L-​Edukazzjoni fi Żminijiet Bibliċi

“Tridu tgħallmuhom ukoll lil uliedkom subien.”−DEWTERONOMJU 11:19.

1. X’juri li Jehovah huwa interessat fl-​edukazzjoni tal-​qaddejja tiegħu?

JEHOVAH hu l-​Edukatur il-​Kbir. Hu qatt ma ħalla lill-​qaddejja tiegħu fi stat taʼ injoranza. Hu dejjem kien lest li jaqsam għarfien magħhom. Hu jgħallimhom ir-​rieda tiegħu u l-​mogħdijiet tiegħu. Għal millennji bla għadd l-​Iben uniġenitu tiegħu kien maʼ ġenbu, waqt li kontinwament jitgħallem bħala l-​“[i]mgħallem” t’Alla. (Proverbji 8:30) Meta kien fuq l-​art Ġesù stqarr: “Sewwa sew bħalma l-​Missier għallem lili jien nitkellem dawn l-​affarijiet.” (Ġwann 8:28) Billi rrefera għal Alla bħala l-​Edukatur Inkomparabbli, Eliħu staqsa: “Min hu għalliem bħalu?” (Ġob 36:22) Il-​profeta Isaija tkellem dwar Jehovah bħala li hu “l-​Għalliem il-​Kbir” tal-​poplu Tiegħu u pprofetizza: “[U]liedek subien kollha se jkunu persuni mgħallmin minn Jehovah, u l-​paċi taʼ wliedek subien se tkun abbundanti.” (Isaija 30:20; 54:13) Bla dubju, Jehovah jixtieq li l-​ħlejjaq intelliġenti tiegħu jkunu mdawlin u edukati tajjeb.

Edukazzjoni Patrijarkali

2, 3. (a) Il-​patrijarki leali kif kienu jqisuha l-​edukazzjoni taʼ wliedhom, u Jehovah xi struzzjoni ta lil Abraham? (b) Liema skop grandjuż kien hemm wara l-​istruzzjoni biex jiġi edukat nisel Abraham?

² Wieħed mill-​prerogattivi bażiċi tal-​kap tal-​familja fiż-​żminijiet patrijarkali kien it-​tagħlim taʼ wliedu u taʼ dawk taʼ daru. Għall-​qaddejja t’Alla l-​edukazzjoni taʼ wliedhom kien dmir reliġjuż. Jehovah qal dwar il-​qaddej tiegħu Abraham: “Jien sirt midħla tiegħu sabiex hu jkun jistaʼ jikkmanda lil uliedu subien u lin-​nies taʼ daru warajh sabiex huma jżommu l-​mogħdija taʼ Jehovah biex jagħmlu t-​tjieba u l-​ħaqq; sabiex Jehovah jistaʼ ċertament iġib fuq Abraham dak li qal dwaru.”−Ġenesi 18:19.

³ Din l-​istqarrija divina turi li Jehovah kien iqis l-​edukazzjoni bħala taʼ importanza kbira. Alla esiġa li Abraham, Iżakk, u Ġakobb jedukaw lil dawk taʼ darhom fil-​mogħdijiet Tiegħu taʼ tjieba u ħaqq sabiex ġenerazzjonijiet futuri jkunu f’pożizzjoni li jħarsu t-​triq taʼ Jehovah. B’hekk, Jehovah kien se jwettaq il-​wegħdiet tiegħu rigward iż-​żerriegħa taʼ Abraham u t-​tberik tal-​“ġnus kollha tal-​art.”​—Ġenesi 18:18; 22:17,18.

Is-​Sistema Edukattiva f’Iżrael

4, 5. (a) X’kienet id-​differenza bejn is-​sistema edukattiva taʼ Iżrael u dik taʼ ġnus oħrajn? (b) Liema differenza importanti oħra hija msemmija fl-​Encyclopaedia Judaica, u bla dubju x’ikkontribwixxa għal din id-​differenza?

