Ħarsa Lejn Id-​Dinja

Annimali Domestiċi Mbaċċin

“Il-​ħxuna żejda hija l-​problema primarja li qed teffettwa lill-​klieb u l-​qtates,” tgħid The Globe and Mail tal-​Kanada. “Il-​kaġun huwa simili kemm fil-​bnedmin kif ukoll fl-​annimali: drawwiet ħżiena taʼ l-​ikel u nuqqas taʼ eżerċizzju.” Berney Pukay, mill-​kunsill taʼ l-​Assoċjazzjoni tal-​Mediċina Veterinarja tal-​Kanada, jitfaʼ l-​ħtija fuq l-​istil taʼ ħajja taʼ dawk li għandhom annimal domestiku: “Aħna ma nagħmlux biżżejjed eżerċizzju għax ikollna ħafna x’nagħmlu. Il-​kelb ma jagħmilx biżżejjed eżerċizzju minħabba li sidu għandu ħafna x’jagħmel. Aħna neħtieġu ikel li jserraħna [psikoloġikament] u allura nagħtuh lill-​annimali wkoll.” Il-​Globe twissi li “annimali domestiċi bi ħxuna żejda għandhom riskju akbar taʼ dijabete, mard tal-​qalb, pressjoni għolja u artrite. . . . Dawn imutu qabel annimali b’saħħithom.” Ġeneralment, kura veterinarja għall-​annimali domestiċi li huma ħoxnin iżżejjed tinkludi dieta limitata u, għall-​klieb, li jagħmlu iktar eżerċizzju.

Dik it-​Tbissima Tant Importanti

“Sempliċi tbissima hija l-​aħjar mod biex tirbaħ il-​ħbieb u tinfluwenza lin-​nies,” tirrapporta The Times taʼ Londra. Stħarriġ nazzjonali li sar għar-​Royal Mail wera li t-​tbissima hija l-​ewwel ħaġa li ħafna nies jinnotaw dwar xi ħadd. Kważi n-​nofs taʼ dawk li ġew intervistati qalu li qatt ma kienu se jinnegozjaw maʼ xi ħadd li kien jidher żorr. Taʼ min jinnota li l-​maniġers nisa x’aktarx li jagħtu pożizzjoni iktar għolja lil dawk il-​ħaddiema li jitbissmu. Brian Bates, il-​ko-awtur taʼ The Human Face jgħid: “Din ir-​riċerka turi kemm hu importanti t-​tbissim fis-​soċjetà. Taʼ spiss, nippreferu iktar li nafdaw u naqsmu x-​xewqat u l-​flus tagħna maʼ xi ħadd li jħobb jitbissem.” Hu jkompli jgħid li t-​tbissim iżid fil-​ġisem il-​produzzjoni taʼ l-​endorfini li jnaqqsu l-​uġigħ, u dawk l-​uħud li jitbissmu b’mod spontanju “jkollhom iktar suċċess fil-​ħajja persunali u fil-​karriera tagħhom.”

Iktar Tfal Imwielda Barra miż-​Żwieġ

Il-​gazzetta Ġermaniża Westdeutsche Allgemeine Zeitung tirrapporta li skond l-​Eurostat, li hija agenzija Ewropea taʼ l-​istatistika, fil-​preżent tarbija minn kull erbgħa titwieled barra miż-​żwieġ fl-​Unjoni Ewropea. Fl-​1980 ir-​rata kienet inqas minn wieħed f’għaxra. L-​inqas każijiet li hemm taʼ tfal li jitwieldu barra miż-​żwieġ​—b’4 fil-​mija​—huma fil-​Greċja. L-​Isvezja hija eżempju kuntrarju taʼ dan, fejn iktar minn nofs it-​twelid tat-​trabi huma barra miż-​żwieġ. L-​Irlanda esperjenzat l-​akbar tibdil. In-​numru taʼ tfal imweldin barra miż-​żwieġ hemmhekk, telaʼ minn 5 fil-​mija fl-​1980 għal 31.8 fil-​mija fis-​sena 2000. Ir-​rapport jgħid li din iż-​żjieda sinifikanti “turi li fost l-​Ewropej kien hemm bidla kbira fl-​attitudni lejn iż-​żwieġ u l-​familja.”

