Kiris-nebã vɩɩm la b tʋʋma tigissã na-kẽndr not-rãmbã
BÕN-BƖƲƲNG A 3-9
D SẼN BÃNG BIIBLÃ KARENG PƲGẼ | ZÃ 1–2
“A Zeezi pipi yel-solemde”
(Zã 2:1-3) Dasem a tãab rẽnda zugẽ, yi-kãadem n zĩnd Galɩle Kana. A Zeezi ma rag n bee be. 2 La b boola a Zeezi me ne b karen-biisã tɩ b wa yi-kãadmã. 3 La reezẽ rãamã sẽn paooge, a Zeezi ma wã yeela lame: “Nebã ka leb n tar reezẽ rãam ye.”
w15-MM 1/6 9 s. a 3
Kirist yaa Wẽnnaam pãnga
A Zeezi maana a pipi yel-solemdã Kana tẽngẽ wã, yi-kãadem kibs sasa. Yi-kãadmã sasa, rãamã wa n paoogame. D pa mi bũmb ning sẽn kɩt tɩ rãamã paoogã ye. La d miime tɩ woto ra tõe n yɩɩ yãnd wʋsg ne sẽn nan kẽ-b kãadmã. Bala, wakat kãnga, sãan sã n da wa f yiri, f segd n deeg-a-la sõma. A Zeezi ma a Maari ra bee sẽn wa-b yi-kãadmã sʋka. A kosa a Zeezi t’a maan bũmb n sõng sẽn nan kẽ-b kãadmã. Tõe tɩ yaa a sẽn da tagsd t’a Zeezi tõe n maana yel-solemd n sõng-b yĩnga. Sɩd me, sãmbg kae t’a Maari ra bʋgsa bãngr-goam nins sẽn da gomd a biigã yellã zugu. Sẽn paase, a ra miime tɩ b na n bool-a lame tɩ “Sẽn-ka-to Biiga.” (Luk 1:30-32; 2:52) La yaa vẽeneg t’a Maari ne a Zeezi fãa ra rat n sõnga sẽn nan kẽ-b kãadmã. Rẽ n so t’a Zeezi maan yel-solemde, n kɩt tɩ koom na maan litr kobs lebg rãam. (Karm-y Zã 2:3, 6-11.) Ra yaa tɩlae t’a Zeezi maan yel-solemdã bɩ? Ayo. Yaa nebã yell sẽn pak-a wã, n paas a sẽn dɩk a Ba wã togs-n-taar n yaa kõtã yĩng n kɩt t’a maan dẽ.
(Zã 2:4-11) A Zeezi leoka lame: “Paga, bõe n be maam ne fo sʋka? Mam wakatã nan ka ta ye.” 5 Bãmb ma wã yeela tʋmtʋmdbã tɩ b maan bũmb ning fãa a Zeezi sẽn na n yeel-b tɩ b maane. 6 Sĩms a yoob sẽn pees ne kug n dag n be be, tɩ b ningd koom tɩ Zʋɩf-rãmbã tar n yɩlgd-b mens wa sẽn zems bãmb minungu, la a yembr fãa tõe n deega ko-yʋy a naas bɩ a nu koom. 7 A Zeezi yeel-b lame tɩ b pids sĩmsã ne koom, la b pids-b la pal-pale. 8 La a Zeezi yeel-b lame: “Toog-y moasã n tɩ kõ ned ning sẽn get-a rɩɩbã pʋɩɩb yellã.” La b tallame n tɩ kɩs-a. 9 Sẽn get-a rɩɩbã pʋɩɩb yellã fʋrga koomã sẽn tedg n lebg reezẽ rãamã. Yẽnda rag n ka mi reezẽ-rã-kãng sẽn yitẽ ye, la tʋmtʋmdb nins sẽn wi-b koomã rag n miime. 10 A boola pʋg-paalã sɩd n yeel-a: “Ned fãa rengd n kõo nebã reezẽ rã-sõngã, tɩ nebã nens sã n wa n yuusdẽ, bɩ a yaool n kõ-b reezẽ rãam ning sẽn ka-a sõama zãngã. La foom, fo bĩnga reezẽ rã-sõngã hal tɩ ta moasã.” 11 Bõn-bãnã a Zeezi sẽn maanã sɩnga a woto Galɩle Kana. Bãmb wilga b ziiri, la bãmb karen-biisã tẽe bãmba.
A Zeezi pipi yel-solemde
Woto n yɩ a Zeezi pipi yel-solemde. Karen-biisã a sẽn nan paamã sẽn yã yel-solemdã, kɩtame tɩ b maneg n tẽ-a. Rẽ poore, a Zeezi ne a ma wã, n paas a ma-biisã kẽnga Kapɛrnawom sẽn pẽ Galɩle mogrã.
D bʋgs Wẽnnaam Gomdã zug neere
(Zã 1:1) Hal sɩngr wẽndẽ, gomdã dag n beeme, la gomdã dag n bee ne Wẽnnaam, la gomdã yaa Wẽnnaam.