⁴ L-​Encyclopaedia Judaica tistqarr: “Il-​Bibbja hija s-​sors primarju biex wieħed jifhem il-​proċess taʼ edukazzjoni f’Iżrael tal-​qedem.” Jehovah uża lil Mosè bħala l-​ewwel għalliem uman taʼ Iżrael. (Dewteronomju 1:​3, 5; 4:5) Mosè ttrażmetta kliem mogħti lilu minn Jehovah. (Eżodu 24:​3) Mela, fil-​fatt, Alla kien l-​Edukatur primarju taʼ Iżrael. Dan fih innifsu għamel differenza bejn is-​sistema edukattiva taʼ Iżrael u dik taʼ ġnus oħrajn.

⁵ L-​istess xogħol taʼ referenza jiddikjara: “Edukazzjoni għolja u tagħlim taʼ kotba fil-​Mesopotamja u fl-​Eġittu kienu formali u limitati għall-​klassi tal-​iskribi, li ma jidhirx li kien il-​każ f’Iżrael. Id-​differenza kienet bla dubju dovuta għas-​sistema alfabetika iżjed sempliċi taʼ kitba wżata mill-​Ebrej. . . . L-​importanza taʼ kitba alfabetika għall-​istorja tal-​edukazzjoni m’għandhiex tiġi injorata. Hija introduċiet waqfa għall-​kulturi tradizzjonali taʼ skribi tal-​Eġittu, tal-​Mesopotamja, u taʼ Kangħan tat-​tieni millennju. Li tkun litterat ma kienx iżjed il-​karatteristika distintiva u esklussiva taʼ klassi taʼ skribi u qassisin professjonali, imħarrġin fil-​kitbiet ikkomplikati bi stampi u figuri.”

6. Liema evidenza Biblika hemm li mill-​bidunett tal-​istorja tagħhom, I-Iżraeliti kienu poplu litterat?

⁶ Il-​Bibbja tipprovdi evidenza li l-​Iżraeliti kienu poplu litterat. Saħansitra qabel ma daħlu fl-​Art Imwiegħda, intqalilhom biex jiktbu l-​liġijiet taʼ Jehovah fuq il-​koxox taʼ bwiebhom u fuq il-​kanċelli tagħhom. (Dewteronomju 6:1, 9; 11:20; 27:​l-3) Fil-​waqt li dan il-​kmand kien bla dubju figurattiv, ċertament li ma kien ikollu l-​ebda sinjifikat għall-​Iżraelit komuni li kieku hu ma kienx jaf jaqra u jikteb. Skritturi bħal Ġożwè 18:9 u Imħallfin 8:14 juru li oħrajn minbarra l-​mexxejja bħal Mosè u Ġożwè kienu jafu jiktbu ħafna qabel twaqqfet il-​monarkija f’Iżrael.​—Eżodu 34:27; Ġożwè 24:26.

Metodi taʼ Tagħlim

7. (a) Skond l-​Iskrittura, min ta lit-​tfal Iżraeliti l-​edukazzjoni bażika tagħhom? (b) Liema informazzjoni tingħata minn studjuż Franċiż tal-​Bibbja?

⁷ F’Iżrael, it-​tfal kienu jiġu mgħallmin minn età żgħira ħafna kemm mill-​missier u kemm mill-​omm. (Dewteronomju 11:18, 19; Proverbji 1:8; 31:26) Fid-​Dictionnaire de la Bible bil-​Franċiż, l-​istudjuż tal-​Bibbja E. Mangenot kiteb: “Appena jkun kapaċi jitkellem, it-​tifel kien jitgħallem ftit passaġġi mil-​Liġi. Ommu kienet tirrepeti vers; meta jkun jafu, hi kienet tagħtih ieħor. Iktar tard, it-​test miktub tal-​versi li kienu jafu jgħiduhom bl-​amment kien jitpoġġa f’idejn it-​tfal. B’hekk, huma kienu jiġu introdotti għall-​qari, u meta kienu jikbru iżjed, setgħu jkomplu l-​istruzzjoni reliġjuża tagħhom billi jaqraw u jimmeditaw fuq il-​liġi tal-​Mulej.”