In-​Nisa Żgħażagħ u l-​Osteoporożi

Il-​gazzetta Ġappuniża Asahi Shimbun twissi li numru li dejjem jiżdied taʼ nisa żgħażagħ qed iżidu r-​riskju taʼ osteoporożi iktar ’il quddiem fil-​ħajja minħabba dieti eċċessivi. Bl-​osteoporożi, marda li tolqot lin-​nisa akbar fl-​età, l-​għadam tant jiddgħajjef li jistaʼ jinkiser faċilment. Il-​formazzjoni taʼ l-​għadam fin-​nisa għandu x’jaqsam ħafna maʼ l-​ormoni tan-​nisa. Mill-​bidu tal-​menstruwazzjoni, is-​saħħa taʼ l-​għadam tibda żżid rapidament u tilħaq il-​quċċata tagħha madwar l-​età taʼ 20 sena, u mbagħad tibda tonqos madwar l-​età taʼ 40 sena. “Iktar ma jkun sod l-​għadam, anki jekk wara jiddgħajjef, iktar se jdum biex jasal sal-​punt li jinkiser faċilment,” tispjega Ikuko Ezawa taʼ l-​Università Ġappuniża tan-​Nisa. Għalhekk iżżid: “Huwa importanti ħafna li ssaħħaħ l-​għadam kemm tistaʼ sakemm ikollok 20 sena.” Madankollu, nisa żgħar ma tantx jagħtu importanza lill-​osteoporożi. “Ġeneralment, ma jiħdux nutriment biżżejjed,” tgħid Ezawa. “B’mod partikulari, in-​nuqqas taʼ kalċju u t’eżerċizzju jagħmlu effett dirett fuq l-​għadam.”

Tgħix Waħdek

Ċensiment li sar reċenti wera li ġo Franza persuna minn kull tmienja tgħix waħedha. Dan in-​numru huwa d-​doppju taʼ li kien 30 sena ilu, jirrapporta l-​ġurnal Franċiż Le Monde. L-​istatistiċi jinkludu żgħażagħ li għad m’għandhomx sieħeb jew sieħba u jinkludu wkoll lill-​uħud imdaħħlin fiż-​żmien. Hemm iktar nisa milli rġiel li jgħixu waħedhom u l-​artiklu jinnota li “iktar ma mara jkollha stat soċjali għoli, iktar hemm ċans li din tgħix waħedha.” Iċ-​ċensiment juri wkoll li mill-​1990 ’l hawn, kien hemm żjieda taʼ 22 fil-​mija fin-​numru taʼ familji b’ġenitur wieħed u 16 fil-​mija żjieda fin-​numru taʼ koppji mingħajr tfal. L-​artiklu jikkonkludi li “bħala total issa hemm iktar koppji bla tfal u uħud li jgħixu waħedhom milli hemm uħud li għandhom it-​tfal.”

Żgħażagħ Attivi Sesswalment

Rapport li sar mill-​Istitut taʼ l-​Affarijiet li Għandhom x’Jaqsmu mal-​Familja fil-​Britannja juri li ż-​żgħażagħ li għandhom il-​ġenituri separati jew dawk li għandhom ġenituri li jgħixu flimkien u mhux miżżewġin, għandhom ċans doppju li jkunu attivi sesswalment, tgħid The Guardian taʼ Londra. Kwart miż-​żgħażagħ attivi sesswalment li għandhom 13-il sena kellhom x’jaqsmu sesswalment maʼ minn taʼ l-​anqas erbaʼ persuni differenti, u wieħed minn kull ħamsa kien fis-​sakra meta tilfu l-​verġinità tagħhom. Ir-​rapport jenfasizza l-​bżonn li “jsir ħafna enfasi dwar iż-​żwieġ bħala li huwa l-​mod ideali taʼ familja biex trabbi lit-​tfal.” Il-​problemi jqumu meta ‘ma jkunx hemm relazzjoni tajba bejn il-​ġenituri u ż-​żgħażagħ, ikun hemm nuqqas taʼ kuntatt, u nuqqas taʼ superviżjoni.’ Ir-​rapport jikkonkludi: “Sakemm il-​ġenituri taż-​żgħażagħ ma jibdewx jieħdu iktar responsabbiltà għall-​imġiba tat-​tfal tagħhom, in-​numru taʼ żgħażagħ taħt l-​età li jkunu attivi sesswalment mhux se jonqos, u n-​numru taʼ żgħażagħ li joħorġu tqal u l-​mard trasmess sesswalment se jibqgħu jiżdiedu.”

Siġar Qattiela?