Zã 1:1, nwtsty
Gomdã: Wala makre, ges-y bũmb ning a Zã sẽn leb n gʋls sak a 1 verse 18 wã pʋgẽ wã: “Ned nan ka yã Wẽnnaam [sẽn tõe fãa wã] abada ye.” La ninsaalbã yaool n yãa a Zeezi sẽn yaa Bi-riblã, bala a Zã yeelame: “B kɩtame tɩ Gomda [a Zeezi] rɩk yĩnga n zĩnd tõnd sʋka . . . La tõnd yãa bãmb ziiri.” (Zã 1:14) Woto wã, wãn to masã la Bi-riblã tõe n yɩ Wẽnnaam sẽn tõe fãa wã babg a yembre? A Zã leb n yeelame tɩ Gomdã ra ‘bee ne Wẽnnaam.’ La wãn to la ned tõe n be ne ned la a leb n yaa nin-kãng yɛsa? Sẽn paase, wala b sẽn gʋls Zã 17:3 pʋgẽ wã, a Zeezi wilgda vẽeneg tɩ yẽ ne a saasẽ Ba wã yaa neb toɛy-toɛya. A boola a Ba wã tɩ “sɩd Wẽnnaam sẽn ka to.” Sẽn paase, a Zã Evãnzillã baasg sẽnese, a kʋmsa yellã n yeele: “Bõn-kãens gʋlsame tɩ yãmb tõe n tẽ t’a Zeezi yaa Kirist Wẽnnaam Biiga.” (Zã 20:31) Yãmb nee ka tɩ b pa yeel t’a Zeezi yaa Wẽnnaam ye, b yeelame t’a yaa Wẽnnaam Biiga. Vẽneg-kãngã b sẽn paas a Zã Evãnzillẽ wã wilgda d sẽn segd n wʋm Zã 1:1 wã võor to-to. A Zeezi sẽn yaa Gomdã yaa “wẽnde,” sẽn dat n yeel t’a tara naam wʋsgo, la a pa yembr ne Wẽnnaam sẽn tõe fãa wã ye.
(Zã 1:29) Vẽkembeoogã, a Zã yãa a Zeezi sẽn tees yẽ n watẽ t’a yeele: “Ad Wẽnnaam Pe-bilã sẽn yiisd dũniyã yel-wẽndã!”
Zã 1:29, nwtsty
Wẽnnaam Pe-bilã: A Zeezi sẽn deeg koom lisgu, a kẽnga rasempʋɩɩgẽ wã tɩ Sʋɩtãanã mak-a. Rẽ poore, a Zeezi lebg n waame. Yaa wakat-kãng la a Zãmbatiis yeel nebã t’a Zeezi yaa “Wẽnnaam Pe-bilã.” Yaa vɛrse-kãngã pʋgẽ, n paas Zã 1:36 pʋgẽ bal la b boond a Zeezi tɩ Wẽnnaam Pe-bila. B sẽn boond a Zeezi woto wã zemsame. Biiblã pʋgẽ, b yeelame tɩ nebã ra wata ne piis n maand maando, tɩ wilgdẽ tɩ b beegame, la tɩ b rata Wẽnnaam sugri. Maand-kãens ra wilgda a Zeezi sẽn da na n wa kõ a vɩɩmã tɩ yɩ maoong ãdem-biisã yĩngã. A Zãmbatiis sẽn yeel tɩ “Wẽnnaam Pe-bilã,” kɩtame tɩ d tagsd Gʋls-sõamyã goam a taab yelle. A Zãmbatiis sẽn da mi Biiblã babg ning b sẽn da gʋls ne ebre wã yĩnga, tõe t’a tagsa goam kẽer yelle, n bool a Zeezi tɩ Wẽnnaam Pe-bila. Wala makre, pe-raoogã a Abrahaam sẽn yõk n maan maoong n ledg a biig a Izaak zĩigã (Sɩng. 22:13), bɩ Pakã pe-bilã Israyɛll nebã sẽn kʋ n paam tɩ Wẽnnaam yiis-b yembd Eziptã (Yik. 12:1-13), wall maan-kʋʋdbã sẽn da yõkd pe-bil n maand maoong yibeoog la zaabre, Wẽnnaam tẽn-kugrã zug Zerizalɛmmã (Yik. 29:38-42). Tõe t’a Zã ra tagsda a Ezayi bãngr-gomdã yelle, zĩig ning a sẽn yeel tɩ b yõka ned ning a Zeova sẽn boond tɩ “mam tʋmtʋmdã” “wa peosg b sẽn tar n dabd kʋʋb zĩigẽ” wã. (Eza. 52:13; 53:5, 7, 11) Tʋm-tʋmd a Poll sẽn wa n gʋls a pipi lɛtrã n tool Korẽnt kiris-nebã, a boola a Zeezi tɩ “tõnd Pakã maoongo,” rat n yeel tɩ Pakã pe-bila. (1 Kor. 5:7) Tʋm-tʋmd a Pɩyɛɛr me yeelame tɩ Kirist zɩɩmã ‘yaa sõama wʋsgo,’ ‘wa pe-bil sẽn ka tar yell’ zɩɩm. (1 Pɩy. 1:19, 20) Vẽnegr sebrã pʋgẽ, yaa naoor 20 la zak la b bool a Zeezi tɩ “Pe-bilã.”—Ges-y Vẽn. 5:8; 6:1; 7:9; 12:11; 13:8; 14:1; 15:3; 17:14; 19:7; 21:9; 22:1.