8. (a) Liema metodu bażiku taʼ tagħlim kien jintuża f’Iżrael, imma b’liema karatteristika importanti? (b) Liema għajnuniet tal-​memorja kienu jintużaw?

⁸ Dan jissuġġerixxi li metodu bażiku tat-​tagħlim li kien użat kien li jitgħallmu affarijiet bl-​amment. L-​affarijiet imgħallmin rigward il-​liġijiet taʼ Jehovah u kif aġixxa mal-​poplu tiegħu kellhom jippenetraw ġewwa l-​qalb. (Dewteronomju 6:6, 7) Kellha ssir meditazzjoni fuqhom. (Salm 77:11, 12) Biex jiġu mgħejjunin iż-​żgħar kif ukoll il-​kbar biex jiftakru bl-​amment, ġew użati diversi għajnuniet għall-​memorja. Dawn kienu jinkludu akrostiċi alfabetiċi, billi versi taʼ wara xulxin f’xi salm kienu jibdew b’ittra differenti, f’ordni alfabetika (bħal Proverbji 31:10-31); alliterazzjoni (kliem li jibdew bl-​istess ittra jew ħoss); u l-​użu tan-​numri, bħal dawk użati fl-​aħħar nofs taʼ Proverbji kapitlu 30. Taʼ interess, il-​Kalendarju Geżer, wieħed mill-​eqdem eżempji taʼ kitba Ebrajka, hu maħsub minn xi studjużi li hu eżerċizzju tal-​memorja taʼ tifel tal-​iskola.

Is-​Sillabu

9. (a) X’kienet parti importanti tal-​programm taʼ studju għat-​tfal Iżraeliti? (b) Enċiklopedija Biblika x’tistqarr rigward it-​tagħlim li kien isir f’konnessjoni mal-​festi annwali?

⁹ L-​edukazzjoni f’Iżrael ma kinetx limitata għat-​tagħlim tal-​qari u l-​kitba. Suġġett importanti li kien imgħallem kienet l-​istorja. Li wieħed jitgħallem l-​għemejjel tal-​għaġeb taʼ Jehovah favur il-​poplu tiegħu kien parti fundamentali mis-​sillabu. Dawn il-​fatti storiċi kellhom jiġu mgħallmin minn ġenerazzjoni għal oħra. (Dewteronomju 4:9, 10; Salm 78:​l-7) Iċ-​ċelebrazzjoni tal-​festi annwali pprovdiet opportunità mill-​aħjar biex il-​kap tal-​familja jgħallem lil uliedu. (Eżodu 13:14; Levitiku 23:37-43) F’konnessjoni maʼ dan The International Standard Bible Encyclopedia tistqarr: “Permezz tal-​istruzzjoni tal-​missier fid-​dar u l-​ispjegazzjonijiet tiegħu tas-​sinjifikat tal-​festi, it-​tfal Ebrej kienu jiġu mgħallmin kif Alla kien wera Lilu nnifsu lilhom fil-​passat, kif kellhom igħixu fil-​preżent, u x’kienu l-​wegħdiet t’Alla rigward il-​futur tal-​poplu Tiegħu.”

10. Liema taħriġ prattiku kien jingħata lill-​bniet? lis-​subien?

¹⁰ L-​edukazzjoni mill-​ġenituri kienet tinkludi taħriġ prattiku. Il-​bniet kienu jiġu mgħallmin abbiltajiet domestiċi. Il-​kapitlu tal-​għeluq taʼ Proverbji juri li dawn kienu ħafna u diversi; kienu jinkludu l-​għażil, l-​insiġ, it-​tisjir, l-​innegozjar, u l-​immaneġġjar domestiku inġenerali. Is-​subien kienu ġeneralment jiġu mgħallmin ix-​xogħol sekulari taʼ missierhom, kemm jekk fil-​biedja jew f’xi negozju jew sengħa. Fi żminijiet iktar tard xi rabbini Lhud kellhom drawwa li jgħidu: “Dak li ma jgħallimx lil ibnu sengħa utli qed irabbih biex isir ħalliel.”