Fi Franza tinsab għaddejja polemika li se tiddetermina x-​xorti taʼ xi 400,000 siġra li qegħdin maʼ ġenb it-​triq fil-​kampanja. Iktar uħud qed iwaħħlu fis-​siġar li hemm maʼ ġenb it-​triq għall-​inċidenti fatali tat-​traffiku. Mis-​7,643 imwiet li seħħew fit-​triq fis-​sena 2000, 799 minnhom ġraw għax baqgħu deħlin f’xi siġra, tirrapporta r-​rivista Franċiża L’Express. Madankollu, xi wħud isostnu li l-​veru kaġun taʼ dawn l-​imwiet m’huwiex is-​siġar, imma l-​alkoħol u s-​sewqan eċċessiv. Minkejja dan, huwa ppjanat li se jitqaċċtu bejn 10,000 u 20,000 siġra li qegħdin inqas minn żewġ metri mit-​tarf tat-​triq. Billi rrefera għal editorjal f’The Wall Street Journal li tkellem fuq din il-​kwistjoni, l-​artiklu fir-​rivista Franċiża osserva li s-​siġar donnhom li kkommettew ‘id-​delitt serju li ma ċċaqalqux minn posthom meta s-​sewwieqa fis-​sakra baqgħu deħlin fihom.’

Id-​Dieta fost iż-​Żgħażagħ

Stħarriġ li sar reċenti fuq 1,739 tfajla Kanadiża taʼ bejn it-​12 u t-​18-il sena wera li 27 fil-​mija minnhom juru sintomi taʼ diżordni fl-​ikel, tgħid il-​gazzetta l-​Globe and Mail. Parteċipanti li joqogħdu f’belt, viċin taʼ belt, u fil-​kampanja, imlew kwestjonarju li kien jittratta dwar l-​attitudnijiet taʼ l-​ikel u d-​dwejjaq li jħossu dwar il-​figura tagħhom. L-​informazzjoni tirrivela li xi wħud, saħansitra fl-​età żgħira taʼ 12-il sena, kienu jieklu ħafna imma mbagħad itellgħu (jirremettu apposta) jew kienu jieħdu pilloli tad-​dieta, purganti, u djuretiċi biex jitilfu l-​piż. Skond Dr. Jennifer Jones, xjenzata tar-​riċerka tan-​Network tas-​Saħħa fl-​Università taʼ Toronto, it-​tfajliet b’mod partikulari “għandhom bżonn jiżviluppaw attitudnijiet [bilanċjati] lejn l-​ikel u l-​eżerċizzju. Għandhom bżonn jitgħallmu dwar ġisimhom u li l-​figuri li qed jaraw fuq il-​kartelluni, ir-​rivisti u l-​vidjos tar-​rock m’humiex normali.” Il-​Globe żżid li “ħafna tfajliet adolexxenti ma jafux li hija ħaġa normali li takkumula x-​xaħam waqt il-​pubertà, u li dan huwa importanti għal żvilupp normali.”

Pilloli fil-​Klassi

Iktar u iktar tfal qed jieħdu l-​pilloli biex ikampaw mal-​muntanja taʼ pressjoni li jkollhom fl-​iskola, tirrapporta l-​gazzetta Ġermaniża Südwest Presse. Jintqal li f’waħda minn kull 5 skejjel tal-​primarja, it-​tfal jieħdu l-​kalmanti jew id-​drogi biex jgħinuhom imorru aħjar fl-​iskola. Fl-​iskola sekondarja, student minn kull tlieta jagħmel hekk ukoll. Madankollu, Albin Dannhäuser, president taʼ l-​Assoċjazzjoni taʼ l-​Għalliema fil-​Bavarja, isostni li meta jieħdu mediċina biex ikampaw maʼ l-​istress jew biex iġibu marki ogħla, it-​tfal ma jkunux għamlu għażla tajba, għax dawn ma jgħinuhomx biex isolvu l-​problemi tagħhom. Hu jwissi lill-​ġenituri biex ma jistennewx iżżejjed mit-​tfal tagħhom imma biex “ikunu konċernati dwar is-​saħħa fiżika u mentali tagħhom u kif ukoll dwar l-​iżvilupp taʼ personalità stabbli.”

X’Tikkaġuna n-​Nuqqas taʼ Tama

“Għala xi nies imutu filwaqt li oħrajn, li jkunu daqstant morda, jibqgħu jgħixu?” jistaqsi Dr. Stephen L. Stern mid-​dipartiment tal-​psikjatrija fiċ-​Ċentru Xjentifiku tas-​Saħħa taʼ l-​Università taʼ Texas f’San Antonio. “Tweġiba waħda għal din il-​mistoqsija tistaʼ tkun il-​preżenza jew in-​nuqqas taʼ tama.” Studju li sar fuq 800 persuna Amerikana mdaħħla fiż-​żmien wera li n-​nuqqas taʼ tama taʼ spiss jirriżulta f’mewt iktar bikrija. Madankollu, ir-​riċerkaturi juru li taʼ spiss in-​nuqqas taʼ tama jvarja fost l-​individwi, u li dan jiddependi fuq fatturi bħalma huma esperjenzi fit-​tfulija, id-​dipressjoni, l-​isfond kulturali, u s-​sigurtà ekonomika.