BÕN-BƖƲƲNG 10-16
D SẼN BÃNG BIIBLÃ KARENG PƲGẼ | ZÃ 3-4
“A Zeezi moona Samari pagã koɛɛgã”
(Zã 4:6, 7) A Zakoob bulgã dag n bee be. Kẽnda yaams yĩnga, a Zeezi zĩnda bulgã noore. Dẽ tɩ yaa wĩnto-sʋk sẽnẽ. Samaari pag a yembr n wa n na n yãk koom. A Zeezi yeel-a lame “Kõ-m koom tɩ b yũ wɛ.”
Zã 4:6, nwtsty
Kẽnda yaamsã: Yaa vɛrse-kãngã pʋg bal la b yeel t’a Zeezi yɛɛme. Ra yaa midi wakate. Yibeoogã tõre a kẽname, n yi Zʋrdẽ longã sẽn be Zide wã, n ta Sɩkaar sẽn be Samari wã. Kẽndã wa n lebga rʋʋbo, bala Sɩkaar sẽn be zĩig ningã yaa zãntlga, t’a zãntlmã ta metr 900, bɩ sẽn yɩɩd rẽ.—Zã 4:3-5.
(Zã 4:21-24) A Zeezi yeel-a lame yaa: “Paga, tẽ mam goamã! Wakat n wat tɩ ka tãn-kãngã zug wall Zeruzalɛm la yãmb na n pʋʋs y ba wã ye. 22 Yãmb pʋʋsda y sẽn ka mi. Tõnd pʋʋsda d sẽn mi, bala, fãagrã yita Zʋɩf-rãmbã nengẽ. 23 La wakat watame, la yaa moasã, tɩ tõnd ba wã waoogdb sɩd-sɩdã na n waoog bãmb ne b sɩɩse la ne sɩda. Bala, yaa waoogdb a woto buud la tõnd ba wã baooda. 24 Wẽnnaam yaa Sɩɩga, la yaa tɩlɛ tɩ neb nins sẽn pʋʋsd bãmbã na pʋʋs ne b sɩɩse, la ne sɩda.”
(Zã 4:39-41) Samaari tẽn-kãng neb wʋsg tẽe a Zeezi, pagã kaset yĩnga, a sẽn yeel t’a Zeezi togsa yẽnda bũmb nins fãa yẽ sẽn maanã yĩnga. 40 La Samaari nebã sẽn yã a Zeezi, b kos-b lame tɩ b pa ne bãmba. La a Zeezi paa be rasem a yiibu. 41 Neb nins sẽn tẽ a Zeezi b goamã yĩngã sõor n yɩɩda, la b yeela pagã yaa:
D bʋgs Wẽnnaam Gomdã zug neere
(Zã 3:29) Yaa pag sɩd n so-a. La pʋg-sɩdã zoa bee ne-a n kelgd-a, la a sã n wʋm pʋg-sɩdã koɛɛga, a sũur yaa noogo. Sũ-no-kãng sẽn yaa mam dẽndã pida zãnga.
Zã 3:29, nwtsty
pʋg-sɩdã zoa: Pĩnd wẽndẽ, pʋg-sɩd zoa n lʋɩt taoor n manes a zoa wã yɛlã fãa nand t’a kẽ kãadem. Nebã nifẽ, yaa yẽ maasem yĩng la neb a yiibã tõog n kẽ kãadem. Yi-kãadmã daare, sẽn kẽ-b kãadmã ne nebã fãa na n tũu taab n kẽng pʋg-sɩdã zakẽ bɩ a ba wã zakẽ. Yaa be la b na n maan yi-kãadmã kibsa. Kibsã sasa, zoa wã sã n wʋmd pʋg-sɩdã sẽn sõsd ne a pagã, a sũur noomame, bala a yamẽ, a tʋʋmdã woma biisi. A Zãmbatiis goma yẽ mengã yelle, n yeel tɩ yẽ yaa “pʋg-sɩdã zoa.” A Zeezi n makd pʋg-sɩdã, t’a karen-biisã sẽn naag taab n yaa sullã makd pʋg-paalã. A Zãmbatiis sẽn da segend sor Mesi wã yĩnga, yẽ n tall neb n kẽng a Zeezi Kirist nengẽ, tɩ nin-kãens lebg sullã pipi neba. (Zã 1:29, 35; 2 Kor. 11:2; Efɛ. 5:22-27; Vẽn. 21:2, 9) “Pʋg-sɩdã zoa” wã sẽn tõog n manes yɛlã a zoa wã ne a pagã sʋk nand tɩ b kẽ kãadmã, a pa le tar tʋʋm wʋsg ye. Woto me, a Zã yeelame: “Yaa tɩlay tɩ Bãmb tʋʋmdã lebgd kãseng n paasdẽ, tɩ mam dẽndã tar boogre.”—Zã 3:30.
