Yãmb Naandã: Bao-y N Bãng A Sẽn Ya A Soaba
“Mam mengã na n kɩtame tɩ m sõmblmã fãa pɩʋʋg fo taoore, la m na n moona a Zeova yʋʋrã fo taoore.”—YIKRI 33:19, NW.
TƲM-TƲMD a Zã sẽn yaa Biiblã yaoolem sebr gʋlsdã gʋlsa togsg kãngã sẽn tagma Naandã wɛɛngẽ: “Tõnd Zusoaba la tõnd Wẽnnaam, yãmb n zems tɩ reeg pẽgre la waoogre la pãnga, tɩ bõe, yãmb n naan bũmb fãa, la yaa yãmb daaba yĩng la yãmb naan bãmb tɩ b beẽ.” (Wilgri 4:11) Wala sõsg ning sẽn loogã sẽn wilgã, rũndã-rũndã siãnsã vẽnegr nong n kõt-d-la bʋʋm tɩ d tẽ bũmb fãa Naandã.
2, 3. a) Bõe la nebã segd n zãms n bãng Naandã wɛɛngẽ? b) Bõe yĩng tɩ Naandã meng yãab pa yam bũmbu?
2 Wala sẽn tar yõod tɩ d sak n deeg tɩ Naand n be wã, tara yõod woto me tɩ d bao n bãng a sẽn ya a soabã, t’a yaa ned meng-menga, ne nedemd la soy sẽn pẽnegd nebã ne-a. Baa yãmb sẽn maan woto to-to ning fãa, a kõn yɩ nafr tɩ y bãng-a sõma n paas sɩda? Woto pa baood tɩ y yã a mengã wa y sẽn yãt ninsaalb a taabã ye.
3 Baa ãdsã, ne tõnd wĩntoogã sẽn yaa ãdg bedrem sẽn zems balã Yẽgr yaa a Zeova. Yãmb zoe n tagsame n na n pẽneg wĩntoogã bɩ? Pa saagd ye! Neb wʋsg sẽn yɩɩd gũusdame meng n da ges-a wʋsgo, bɩ b yi wĩndgẽ n kaoos t’a wĩnto-kãngã sẽn tar pãngã wẽ b gãongã ye. A tẽn-sʋkã tʋʋlem yaa deegre Celsius 15 000 000. Segõnd fãa, wʋng kãng sẽn yaa tʋʋlem kõtã toeemda bõn-yood ton dãmb milyõ a naase tɩ lebg pãnga. Yaa pãng kãng pedg bal n tat tẽngã n yaa tʋʋlg la vẽenem, la yaa rẽ n zãad vɩɩmã fãa sẽn be tẽng zugã. Yel-kãsems kãensã segd n kɩtame tɩ d bãng tɩ Naandã pãng sẽn yɛɛsdã ka to ye. Wa sẽn zemse, a Ezai ra tõe n gʋlsa Naandã ‘pãn-tʋmdgã sẽn labsã, la a sẽn le tar pãng wʋsgã’ yelle.—Ezai 40:26, NW.
4. Bõe la a Moiiz kos-yã, la wãn-wãn la a Zeova leok-a?
4 La yãmb miimi tɩ Israɛll nebã sẽn yi Ezipt yʋʋmd 1513 S.D.T.W. tɩ kiis a wãn poor bala, a Moiiz kosa Naandã woto: “Bɩ y wilg maam yãmb ziiri.” (Yikri 33:18) Y sã n tẽrẽ tɩ yaa Wẽnnaam la wĩntoogã meng Yẽgre, y tõe n bãnga bũmb ning sẽn kɩt t’a togs a Moiiz woto wã võore: “Fo ka tõe n yã mam neng ye. Tɩ bõe, ninsaal ka tõe n yã maam n ket n vɩ ye.” Naandã kõ a Moiiz sor t’a kẽng zĩ-solgdgẽ Sinai Tãngã zugu, A “loogra wakate.” Rẽ, a Moiiz ra nee Wẽnnaam “poorã” sã n yaa ne makr wɛɛngẽ, n tõe n yã Naandã ziir bɩ a belem vũka.—Yikri 33:20-23; Zã 1:18.
