Ipproteġi Lil Uliedek Mill-​Inċidenti

MINN KORRISPONDENT TAʼ STENBAĦ! FL-​ISVEZJA

HANNA, li kellha kważi tliet snin, kienet mal-​ġenituri tagħha, Karl-Erik u Birgitta, meta kienu qed inaddfu d-​dar taʼ wieħed mill-​ġirien li kien miet. Wara ftit tal-​ħin, Hanna ħarġet minn ġo kamra bi flixkun pilloli f’idha. Kienet għadha kemm kielet ftit minnhom. Birgitta twerwret meta ċċekkjat il-​flixkun. Dan kien mimli bil-​pilloli tal-​qalb li kien jieħu l-​ġar.

Malajr malajr, Hanna ttieħdet l-​isptar, u għamlet il-​lejl fil-​kura intensiva. Minkejja doża taʼ mediċina li setgħet tagħmel ħsara permanenti lil saħħitha, hi ma ġarrbet l-​ebda effett. Għala? Għax eżatt qabel ma belgħet il-​pilloli, kienet kielet porzjon taʼ ċereali msajra. Ftit mill-​velenu ġie assorbit miċ-​ċereali, li kienu ġew sforzati ’l barra meta Hanna rrimettiet.

L-esperjenza taʼ Hanna m’hijiex xi waħda unika. Kuljum, eluf taʼ tfal mad-​dinja kollha jkollhom inċidenti li jirrikjedu l-​għajnuna tat-​tabib jew taʼ l-​isptar. Kull sena, wieħed minn kull tmint itfal fl-​Isvezja jirċievi kura medika wara xi inċident. Għaldaqstant, jekk int ġenitur, hemm ċans kbir li xi ħaġa simili tistaʼ tiġri lit-​tfal tiegħek.

Hija xi ħaġa komuni li t-​tfal taʼ spiss iweġġgħu waqt li jkunu f’ambjent familjari, bħalma hija d-​dar u l-​ambjent taʼ madwarha. It-​tip taʼ inċidenti li jġarrbu jvarjaw huma u jikbru. Tarbija tistaʼ faċilment taqaʼ minn fuq il-​mejda fejn ikunu qed ibiddlulha l-​ħarqa jew tifga fl-​ikel jew f’xi oġġetti żgħar li jeħlulha fi griżmejha. It-​tfal żgħar taʼ spiss jaqgħu meta joqogħdu jixxabbtu, jew ġieli jinħarqu jew jiġu vvelenati meta jmissu jew iduqu affarijiet li jiġu għal idejhom. It-​tfal li jmorru l-​iskola taʼ spiss iweġġgħu f’inċidenti tat-​traffiku jew meta jilagħbu barra.

Ħafna minn dawn l-​inċidenti jistgħu jiġu evitati. Bi ftit ħsieb minn qabel u billi tkun taf il-​livell taʼ l-​iżvilupp taʼ wliedek, int tistaʼ tevita li xi ħadd iweġġaʼ jew saħansitra jmut. Dan intwera li kien minnu permezz taʼ programm organizzat rigward is-​sigurtà tat-​tfal li ilu għaddej fl-​Isvezja mill-​1954. Qabel dak iż-​żmien, kienu jmutu iktar minn 450 tifel u tifla kull sena f’inċidenti. Illum, l-​għadd taʼ mwiet kull sena niżel għal 70.

Fid-​Dar

“Ma tistax tgħallem lil tfal taʼ sena, sentejn, jew tlieta biex jevitaw il-​perikli u mbagħad tippretendi li jibqgħu jiftakru,” tgħid Kerstin Bäckström, psikologa tat-​tfal. Għaldaqstant, ir-​responsabbiltà li tgħin lil uliedek biex jevitaw l-​inċidenti tiddependi minnek bħala l-​ġenitur​—jew minn adulti oħra li xi kultant it-​tfal iqattgħu l-​ħin magħhom.

L-ewwel ħaġa, dur dawra mad-​dar tiegħek. Uża l-​lista fil-​kaxxa li hemm maʼ dan l-​artiklu. Għandu mnejn li xi tagħmir tas-​sigurtà ma jkunx disponibbli fil-​pajjiżi kollha jew ma jkunx disponibbli bi prezz raġunevoli. Xorta waħda, bi ftit kreattività u immaġinazzjoni, probabbilment int tistaʼ taħseb f’soluzzjonijiet li jirnexxu fiċ-​ċirkustanzi partikulari tiegħek.