(Zã 4:10) A Zeezi leok-a lame n yeele: “Fo sã n dag n miẽ Wẽnnaam kũunã, la f mi ned ning sẽn kot-a foom koomã n na n yũ wã, yaa foom n dag n na n kos-a, la a rag n na n kõo foom ko-bundga.”
Zã 4:10, nwtsty
ko-bundga: Ne Gɛrk buud-gomdã yaa ko-zoetem. Yaa toor ne koom sẽn tẽge. Maan-kʋʋr 14:50 pʋgẽ, Ebre gomd ning sẽn yaa “ko-bundmã” võor yaa “vɩɩm koom.” Zeremi 2:13 ne 17:13 yetame t’a Zeova yaa “vɩɩm ko-bundum,” sẽn dat n yeel tɩ yẽ n kõt vɩɩm koom. A Zeezi sẽn wa n gomd ne Samari pagã, a goma “vɩɩm koom” yelle, la wõnda pagã ra tẽedame tɩ yaa koom sɩd-sɩd yell la a ra gomda.—Zã 4:11, 14.
BÕN-BƖƲƲNG 17-23
D SẼN BÃNG BIIBLÃ KARENG PƲGẼ | Zã 5–6
“D tũ a Zeezi ne yam-sõngo”
(Zã 6:9-11) Bi-ribl bil n be ka n tar Oorz bur a nu ne zĩm a yiibu. La rẽnda yaa bõe ne neb sõor a woto? 10 A Zeezi yeelame: “Kɩt-y tɩ nebã zĩndi.” Mood n dag n be zĩ-kãng wʋsgo. Dẽ, nebã zĩndame, la raopã sõor tata tus a nu. 11 A Zeezi deega burã, n pʋʋs Wẽnnaam barka, n pʋɩ neb nins sẽn dag n be-b be wã. B maana a woto me ne zĩmã, tɩ ned fãa deeg a sẽn dat tɛka.
Zã 6:10 nwtsty
rapã sõor taa tus a nu: Yaa a Matye bal n yeel a sebrã pʋgẽ tɩ ‘pagb la kamb’ n naage, a sẽn wa n gomd yel-solem-kãngã yellã. (Mat. 14:21) Tõe tɩ neb nins fãa a Zeezi sẽn dɩlg badaarã sõor yɩɩga 15000.
(Zã 6:14) Nin-kãens sẽn yã bõn-bãn nins a Zeezi sẽn maanã, b yeelame yaa: “Sɩd yaa bãmb la Wẽnnaam no-rɛɛs ning sẽn da tog n wa-a dũni pʋgẽ wã.”
(Zã 6:24) La kʋʋngã sẽn yã t’a Zeezi bɩ b karen-biisã ka be be wa, b mensã kẽe koom-kogendẽ wã n kẽng Kapɛrnaom n na n tɩ bao a Zeezi.
Zã 6:14 nwtsty
no-rɛɛsã: Pipi kiris-nebã wakatẽ, Zʋɩf-rãmb wʋsg ra saagdame tɩ no-rɛɛs ning sẽn da na n yɩ wa a Moyiizã, tɩ b gomd a yell Tõod 18:15, 18 pʋgẽ wã na n yɩɩ Mesi wã. Wõnda a Zã sẽn yeel tɩ sẽn da tog n wa-a dũni pʋgẽ wã yaa sẽn da na n gom Mesi wã waoongã yelle. Yaa a Zã sebrã pʋgẽ bal la d yãt gom-kãensã.
(Zã 6:25-27) B yãnda a Zeezi ko-kãsengã rʋʋnd a to wã, n sok-b yaa: “Karen-saamba, yãmb waa ka rabʋre?” 26 A Zeezi leoka bãmb n yeele: “Mam yeta yãmb sɩd-sɩd tɩ yãmb sẽn baood maamã, ka bõn-bãnã yãmb sẽn yã wã yĩng ye, la yãmb sẽn wãb burã n tɩgã yĩnga. 27 Da tʋm-y rɩɩb sẽn sãamdã yĩng ye. Tʋm-y rɩɩb ning sẽn paad vɩɩm sẽn kõn sa wã yĩnga: Ninsaal Bi-riblã n na n kõ-a yãmba. Bala, yaa ba a Wẽnnaam n yãk yẽnda.”
(Zã 6:54) Ned ning fãa sẽn wãbd mam yĩn-nemsã la a yũud mam zɩɩmã tara vɩɩm sẽn ka sɛta, la mam na n vʋʋg-a-la yaoolem daarã.
(Zã 6:60) Karen-biisã sẽn wʋm woto wã, b wʋsg yeelame: “Gom-kãngã sakr yaa toogo. Ãnda n tõe n kelg-a?”