5. Wãn-wãn la Naandã reeg a Moiiz kosgã, tɩ rẽ wilgd bõe?
5 A Moiiz sẽn da rat n bãng Naandã n paasã ka pa vɩʋʋgẽ ye. Vẽenega, a sẽn tũnug ne malɛk n gome, Wẽnnaam pɩʋʋga a Moiiz taoor n togs woto: “Zeova, Zeova, Wẽnnaam sẽn yaa sugr kõat la ninbãan-zoɛta, maasg ne sũ-yikri, n pid ne sũurẽ sõmblem la sɩda, sẽn kogend sũurẽ sõmblem yʋʋm tusa yĩnga, n kõt tudgr la beegr la yel-wẽnd sugri, la sẽn pa na n bas n pa wa ne sɩbgr ye.” (Yikri 34:6, 7, NW ) Woto wilgdame tɩ bao n bãng tõnd Naandã sõma n paas pa baood a mengã yĩng yãab ye, la yaa bãng a sẽn ya a soaba, a nedemdã la a yel-zẽngdsã n paas wʋsgo.
6. Wãn-wãn la tõnd yĩng pʋgẽ koglg siglgã yaa yel-solemde?
6 Manesem a yembr d sẽn tõe n tũnug ne n maan woto yaa d sẽn na n tik bũmb nins a sẽn naanã zug n bãng Wẽnnaam zʋg-sõma wã. Ges-y yãmb yĩng pʋgẽ koglg siglgã. Sõsg sẽn tɩ loe ne yĩng pʋgẽ koglg siglgã pʋgẽ, Scientific American yeelame: “Sẽn deng rogmã n tɩ ta kũumã, yĩng pʋgẽ koglg siglgã bee gũusg pʋgẽ wakat fãa. Molekill la selill dãmb sul toɛ-toɛ . . . n kogend tõnd ne yĩng pʋgẽ zũn-zũy la bãas biisi. Kogends kãensã sã n kaẽ, ninsaalbã ra pa na n tõog n vɩɩmdẽ ye.” Siglg kãngã yita yɛ? Sõsg sẽn be zʋrnall kãnga pʋgẽ yeelame: “Selill dãmb siglg kãseng sẽn tʋmd sõma ne taab n kogend yĩngã ne bãasã biis la virus pigdbã yita selill dãmb a wãn sẽn deng-b nengẽ, sẽn pukd sẽn zems semen a wɛ rogmã poor pipi.” Pag sẽn tʋt taasda yĩng pʋgẽ koglg buud a biigã sẽn bɩt a pʋgẽ wã. Kaoosg poore, ne a bĩismã maasem, a kõta a bi-pɛɛlgã yĩng pʋgẽ koglg selill dãmb la elema simik rãmb sẽn be nafre.
7. Bõe la d tõe n ges tõnd yĩng pʋgẽ koglg siglgã wɛɛngẽ, tɩ rẽ wat ne baasg gom-bʋgo?
7 Y tara bʋʋm sõma n na n baas n yeel tɩ y yĩng pʋgẽ koglg siglgã yɩɩda bũmb ning fãa rũndã-rũndã logtoeemdã sẽn tõe n kõ. Woto yĩnga, sʋk-y y menga: ‘Bõe la rẽ wilgd sigl-kãngã Naandã la a Kõata wɛɛngẽ?’ Sigl-kãngã sẽn ‘pukd sẽn zems semen a wɛ rogmã poor pipi wã’ la sẽn segl n sa n na n kogl bi-pɛɛlgã, sɩd pukda yam la reng n geele. La sigl-kãngã tõe n sõng-d lame tɩ d bãng n paas Naandã wɛɛngẽ meng bɩ? Bõe la tõnd wʋsg baasd n yeel a Albert Schweitzer la neb a taab sẽn dɩk b vɩɩmã tõr fãa n sõng ninbãan dãmbã sẽn na yɩl tɩ b paam yĩns laafɩ wã? D nong n yetame tɩ neb a woto sẽn tar ninbãan-zoeer ne ãdem-biisã tara zʋg-sõma. D sã n na n make, bõe la d tõe n baas n yeel tõnd Naandã wɛɛngẽ, sẽn kõt ra-kãagb la nin-tals fãa yĩng pʋgẽ koglg siglg yɛngã? Vẽenega, a tara nonglem, a pa wilgd bak-n-sõnge, a yaa ninbãan-zoɛt la a yaa tɩrga. Rẽ pa zems ne Naandã bilgr a Moiiz sẽn wʋma sɩda?