Per eżempju, jekk mal-​kxaxen tal-​kċina għandek pumi nofs tond, tistaʼ ssakkarhom billi tgħaddi lasta minn ġol-​pumi. L-​istess ħaġa tistaʼ sservi bħala lukkett għall-​bieba tal-​forn. Il-​boroż tal-​plastik huma inqas perikolużi jekk torbothom f’għoqda qabel ma terfagħhom.

Forsi tistaʼ taħseb f’modi sempliċi oħra kif tevita l-​inċidenti ġewwa jew madwar id-​dar u tkun tistaʼ taqsam dawn maʼ ħbieb jew uħud li taf li għandhom tfal żgħar.

Barra mid-​Dar

Iċċekkja l-​inħawi fejn jilagħbu t-​tfal tiegħek. Il-​biċċa l-​kbira mill-​inċidenti li jġarrbu t-​tfal taʼ iktar minn erbaʼ snin jiġru meta jkunu qed jilagħbu barra. Dawn jaqgħu u jweġġgħu jew forsi jaqgħu minn fuq ir-​rota tagħhom. L-​iktar inċidenti fatali u komuni li jseħħu barra mid-​dar għat-​tfal taʼ bejn it-​tliet snin u s-​sebaʼ snin huma l-​inċidenti tat-​traffiku u meta jegħrqu.

Meta tispezzjona fejn jilagħbu t-​tfal, ara li l-​apparat li jużaw jinsab f’kundizzjoni tajba sabiex it-​tfal ma jweġġgħux bih. Minn xiex hija magħmula l-​art li hemm taħt il-​bandli, taħt il-​ħadid li joqogħdu jixxabbtu miegħu t-​tfal, jew taħt xi apparat simili? Hija din komposta minn materjal artab, bħal ngħidu aħna ramel, sabiex it-​tfal ma jweġġgħux jekk jaqgħu?

Hemm xi għadajjar jew nixxigħat taʼ ilma qrib id-​dar tiegħek? Ftit ċentimetri taʼ ilma huma biżżejjed biex tfal taʼ sena jew sentejn jegħrqu. “Meta tfal żgħar jaqgħu wiċċhom ’l isfel f’għadira ilma, dawn jitilfu s-​sens taʼ fejn hu fuq u fejn hu isfel,” tgħid Bäckström, il-​psikologa tat-​tfal. “It-​tfal sempliċement ma jkunux kapaċi jerġgħu jqumu bil-​wieqfa.”

Għaldaqstant, l-​iktar regola fundamentali hija: Qatt tħalli tfal taʼ bejn is-​sena u t-​tliet snin jilagħbu barra waħedhom mingħajr il-​ħarsien taʼ xi ħadd adult. Jekk fl-​inħawi tiegħek hemm xi post bl-​ilma, stenna sakemm it-​tfal jikbru kemxejn iktar, qabel ma tħallihom jilagħbu barra waħedhom mingħajr superviżjoni.

Fit-​Traffiku

L-​istess ħaġa tgħodd jekk qrib id-​dar tiegħek hemm ħafna traffiku. “Tfal li għadhom ma bdewx l-​iskola jistgħu jifhmu biss messaġġi ċari u definiti, u kapaċi jikkonċentraw fuq ħaġa waħda biss,” tosserva Bäckström. “Imma t-​traffiku huwa mimli konċetti astratti u messaġġi doppji.” Tħallix lit-​tfal tiegħek jaqsmu t-​triq waħedhom jekk għadhom ma bdewx imorru l-​iskola. Skond l-​esperti, it-​tfal ma jitqisux maturi biżżejjed biex isuqu r-​rota f’ħafna traffiku qabel ma jkollhom għallinqas 12-il  sena.

Għallem lit-​tfal tiegħek biex jilbsu safety helmet kulmeta jsuqu r-​rota, jirkbu xi żiemel, jew jużaw l-​iskejz jew is-​slitti. Inċidenti li jinvolvu r-​ras huma diffiċli biex jiġu kkurati u jistgħu jikkaġunaw ħsara permanenti​—jew saħansitra jkunu fatali! F’waħda mill-​kliniki għat-​tfal, 60 fil-​mija taʼ dawk li daħlu għall-​kura wara inċidenti bir-​rota ġarrbu danni fir-​ras u fuq il-​wiċċ, imma dawk li wżaw il-​helmets ma ġarrbu xejn serju f’rashom.