(Zã 6:66-69) Sẽn sɩng ne wakat-kãnga, bãmb karen-biis wʋsg leba poorẽ, n bas n ka leb n tũud a Zeezi ye. 67 Dẽ, a Zeezi yeela b karen-biis piig la a yiibã yaa: La yãmb yẽ, yãmb ka rat n loog la? 68 A Sɩmo Pɩyɛɛr leoka bãmb n yeele: “Zu-soaba, tõnd na n kẽnga ãnda soab nengẽ? Yãmb tara vɩɩm sẽn kõn sa wã goamã. 69 La tõnd tẽeme, la tõnd bãngame tɩ yãmb yaa sõmblem soab sẽn yi Wẽnnaam nengẽ.”
rɩɩb sẽn sãamdã . . . rɩɩb ning sẽn paad vɩɩm sẽn kõn sa wã yĩnga: A Zeezi bãngame tɩ neb kẽer ra tũuda yẽ ne a karen-biisã, b sẽn da rat n paam sõngrã yĩng bala. Ned sã n dɩt rɩɩb daar fãa, kõt-a-la pãnga. Woto me, Wẽnnaam Gomdã yaa wa rɩɩbo, n tõe n sõng ninsaalbã tɩ b wa paam vɩɩm sẽn kõn sa. A Zeezi yeela kʋʋngã tɩ b ‘tʋm rɩɩb ning sẽn paad vɩɩm sẽn kõn sa wã yĩnga,’ sẽn dat n yeel tɩ b modg n bao n bãng Wẽnnaam sõma, la b tall tẽeb ne bũmb nins yẽ sẽn zãmsd-bã.—Mat. 4:4; 5:3; Zã 6:28-39.
wãbd mam yĩn-nemsã la yũud mam zɩɩmã: A Zeezi sẽn yeel woto wã, yaa sẽn dat n wilg tɩ b tog n talla tẽeb ne yẽ. (Zã 6:35, 40) Yaa yʋʋmd 32 wã la a Zeezi togs gom-kãensã. Dẽnd ra pa Zu-soabã zaabr dɩɩb yell la a ra gomd ye. Yaa yʋʋmd poor la a wilg a karen-biisã b sẽn tog n maan dẽ to-to. A sẽn na n yeel tɩ b wãb yẽ yĩn-nemsã la b yũ a zɩɩmã tɩ “Zʋɩf-rãmbã tigr b sẽn boond tɩ Pakã dag n kolgame.” (Zã 6:4) Dẽnd tõe t’a kɛlgdbã ra tagsda kibsã sẽn kolgdã yelle, la pe-bilã zɩɩmã sẽn fãag Israyɛll nebã Ezɩpt tẽngã pʋgẽ wã me yelle. (Yik. 12:24-27) A Zeezi ra rat n wilgame t’a zɩɩmã raagrã na n talla yõod wʋsgo, bala ra na n sõnga a karen-biisã tɩ b wa paam vɩɩm sẽn kõn sa wã.
w05-MM 1/9 31 s. 13-14
D na n kẽna tõnd Wẽnnaam a Zeova yʋʋr yĩnga
Baasg zãnga, kʋʋngã kell n bʋʋga a Zeezi, la a Zã wilgame tɩ b tɩ yã-a-la “mogra rʋʋnde.” Bõe yĩng tɩ b kell n pʋg-a, baa ne a sẽn zãgs t’a kõn yɩ b rĩmã? Neb wʋsg wilgame tɩ b ra tagsda wa ninsaalb sẽn ka tẽebo, n gom rɩɩbã a Zeova sẽn kõ we-koɛɛngã pʋgẽ a Moiiz wakatã yelle. Sã n yaa ne bãmba, a Zeezi ra segd n ket n kõta bãmb rɩɩbo. A Zeezi sẽn bãng tɩ b ra pa pʋgd-a ne yam-sõngã yĩnga, a sɩngame n zãms-b tẽebã yɛlã, sẽn na yɩl n sõng-b tɩ b rems b tagsgã. (Zã 6:17, 24, 25, 30, 31, 35-40) Rẽ kɩtame tɩ kẽer yẽgem ne-a, sẽn yɩɩd fãa a sẽn wa n dɩk mak-kãngã wã: “Mam yeta yãmb sɩd-sɩda tɩ yãmb sã n ka wãb Ninsaal Biiga nemdo, la y ka yũ a zɩɩm, yãmb ka tar vɩɩm ye. Ned ninga sẽn wãbd mam nemd la a yũud mam zɩɩm tara vɩɩm sẽn ka sɛta. La mam na n vʋʋga yẽnda yaoolem daare.”—Zã 6:53, 54.
Naoor wʋsgo, a Zeezi sẽn da rɩkd makr ninsã ra kɩtdame tɩ nebã wilg b sã n sɩd ra rat n tũu Wẽnnaam bɩ b pa rate. Mak-kãngã me kɩtame tɩ nebã tall manesem sẽn yaa vẽenega, tɩ puk sẽn be b sũyẽ wã. D karemda woto: “Bãmb karen-biis wʋsg sẽn wʋm bãmb goama b yeelame: ‘Gom-kãngã yaa toogo. Ãnd n tõe n deeg yõwã?’” A Zeezi wilgame tɩ b ra segd n bao n bãnga a goamã võor ne tẽeb nini. A yeelame: “Yaa sɩɩg n kõt vɩɩm. Yĩnga ka yõod ye. Goam nins mam sẽn togs yãmba yaa sɩɩga la vɩɩm.” Ne rẽ fãa, neb wʋsg pa kelg ye, tɩ Biiblã paase: “Sẽn sɩng wakat kãnga, bãmb karen-biisa wʋsg leba poorẽ n ka le tũ bãmb ye.”—Zã 6:60, 63, 66.