A pukda a sẽn ya a soaba
8. A Zeova pukda a mengã ne tõnd ne manesem sẽn yaa zall bʋgo?
8 La manesem a to n be, sẽn na yɩl n bãng d Naandã sõma n paase. Yaa ne Biiblã maasem. Sẽn yɩɩd fãa, woto tara yõodo, bala yɛl n be a wɛɛngẽ siãnsã la ãndũniyã sẽn pa tõe n puk baa bilf ye, la yɛl a taab sẽn yaa vẽenes n yɩɩd Biiblã pʋgẽ. Makr ne rẽ yaa Naandã yʋ-peelle. Yaa Biiblã bal n wilgd Naandã yʋʋr la a võore. Biiblã b sẽn gʋls ne nug Hebre buud-gomdẽ wã pʋgẽ, Naandã yʋʋr pukda naoor 7 000 ne sor-wãgds a naas b sẽn tõe n ning tɩ YHWH bɩ JHVH, tɩ b nong n yetẽ tɩ Zeova ne moore.—Yikri 3:15, NW; 6:3, NW.
9. Bõe la Naandã yʋ-peel rat n yeele, la bõe la d tõe n tik rẽ zug n baas n yeele?
9 Tõnd sã n dat n bãng Naandã sõma n paase, rɩlla d bãng t’a pa tagsgẽ bũmb bal b sẽn boond tɩ “bũmb fãa belem Sɩngda,” bɩ “M yaa” sẽn pa vẽeneg ye. A mengã yʋ-peell wilgda rẽ. A yaa Hebre buud-gomdã yɛtg sẽn dat n yeel tɩ “lebge,” bɩ “yɩ.”a (Mak-y ne Sɩngre 27:29; Koɛɛg Soaba 11:3, NW.) Wẽnnaam yʋʋrã rat n yeelame tɩ “A kɩtdame tɩ yɩ,” la a wilgda vẽeneg t’a yãkda raab la a tʋmdẽ me. D sã n mi a yʋʋrã la d rɩkd-a n tʋmdẽ, d tõe n bãnga sõma n paas t’a pidsda a kãabsã la a tʋmd n pidsd a raabã.
10. Yam-vẽenem kãseng bʋg la d tõe n paam Sɩngr sebrã pʋgẽ?
10 Biiblã yaa Wẽnnaam daabã la a nedemdã bãngr yẽgre. Sɩngr sebrã kɩbar wilgdame tɩ wakat n zĩnd tɩ ãdem-biisã ra tar bãan ne Wẽnnaam la b ra tar vɩ-wok sẽn tar võor saagre. (Sɩngre 1:28; 2:7-9) Wala sẽn zems ne a yʋʋrã võore, d tõe n kɩsa sɩd t’a Zeova na n kɩtame tɩ namsgã la sũ-sãamsã sẽn paamd ninsaalbã hal sẽn kaoosã sa. D karemda a raabã pidsg wɛɛngẽ woto: “B ninga naanegã faoolem pʋgẽ, ka ne a meng raab ye, la yaa ne a soab ning sẽn ning-a rẽ pʋgẽ wã maasem, sẽn yẽbg saagr zugu, sẽn yaa tɩ naanegã . . . na n paama yolsg ne sãoongã yembd la a paam Wẽnnaam kambã paam-m-meng sẽn be ziirã.”—Rom dãmba 8:20, 21, NW.