11. Liema ħaġa turi l-​iskop bażiku tal-​edukazzjoni f’Iżrael, u x’lezzjoni fih dan għaż-​żgħażagħ illum?

¹¹ Il-​profondità spiritwali tal-​metodi taʼ tagħlim użati f’Iżrael tidher sew fil-​ktieb kollu taʼ Proverbji. Juri li l-​iskop kien li jgħallem lill-​“uħud bla esperjenza” affarijiet elevati bħalma huma l-​għerf, id-​dixxiplina, il-​fehma, id-​dehen, il-​ġudizzju, il-​għaqal, il-​għarfien, u l-​abbiltà tal-​ħsieb​—dan kollu fil-​“biżaʼ taʼ Jehovah.” (Proverbji 1:1-7; 2:1-14) Jenfasizza l-​mottivi li għandhom iqanqlu lill-​qaddejja t’Alla llum biex itejbu l-​edukazzjoni tagħhom.

Qassisin, Leviti, u Profeti

12. Minbarra l-​ġenituri min iżjed ħa sehem f’li jeduka lill-​poplu taʼ Iżrael, u x’inhu t-​tifsir bażiku tal-​kelma Ebrajka tradotta “liġi”?

¹² Fil-​waqt li edukazzjoni bażika kienet tiġi pprovduta mill-​ġenituri, Jehovah kompla jeduka lill-​poplu tiegħu permezz tal-​qassisin, tal-​Leviti li ma kinux qassisin, u tal-​profeti. Fl-​aħħar barka tiegħu fuq it-​tribù taʼ Levi, Mosè stqarr: “Ħallihom igħallmu lil Ġakobb fid-​deċiżjonijiet ġudizzjarji tiegħek u lil Iżrael fil-​liġi tiegħek.” (Dewteronomju 33:8, 10) B’mod sinjifikanti, il-​kelma “liġi” bl-​Ebrajk (toh·rahʹ) ġejja minn għerq li fil-​forma tal-​verb tiegħu jfisser “li turi,” “li tgħallem,” “li tistruwixxi.” L-​Encyclopaedia Judaica tistqarr: “It-​tifsir tal-​kelma [torah] hu għalhekk ‘tagħlim,’ ‘duttrina,’ jew ‘struzzjoni.’”

13. Il-​Liġi taʼ Iżrael għala kienet differenti mis-​sistemi legali taʼ ġnus oħrajn?

¹³ Dan ukoll issepara lil Iżrael mill-​ġnus l-​oħrajn u saħansitra mill-​ġnus taż-​żmien modern. Ġnus politiċi llum għandhom ġabra taʼ liġijiet li dwarhom il-​popolazzjoni inġenerali taf biss parti żgħira. Meta n-​nies jiksru l-​liġi, iridu jħallsu ħafna flus lill-​avukati biex jiddefenduhom. L-​iskejjel tal-​Liġi huma għall-​ispeċjalisti. Iżda, f’Iżrael il-​Liġi kienet il-​mezz t’Alla biex igħid lill-​poplu tiegħu kif hu riedhom iqimuh u jgħixu fi qbil mar-​rieda tiegħu. Kuntrarju għall-​kodiċijiet legali l-​oħra, kienet tinkludi mħabba għal Alla u għall-​proxxmu. (Levitiku 19:18; Dewteronomju 6:5) Il-​Liġi ma kinetx xi sempliċi ktieb taʼ statuti kiesaħ u biered. Hija pprovdiet duttrini, tagħlim, u struzzjoni f’mogħdija taʼ ħajja li wieħed kellu jitgħallimha.