D bʋgs Wẽnnaam Gomdã zug neere
(Zã 6:44) Ned baa a ye pa tõe n wa mam nengẽ tɩ sã n pa Ba wã sẽn tʋm maamã n tak-a, la mam na n vʋʋg-a-la yaoolem daarã.
Zã 6:44 nwtsty
n tak-a: B sẽn yeel tɩ “takã” yaa Gɛrk gom-bil sẽn dat n yeel tɩ yõk zĩm ne zĩm-gãmbre. (Zã 21:6, 11) La pa rat n yeel tɩ Wẽnnaam takda nebã tɩ pa tũ ne b raab ye. Gom-bilã võor me tõe n yɩɩ “boole.” Tõeeme t’a Zeezi tagsa Zeremi 31:3 (Wẽnnaam Sebre, 1983) goamã yelle. Be, a Zeova yeela Israyɛll nebã yaa: “Mam kell n boonda yãmb ne m nonglmã.” (Sɛptãntã pʋgẽ, yaa gɛrk gom-bi-kãng la d yãt be.) Zã 12:32 me wilgdame t’a Zeezi takda neb buud fãa tɩ b wat yẽ nengẽ. Gʋls-sõamyã wilgdame t’a Zeova kõo ninsaalbã sor tɩ b tõe n yãk b toorẽ yam. Yaa ned fãa n yãkd a sã n na n tũu a Zeova. (Tõo. 30:19, 20) Ne bʋgsem, Wẽnnaam takda neb nins sẽn tar yam ning sẽn zems ne vɩɩm sẽn ka sɛtã, tɩ b wat yẽ nengẽ. (Yɩɩn. 11:5; Yel. 21:2; Tʋʋ. 13:48) A Zeova tũnugda ne Biiblã la a vʋʋsem sõngã n maand rẽ. Goam nins sẽn be Zã 6:45 pʋgẽ wã yaa bãngr-gomd sẽn yit Ezayi 54:13 pʋgẽ. Be, b gomda neb nins Ba wã sẽn takd tɩ b wat yẽ nengẽ wã yelle.—Ges-y Zã 6:65.
(Zã 6:64) La neb kẽer n be yãmb sʋkã n ka tẽed ye. Bala, hal sɩngr wẽndẽ, a Zeezi dag n mii neb nins sẽn ka tẽed bãmba, la ned ning sẽn na n zãmb-a bãmb n yõk n kõ wã.
Zã 6:64 nwtsty
a Zeezi dag n mii . . . ned ning sẽn na n zãmb-a bãmbã: A Zeezi ra gomda a Zʋdaas Iskaryo yelle. A pʋʋsa a Ba wã yʋng tõre, n yaool n na n yãk a tʋm-tʋmdb 12 wã. (Luk 6:12-16) Dẽnd sɩngrẽ wã, a Zʋdaas ra yaa wẽn-sakda. La a Zeezi ra mii Gʋls-soãmyã bãngr-gomdã sẽn yet t’a zoa n na n zãmb-a wã. (Yɩɩn. 41:10; 109:8; Zã 13:18, 19) A Zʋdaas sẽn wa n dɩk so-wẽngã, a Zeezi bãngame, bala a tõe n karma sẽn be ned sũurẽ. (Mat. 9:4) Wẽnnaam sẽn mi sẽn wat beoogã, a ra miime t’a Zeezi tũud-n-taag n da na n lebg zãmb soaba. La a Zeova sẽn yaa Wẽnnaam ning buudã, n paas a sẽn tall manesem ning ne neb pĩnd wẽndẽ wã kɩtame tɩ d pa tõe n tags t’a Zʋdaas sẽn lebg zãmb soabã yaa wẽnd-pʋleng ye.
hal sɩngr wẽndẽ: Pa a Zʋdaas rogmã daar yell la b sẽn gomdã ye. Leb n pa a Zeezi sẽn pʋʋs yʋng tõr n yaool n yãk a Zʋdaas t’a lebg yẽ tʋm-tʋmdã yell ye. (Luk 6:12-16) Yaa a sẽn wa n sɩng n maand zãmbã yelle. La zĩig pʋgẽ a Zeezi bãngame. (Zã 2:24, 25; Vẽn. 1:1; 2:23; Zã 6:70; 13:11) Woto leb n wilgdame t’a Zʋdaas pa tiig n dɩk so-wẽng ye. A reng n tagsa a zug neere, la a mag n bãng a sẽn na n maan to-to. Biiblã babg ning b sẽn da gʋls ne Gɛrkã pʋgẽ, b sã n yeel tɩ “sɩngre,” a võorã bee ne b sẽn deng n gom bũmb ning yellã. Wala makre, b sẽn yeel 2 Pɩyɛɛr 3:4 (Sebr Sõngo) pʋgẽ tɩ “dũni wã sɩngrẽ” wã, yaa sẽn na n gom bũmb fãa naaneg sɩngre. Tʋʋm 11:15 wã me gomda sɩngr yelle, la yaa yʋʋmd 33 Pãntekotã yell la b gomda, rat n yeel tɩ daar ning vʋʋsem sõngã sẽn sig neb zut sẽn na yɩl tɩ b tʋm Wẽnnaam tʋʋmdã. (Tʋʋ. 2:1-4) Gom-bi-kãng leb n bee Luk 1:2, Zã 15:27 la 1 Zã 2:7 wã pʋgẽ. La vɛrse fãa pʋgẽ, gom-bilã võorã bee ne b sẽn deng n gom bũmb ning yellã.