11. Wãn-wãn la d tõe n ges Biiblã kɩbaya, la kɩba-kãensã a yembr yel-bõonesã la bʋse?
11 Biiblã tõe n sõnga tõnd yɛs tɩ d wa bãng d Naandã sõma n paase, a sẽn pukd a tʋʋmã la manesem ning a sẽn tall ne pĩnd Israɛllã pʋgẽ. D rɩk makr sẽn gomd a Elize la Siri sẽn yaa Israɛll bɛ wã sodaas naab a Naaman yellã. Y sã n karem kɩba-kãngã sẽn be 2 Rĩm dãmb sak a 5 wã pʋgẽ, y na n yãame tɩ Israɛll bipugl b sẽn yõk sagl n wilgame t’a Naaman wãoodã tõe n paama sãoogr ne a Elize sẽn be Israɛllã sõngre. A Naaman kẽnga be n tẽed t’a Elize ra na n zẽka a nusã n gaam-gaam n sãoog-a ne yel-solemde. Walla t’a maan woto, a Elize yeela Siri rao wã t’a tɩ so Zʋrdẽ Kʋɩlgẽ wã. Baa ne sẽn yɩ tɩlae ne a Naaman poorẽ dãmbã tɩ b kɩt t’a sak n tũ no-rɛɛsã goamã, a sẽn so kʋɩlgẽ wã la a sẽn sãooge. A Naaman ra ratame n kõ kũun sẽn waooge, t’a Elize tõdge. Rẽ poore, a Elize tʋmd-n-taag a yembr n solg n kẽng a Naaman nengẽ n yag ziri n deeg teed sẽn tar yõod wʋsgo. A pʋ-likã kɩtame tɩ b lob-a wãoodo. Ad yão wã sɩd yaa kɩbar sẽn be yamleoog sẽn wilgd ninsaal manesem sẽn yaa to-to tɩ d tõe n paam zãmsg a pʋgẽ.
12. Bõe la d tõe n baas n yeel Naandã wɛɛngẽ, d sã n tik kɩbar ning sẽn gomd a Elize la a Naaman yellã zugu?
12 Ne manesem sẽn be yamleoogo, kɩbarã wilgdame tɩ ãndũniyã Naand Kãsengã pa zẽk a meng tɩ sek a kõn ges bipugl kɩdg tɩ ta a yam ye. Woto yaa lebend zãng fasɩ ne buud wʋsg manesem rũndã-rũndã wã. Wilgdame me tɩ Naandã pa yãkd buud bɩ tẽng a yembr bal n bak n sõngdẽ ye. (Tʋʋma 10:34, 35) Bũmb sẽn nekd ratem yaa tɩ, walla t’a gũ tɩ nebã tũnug ne belgem-belgem manesem sẽn yaa bũmb sẽn wɛ ne pĩnd la masã “tɩɩm dãmbã,” Naandã puka yam-kãsengã. A bãnga a sẽn na n sãoog wãood to-to. A ye wilga yam la tɩrlem n pa bas tɩ zãmbã tõog ye. Ye yaasa, woto pa zems ne a Zeova nedemdã a Moiiz sẽn wʋmã sɩda? Baa ne Biiblã kɩbar sẽn yaa koɛɛgã, ad d sɩd tõe n bãnga yɛl wʋsg sẽn yit a pʋgẽ sẽn wilgd d Naandã sẽn ya a soaba!—Yɩɩl Sõamyã 33:5; 37:28.
13. Rɩk-y makr ne d sẽn tõe n paam zãmsg sẽn tar yõod wʋsg to-to ne Biiblã kɩbaya.
13 Kɩbay a taab sẽn tɩ loe ne Israɛll zɩ-beoog tʋʋmã la Wẽnnaam manesmã ne rẽ wã wilgdame t’a Zeova sɩd geta nebã yelle. Biiblã yetame tɩ Israɛll nebã mak-a-la naoor ka tɛka, n kɩt t’a sũurã sãame. (Yɩɩl Sõamyã 78:40, 41) Woto yĩnga, Naandã tara yĩn-sidsi, la a maanda yɩɩr ninsaalbã sẽn maandã yĩnga. Yɛl wʋsg n be d sẽn na n zãms me, sẽn yit kɩbayẽ sẽn tɩ loe ne neb d sẽn mi sõma. B sẽn da wa n yãk a Davɩɩd t’a yɩ Israɛll rĩmã, Wẽnnaam yeela a Sãmwɛlle: “Ninsaal geta nin sẽn ne, la Wẽnnaam geta sũuri.” (1 Sãmwɛll 16:7) N-yẽe, Naandã geta tõnd sẽn ya a soab d sũurẽ wã, pa d sẽn wõnd to-to yɩngã ye. Ad woto sɩd kõta sũ-noogo!