Ħaġa oħra, kun ċert li wliedek ikunu protetti meta jivvjaġġaw bil-​karozza. Ħafna pajjiżi għandhom liġijiet li jitolbu li t-​tfal żgħar għandhom jintrabtu f’seats tas-​sigurtà disinjati apposta għalihom. Dan naqqas drastikament ir-​rata tat-​tfal li jweġġgħu jew imutu meta jkunu involuti f’inċidenti tat-​traffiku. Jekk is-​seats tas-​sigurtà jistgħu jinxtraw minfejn toqgħod int, l-​użu taʼ wieħed minnhom jistaʼ jipproteġi l-​ħajja. Imma ara li dan ikun mudell approvat. Innota li s-​seats għat-​trabi huma differenti minn dawk li jintużaw għat-​tfal taʼ madwar it-​tliet snin.

Uliedna huma għotjiet prezzjużi mingħand Jehovah, u aħna rridu nieħdu ħsiebhom b’kull mod li nistgħu. (Salm 127:4) Bħala ġenituri tajbin, Karl-Erik u Birgitta minn dejjem kellhom f’moħħhom il-​protezzjoni taʼ wliedhom​—kemm qabel kif ukoll wara l-​episodju taʼ Hanna. “Imma m’għandniex xi ngħidu, wara l-​inċident qgħadna iktar attenti,” jammetti Karl-Erik. “Issa għandna t-​tfal tat-​tfal u dejjem inkunu ċerti li l-​mediċini nżommuhom imsakkrin,” tikkonkludi Birgitta.

[Kaxxa f’paġna 22]

Sigurtà f’Darek

• Mediċini: Erfagħhom f’xi kexxun li jissakkar fejn ma jilħquhomx it-​tfal. L-​istess ħaġa tgħodd għal mediċini li jinkisbu mingħajr ir-​riċetta tat-​tabib u mediċini naturali. Ukoll, itlob lill-​mistidnin li jkunu se jqattgħu l-​lejl f’darek biex jaraw fejn ipoġġu l-​mediċini tagħhom.

• Kimiċi li jintużaw fid-​dar: Erfagħhom fejn ma jsibuhomx it-​tfal u f’post li jissakkar. Żommhom fil-​kontenituri oriġinali tagħhom ħalli jiġu identifikati faċilment. Żomm għajnejk fuq il-​prodotti int u tużahom, u dejjem poġġihom f’posthom​—anki jekk toħroġ mill-​kamra għal ftit ħin biss. Qatt tħalli fdal taʼ diterġenti fid-​dishwasher tiegħek.

• Il-cooker: Il-​mankijiet tal-​borom dejjem agħmilhom iħarsu ’l ġewwa meta jkunu fuq il-​cooker. Jekk issib tixtri, waħħal biċċa apparat biex il-​borom ma jintlaħqux mit-​tfal. Arma apparat ieħor biex il-​cooker ma jinqalibx jekk xi ħadd mit-​tfal ifettillu jitlaʼ fuq il-​bieba tal-​forn meta tkun miftuħa. L-​istess bieba tal-​forn għandha jkollha apparat biex tissakkar. Jistaʼ xi ħadd mit-​tfal imiss il-​bieba tal-​forn u jinħaraq? Allura, waħħal xi apparat jew bieba b’xibka taʼ l-​injam jew tal-​ħadid sabiex huma ma jkunux jistgħu jmissu l-​bieba taħraq.

• Għodda perikoluża li tintuża fid-​dar: Is-​skieken, l-​imqassijiet u l-​apparat perikoluż għandhom jinżammu fil-​bank jew fi kxaxen li jissakkru biċ-​ċwievet jew bil-​lukketti jew inkella għandhom jintrefgħu fejn ma jilħquhomx it-​tfal. Meta tkun qed tuża apparat bħal dan u tieqaf tużah għal ftit tal-​ħin, poġġih ’il bogħod mix-​xifer tal-​mejda jew tal-​bank, fejn ma jilħquhx it-​tfal. Is-​sulfarini u l-​boroż tal-​plastik huma wkoll oġġetti perikolużi għat-​tfal żgħar.

• Turġien: Waħħal xatba fiż-​żewġ trufijiet tat-​taraġ li tkun għolja minn taʼ l-​inqas 75 ċentimetru.

• Twieqi u bibien tal-​gallerija: Waħħlilhom lukketti li ma jkunux jistgħu jintużaw mit-​tfal jew katini fl-​għoli jew xi tagħmir ieħor tas-​sigurtà, ħalli t-​tfal ma jkunux jistgħu jiftħuhom jew jiddeffsu minn xi mkien meta dawn ikunu miftuħin għall-​arja.