BÕN-BƖƲƲNG 24-30
D SẼN BÃNG BIIBLÃ KARENG PƲGẼ | Zã 7–8
“A Zeezi ra waoogda a Ba wã”
(Zã 7:15-18) Linga Zʋɩf-rãmbã, la b sokame yaa: “Yẽnda yɩɩ wãn n mi Wẽnnaam gʋls-sõamy wã n yaool n ka paam zãmsgo?” 16 A Zeezi leoka bãmb n yeele: “Zãmsg ning mam sẽn zãms nebã ka yit mam nengẽ ye, a yita sẽn tʋm-a maamã nengẽ. 17 Ned ning fãa sẽn dat n tũ Wẽnnaam daabã na bãng zãms-kãng sã n yita bãmb nengẽ, wall mam goamã sã n yita mam meng nengẽ. 18 Ned ning goam sẽn yit a meng nengẽ baooda a meng waoogre. La ned ning sẽn baood sẽn tʋm-a yẽnda wã waoogr yaa sɩd soaba, la ka-tɩrlem ka be yẽnda pʋgẽ ye.
cf 100-101 s. a 5-6
“A gʋlsame”
A Zeezi ra ratame tɩ nebã bãng yẽ sẽn taasd koɛɛg ningã sẽn yitẽ. A yeelame: “Zãmsg ning mam sẽn zãms nebã ka yit mam nengẽ ye, a yita sẽn tʋm-a maamã nengẽ.” (Zã 7:16) Daar a to me, a yeelame: “Mam ka maand baa fɩ m toor ye, la tɩ mam gomda wa m ba sẽn zãms maamã.” (Zã 8:28) A leb n yeelame: “Goam nins mam sẽn gomd ne yãmbã ka yit mam meng nengẽ ye. M ba sẽn be mam pʋgẽ wã n maand b tʋʋma.” (Zã 14:10) Bũmb a Zeezi sẽn maan n wilg t’a sẽn yetã yaa sɩda, yaa a sẽn da togsd goam sẽn be Wẽnnaam Gomdã pʋgẽ n yɩlemdẽ wã.
D sã n maag d yĩng n karem a Zeezi goamã, d na n bãngame tɩ yaa sẽn yɩɩd Biiblã sɛb nins sẽn da gʋls ne Ebre wã pʋɩ-sʋk goam la a sẽn lebs n dɩke, wall n gom b yellã. Tõe tɩ y na n tagsame tɩ pa waoog ye. Sẽn mik t’a koɛɛgã mooneg kaoosa yʋʋm a tãab la pʋɩ-sʋkã, bõe yĩng t’a pa lebg n dɩk goam nins fãa Wẽnnaam sẽn da vẽneg tɩ b gʋlsã. La togs sɩdã, tõe t’a maana woto. D tẽeg tɩ pa a Zeezi goamã fãa ne a sẽn maanã fãa la b gʋls ye. (Zã 21:25) Tõe tɩ lɛɛr a wãn pʋgẽ bala, y tõe n karma a Zeezi goam nins fãa b sẽn gʋlsã. La rẽ yĩnga, yãmb tõe n goma Wẽnnaam la a Rĩungã yell lɛɛr a wãn pʋgẽ, la y lebs n dɩk Biiblã sɛb nins sẽn da gʋls ne Ebre wã goamã pʋɩ-sʋk sɩda? Na n yɩɩ toogo. Sẽn paase, naoor wʋsgo a Zeezi ra pa get seb-pindem pʋgẽ n gomd ye. A sẽn wa n sõsd ne nebã tãngã zugã, a lebs n dɩka Biiblã sɛb nins sẽn da gʋls ne Ebre wã goamã ne zugu, wall n gom b yelle.
(Zã 7:28, 29) Dẽ, a Zeezi zẽka b koɛɛg wakat ning b sẽn zãmsd nebã wẽnd doogẽ wã n yeele: Yãmb mii maam, la y mii mam sẽn yitẽ. Baoosgo, mam ka wa m toor ye. La sẽn tʋm-a maamã yaa sɩd soaba, la yãmb ka mi-b ye. 29 Mam mii bãmba, bala, yaa bãmb yʋʋr yĩng la mam sẽn be ka wã, la yaa bãmb n tʋm maam.