14. D sã n karemd Hebre Gʋlsgã, bõe la d tõe n maan tɩ naf-do?
14 B gʋlsa Biiblã sɛb pis-tã la a wɛ wã sẽn deng a Zezi wakatã, la zemsame tɩ d karem-ba. Rẽ pa sẽn na yɩl bal n zãms Biiblã kɩbay bɩ a kʋdemd ye. D sã n sɩd rat n zãms n bãng d Naandã sẽn ya a soaba, d segd n bʋgsa kɩba-kãensã zutu. Tõe tɩ d na n tagsa woto menga: ‘Bõe la kɩba-kãngã pukd a nedemdã wɛɛngẽ? A zʋg-bʋg n pukd vẽeneg ka?’b Woto maaneg tõeeme meng n sõng sãmb-sãmb rãmbã tɩ b bãng tɩ Biiblã tog n yaa sebr sẽn yit Wẽnnaam nengẽ, tɩ rẽ me yaa yẽbgr b sẽn tõe n tik n wa bãng Biiblã Soab sẽn tar nonglmã sõma n paase.
Karen-saam kãseng n sõngd tõnd tɩ d bãng Naandã
15. Bõe yĩng t’a Zezi tʋʋmã la a zãmsgã segd n kõ zãmsgo?
15 Sɩda, b rãmb nins sẽn maand sãmb-sãmb ne Naandã belmã bɩ b rãmb nins tagsg Wẽnnaam wɛɛngẽ sẽn pa vẽenegã tõeeme n pa mi Biiblã sõma ye. Tõe tɩ y sega neb sẽn pa tõog n yeel a Moiiz sã n denga a Matɩe n vɩɩmd bɩ a vɩɩmda a poor ye, la sẽn pa mi baa fɩ a Zezi tʋʋmã bɩ a zãmsgã wɛɛngẽ ye. Woto yaa zu-bʋk n yɩɩda, bala ned tõe n zãmsa yɛl wʋsg Naandã wɛɛngẽ, Karen-saam Kãseng a Zezi maasem yĩnga. A sẽn tall zood sõma-sõma ne Wẽnnaamã, a ra tõe n puka tõnd Naandã sẽn ya a soaba. (Zã 1:18; 2 Korẽnt dãmba 4:6; Hebre dãmba 1:3) La a maana woto. Sɩda, a togsa woto vugri: “Ned ninga sẽn yã maam, a yãa m Ba.”—Zã 14:9.
16. A Zezi sõsgã ne Samari poakã bilgda bõe?
16 Ges-y mak-kãngã. Vugri, baa ne a sẽn tog sor n kẽn n yɛ wã, a Zezi goma ne Samari poak Sisaar noore. A wilga pagã sɩd-kãsemse, n gom n tadg n wilg tɩ d segd n “balma Ba wã ne vʋʋsem la ne sɩda.” Wakat kãng Zʋɩf rãmbã ra lakda b mens ne Samari nebã. Sẽn yaa lebend ne rẽ, a Zezi puka tʋlsem ning a Zeova sẽn tarã, sẽn yaa sak roap la pagb sẽn yaa pʋ-peelem dãmb sẽn yit tẽn-tẽns fãa pʋsẽ wã, wala d sẽn ne kɩbar ning sẽn gomd a Elize la a Naaman yellã pʋgẽ wã. Rẽ segd n kõo tõnd bas-m-yam t’a Zeova pa nong tũudum beemã sẽn yaa yam sẽn yẽdã, sẽn kẽed rũndã-rũndã dũniyã ye. D segd n bãngame me t’a Zezi ra rat n zãmsa paga, la so-kãngã yaa pag sẽn da vɩ ne rao sẽn pa a sɩda. Walla t’a ning-a taale, a Zezi talla burkĩndlem manesem ne-a, ne manesem sẽn sɩd ra tõe n sõng-a. Rẽ poore, Samari neb a taab kelga a Zezi n baas n yeel woto: “Tõnd mii hakɩɩka tɩ bãmb yaa dũniyã fãagda.”—Zã 4:2-30, 39-42; 1 Rĩm dãmba 8:41-43; Matɩe 9:10-13.
