnnaam t’a ra kõ-a sor t’a rɩ vɩɩm tɩɩga biiga? Yɛ la a ra na n paamẽ Wẽnnaam kũun ning sẽn yaa vɩɩm sẽn-kõn-sa wã? Saasẽ bɩ? Ayo! Wẽnnaam pa yeel baa fɩ sẽn wilgd tɩ b rɩka a Ãdem n kẽng saasẽ ye. B ra kõ-a-la tʋʋmd t’a maan tẽng zug ka. Biiblã wilgdame tɩ “Zusoab a Wẽnnaam kɩtame tɩ tɩɩs buud fãa bul n yi tẽnga pʋgẽ, bãmb yaa neere la b womda bi-sõama rɩɩb yĩnga,” la a yeele: “Zusoab a Wẽnnaam talla ninsaal n tɩ zĩndg Edɛn zẽedã zĩigẽ t’a ko la a gũ.” (Sɩngre 2:9, 15) B sẽn naan a Hawa t’a yɩ a Ãdem kẽed-n-taag poore, b ra bobla b yiibã fãa tʋʋmd n paas tẽng zug ka. Wẽnnaam yeel-b lame: “tɩ b rog kamb n pid dũniyã la b tõog-a. La b soog zĩma sẽn be kooma pʋsẽ wã la bõn-yɩgdɩ wã sẽn yɩgd yĩngrã la rũms nins fãa sẽn kẽnd dũniyã zugã.”—Sɩngre 1:28.
21. Saagr kãsems bʋs la pipi ninsaalbã paam-yã?
21 Tags-y tẽng zug saagr sẽn yaa kãsems nins Wẽnnaam no-kãensã sẽn da pak n kõ a Ãdem ne a Hawa wã yelle! B ra segd n gʋʋla komdibli la kompugli sẽn tar laafɩ sẽn zems zãng tẽng zug Arzãna pʋgẽ. B kom-nongdsã sã n da bɩ, b ra na n lagma ne-b n lebg wʋsg la b maan zẽed tʋʋm sẽn be yamleoog n kogl Arzãn kãnga. Rũmsã fãa sẽn da sakd-bã yĩnga, ãdem-biisã vɩɩm da na n yɩ-b-la noog wʋsgo. Rẽ poore, tags-y Edɛn zẽedã tods yalgr sẽn na n wa baas n kɩt tɩ tẽngã gill lebg arzãnã sũ-noog yelle! Y sũur da na n yɩẽ-la noog tɩ y vɩɩmd ne kamb sẽn zems zãng tẽng zug yir a woto pʋgẽ, tɩ yɩɩr maaneg ne kʋʋlg la kũum da kaẽ bɩ? Bas-y tɩ y mengã sũur tʋlsem y sẽn dog ne wã leok sʋk-kãngã.
22. Bõe yĩng tɩ d tõe n tall bas-m-yam tɩ Wẽnnaam pa toeem a raabã tẽngã yĩnga?
22 La masã a Ãdem ne a Hawa sẽn wa n kɩɩs tɩ b rig-b n yiis Edɛn zẽedẽ wã poorã, Wẽnnaam toeema a raabã ne ninsaalbã sẽn yaa tɩ b vɩɩmd wakat sẽn-kõn-sa tẽng zug Arzãnẽ wã bɩ? Abada! Wẽnnaam sã n da maanẽ dẽ, rẽ ra rat n yeelame t’a sak n deegame t’a pa tõe n pids a pipi raabã ye. D tõe n talla bas-m-yam tɩ Wẽnnaam pidsda bũmb nins a sẽn kãabdã, wala yẽ mengã sẽn togsdã: “Gomd ninga sẽn yit mam noorẽ wã ka na n le wa mam nengẽ zaalem ye. A na n maana bũmb ninga mam sẽn datã. La a na n tõoga bũmb ninga mam sẽn tʋm-a t’a tɩ maanã.”—Ezai 55:11.
23. a) Bõe n ye wilgd tɩ Wẽnnaam daabã yaa tɩ sẽn nong-b tɩrlmã vɩɩmd wakat sẽn-kõn-sa tẽng zugu? b) Bõe zug la d na n gom sõsg ning sẽn pʋgdã pʋgẽ?
23 Biiblã pʋgẽ, d tõe n yãa vẽeneg tɩ Wẽnnaam daabã tẽngã yĩng pa toeem ye. Wẽnnaam kãabda pʋgẽ be: “Nin-tɩrs[a] na n sooga dũniyã [tẽngã] la bãmb na n zĩnda a zug wakat sẽn ka sɛta.” A Tãng zug Zãmsgã pʋgẽ, a Zezi Kirist wilgame tɩ sũ-bʋgsem dãmbã na n sɩd paama tẽngã n sooge. (Yɩɩl Sõamyã 37:29; Matɩe 5:5) Dẽ masã, wãn-wãn la d tõe n paam vɩɩm sẽn-kõn-sa wã, la bõe la d segd n maan sẽn na yɩl n paam vɩɩm a woto? Yaa rẽ zug la d sẽn na n gom sõsg ning sẽn pʋgdã pʋgẽ wã.
Y na n leokẽ-la wãn to?
◻ Bõe yĩng tɩ neb wʋsg tẽed tɩ vɩɩm sẽn-kõn-sa wã tõe n yɩɩme?
◻ Bõe n segd n kɩt tɩ d kɩs sɩd tɩ b maan-d lame tɩ d vɩɩmd wakat sẽn-kõn-sa?
◻ Wẽnnaam pipi raabã ne ãdem-biisã la tẽngã ra yaa bõe?
◻ Bõe yĩng tɩ d tõe n kɩs sɩd tɩ Wẽnnaam na n pidsa a pipi raabã?