(Zã 8:29) Sẽn tʋm-a maamã bee ne maam. B ka bas maam m yembr ye, bala, wakat fãa, mam maanda sẽn noom bãmba.
w11-MM 1/3 13 s. 19
Reeg-y Wẽnnaam vʋʋsem sõngã, la y zãag y meng ne dũniyã yamã
Sakd-y-yã a Zeova ne y sũur fãa. Wakat fãa, a Zeezi ra maanda bũmb nins sẽn tat a Ba wã yam. Baasgo, wakat n zĩnd t’a tʋlg bũmb sẽn yɩ toor ne a Ba wã raabo. La ne kɩs-sɩda, a yeela a Ba wã woto: “Bɩ y maan yãmb daabo, ka mam dẽnd ye.” (Luk 22:42) Dẽnd segdame tɩ y sok y meng woto: ‘Rẽ yĩnga mam sakda Wẽnnaam baa sã n wa yaa toog ne-m bɩ?’ Wẽnnaam sakr yaa yõor yelle. D segd n sak-a-la ne d sũur fãa, bala yaa yẽ la d Naanda, leb n yaa yẽ n kõt tõnd bũmb nins sẽn yaa tɩlae ne d vɩɩmã. (Yɩɩl 95:6, 7) Wẽnnaam sakr yaa tɩlae. Bala, d sã n pa sakd-a, d pa tol n tõe n ta a yam ye.
D bʋgs Wẽnnaam Gomdã zug neere
(Zã 7:8-10) Kẽng-y tigrã. Mam nan ka na n kẽng tig-kãngã ye, bala, mam wakatã nan ka pid ye.” 9 A Zeezi sẽn gom ne bãmb woto n sa, a Zeezi kell n paa Galɩle. 10 A Zeezi ma-bi-raopã sẽn kẽng tigrã, bãmb mengã me yaool n kẽngame. B soosame n kẽng tɩ nebã ka yã bãmb ye.
w07-MM 1/2 5 s. a 3
Bõe yĩng tɩ d segd n togsd sɩda?
D ges makr ning a Zeezi Kirist sẽn kõ-d yell a woto wɛɛngẽ. Daar a yembre, neb sẽn pa a karen-biis n da wa n sõsd ne-a n wa rat n bãng a sẽn da magd n na n kẽng zĩis ninsi. Nin-kãens sagl-a-la woto: “Yi ka n kẽng Zide.” La a Zeezi leok-b-la wãn to? A yeel-b-lame: “Kẽng-y kibsã [Zerizalɛm]. Mam nan ka na n kẽng kibs kãngã ye; tɩ bõe, mam wakatã nan ka pid ye.” La a Zeezi sẽn gom woto wã poor bilfu, a yaool n kẽnga kibsã Zerizalɛm. Bõe yĩng t’a ra yeel t’a nan pa na n kẽnge? A võorã yaa tɩ neb nins sẽn da sokd-a wã ra pa tar sor n na n bãng a sẽn na n maanegã fãa ye. Rẽ n so t’a Zeezi pa leok-b wa b sẽn da ratã ye. La a pa yag me ye. Bala b sã n da bãnge, tõe tɩ b wa bao n maan yẽ ne a karen-biisã wẽnga. D miime t’a Zeezi sẽn leok-b to-to wã, a pa yag ziri, bala tʋm-tʋmd a Pɩɛɛr wa n goma Kiristã yell n yeel woto: “Bãmb ka tol n maan yel-wẽn ye, la ziri goam ka tol n yi bãmb noorẽ ye.”—Zã 7:1-13; 1 Pɩyɛɛr 2:22.
(Zã 8:58) A Zeezi yeela bãmb yaa: “Mam yeta yãmb sɩd-sɩd tɩ sẽn deng a Abrahaam dogem, mam dag n beeme.”
Zã 8:58 nwtsty
mam dag n beeme: Zʋɩf-rãmb nins sẽn da kis a Zeezi wã ra rat n lob-a-la kuga, a sẽn yeel tɩ yẽ ‘yãnda a Abrahaam,’ n yaool n da “nan ka ta yʋʋm pis-nu” wã. (Zã 8:57) A Zeezi sẽn leok-b to-to wã yaa sẽn na n wilg-b tɩ yẽ ra bee saasẽ n yaa malɛka, t’a Abrahaam nan pa rog ye. Neb kẽer yetame tɩ vɛrse-kãngã wilgdame t’a Zeezi yaa Wẽnnaam. B yetame tɩ Gɛrk gom-bil ning sẽn yaa egoeimi wã wõnda gom-bil ning sẽn be Yikr 3:14, Sɛptãntã lebgr pʋgẽ wã. Zĩ-kãnga wã, a Zeezi ra rat n yeelame tɩ sẽn ‘deng a Abrahaam dogmã’ hal n tãag wakat kãngã, yẽ ra beeme. Dẽnd b sẽn lebg tɩ “mam dag n beeme” wã zemsame. Biibl-dãmb wʋsg b sẽn lebg pĩnd wẽndẽ la rũndã-rũndã me ninga woto. Sẽn paase, a Zeezi sẽn yeel bũmb ning Zã 8:54, 55 pʋgẽ wã wilgdame t’a pa bao n na n zeng a meng ne a Ba wã ye.