17. Baasg gom-bʋg la a Lazaar vʋʋgrã kɩbar wilgda?
17 Bɩ d ges bilgr a to ne d sẽn na n zãms to-to n bãng Naandã, d sã n bãng a Zezi tʋʋmã la a zãmsgã sõma. Bɩ y tags a Zezi zoa a Lazaar sẽn wa n ki wã yelle. A Zezi ra reng n kõo kaset ne tõog ning a sẽn tar n na n vʋʋg kũumã. (Luk 7:11-17; 8:40-56) La manesem bʋg la a tall a sẽn yã a Lazaar tão a Maari sũ-sãangã? A Zezi “wẽe sir-kãsenga la b sũur sãamame.” A pa wilg yam-kaalg bɩ pa-kẽesd-m-toog ye. A “yãbame.” (Zã 11:33-35) La woto ra pa yĩn-sidg wilgr bal ye. Rẽ tusa a Zezi t’a maan tʋʋm sõngo. A vʋʋga a Lazaare. Y tõe n tags n gesa rẽ sẽn sõng tʋm-tʋmdbã tɩ b bãng Naandã yĩn-sids la a tʋʋma to-to. Rẽ segd n sõnga tõnd la neb a taabã me tɩ d bãng Naandã nedemd la a soyã.
18. Wãn-wãn la nebã segd n tags Biiblã zãmsg wɛɛngẽ?
18 D pa tar bʋʋm n na n zoe yãnd ne Biiblã zãmsgo, la zãms n paas d Naandã wɛɛngẽ ye. Biiblã pa seb-kʋdr sẽn ye pa tar yõod ye. Ned a yembr sẽn zãms-a n lebg ned sẽn pẽ a Zezi sõma ra yaa a Zã. Kaoosg zugẽ a gʋlsame: “Tõnd miimi me tɩ Wẽnnaam Biriblã waame, la bãmb kõo tõnd yam vẽnegr tõog tɩ d tõe n bãng sɩd soabã. La tõnd bee zems-n-taar pʋgẽ ne sɩd soabã, a Biribl a Zezi Kirist maasem. Yaa sɩd Wẽnnaamã la vɩɩm sẽn-kõn-sa wã la woto.” (1 Zã 5:20, NW ) Ges-y tɩ ‘yam vẽnegrã’ rɩk n tʋm sẽn na yɩl n paam “sɩd soabã” sẽn yaa Naandã bãngr tõe n tall n kẽnga “vɩɩm sẽn-kõn-sa” zĩigẽ.
Wãn to la y tõe n sõng neb a taabã tɩ b bao n bãng-a?
19. Bõe la b maan sẽn na yɩl n sõng sãmb-sãmb rãmbã?
19 Yɛl wʋsg n yaa tɩlae ne neb kẽer sẽn na yɩl tɩ b tẽ tɩ Naand sẽn tar ninbãan-zoeer n be sẽn maand yɩɩr tõnd yĩnga, la b bãng a sẽn ya a soaba. Neb milyõ rãmb wʋsg n be n ket n maand sãmb-sãmb Naandã wɛɛngẽ bɩ b tagsgã Naandã zug pa zems ne bũmb ning sẽn be Biiblã pʋgẽ ye. Wãn to la y tõe n sõng-ba? Yʋʋmd 1998/99, a Zeova Kaset rãmbã bab-sak la tẽn-tẽns tigis-kãsemsã wakate, tʋʋm-te-paalg sẽn yaa sõma la b yiis buud-goam wʋsg pʋsẽ. Yaa Y a-t-il un Créateur qui se soucie de vous? sebrã.
20, 21. a) Wãn-wãn la b tõe n tʋm ne Créateur sebrã tɩ wom biisi? b) Sõdg-y yɛl b sẽn vɩɩmd sẽn wilgd Créateur sebrã sẽn zoe n wilg t’a yaa sõma to-to.