• Xkafef tal-​kotba: Jekk it-​tfal iħobbu jixxabbtu u jiddendlu maʼ l-​affarijiet, orbot l-​ixkafef u xi għamara twila oħra mal-​ħajt, ħalli ma jegħlbux ’il quddiem.

• Plaggijiet taʼ mal-​ħajt u wajers taʼ l-​elettriku: Il-​plaggijiet li ma jkunux qed jintużaw għandha titwaħħlilhom xi ħaġa biex tagħlaqhom. Il-​wajers tal-​lampi taʼ l-​elettriku u taʼ kwalunkwe apparat simili għandhom jitwaħħlu mal-​ħajt jew maʼ l-​għamara sabiex it-​tfal ma jkunux jistgħu jwaqqgħu l-​lampa u jweġġgħu. Inkella, neħħi l-​apparat min-​nofs. Qatt tħalli l-​ħadida tal-​mogħdija fuq il-​mejda tal-​mogħdija, u tħallix il-​wajer imdendel.

• Il-misħun: Jekk tistaʼ tirregola t-​temperatura tal-​misħun, din għandek tniżżilha għal madwar 50 grad Celsius ħalli t-​tfal ma jinstamtux meta jiftħu l-​vit.

• Ġugarelli: Ġugarelli b’ponot u b’kantunieri jaqtgħu għandhom jintremew. Armi ġugarelli żgħar jew ġugarelli li jistgħu jiżżarmaw f’biċċiet żgħar, għax it-​tfal jistgħu jifgaw jekk ipoġġuhom f’ħalqhom. L-​għajnejn u l-​imnieħer fuq il-​pupi tat-​tfal għandhom ikunu mwaħħlin sew. Għallem lit-​tfal naqra akbar biex jerfgħu l-​ġugarelli żgħar tagħhom meta t-​tarbija tkun maʼ l-​art.

• Ħelu u boroż taʼ l-​ikel: Tħallix ħelu u boroż taʼ l-​ikel, bħalma huma l-​karawett u l-​ħelu iebes, fejn isibuhom iż-​żgħar. Dawn jistgħu jeħlulhom.

[Sors]

Sors: L-​Uffiċċju taʼ l-​Ombudsman tat-​Tfal

[Kaxxa f’paġna 22]

F’Każ taʼ Inċident

• Avvelenament: Jekk it-​tfal belgħu xi likwidu tossiku, laħalħilhom ħalqhom sew u agħtihom jixorbu xi tazza jew tnejn ilma jew ħalib. Imbagħad, ċempel lit-​tabib jew lil xi ċentru għall-​informazzjoni dwar l-​avvelenament ħalli jagħtuk parir. Jekk dawn daħlu xi ħaġa aċiduża f’għajnejhom, laħlaħ minnufih b’ħafna ilma għallinqas għal għaxar minuti.

• Ħruq fil-​ġisem: Għal ħruq żgħir, applika ilma kiesaħ (mhux kiesaħ iżżejjed) fuq il-​ħarqa għallinqas għal 20 minuta. Jekk il-​ħarqa tkun akbar mill-​pala taʼ l-​id tat-​tifel jew tifla jew tkun tinsab fuq il-​wiċċ, fuq ġog, jew inkella fuq iż-​żaqq jew il-​ġenitali, għandek tieħu lit-​tifel jew tifla tiegħek fl-​emerġenza. Ħruq fil-​ġilda iktar serju għandu dejjem jikkurah it-​tabib.

• Fgar: Jekk lit-​tfal weħlitilhom xi ħaġa fil-​pajp tan-​nifs, huwa urġenti ferm li tneħħi l-​oġġett minnufih. Wieħed mill-​metodi effettivi li tistaʼ tuża huwa l-​manuvra taʼ Heimlich. Jekk m’intix familjari magħha, ikkuntattja lit-​tabib tiegħek ħalli tikseb iktar tagħrif dwar dan il-​metodu, jew inkella attendi kors taʼ taħriġ fl-​ewwel għajnuna jew li għandu x’jaqsam maʼ l-​inċidenti fost it-​tfal fejn jiġi mgħallem dan il-​metodu.

[Sors]

Sors: L-​Aġenzija Svediża tas-​Salib l-​Aħmar

[Stampa f’paġna 23]

Jintlibes helmet protettiv għal fuq ir-​rota

[Stampa f’paġna 23]

Protett fis-​seat tal-​karozza