14. X’kienet raġuni waħda għala Jehovah irrifjuta lis-​saċerdozju tal-​Leviti? (Malakija 2:7, 8)

¹⁴ Meta kienu leali, il-​qassisin u l-​Leviti wettqu r-​responsabbiltà tagħhom biex igħallmu lin-​nies. Iżda fil-​biċċa l-​kbira, il-​qassisin ittraskuraw id-​dover tagħhom li jedukaw lill-​ġens. Dan in-​nuqqas taʼ edukazzjoni fil-​Liġi t’Alla kien se jkollu konsegwenzi koroh kemm għall-​qassisin u kemm għan-​nies. Fit-​tmien seklu Q.E.K., Jehovah ipprofetizza: “In-​nies tiegħi ċertament li se jiġu msikktin, għaliex m’hemm ebda għarfien. Peress li l-​għarfien huwa dak li int innifsek irrifjutajt, jien ukoll se nirrifjutak milli taqdi bħala qassis għalija; u peress li tibqaʼ tinsa l-​liġi t’Alla tiegħek, jien se ninsa lil uliedek subien, saħansitra jien.”−Ħosea 4:6.

15. (a) Minbarra l-​qassisin Jehovah lil min qajjem bħala għalliema f’Iżrael, u studjuż tal-​Bibbja x’kiteb dwar l-​irwol tagħhom bħala edukaturi? (b) Fl-​aħħar xi ġralhom Iżrael u Ġuda talli rrifjutaw il-​għarfien taʼ Jehovah u tal-​mogħdijiet tiegħu?

¹⁵ Minbarra l-​qassisin, Jehovah qajjem ukoll profeti bħala edukaturi. Naqraw: “Jehovah baqaʼ jwissi lil Iżrael u lil Ġuda permezz tal-​profeti kollha tiegħu u kull viżjonarju, billi jgħid: ‘Duru lura mill-​mogħdijiet ħżiena tagħkom u żommu l-​kmandamenti tiegħi, l-​istatuti tiegħi, skond il-​liġi kollha li jien ikkmandajt lil missirijietkom tal-​qedem u li bgħatt lilkom permezz tal-​qaddejja tiegħi l-​profeti.’” (2 Slaten 17:13) Rigward l-​irwol tal-​profeti bħala edukaturi, l-​istudjuż tal-​Bibbja Franċiż Roland de Vaux kiteb: “Il-​profeti, ukoll, kellhom missjoni li jistruwixxu lill-​poplu; dan kien għall-​inqas daqstant parti mix-​xogħol tagħhom daqs it-​tbassir tal-​futur. U spirazzjoni profetika tat lill-​ippridkar tagħhom l-​awtorità taʼ kelma t’Alla. Huwa ċert li taħt il-​monarkija l-​profeti kienu l-​għalliema reliġjużi u morali tal-​poplu; u, nistgħu nżidu, l-​aħjar fost il-​għalliema kollha, jekk mhux dejjem l-​iktar li kienu jiġu obduti.” Minħabba nuqqas taʼ edukazzjoni xierqa mill-​qassisin u l-​Leviti flimkien maʼ li naqsu li jagħtu kas tal-​profeti taʼ Jehovah, l-​Iżraeliti telqu l-​mogħdijiet taʼ Jehovah. Is-​Samarija waqgħet taħt l-​Assirjani fis-​sena 740 Q.E.K., u Ġerusalemm u t-​tempju tagħha ġew meqrudin mill-​Babilonjani fis-​sena 607 Q.E.K.

Edukazzjoni matul u wara l-​Jasar

16, 17. (a) Liema programm edukattiv ġie sforzat fuq Danjel u t-​tlett isħab tiegħu? (b) Liema ħaġa għenithom igħaddu minn din l-​edukazzjoni Babilonjana u madankollu jibqgħu leali lejn Jehovah?