20 Yaa sebr sẽn na n keng yãmb mengã tẽeb ne tõnd Naandã la y nanebã ne a nedemdã la a soyã. Bõe yĩng tɩ na n sɩd yɩ woto? Bala, sẽn yɩɩd fãa, d maana Y a-t-il un Créateur qui se soucie de vous? sebrã ne bõn-datɩ kãensã d yamẽ. Tags-yẽgr sẽn pukd sebrã tõr pʋgẽ yaa “Bõe n tõe n paas yãmb vɩɩmã võore?” B wilg-a-la ne manesem sẽn na yɩl tɩ neb sẽn karem n zãag meng yã t’a nekda ratem wʋsgo. Baasg zãnga, a gomda tʋlsem tõnd fãa sẽn tar yelle. Tagsa sẽn nekd ratem la sẽn kɩtd tɩ b sak n deeg karemdb sẽn maand sãmb-sãmb ne Naandã belem yĩng n be be. Sebrã pa rengd n tags tɩ karemdã tẽeda Naand ye. Yɛl la tagsa b sẽn nan yã yaoolem siãnsã wɛɛngẽ vaeesgã na n talla yamleoog ne neb nins sẽn maand sãmb-sãmbã. Bõn-kãens na n kenga neb nins sẽn tẽed Wẽnnaamã tẽebã menga.
21 Y sã n wa zãmsd seb-paall kãngã, y na n yãame t’a babs kẽer wilgda Biiblã kʋdemd kʋmsg ne manesem sẽn pukd Wẽnnaam nedemdã nense, tɩ rẽ sõngd karemdbã tɩ b wa bãng Wẽnnaam sõma n paase. Neb wʋsg sẽn zoe n karm-a wilga woto sẽn yɩ sɩd ne bãmb to-to. Bɩ yɩ woto ne yãmb me, y sẽn baood n na n bãng sebrã la y rɩk-a n tʋm n sõng neb a taabã tɩ b wa bãng b Naandã sõma n paasã.
[Footnotes]
a Bãngd sẽn yaa Zesuit a M. J. Gruenthaner sẽn da yaa The Catholic Biblical Quarterly sebrã yiisd zu-raoog soabã wilgame tɩ wala yɛtg kãngã ne a wõnd-n-taagã, yɛtg kãngã “zɩ n tall belem tagsgẽ bal ye, la wakat fãa a wilgda yɩɩbo, bɩ bũmb b sẽn tõe n sɩd yã bɩ b bãng lebgre, sẽn dat n yeel tɩ n pukd a meng wa yel-sɩda.”
b Roagdbã sã n togsd Biiblã kɩbay b kambã, b tõe n sõng-b lame, b sã n maand sʋgs-kãensã. Woto kambã na n bãnga Wẽnnaam sõma, la b zãms a Gomdã zug bʋgsgo.
Y tẽrame bɩ?
◻ Wãn-wãn la a Moiiz bãng a Zeova sõma n paas Sinai Tãngẽ wã?
◻ Bõe yĩng tɩ Biiblã zãmsg yaa sõngr sẽn na yɩl n bãng Wẽnnaam sẽn ya a soaba?
◻ Tõnd sã n karemd Biiblã, bõe la d tõe n maan sẽn na yɩl n pẽneg Naandã n paase?
◻ Wãn-wãn la y geend n na n dɩk Créateur sebrã n tʋme?
1. Bõe yĩng tɩ Naandã zems ne waoogre?
[Picture on page 9]
Bõe la tõnd yĩng pʋgẽ koglg siglgã wilgd tõnd Naandã wɛɛngẽ?
[Picture on page 10]
Mog-Kɩɩngã Seb-pindim pedgo, tɩ Tetragrammã (Wẽnnaam yʋʋrã ne Hebre) puk vẽeneg a zugu
[Credit Line]
Courtesy of the Shrine of the Book, Israel Museum, Jerusalem
[Picture on page 12]
A Zezi manesmã a Maari sũ-sãoongã taoorã tõe n zãmsa tõnd bõe?