¹⁶ Xi għaxar snin qabel il-​qerda taʼ Ġerusalemm, is-​Sultan Ġeħojaċin u grupp taʼ prinċpijiet u nobbli nġarrew lejn il-​Babilonja mis-​Sultan Nebukadneżżar. (2 Slaten 24:15) Fosthom kien hemm Danjel u tliet nobbli żgħażagħ oħrajn. (Danjel 1:3, 6) Nebukadneżżar ordna lill-​erbgħa li huma biex jagħmlu kors speċjali taʼ taħriġ għal tliet snin fil-​“kitba u fl-​ilsien tal-​Kaldin.” Jerġaʼ, kienu pprovduti b’“sehem taʼ kuljum mill-​ikel bnin tas-​sultan u mix-​xorb tal-​inbid tiegħu.” (Danjel 1:4, 5) Dan kien potenzjalment perikoluż għal ħafna raġunijiet. Wisq probabbli, is-​sillabu ma kienx sempliċement kors fil-​lingwa għal tliet snin. It-​terminu “Kaldin” f’din is-​silta hu maħsub minn xi wħud li jissinjifika, “mhux lill-​Babilonjani bħala poplu, imma lill-​klassi mgħallma.” (The Soncino Books of the Bible) Fil-​kummentarju tiegħu dwar Danjel, C. F. Keil jistqarr: “Danjel u sħabu kellhom jiġu edukati fil-​għerf tal-​qassisin u tal-​irġiel imgħallmin Kaldin, li kien jiġi mgħallem fl-​iskejjel taʼ Babilonja.” Is-​sehem taʼ ikel irjali ukoll kien jesponihom biex jiksru r-​restrizzjonijiet tal-​ikel imponuti mil-​Liġi taʼ Mosè. Kif baqgħu?

¹⁷ Bħala kelliemi għall-​erbaʼ żgħażagħ nobbli Lhud, Danjel għamilha ċara mill-​bidunett li huma ma kinux se jieklu jew jixorbu billi jmorru kontra l-​kuxjenza tagħhom. (Danjel 1:8, 11-13) Jehovah bierek din il-​waqfa soda u rattab qalb l-​uffiċjal Babilonjan li kien inkarigat. (Danjel 1:9, 14-16) Inkwantu għall-​istudji tagħhom, ġrajjiet sussegwenti fil-​ħajjiet tal-​erbaʼ żgħażagħ Ebrej kollha jagħtu prova bla ebda dubju li s-​sillabu obbligatorju tagħhom taʼ tliet snin fil-​kultura Babilonjana ma ġigħelhomx jiżżvijaw mir-​rabta profonda tagħhom maʼ Jehovah u mal-​qima pura tiegħu. (Danjel, kapitli 3 u 6) Jehovah għenhom biex joħorġu bla mittiefsa minn din id-​daħla fil-​fond sforzata taʼ tliet snin fit-​tagħlim għoli taʼ Babilonja. “Inkwantu għal dawn it-​tfal, l-​erbgħa li huma, lilhom il-​veru Alla ta għarfien u dehen fil-​kitba u l-​għerf kollha; u Danjel innifsu kellu fehma f’kull xorta taʼ viżjonijiet u ħolm. U rigward kull ħaġa taʼ għerf u fehma li s-​sultan staqsiehom dwarha, hu saħansitra sabhom għaxar darbiet aħjar mill-​qassisin li jipprattikaw il-​maġija u s-​sħaħar kollha li kienu fil-​qasam irjali kollu tiegħu.”−Danjel 1:17, 20.

18. Liema programm edukattiv twettaq f’Ġuda wara l-​jasar fil-​Babilonja?

¹⁸ Wara l-​jasar fil-​Babilonja, xogħol kbir taʼ edukazzjoni twettaq minn Eżra, qassis li “ħejja lil qalbu biex jikkonsulta l-​liġi taʼ Jehovah u biex jagħmilha u biex igħallem f’Iżrael regoli u ġustizzja.” (Eżra 7:10) F’dan hu kien mgħejjun minn Leviti leali, li “kienu qegħdin jispjegaw il-​liġi lin-​nies.” (Neħemija 8:7) Eżra kien studjuż tal-​Bibbja u “wieħed li kkopja b’sengħa,” jew skrib. (Eżra 7:6) Kien fi żmienu li l-​iskribi ħadu prominenza bħala klassi.

Skejjel Rabbiniċi

19. Liema klassi taʼ edukaturi dehret f’Iżrael saż-​żmien li fih Ġesù ġie fuq l-​art, u għal liema raġunijiet importanti hu u d-​dixxipli tiegħu ma ħadux edukazzjoni għolja Lhudija?

¹⁹ Saż-​żmien li fih Ġesù deher fuq l-​art, l-​iskribi kienu saru klassi mkabbra taʼ għalliema, li kienu iktar marbutin mat-​tradizzjonijiet milli mat-​tagħlim veru tal-​Kelma t’Alla. Kienu jħobbu jiġu msejħin “Rabbi,” li kien sar titlu taʼ unur li jfisser “Il-​Wieħed Kbir (Eċċellenti) Tiegħi.” (Mattew 23:6, 7, nota taʼ taħt) Fl-​Iskrittura Kristjana Griega, l-​iskribi taʼ spiss huma assoċjati mal-​Fariżej, li wħud minnhom kienu huma nfushom għalliema tal-​Liġi. (Atti 5:34) Ġesù akkuża liż-​żewġ gruppi li kienu għamlu l-​kelma t’Alla invalida minħabba t-​tradizzjoni tagħhom u billi għallmu “kmandi tal-​bnedmin bħala duttrini.” (Mattew 15:1, 6, 9) Mhux taʼ b’xejn li la Ġesù u lanqas il-​biċċa l-​kbira mid-​dixxipli tiegħu ma kienu mgħallmin fl-​iskejjel rabbiniċi.—Ġwann 7:14, 15; Atti 4:13; 22:3.

20. Din il-​ħarsa taʼ I-edukazzjoni fi żminijiet Bibliċi x’urietna, u x’jindika li l-​qaddejja taʼ Jehovah jinħtieġu l-​edukazzjoni?

²⁰ Din il-​ħarsa inġenerali tal-​edukazzjoni fi żminijiet Bibliċi wriet li Jehovah huwa l-​Għalliem Grandjuż tal-​poplu tiegħu. Permezz taʼ Mosè, Alla organizza sistema effiċjenti taʼ edukazzjoni f’Iżrael. Imma wara ħafna żmien, żviluppat sistema taʼ edukazzjoni għolja Lhudija li għallmet affarijiet kuntrarji għall-​Kelma t’Alla. Fil-​waqt li Ġesù ma attendiex skejjel Lhud bħal dawn, hu kien, xorta waħda, Għalliem bla paragun. (Mattew 7:28, 29; 23:8; Ġwann 13:13) Hu wkoll qabbad lid-​dixxipli tiegħu biex igħallmu, saħansitra sal-​konklużjoni tas-​sistema taʼ affarijiet. (Mattew 28:19, 20) Biex jagħmlu dan, riedu jkunu għalliema tajbin u għaldaqstant kienu jeħtieġu l-​edukazzjoni. Mela l-​Kristjani veri kif għandhom iħarsu lejn l-​edukazzjoni llum? Din il-​mistoqsija se tiġi eżaminata fl-​artiklu li jmiss.

Test tal-​Memorja

◻ Għala nistgħu nkunu żguri li Jehovah huwa interessat fl-​edukazzjoni tal-​qaddejja tiegħu?

◻ L-​edukazzjoni taʼ Iżrael f’liema aspetti kienet differenti minn dik tal-​ġnus l-​oħrajn?

◻ Tfal Iżraeliti liema edukazzjoni rċevew?

◻ Liema metodi taʼ tagħlim kienu jintużaw f’Iżrael?

◻ Ġesù u d-​dixxipli tiegħu għala ma marrux fi skejjel Lhud taʼ edukazzjoni għolja?

[Stampa f’paġna 10]

Edukazzjoni obbligatorja f’Babilonja ma dawritx lil Danjel u lil sħabu ’il bogħod minn Jehovah